Đằng sau mỗi lá phiếu là một con người

[Nguyen Huu Thien]

Đằng sau mỗi lá phiếu là một con người


(Nguồn: Báo Tiếng Dân)
Thục Quyên

Cuộc bầu cử tổng thống tại Hoa Kỳ năm 2020 đã đạt tới con số kỷ lục, với số cử tri bỏ phiếu khoảng 154 triệu người. Không những thế, con số những người bỏ phiếu sớm, bỏ phiếu bằng đường bưu điện, cũng đạt kỷ lục. Và đến ngày bầu cử, thời gian đứng sắp hàng chờ đợi để tới phiên bỏ phiếu vào thùng cũng… kỷ lục, có nơi phải chờ tới 11 tiếng đồng
hồ.

Hàng trăm cử tri xếp hàng dài chờ bỏ phiếu sớm ở Marietta, bang Georgia, ngày 12/10/2020. Ảnh: ABC News

Giữa những giờ phút ngự trị bởi các con số khổng lồ chóng mặt, những tranh cãi dao búa, một câu nói của ông Joe Biden đã nhắc nhở tới chiều sâu của một cuộc bầu cử dân chủ: đằng sau mỗi lá phiếu là một con người.

Câu nói như một công án thiền, tưởng chừng chìm lỉm trong những tiếng la hét, reo hò, bên này giận dữ, bên kia vui mừng.


Không bị choáng ngợp bởi hiện tượng nổi

Chứng kiến những cuộc biểu tình đầy sóng gió, la hét, chửi rủa trên các đường phố ở nhiều tiểu bang của Hoa Kỳ trong những tháng qua, một vài chính phủ độc tài trên thế giới xoa tay mừng rỡ, tiên đoán sự sụp đổ của nền dân chủ Hoa Kỳ. Trong khi đó, một số chính trị gia, khoa học gia, giới truyền thông … của Hoa Kỳ tỏ vẻ lo ngại một tình trạng hỗn loạn gần như nội chiến có thể xảy ra trong nước.

Nhưng đó chỉ là những tiếng sóng gầm ngắn hạn của hiện tượng.

Con số khoảng 154 triệu người đi bầu mới là nguồn lực cơ bản của nền dân chủ Hoa Kỳ, đã tự khẳng định ngày 3/11/2020 với cuộc bầu cử tiến hành trong trật tự, dù trong tình thế khó khăn của đại dịch virus corona, để thể hiện rõ ràng ý muốn của người dân Mỹ. Đám đông thầm lặng này đã lấy quyết định: với lá phiếu của họ, gần 80 triệu người nói lên sự tin tưởng vào tài lãnh đạo của ông Joe Biden (đảng Dân chủ) để đất nước lấy lại thế đứng của một cường quốc hàng đầu trên thế giới, trong khi gần 74 triệu người khác vẫn cương quyết tin ông Trump (đảng Cộng Hoà) mới bảo đảm sự vững mạnh của Hoa Kỳ.

Cùng lúc với cuộc bầu cử tổng thống, Hoa kỳ đã cho bầu lại một phần Thượng viện và một phần Hạ viện, khiến ý muốn của người dân Hoa Kỳ được thể hiện rõ ràng thêm: Ông Joe Biden thắng cử tổng thống với con số phiếu cao hơn ông Trump gần 6 triệu, nhưng tại Hạ viện, đảng Dân chủ lại mất 7 ghế (tuy vẫn giữ đa số). Còn tại Thượng viện thì tới nay chưa ngã ngũ, nhưng đảng Cộng Hoà có chiều thắng thế.

Điều này cho thấy số đông người đi bầu có khuynh hướng mong muốn hành pháp và lập pháp nằm trong tay hai đảng khác nhau để cân bằng quyền lực. Dĩ nhiên, mặt trái là mọi quyết định của một tổng thống Mỹ sẽ ít nhiều bị trì trệ hơn là những quyết định của một người cầm quyền trong một nước độc tài, không bị kiểm soát.


Đằng sau mỗi lá phiếu là một con người

Đã nhiều tháng nay, truyền thanh, truyền hình, báo chí Mỹ và cả mạng xã hội Việt Nam, lâm vào cuộc chiến tranh từ ngữ dữ dằn, tin giả, tin thật. Tuy nhiên nhìn sâu vào cuộc sống thật thì đại đa số cử tri Mỹ không phải là những anh hùng bàn phiếm hay hảo hớn vỉa hè gây náo động. Số lượng người biểu tình bạo động hay bất bạo động, cả đôi bên theo Trump/ Cộng Hoà hay theo Biden/ Dân chủ, gộp lại cao tay là một hay hai triệu người.

Còn lại là 152 triệu con người thầm lặng, với những khó khăn thiết thực trong cuộc sống hàng ngày. Họ đã suy nghĩ và lựa chọn cho chính mình và cho gia đình mình một cách giải quyết họ nghĩ là tốt nhất. Lựa ông Trump hay ông Biden, Cộng Hoà hay Dân chủ, mỗi người dân có những suy nghĩ riêng dựa trên cảm nhận và hoàn cảnh của mình.

Đằng sau mỗi lá phiếu là một con người thật, với một số phận thật, với những khó khăn và những đau khổ rất thật, có thể là phân biệt chủng tộc, là miếng cơm manh áo, là sức khỏe, cơ hội trong cuộc sống… tất cả đều là những thực tế rất chủ quan, cột chặt vào họ mỗi ngày hai mươi bốn tiếng đồng hồ, nên có sức mạnh chế ngự tất cả những lý thuyết cao sâu, dù có đúng chăng nữa thì với họ vẫn là quá xa vời, hay không chút liên quan.

Kết quả cuộc bầu cử vừa qua tại Hoa kỳ cho thấy lòng mong muốn đơn giản của đa số dân chúng là trở lại một cuộc sống có lề lối rõ ràng, một xã hội yên bình với những luật lệ minh bạch để nương tựa. Và một khía cạnh tâm lý rất phổ biến nhưng lại đặc biệt trồi lên một vị trí rất cao lần này: đó là cảm tưởng người lãnh đạo đất nước hiểu hoàn cảnh mình, có thể là “giống mình” nữa, nên có thể đặt lòng tin vào người đó. Trong suốt thời gian tranh cử, những từ ngữ thường chỉ xuất hiện trong thế giới của tôn giáo như nhân cách, đứng đắn, lòng trắc ẩn, sự đồng cảm (decency, compassion, empathy) lại được nhắc tới nhiều hơn là những đề xuất làm việc, những chương trình vĩ đại.


Tránh kẹt vào từ ngữ để tiến tới

Bầu cử tự do, lập hội, đa nguyên, đa đảng, biểu tình… hiện nay vẫn là những giấc mơ xa tầm với của người dân Việt. Đó là những nét đặc thù của một nền Dân chủ, nhưng nghĩ cho cùng, đằng sau bầu cử, đằng sau lập hội, đằng sau biểu tình… là những con người thật, đang quay quắt trong những xiềng xích khó khăn.

Họ cần gì trước hết? Họ muốn gì? Họ có bao nhiêu khả năng và sẵn sàng tranh đấu cho điều gì? Không có bất cứ một lực lượng nào có thể với danh nghĩa của người dân mà xây dựng đựơc Dân chủ, chính người dân mới có thể làm điều này.

Hoa Kỳ là một quốc gia với một nền dân chủ lâu đời nhất, tinh vi nhất thế giới. Nhưng không phải vì những lý do đó mà nền dân chủ Hoa Kỳ không có những thăng trầm và luôn luôn cần được củng cố: Cuộc bầu cử năm 2020 gần ngạt thở vì chìm ngập trong muôn vàn thuyết âm mưu, trong khi thành công hiển nhiên nhất là sự tham dự trong trật tự của hơn 150 triệu công dân lại ít được nhắc tới. Và vì giá trị cốt lõi của Dân chủ là sự tham gia tích cực của công dân, trong chính trị và đời sống dân sự, tham gia bằng hành động, đa dạng, trên mọi mặt, không cần sự cho phép của bất cứ ai, nên xây dựng Dân chủ trước hết là xây dựng khả năng nhận thức và hành động của người dân.

Cuộc bầu cử năm 2020 ở Mỹ có thể truyền cảm hứng cho những người Việt đang nặng lòng muốn xây dựng một xã hội dân chủ tại Việt Nam hay không?

Đôi lúc chính bức tranh “xã hội dân chủ” chúng ta vẽ sẵn trong đầu ngăn cản chúng ta tiến bước. Vì đặt ra những điều kiện phải có, bất di bất dịch, sẽ ngăn cản những ý tưởng đột phá đưa tới những phương cách hành động mới mẻ và phong phú.

Thí dụ, trong cuộc tranh cử tại Hoa Kỳ vừa qua, một số đảng viên Cộng Hòa đã gạt bỏ quan niệm truyền thống là, phải ủng hộ ứng cử viên của đảng mình. Thay vào đó, họ lại góp sức đẩy mạnh sự đắc cử của ứng cử viên đảng đối lập, để. củng cố lại những giá trị Cộng Hòa của đảng mình.
Họ nhận ra rằng, đả phá một đối thủ không đủ mà cần chứng tỏ khả năng xây dựng một cuộc sống êm đềm, thịnh vượng với luật pháp nghiêm minh và nền đạo đức xã hội được bảo toàn, những điều thực tế mọi người dân bình thường đều mong muốn. Nếu không đủ sức thắng đối thủ trong hiện tại thì chấp nhận tạm thời lùi bước, phân tách những điểm yếu của mình, và không bỏ phí thời gian bắt tay củng cố ngay những thế mạnh cần thiết cho cuộc đọ sức tiếp theo.

Ngay cả trong thế giới phức tạp của Chính trị, “trước khi gieo hạt phải làm đất, tạo một môi trường gieo trồng thuận lợi” vẫn là một sự thật hiển nhiên, bất biến.

[Phạm Văn Bản]

Luận bàn chuyện thời đại tín liệu (Information Age), thời đại mới của Hoa Kỳ đang diễn ra, trước hết chúng ta nhận diện về con người và nhu cầu kiến thức (Knowledge) của nền kinh tế trong kỷ nguyên mới.

- Điều kiện của tự do là tự chủ – điều kiện của tự chủ là tự quyết, là quyền được tự mình quyết định – điều kiện của tự quyết là khả năng nhận định, ý thức trách nhiệm và dân chúng Hoa Kỳ đã thực hành quyền làm người.

(1) Quyền tự do cá nhân (Personal Freedom) được xem là tiêu chuẩn đầu hạng của mẫu người tín liệu hay người kiến thức trong thời đại mới. Quyền tự do cá nhân đã được người Mỹ cổ súy, tôn trọng và được ghi trong Hiến Pháp Hoa Kỳ từ khi khởi sự thời đại kỹ nghệ. Quyền này đã tạo cho người dân biết suy nghĩ, biết nhận xét, biết quyết định về những tư tưởng, sự vật, sự kiện mà mình được chọn lựa để mình được làm chủ chính mình. Người ta hành động theo nguyên tắc tự do lựa chọn (Freedom to choose), không bị ai lôi kéo, không bị ai sai khiến, không bị ai ép buộc, chỉ đạo, động viên, tảy não, học tập cải tạo hay tuyên truyền một chiều hoặc độc tài, hoặc theo "dân chủ bầy đàn!"

(2) Quyền tự chủ(Free) thể hiện qua sự tự do lựa chọn, tự quyết về hành động của chính mình, tức là người ta có quyền lựa chọn một trong hai (tư tưởng, sự kiện, sự vật) sẵn có, mà không bị ép buộc, không bị hạn chế, không bị lệ thuộc bởi tác động bên ngoài. Người Mỹ có những lối sống riêng biệt, từ cách thức sinh hoạt cho tới thói quen hành xử hàng ngày, quyền tự do cá nhân là bất khả xâm phạm, luôn được bảo vệ và sẵn sàng phản kháng.

Từ quyền tự do cá nhân được thể hiện phổ quát dẫn tới những quyền tự do trong sinh hoạt cộng đồng xã hội có tầm kích rộng lớn được suy tôn như tự do phát biểu và diễn đạt tư tưởng, tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do truyền thông… trở thành điều kiện quan trọng và là nhu cầu thiết yếu trong đời sống chính trị xã hội Hoa Kỳ.

(3) Quyền độc lập (Independence) cũng là nét đặc trưng của người Mỹ. “Độc lập tự lực” là tự mình hành động, tự động là không ỉ lại, không nương tựa, không lệ thuộc, không ua dua theo bất cứ ai hay đảng phái phe nhóm nào. Người Mỹ thể hiện tinh thần độc lập, tự lập, tự túc, tự cường trong nguyên lý “tự do cá nhân,” và mong đợi người khác cũng hành xử như họ, để được xem là bình đẳng với nhau. Nếu con người không có tinh thần độc lập, không tự hào về quyền tự lực cánh sinh của mình thì tự biến thành người nô lệ tân thời hay sinh vật kinh tế phục vụ tư bản đầu cơ (Speculator Capitalism).

(4) Quyền bình đẳng (Equality) là điều kiện tối thượng của nhân quyền được xác quyết trong Tuyên Ngôn Độc Lập Hoa Kỳ, “mọi người sinh ra đều bình đẳng.” Bình đẳng để thăng tiến, để thành công, để đạt được hạnh phúc làm người. Bình đẳng trong luật pháp, bình đẳng trong hãng xưởng, bình đẳng trong học đường, bình đẳng trong xã hội, sắc tộc, giới tính. Muốn có bình đẳng, bình quyền, bình nhiệm thì chúng ta cần thực hành những quyền nói trên. Bình đẳng có nghĩa là thượng tôn luật pháp và khác biệt với đồng đẳng vô nhân tính.

Tóm lại, quyền tự do cá nhân đã tạo ra mẫu người có khả năng nhận định (Identify) và ý thức trách nhiệm (Responsibility). Người Mỹ sống ngay thẳng, cởi mở, thành thật, giữ kỷ luật, đúng giờ và luôn tìm tòi, học hỏi, sáng tạo. Người Mỹ sống không bảo thủ, cố chấp, khuôn định và nhìn về cuộc sống tương lai với tinh thần lạc quan, tự tin tự hào.

Lịch sử chính trị Hoa Kỳ từ ngày lập quốc tới nay trải qua bao nhiêu thử thách, lúc thăng lúc trầm, lúc thịnh vương lúc gian nan, nhưng chính sự nền phát triển tự do dân chủ của quốc gia đã làm cho dân chúng luôn tin tưởng về một tương lai tươi sáng, tốt đẹp hơn. Tự lực và tự tin vào cá nhân để hướng về tương lai với niềm tự hào của dân tộc chớ người Mỹ không mê tín, số phận hay định mệnh... trong lá phiếu tín nhiệm ứng viên tổng thống vừa qua.

- Công bằng xã hội

Sự bình đẳng của Hoa Kỳ đã không mặc nhiên mà có, mà hưởng, mà phải trải qua bao cuộc tranh đấu chống bất công xã hội và phân biệt chủng tộc bằng máu, nước mắt và sinh mạng với những cuộc biểu tình xưa nay để bảo đảm quyền tự do cá nhân. Chính quyền của bất cứ quốc gia nào cũng có nhóm người đặc quyền đặc lợi (Privilege) hưởng thành quả công sức lao động của dân nước mà không trực tiếp tham gia sản xuất giá trị khả dụng, để gây ra bất công và kỳ thị.

Nhóm đặc quyền hay tư bản đầu cơ (Speculator Capitalism) hoạt động mua bán các công cụ tài chính như ngoại tệ, cổ phiếu, trái phiếu… “săn hái” kiếm tiền. Tư bản đầu cơ là sự tích luỹ của quá trình hình thành tỷ lệ lãi chung của hệ thống tư bản, và giá trị giao dịch của hoạt động đầu cơ tích trữ này là rất lớn. Mặt khác, tư bản đầu cơ không tồn tại độc lập với tư bản kinh doanh sản xuất (Entrepreneurial Capitalism) mà chúng đứng trên đầu trên cổ của tư bản sản xuất, chúng giám sát hoạch định và điều khiển tư bản sản xuất để chiếm phần đặc lợi.

Theo nhà nghiên cứu kinh tế xã hội ghi nhận rằng, chỉ tính riêng lượng tiền được luân chuyển qua thị trường tài chính cũng lên tới khoảng 25 nghìn tỷ Mỹ kim mỗi ngày. Hoa Kỳ hiện có khoảng 10 phần trăm số người giầu có đang nắm giữ tổng sản lượng quốc gia, và là nhóm đặc quyền gây bất công xã hội vì hưởng lợi vượt quá nhiệm vụ của họ. Hàng ngày giới đặc quyền có thể kiếm hàng triệu Mỹ kim, đang khi 90 phần trăm giới công nhân lao động Hoa Kỳ nghèo khổ, lãnh đồng lương rẻ mạt và chịu sưu cao thuế nặng.

Không giống các tư bản tài chính khác, tư bản đầu cơ không tạo ra giá trị thặng dư mà chỉ phân bổ lại giá trị thặng dư đó. Tư bản đầu cơ không tái đầu tư để thuê thêm nhân công, không mở rộng sản xuất, không mua nguyên vật liệu hay công nghệ mới. Thay vào đó, lượng tư bản này được dùng vào các hoạt động đầu cơ, trong đó các nhà đầu tư đánh cược (Stake – Stakeholer Capitalism) với những biến động trong giá cã của thị trường chứng khoán với các công cụ tài chính.

Tóm lại, tư bản kinh doanh và sản xuất là điều cần được phát huy, phát hành và phát triển mạnh, đẩy lùi hoạt động đầu cơ tiền tệ, chứng khoán, bất động sản nhằm mục đích ưu tiên cho sản xuất tạo của cải cho xã hội mới và thực hành công cuộc cải hóa con người, chớ không phải là "cộng sản chủ nghĩa" như bao người lầm tưởng.