Tweet
Em đau vì thầy lặng im trước hành vi chà đạp nhân phẩm của công an
Ai sẽ trả lời cho em Trương Thị Hà?
Làm Thầy (chưa nói đến chính học trò đang là nạn nhân ở ngay trước mặt) khi chứng kiến cảnh “công an nhân dân” bắt người vô cớ và thẳng tay đánh đập, nhục mạ hàng trăm người vô tội thuộc đủ mọi thành phần tại trại tra khảo dã chiến Tao Đàn, Tp HCM, hôm 17/6/2018 như thế mà không dám phản ứng, không dám nói thẳng được đôi lời thì có là Thầy, là Trí thức hay không?
Sinh viên Trương Thị Hà xuống đường phản đối luật đặc khu. Ảnh: FB nhân vật
Cứ cho là ông Phạm Tấn Hạ, Phó Hiệu trưởng trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn và ông Trần Nam, Trưởng phòng Truyền thông của trường (là nhân chứng) cùng có chung lập trường “chống bọn phản động” đi nữa thì việc hai ông im lặng trước tội ác bạo lực của công an là đương nhiên đồng lõa. Với học hàm học vị cao như thế, mà 2 ông làm ngơ trước tiếng kêu gào gần như tuyệt vọng của cô học trò đang gặp nạn thì trường sẽ “giáo dục và đào tạo” ra những ai?
Mở đầu thư ngỏ trên Facebook của em Trương Thị Hà là 4 chữ “Thầy Hạ kính mến” và văn phong thư ngỏ thật lễ phép, cho dù nội dung rất đắng chát, tự nó đã chứng tỏ tư cách cá nhân em. Em đúng là một học trò giỏi và ngoan. Tinh tế trong nhận xét và vẫn lễ độ với thầy. Đại học ở các nước phương Tây rất trân quý những sinh viên như em. Vì đó là nền tảng của Tự do. Nhưng liệu rồi “thầy” của em có trả lời hay không? Nếu không, thì sẽ thêm một chuyện “khôi hài ứa nước mắt” cho ngành giáo dục!
Vì khi trò hỏi mà thầy không trả lời, hoặc không dám trả lời thì tự nó sẽ nói lên tất cả. Ở đây, còn có thêm nhân chứng là Trưởng phòng Truyền thông của trường. Liệu trường có dám “truyền thông” sự việc nầy để công luận phán xét?
Là lớp trưởng của “lớp học chăm chỉ nhất, đoàn kết nhất và có thành tích học tập cao nhất khóa học” thì ông Hạ cũng như ông Nam không thể không biết em Trương Thị Hà. Không thể không biết tư cách của học sinh Lớp trưởng lớp 17/2, khóa 2017 – 2020. Thế nhưng khi nghe công an mắng là “con điếm”, “con đĩ”, “con phản động”, “bị đuổi học” và công an 2 còn dữ dội hơn “Loại này làm đĩ, làm điếm, chứ Lớp trưởng gì. Tao khinh!” mà 2 “thầy” cũng im lặng thì đấy không phải là cái tát vô mặt cô học trò mà tát thẳng vô mặt 2 ông “thầy” ngay tại chỗ. Thế nhưng, 2 “thầy” vẫn im lặng. “Đức im lặng” của 2 “thầy” đạt đến đỉnh như thế thì quả thật là phi thường!
Đến lúc quá căng thẳng, học trò thống thiết van xin “thầy” gọi giúp luật sư “Thầy chỉ cần thông báo cho các Luật sư của em thôi, chỉ cần vậy thôi, thầy ơi. Em sẽ biết ơn thầy suốt đời ạ”. Và “thầy” trả lời: “Thầy không biết về luật”?
Vâng, bây giờ và mãi về sau “Em sẽ biết ơn thầy suốt đời ạ”! Biết ơn vì nhờ cú va đập trực tiếp giữa tình nghĩa thầy/trò thời nay, nói rộng hơn là trí thức XHCN, để em (và thế hệ em) thấy rõ bản chất của chế độ!
Chính nhờ cú va đập nầy sẽ cứu em ra khỏi sự băng hoại đạo đức của xã hội đã rơi xuống tận đáy và cũng là đầm lầy nhân cách XHCN để vươn lên đứng thẳng làm người!
Rất tiếc lúc đó không ai có thể còn giữ được iphone để chụp ảnh nét mặt của 2 “thầy”, chờ đến “ngày thầy giáo” hàng năm, sẽ gửi kèm ảnh đó với bó hoa chúc mừng (!)
Với cháu Trương Thị Hà, trước cháu đã có Nguyễn Phương Uyên, người vượt qua nỗi sợ hãi khi đứng vững được giữa Tòa Án Nhân Dân mấy năm trước vì họ kết án Phương Uyên tội đã viết “Đi chết đi CSVN” bằng máu! Hôm nay cháu đang trực diện với 2 “thầy” của trường cháu đang theo học và cũng là sự trực diện của học sinh với với hệ thống trường đại học để thấy rõ 2 thầy của cháu chỉ là “nhà dáo” cho một chế độ bán nước không hơn không kém. Còn cháu, vô tình trở thành một nhà giáo Nhân văn, nói được tiếng nói của lương tâm!
Sẽ không có mấy “thầy” XHCN nào có thể trả lời được những điều cháu vừa kể ngoại trừ chính cháu và thế hệ trẻ người VN yêu nước!
Em đau vì thầy lặng im trước hành vi chà đạp nhân phẩm của công an
FB Trương Thị Hà
TS Phạm Tấn Hạ, phó hiệu trưởng trường ĐH Khoa học XH&NV.
From: Sinh viên năm 2 Trương Thị Hà, mã sinh viên 1767010064, khóa 2017- 2020, Lớp trưởng lớp 17/2, Khoa Ngôn ngữ Anh, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn.
To: Tiến sỹ Phạm Tấn Hạ, Phó Hiệu trưởng trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Trưởng phòng đào tạo; và Thầy Nam (đi cùng thầy Hạ chứng kiến sự việc).
Thầy Hạ kính mến,
Khi viết những dòng này, nước mắt em không ngừng tuôn rơi khi nghĩ về thầy. Em khóc chỉ vì em thấy cô đơn và bị bỏ rơi tại trại tập trung Tao Đàn ngày 17/06/2018 với những con người đáng sợ mang danh “công an nhân dân”. Em không giận thầy cả, vì nếu có giận, những kẻ đã xúc phạm danh dự và xuống tay đánh em mới là kẻ đáng giận thầy ơi.
Em là lớp trưởng lớp 17/2 ngành ngôn ngữ Anh, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn thành phố Hồ Chí Minh. Em luôn mang lại niềm vui và động lực học cho các bạn trong lớp. Em luôn cố gắng kết nối các bạn trong lớp, các thầy cô và Giáo vụ. Tháng này, lớp em thi cuối kỳ, em đang chuẩn bị viết thư cảm ơn các thầy cô bộ môn đây ạ. Lớp 17/2 có thể tự hào rằng, lớp em là một trong những lớp học chăm chỉ nhất, đoàn kết nhất và có thành tích học tập cao nhất khóa học. Thầy có thể hỏi thầy Triết, thầy Triều, cô Hạnh và cô Nguyên trực tiếp dạy lớp em ạ.
Em nói như vậy, chỉ muốn thầy biết rằng, em là sinh viên ngoan và đáng tự hào của thầy, em là một Lớp trưởng có trách nhiệm với lớp. Chứ không phải như những người “công an nhân dân” kia nói em là: “con điếm”, “con đĩ”, “con phản động”, “bị đuổi học.”….
Tao Đàn, ngày 17/06/2018.
Thầy ơi, chỉ thầy có thể mới cứu được em lúc này thôi ạ…
Công an 1: Tôi sẽ gọi thầy Phó Hiệu trưởng của em đến đây.
Thầy ơi, khi nhìn thấy thầy, em đã khóc vì sung sướng. Vì em biết rằng, thầy sẽ làm gì đó để giúp em ra khỏi nơi đáng sợ này ạ. Nhưng…
Công an 1 (đe nẹt): Sinh viên của thầy đây. Là một kẻ phản động, thầy nhìn những gì nó làm này, kêu gọi biểu tình, hướng dẫn người dân đối phó với công an…
Công an 2 (liên tục sỉ nhục): Loại này làm đĩ, làm điếm, chứ Lớp trưởng gì. Tao khịnh!
Công an 3 (vỗ về): Em “hợp tác” đi là được về ngay mà. Bọn anh có làm gì đâu mà em mời Luật sư.
Hà (nhìn vào thầy khóc): Thầy ơi, chỉ có thầy mới cứu được em lúc này thôi ạ. Thầy hãy báo cho Luật sư Trần Vũ Hải và Luật sư Lê Công Định giúp em là em đang bị bắt ở đây ạ. Số điện thoại của 2 Luật sư đây ạ.
Thầy: Im lặng…
Hà (khóc to hơn): Em là người hành nghề Luật, em có quyền được mời Luật sư…Thầy có thể hỏi các thầy cô đại học Luật Hà Nội của em. Họ sẽ nhắc đến em là một đứa sinh viên ngoan. Ngày xưa, các thầy cô đại học Luật yêu quý và bảo vệ em như thế nào mà ngày nay, thầy lại đối xử với em như vậy. Nếu các thầy cô đại học Luật ở đây, các thầy cô sẽ cứu em. Em biết thầy không có nghĩa vụ phải thông báo Luật sư giúp em. Nhưng em là sinh viên của thầy, em đang cầu xin thầy. Thầy ơi, thầy hãy nhìn vào mắt em. Em có giống một đưa sinh viên hư không ạ. Thầy ơi, thầy hãy cứu em thầy ơi. Thầy đừng im lặng như vậy mà. Thầy chỉ cần thông báo cho các Luật sư của em thôi, chỉ cần vậy thôi, thầy ơi. Em sẽ biết ơn thầy suốt đời ạ.
Công an 1: Có phải điều tra tội phạm đâu mà mời Luật sư, Luật sư không có quyền đến đây cả! Vô ích thôi.
Thầy: Thầy không biết về Luật.
Hà (khóc và bất lực): Thầy ơi, chỉ có thầy mới cứu được em thôi. Sinh viên của thầy nghi bị người của Báo Tuổi trẻ hiếp dâm, thầy cô trường Đại học Xã hội và Nhân văn đã lên tiếng và Luật sư của em đã bảo vệ quyền lợi của em sinh viên ấy. Em cũng là sinh viên của thầy, em xin thầy hãy đối xử công bằng với em như em sinh viên kia. Hãy báo cho các Luật sư của em là em đang ở đây ạ.
Công an 4: Mệt con này quá. Giờ ký nhận được chưa?
Hà: Im lặng và nhìn thầy.
Công an 4 (Vả vào mặt Hà): Bốp. Mày không “hợp tác” à. Mày nhắc đến 3 từ “mời Luật sư” nữa, tao vả cho vỡ mồm.
Thầy: Im lặng…
Thầy ơi, công an tát em, em không đau cả, em đau vì thầy không bênh em, em đau vì thầy không ôm em, em đau vì thầy không che chở em. Em đau vì thầy lặng im trước hành vi chà đạp nhân phẩm và xâm phạm thân thể trắng trợn của công an Quận 1. Có lẽ, thầy sẽ không bao giờ quên gương mặt đáng thương của em tại trại tập trung Tao Đàn ngày hôm đó đâu.
Tại sao thầy ký vào Biên bản do công an soạn sẵn? Tại sao thầy nói với em là thầy không biết Luật, nhưng thầy lại tin những gì Công an nói, chứ không tin đứa sinh viên ngoan của thầy? Tại sao thầy lại quay lưng bỏ lại em một mình ở đấy ạ?
Xin thầy hãy trả lời giúp em những câu hỏi này hoặc đơn giản là tâm sự thật lòng với em vào email: htruong692669@protonmail.com ạ.
Em tin rằng lúc đó có Công an nên thầy không thể làm những điều thầy muốn. Giống như các thầy cô đại học Luật ngày xưa, các thầy cô đã âm thầm che chở em và bảo vệ em. Công an đánh em, sỉ nhục em, em không đau vì đó là nhiệm vụ của họ. Nhưng các thầy cô của em không bảo vệ và che chở cho em, em sẽ đau khổ lắm thầy ơi.
Thầy ơi, chỉ có thầy mới cứu vớt được tâm hồn yếu đuối của em lúc này được thôi ạ. Hãy nói cho em suy nghĩ thật lòng của thầy. Thầy có thương em không? Chỉ cần vậy thôi là em thấy yên lòng rồi thầy ơi. Em cám ơn thầy và luôn tự hào là sinh viên Khoa Ngôn ngữ Anh, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn ạ.
Hà Nội, 21h20′ ngày 29/06/2018.
THẦY PHẠM MINH HOÀNG GỬI THƯ CHO EM TRƯƠNG THỊ HÀ
GỬI THƯ CHO EM TRƯƠNG THỊ HÀ
Thầy giáo Phạm Minh Hoàng.
THƯ GỬI EM TRƯƠNG THỊ HÀ,
Sinh viên Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn TPHCM
Em Hà mến,
Sau khi đọc xong là thư của em, tôi nghĩ trong lòng mọi người đều nặng trĩu như tôi. Tuy nhiên, xin cho tôi được gởi đến em lời cảm phục trước sự khoan dung của em đối với những người đã đối xử với em như một con vật, đó là những người công an đã lăng mạ em là "đồ đĩ điếm", và tệ hại hơn, đó là người thầy của em, Phạm Tấn Hạ đã lăng mạ em chính bằng sự im lặng của ông ta. Trên mạng mấy ngày hôm nay ngập tràn những lời xỉ vả, tôi nghĩ không cần lặp lại ở đây.
Phải nói rằng lá thư đẫm đầy nước mắt và không hề có một nét thù hằn của em đã có tác động như bài thơ của cô giáo Lam, làm cả một hệ thống truyền thông, hàng chục trường an ninh, lý luận, hàng ngàn dư luận viên phải cúi đầu lặng im để sau cùng phải dấm dúi và xóa lá thư của em.
Cách đây 6 năm, khi ra tù tôi cũng có một vài cảm nhận giống em. Không hề có một đồng nghiệp nào dám gọi điện thoại hỏi thăm tôi chứ đừng nói gì đến chuyện ghé thăm. Khi tôi ghé trường (Đại Học Bách Khoa TPHCM) để thu dọn đồ đạc, tôi có gặp một vài đồng nghiệp. Ánh mắt của họ có vẻ ngại ngùng, không muốn tiếp chuyện lâu. Còn đối các vị đảng viên thì ánh mắt của họ mang hình viên đạn, lộ rõ vẻ thù hắn. Thực tình mà nói thì tôi không ngạc nhiên vì đã từ lâu tôi đánh giá họ không như những người thầy đúng nghĩa, họ chỉ là những người gác cổng bảo vệ cho chế độ, vì chế đô ấy đã cho họ tất cả. Suy nghĩ đến tha nhân chỉ là chuyện phù phiếm. Người thầy của em cũng không là một ngoại lệ.
Em xót xa khi công an lăng mạ em thì ít, nhưng đau đớn khi thầy em im lặng và ký tên vào biên bản thì nhiều.
Còn tôi, tôi nghĩ xác suất gặp một người công an cư xử đúng mực coi ra còn nhiều hơn một người thầy dám bảo bọc (chưa nói là bảo vệ) cho sinh viên của mình.
Cách đây 8 năm khi còn trong tù, vợ tôi đã an ủi tôi "có thể anh sẽ mất việc, nhưng nếu anh có làm thêm một trăm năm nữa anh sẽ chẳng bao giờ có được tình cảm mà mọi người dành cho anh ngày hôm nay". Và đó là thông điệp tôi muốn chia sẻ cùng em. Em vừa mất một người thầy, nhưng em lại chiếm được sự yêu thương và kính phục của hàng vạn người khác, và có học giỏi đến đâu chăng nữa, chẳng bao giờ em có được những tình cảm ấy như ngày hôm nay.
Chúc em sớm vượt qua mọi sóng gió để tiếp tục con đường cho đấu tranh cho chân lý
GS Phạm Minh Hoàng (hàng đầu, giữa) và các sinh viên của Đại Học Bách Khoa TPHCM trong buổi tiệc Tất Niên ngày 28/01/2010.
Hình do gia đình cung cấp.
Thường thì ngày 20/11 người ta viết về thầy để tri ân công ơn dạy dỗ. Nhưng bài này thì khác, tôi viết về một câu hỏi ray rứt suốt những năm tháng trên ghế nhà trường và còn kéo dài mãi về sau.
Ngày 20/11 còn là ngày Nhà giáo Việt Nam, nghĩa là chỉ liên quan đến Việt Nam, nhưng bài này tôi lại viết về người thầy Pháp của mình.
Tên thầy là Yves Meyer, giáo sư toán. Năm nay thầy 74 tuổi.
Tôi còn nhớ mãi những ngày tháng khai giảng của niên khóa 1974-1975 khi tôi bỡ ngỡ bước chân vào giảng đường 333 của Đại học khoa học Orsay, còn gọi là Đại học Paris-Sud. Phong thái của thày toán quả bao giờ cũng khác các thầy cô vật lý hay hóa học, nghĩa là hơi có vẻ bụi bụi. Tôi chưa hề thấy thầy Meyer đeo cà-vạt, lúc nào củng một cái pull cổ cao và bộ veste nhung màu rêu. Cách dạy của thày cũng “style” không kém, thày thường ra một câu hỏi, đứa nào trả lời trúng thưởng 5 quan. Thày đứng tuốt dưới bảng đen và liệng đồng cắc lên đứa đáp trúng. Nói chung thì thầy không dạy xuất sắc nhưng vui vẻ và dễ hiểu.
Nhưng điều tôi nhớ nhất ở thầy nằm ở một câu nói, và câu nói đó chẳng dính dáng gì đến toán.
Có một hôm trong tiết của thầy, tôi đang căng tai và cố gắng viết càng nhiều càng tốt thì bất chợt tôi nghe thầy nói một câu mà nó còn vang vọng trong tai tôi đến hàng chục năm sau:
“Les avions américains bombardent le Nord-vietnam. (tạm dịch là “máy bay Mỹ ném bom Bắc Việt”)”
Thời gian ấy tiếng Pháp tôi còn kém lắm (mới sang chưa đầy một năm), chỉ có thể hiểu được cỡ 20 đến 30% nhưng không hiểu tai sao tôi lại nghe và hiểu rõ mồn một câu nói ấy, nhất nữa là trong khi tôi đang húi húi chép túi bụi.
Sau câu hỏi ấy tôi thấy thầy thao thao nói một tràng dài, mặt thầy đanh lại. Tôi chẳng hiểu ất giáp gì. Tại sao thầy lại tương cái câu thời sự này vào buổi học toán? Cuối cùng thầy kết thúc “c’est lamentable” (thật thê thảm). Không khí giảng đường căng thẳng. Nhưng người căng thẳng nhất phải là tôi. Vì không cần phải giỏi tiếng Pháp ai cũng hiểu là thầy đang bênh cho cộng sản Bắc Việt. Vào thời buổi ấy, chiến sự Việt Nam gia tăng, tinh thần anh em du sinh chúng tôi cũng sục sôi không kém. Học xong là anh em vứt tập vở, xuống đường “ứng chiến” với tụi sinh viên VN thân cộng. Nhóm chúng tôi chỉ có 5 thằng đối đầu với một “lực lượng địch” đông gấp 3 gồm cả Tây cộng (Tây đen,Tây trắng lẫn Tây nâu).
Tâm trạng căng thẳng nhưng không biết phản ứng thế nào. Giơ tay lên nói thì không dám (vì tiếng Pháp yếu quá) mà để yên thì không chịu được. Lúc về nhà đem nói với lũ bạn thì chúng nó đều bàn ra:
“Mày mà đến gây sự với ông ấy thì tiêu đời. Mày có thấy các trợ giảng cũng thân cộng như ổng không? Nó trù thì mày chỉ có chết.”
Quả đúng như thế, trong các trợ giảng thì còn có một người Việt Nam tên Bạch Vân, cũng là một người theo cộng sản. Rồi còn bà Tâm, bà Phạm mình cũng chưa biết chính kiến các bà ấy như thế nào.
Phải nói trong thập niên 70, chủ nghĩa cộng sản bao trùm hơn nửa trái đất. Ngoài Liên Xô, Trung Quốc còn khối Varsovie, Cuba, Nicaragua, Angola… đó là chưa kể các nước “hồng hồng” như Ấn Độ, các nước Bắc Phi. Thuở ấy, đảng cộng sản Pháp chiếm một lượng cử tri kỷ lục, họ nắm ¼ ghế trong Quốc hội và thao túng các công đoàn. Tôi còn nhớ có lần ông Pierre Juquin, một ủy viên bộ chính trị đảng cộng sản Pháp đến Đại học Orsay, người ta đã căng một tấm băng-rôn chào mừng ngay tại cổng chính. Thậm chí bộ trưởng đến thăm cũng chưa được cái vinh dự ấy. Thanh thế đàng cộng sản và chủ nghĩa cộng sản lên cao chưa từng thấy. Tóm lại đâu cũng gặp “kẻ thù”.
Ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản còn đặc biệt ảnh hưởng lên giới trí thức. Tại Pháp cũng như nhiều nước Âu châu lúc ấy đi theo chủ nghĩa cộng sản gần như là một phong trào, một cái mốt. Người ta theo đơn thuần chỉ là “thấy thằng lớn oánh thằng nhỏ là bênh thằng nhỏ”, cũng giống như ở VN hễ cứ xe hơi đụng xe máy là xe hơi lỗi….
Tôi nghĩ thầy Meyer cũng là một trong những số đó. Nhưng nói gì thì nói, tôi nhất quyết không “bỏ qua” vụ này. Đối với tôi, tôi phải “rửa hận” cho các chiến sĩ VNCH đang căng người ra bảo vệ đất nước trước làn sóng xâm lăng của hơn 10 sư đoàn đang ồ ạt vượt sông Bến Hải, cho dù hiệp định Paris ký kết còn chưa ráo mực. Tôi biết là thầy “chỉ có chết” khi tôi nói về vụ thảm sát Mậu thân năm 68 và gần đó nhất là vụ quân cộng sản pháo kích vào trường tiểu học Cai Lậy (nay thuộc tỉnh Tiền Giang) làm gần 100 em nhỏ chết và bị thương năm 1974. Tôi đã “thủ” sẵn các câu nói cũng như hình ảnh, chỉ chờ thầy đề cập đến chuyện này lần nữa là “tung chưởng” ngay giữa giảng đường, rồi mặc kệ chuyện nó ra đâu thì ra.
Nhưng cái ngày ấy đã không tới, sau năm đó tôi chuyển ngành và không có dịp gặp lại thầy. Điều đó đã ray rứt tâm hồn tôi trong nhiều năm liền. Tôi có cảm tưởng đã không làm tròn trách nhiệm của mình, cho dù chẳng có ai phó thác cho tôi cái sứ mạng ấy.
Năm tháng trôi qua, tôi trở về VN và bắt đầu công việc giảng dạy toán ứng dụng ở Đại học Bách Khoa TP.HCM. Thỉnh thoảng nhờ gu-gồ mà tôi biết được thầy vẫn còn làm việc, thậm chí thầy còn đạt được rất nhiều thành công. Vang dội nhất là thầy trở thành thành viên của Viện Hàn Lâm Khoa Học Pháp và được giải Gauss trong cùng buổi lễ mà giáo sư Ngô Bảo Châu được trao giải Fields tại Ấn Độ. Tôi nghĩ sẽ chẳng bao giờ có dịp nhắc lại chuyện cũ, mà có lẽ giờ này thầy cũng không nhớ.
Toán học có nghĩa là tự do và bình đẳng
Nhưng cuộc đời lại quyết định theo một hướng khác.
Tháng 8/2010 tôi bị nhà nước VN bắt và bị kết án 17 tháng tù theo điều 79 Bộ Luật Hình sự: Âm mưu lật đổ chính quyền. Ra tù tôi nằm chèo queo ở nhà để lãnh tiếp 3 năm quản chế.
Tháng 8/2012 tôi bất ngờ tiếp hai người khách từ phương xa, giáo sư Michel Waldschmidt và giáo sư Pierre Cartier. Những tên tuổi lớn của toán học Pháp. Tôi quen thầy Waldschmidt tử hồi dạy ở ĐHBK qua một buổi thuyết trình về hàm diophante. Tôi đã đưa thầy đi tham quan ba ngôi chùa ở Sài Gòn và chúng tôi trở nên bạn nhau từ đấy. Khi tôi bị tù, thầy có đến tận nhà thăm hỏi và sau đó lập một kiến nghị lên chính phủ Pháp có những biện pháp để trả tự do cho tôi. Kiến nghị đã được nhiều giáo sư Pháp hưởng ứng. Nghe tôi được tự do ông đã thu xếp và nhân tham dự Hội nghị Toán học tại Huế, ông đã đến hỏi “cho ra lẽ” câu chuyện của tôi. Ông dẫn theo người bạn là giáo sư Cartier.
GS Cartier năm nay đã ngoài 80, ông là một chuyên gia về hình học đại số và hiện vẫn còn làm việc cho một Trung tâm nghiên cứu. Cả hai nhà toán học ngồi lặng nghe câu chuyện của tôi, vừa thích thú vừa xót xa. Kết thúc câu chuyện, thầy Waldschmidt nói:
“Tôi rất hiểu những khó khăn tình trạng cô lập này, nhưng cậu đừng lo, chúng tôi sẽ cố gắng giúp đỡ và giới thiệu cậu đến các đồng nghiệp. Họ sẽ biết và nhớ đến cậu.”
Lúc ấy thầy Cartier mới lên tiếng:
“Michel (tên gọi của thầy Waldschmidt) đã kể hết cho tao nghe chuyện của mày. Tao rất thông cảm và chia sẻ khó khăn này. Để tao kể cho mày nghe, trong bài phát biểu của tao trước Hội nghị, tao đã kết luận rằng ‘Chỉ trong môi trường tự do, toán học mới có thể phát triển tốt đẹp’.”
Nói rồi thầy cười, một nụ cười tinh nghịch như vừa làm được một cái gì thích thú. Nhưng đối với tôi, đây có lẽ là lời động viên hay nhất mà tôi nghe được từ khi ra tù. Tôi nhìn sâu vào mắt của thầy để gởi gấm hết tấm lòng biết ơn của mình. Sau đó chúng tôi lan man sang các chuyện khác. Đến một lúc thầy Cartier buột miệng hỏi :
-Mày có biết tên tuổi các nhà toán học Pháp chứ? Thầy Cartier gãi ngay chỗ ngứa, tôi phun ra một lô tên: Descartes, Lagrange, Laplace, Galois, Cauchy, Poisson…”
-Đúng phóc, thế các nhà toán học gần đây, mày có biết ai không?
Chà! chỗ này không phải là chỗ ngứa, nhưng tôi cũng tìm ra được Henri Cartan[1] và Laurent Schwartz. Thầy Cartier gật gù ra vẻ thán phục. Nhưng tôi thì chưa hài lòng, phải chứng tỏ kiến thức của mình. Trong lúc bối rối, chợt nhớ đến thầy cũ:
- Ông có biết Yves Meyer không? Thầy Cartier trợn tròn con mắt màu xanh ve chai của mình:
- Mày cũng biết Meyer à?
- Dạ, đó là thầy của em ở Đại Học Orsay.
Thầy Cartier nở một nụ cười ranh mãnh:
- Vậy thì tao là… ông nội của mày rồi!
Đến lượt tôi căng con mắt ra:
- Thế ra là…
- Ừ, tao là thầy của Yves Meyer!
Quả trái đất tròn thật. Tôi ào ào kể cho thầy những kỷ niệm về thầy Meyer nhưng tuyệt không nhắc đến chuyện máy bay Mỹ. Thầy Waldschmidt bất ngờ xen ngang nói:
- Này! Meyer cũng ký vào bản kiến nghị trả tự do cho cậu đấy!
- Thật à! Tôi sững người!
- Thế cậu chưa xem website của tớ à?
Và đó là điều đầu tiên tôi làm khi về đến nhà. Quả thực như thế. Nằm giữa tên các nhà khoa học Pháp là chữ Yves Meyer sờ sờ. Tôi yên lặng một hồi lâu rồi gởi cho thầy một email cảm ơn. Thầy phúc đáp ngay và nói cho tôi biết rằng thầy đã vận động và gởi kiến nghị đến những địa chỉ có uy tín trong làng giáo dục Pháp.
Nhưng câu chuyện cũ ngày xưa vẩn âm ỉ trong tôi và tôi mong có câu trả lời thỏa đáng. Tôi ngồi viết một email dài dòng nhưng nghĩ sao xóa sạch chỉ giữ lại câu cuối: “Em cảm ơn thầy đã nghĩ đến em, nhưng em muốn biết động cơ nào khiến thầy đi tranh đấu cho một người chống lại cái chế độ mà trước đây thầy đã ra sức bênh vực nó”. Rồi tôi bấm nút Send.
Đợi một ngày, hai ngày rồi một tuần, hai tuần vẫn không thấy hồi âm. Tôi nghĩ chắc thầy giận. Nhưng cuối cùng thầy cũng trả lời. Email thầy trống không nhưng lại kèm theo một tập tin. Thầy gởi cho tôi bài diễn văn đọc trong một hội nghị toán học ở Madrid tháng 9/2001. Trong đó tôi thấy có dòng: “Les mathématiques signifient la liberté et l’égalité” - tạm dịch là “Toán học có nghĩa là tự do và bình đẳng”.
Chợt nhớ đến những gì thầy Cartier đã nói với tôi trước đó. “Chỉ trong môi trường tự do toán học mới có thể phát triển tốt đẹp”. Tôi không nghĩ rằng thầy Meyer đã “hội ý” với thầy của mình để trả lời cho tôi, nhưng đơn thuần đây là suy nghĩ của những trí thức chân chính. Ngày xưa họ bênh vực cho người cộng sản (thậm chí bênh vực cho cả chủ nghĩa cộng sản như Pierre Juquin), vì họ nghĩ rằng nó tốt, nó đang bị hà hiếp. Nhưng sau những biến cố thuyền nhân VN vào thập niên 80, sự sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản tại Đông Âu thập niên 90, sự xuống dốc không phanh của đảng cộng sản Pháp mười năm trở lại đây[2] đã bắt buộc họ phải suy nghĩ lại, và từ đó sẵn sàng đứng ra tranh đấu cho những người đang bị tù đày chỉ vì chính kiến, đơn giản chỉ là vì chúng tôi, vì chúng ta thực sự có chính nghĩa.
“Cartan, Cartier, Meyer và tôi, cả bốn thế hệ đều là những nhà giáo”, ý nghĩ ấy khiến cho tôi vui mừng vì được “đứng ké” bên cạnh những tượng đài của toán học. Nhưng điều mà tôi vui mừng và hãnh diện hơn cả là có thể đứng ngang hàng với họ về một ý tưởng đã theo đuổi chúng tôi trong suốt cuộc đời. Đó là: Chỉ có tự do mới giúp cho con người phát triển toàn vẹn.
Sàigòn, 20/11/2013
Phạm Minh Hoàng
(pmhoang.blogspot.com)
[1] Henri Cartan là thầy hướng dẫn của thầy Cartier. Năm 1974, Cartan đã đấu tranh để nhà toán học Liên Xô Léonide Pliouchtch được trả tự do, ngoài ra ông còn tham gia trong Hiệp hội bào vệ nhân quyền ở Paris.
[2] Trong cuộc bầu cử Tổng thống Pháp năm 2007. Đảng CS Pháp chỉ được vỏn vẹn 1.9% số phiếu. Hiện nay chỉ có 7/577 dân biểu. Trong Đại hội đảng lần thứ 36 (2013), đảng CS Pháp đã quyết định từ bỏ biểu tượng búa liềm.
Ai sẽ trả lời cho em Trương Thị Hà?
Làm Thầy (chưa nói đến chính học trò đang là nạn nhân ở ngay trước mặt) khi chứng kiến cảnh “công an nhân dân” bắt người vô cớ và thẳng tay đánh đập, nhục mạ hàng trăm người vô tội thuộc đủ mọi thành phần tại trại tra khảo dã chiến Tao Đàn, Tp HCM, hôm 17/6/2018 như thế mà không dám phản ứng, không dám nói thẳng được đôi lời thì có là Thầy, là Trí thức hay không?
Sinh viên Trương Thị Hà xuống đường phản đối luật đặc khu. Ảnh: FB nhân vật
Cứ cho là ông Phạm Tấn Hạ, Phó Hiệu trưởng trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn và ông Trần Nam, Trưởng phòng Truyền thông của trường (là nhân chứng) cùng có chung lập trường “chống bọn phản động” đi nữa thì việc hai ông im lặng trước tội ác bạo lực của công an là đương nhiên đồng lõa. Với học hàm học vị cao như thế, mà 2 ông làm ngơ trước tiếng kêu gào gần như tuyệt vọng của cô học trò đang gặp nạn thì trường sẽ “giáo dục và đào tạo” ra những ai?
Mở đầu thư ngỏ trên Facebook của em Trương Thị Hà là 4 chữ “Thầy Hạ kính mến” và văn phong thư ngỏ thật lễ phép, cho dù nội dung rất đắng chát, tự nó đã chứng tỏ tư cách cá nhân em. Em đúng là một học trò giỏi và ngoan. Tinh tế trong nhận xét và vẫn lễ độ với thầy. Đại học ở các nước phương Tây rất trân quý những sinh viên như em. Vì đó là nền tảng của Tự do. Nhưng liệu rồi “thầy” của em có trả lời hay không? Nếu không, thì sẽ thêm một chuyện “khôi hài ứa nước mắt” cho ngành giáo dục!
Vì khi trò hỏi mà thầy không trả lời, hoặc không dám trả lời thì tự nó sẽ nói lên tất cả. Ở đây, còn có thêm nhân chứng là Trưởng phòng Truyền thông của trường. Liệu trường có dám “truyền thông” sự việc nầy để công luận phán xét?
Là lớp trưởng của “lớp học chăm chỉ nhất, đoàn kết nhất và có thành tích học tập cao nhất khóa học” thì ông Hạ cũng như ông Nam không thể không biết em Trương Thị Hà. Không thể không biết tư cách của học sinh Lớp trưởng lớp 17/2, khóa 2017 – 2020. Thế nhưng khi nghe công an mắng là “con điếm”, “con đĩ”, “con phản động”, “bị đuổi học” và công an 2 còn dữ dội hơn “Loại này làm đĩ, làm điếm, chứ Lớp trưởng gì. Tao khinh!” mà 2 “thầy” cũng im lặng thì đấy không phải là cái tát vô mặt cô học trò mà tát thẳng vô mặt 2 ông “thầy” ngay tại chỗ. Thế nhưng, 2 “thầy” vẫn im lặng. “Đức im lặng” của 2 “thầy” đạt đến đỉnh như thế thì quả thật là phi thường!
Đến lúc quá căng thẳng, học trò thống thiết van xin “thầy” gọi giúp luật sư “Thầy chỉ cần thông báo cho các Luật sư của em thôi, chỉ cần vậy thôi, thầy ơi. Em sẽ biết ơn thầy suốt đời ạ”. Và “thầy” trả lời: “Thầy không biết về luật”?
Vâng, bây giờ và mãi về sau “Em sẽ biết ơn thầy suốt đời ạ”! Biết ơn vì nhờ cú va đập trực tiếp giữa tình nghĩa thầy/trò thời nay, nói rộng hơn là trí thức XHCN, để em (và thế hệ em) thấy rõ bản chất của chế độ!
Chính nhờ cú va đập nầy sẽ cứu em ra khỏi sự băng hoại đạo đức của xã hội đã rơi xuống tận đáy và cũng là đầm lầy nhân cách XHCN để vươn lên đứng thẳng làm người!
Rất tiếc lúc đó không ai có thể còn giữ được iphone để chụp ảnh nét mặt của 2 “thầy”, chờ đến “ngày thầy giáo” hàng năm, sẽ gửi kèm ảnh đó với bó hoa chúc mừng (!)
Với cháu Trương Thị Hà, trước cháu đã có Nguyễn Phương Uyên, người vượt qua nỗi sợ hãi khi đứng vững được giữa Tòa Án Nhân Dân mấy năm trước vì họ kết án Phương Uyên tội đã viết “Đi chết đi CSVN” bằng máu! Hôm nay cháu đang trực diện với 2 “thầy” của trường cháu đang theo học và cũng là sự trực diện của học sinh với với hệ thống trường đại học để thấy rõ 2 thầy của cháu chỉ là “nhà dáo” cho một chế độ bán nước không hơn không kém. Còn cháu, vô tình trở thành một nhà giáo Nhân văn, nói được tiếng nói của lương tâm!
Sẽ không có mấy “thầy” XHCN nào có thể trả lời được những điều cháu vừa kể ngoại trừ chính cháu và thế hệ trẻ người VN yêu nước!
Em đau vì thầy lặng im trước hành vi chà đạp nhân phẩm của công an
FB Trương Thị Hà
TS Phạm Tấn Hạ, phó hiệu trưởng trường ĐH Khoa học XH&NV.
From: Sinh viên năm 2 Trương Thị Hà, mã sinh viên 1767010064, khóa 2017- 2020, Lớp trưởng lớp 17/2, Khoa Ngôn ngữ Anh, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn.
To: Tiến sỹ Phạm Tấn Hạ, Phó Hiệu trưởng trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Trưởng phòng đào tạo; và Thầy Nam (đi cùng thầy Hạ chứng kiến sự việc).
Thầy Hạ kính mến,
Khi viết những dòng này, nước mắt em không ngừng tuôn rơi khi nghĩ về thầy. Em khóc chỉ vì em thấy cô đơn và bị bỏ rơi tại trại tập trung Tao Đàn ngày 17/06/2018 với những con người đáng sợ mang danh “công an nhân dân”. Em không giận thầy cả, vì nếu có giận, những kẻ đã xúc phạm danh dự và xuống tay đánh em mới là kẻ đáng giận thầy ơi.
Em là lớp trưởng lớp 17/2 ngành ngôn ngữ Anh, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn thành phố Hồ Chí Minh. Em luôn mang lại niềm vui và động lực học cho các bạn trong lớp. Em luôn cố gắng kết nối các bạn trong lớp, các thầy cô và Giáo vụ. Tháng này, lớp em thi cuối kỳ, em đang chuẩn bị viết thư cảm ơn các thầy cô bộ môn đây ạ. Lớp 17/2 có thể tự hào rằng, lớp em là một trong những lớp học chăm chỉ nhất, đoàn kết nhất và có thành tích học tập cao nhất khóa học. Thầy có thể hỏi thầy Triết, thầy Triều, cô Hạnh và cô Nguyên trực tiếp dạy lớp em ạ.
Em nói như vậy, chỉ muốn thầy biết rằng, em là sinh viên ngoan và đáng tự hào của thầy, em là một Lớp trưởng có trách nhiệm với lớp. Chứ không phải như những người “công an nhân dân” kia nói em là: “con điếm”, “con đĩ”, “con phản động”, “bị đuổi học.”….
Tao Đàn, ngày 17/06/2018.
Thầy ơi, chỉ thầy có thể mới cứu được em lúc này thôi ạ…
Công an 1: Tôi sẽ gọi thầy Phó Hiệu trưởng của em đến đây.
Thầy ơi, khi nhìn thấy thầy, em đã khóc vì sung sướng. Vì em biết rằng, thầy sẽ làm gì đó để giúp em ra khỏi nơi đáng sợ này ạ. Nhưng…
Công an 1 (đe nẹt): Sinh viên của thầy đây. Là một kẻ phản động, thầy nhìn những gì nó làm này, kêu gọi biểu tình, hướng dẫn người dân đối phó với công an…
Công an 2 (liên tục sỉ nhục): Loại này làm đĩ, làm điếm, chứ Lớp trưởng gì. Tao khịnh!
Công an 3 (vỗ về): Em “hợp tác” đi là được về ngay mà. Bọn anh có làm gì đâu mà em mời Luật sư.
Hà (nhìn vào thầy khóc): Thầy ơi, chỉ có thầy mới cứu được em lúc này thôi ạ. Thầy hãy báo cho Luật sư Trần Vũ Hải và Luật sư Lê Công Định giúp em là em đang bị bắt ở đây ạ. Số điện thoại của 2 Luật sư đây ạ.
Thầy: Im lặng…
Hà (khóc to hơn): Em là người hành nghề Luật, em có quyền được mời Luật sư…Thầy có thể hỏi các thầy cô đại học Luật Hà Nội của em. Họ sẽ nhắc đến em là một đứa sinh viên ngoan. Ngày xưa, các thầy cô đại học Luật yêu quý và bảo vệ em như thế nào mà ngày nay, thầy lại đối xử với em như vậy. Nếu các thầy cô đại học Luật ở đây, các thầy cô sẽ cứu em. Em biết thầy không có nghĩa vụ phải thông báo Luật sư giúp em. Nhưng em là sinh viên của thầy, em đang cầu xin thầy. Thầy ơi, thầy hãy nhìn vào mắt em. Em có giống một đưa sinh viên hư không ạ. Thầy ơi, thầy hãy cứu em thầy ơi. Thầy đừng im lặng như vậy mà. Thầy chỉ cần thông báo cho các Luật sư của em thôi, chỉ cần vậy thôi, thầy ơi. Em sẽ biết ơn thầy suốt đời ạ.
Công an 1: Có phải điều tra tội phạm đâu mà mời Luật sư, Luật sư không có quyền đến đây cả! Vô ích thôi.
Thầy: Thầy không biết về Luật.
Hà (khóc và bất lực): Thầy ơi, chỉ có thầy mới cứu được em thôi. Sinh viên của thầy nghi bị người của Báo Tuổi trẻ hiếp dâm, thầy cô trường Đại học Xã hội và Nhân văn đã lên tiếng và Luật sư của em đã bảo vệ quyền lợi của em sinh viên ấy. Em cũng là sinh viên của thầy, em xin thầy hãy đối xử công bằng với em như em sinh viên kia. Hãy báo cho các Luật sư của em là em đang ở đây ạ.
Công an 4: Mệt con này quá. Giờ ký nhận được chưa?
Hà: Im lặng và nhìn thầy.
Công an 4 (Vả vào mặt Hà): Bốp. Mày không “hợp tác” à. Mày nhắc đến 3 từ “mời Luật sư” nữa, tao vả cho vỡ mồm.
Thầy: Im lặng…
Thầy ơi, công an tát em, em không đau cả, em đau vì thầy không bênh em, em đau vì thầy không ôm em, em đau vì thầy không che chở em. Em đau vì thầy lặng im trước hành vi chà đạp nhân phẩm và xâm phạm thân thể trắng trợn của công an Quận 1. Có lẽ, thầy sẽ không bao giờ quên gương mặt đáng thương của em tại trại tập trung Tao Đàn ngày hôm đó đâu.
Tại sao thầy ký vào Biên bản do công an soạn sẵn? Tại sao thầy nói với em là thầy không biết Luật, nhưng thầy lại tin những gì Công an nói, chứ không tin đứa sinh viên ngoan của thầy? Tại sao thầy lại quay lưng bỏ lại em một mình ở đấy ạ?
Xin thầy hãy trả lời giúp em những câu hỏi này hoặc đơn giản là tâm sự thật lòng với em vào email: htruong692669@protonmail.com ạ.
Em tin rằng lúc đó có Công an nên thầy không thể làm những điều thầy muốn. Giống như các thầy cô đại học Luật ngày xưa, các thầy cô đã âm thầm che chở em và bảo vệ em. Công an đánh em, sỉ nhục em, em không đau vì đó là nhiệm vụ của họ. Nhưng các thầy cô của em không bảo vệ và che chở cho em, em sẽ đau khổ lắm thầy ơi.
Thầy ơi, chỉ có thầy mới cứu vớt được tâm hồn yếu đuối của em lúc này được thôi ạ. Hãy nói cho em suy nghĩ thật lòng của thầy. Thầy có thương em không? Chỉ cần vậy thôi là em thấy yên lòng rồi thầy ơi. Em cám ơn thầy và luôn tự hào là sinh viên Khoa Ngôn ngữ Anh, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn ạ.
Hà Nội, 21h20′ ngày 29/06/2018.
THẦY PHẠM MINH HOÀNG GỬI THƯ CHO EM TRƯƠNG THỊ HÀ
GỬI THƯ CHO EM TRƯƠNG THỊ HÀ
Thầy giáo Phạm Minh Hoàng.
THƯ GỬI EM TRƯƠNG THỊ HÀ,
Sinh viên Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn TPHCM
Em Hà mến,
Sau khi đọc xong là thư của em, tôi nghĩ trong lòng mọi người đều nặng trĩu như tôi. Tuy nhiên, xin cho tôi được gởi đến em lời cảm phục trước sự khoan dung của em đối với những người đã đối xử với em như một con vật, đó là những người công an đã lăng mạ em là "đồ đĩ điếm", và tệ hại hơn, đó là người thầy của em, Phạm Tấn Hạ đã lăng mạ em chính bằng sự im lặng của ông ta. Trên mạng mấy ngày hôm nay ngập tràn những lời xỉ vả, tôi nghĩ không cần lặp lại ở đây.
Phải nói rằng lá thư đẫm đầy nước mắt và không hề có một nét thù hằn của em đã có tác động như bài thơ của cô giáo Lam, làm cả một hệ thống truyền thông, hàng chục trường an ninh, lý luận, hàng ngàn dư luận viên phải cúi đầu lặng im để sau cùng phải dấm dúi và xóa lá thư của em.
Cách đây 6 năm, khi ra tù tôi cũng có một vài cảm nhận giống em. Không hề có một đồng nghiệp nào dám gọi điện thoại hỏi thăm tôi chứ đừng nói gì đến chuyện ghé thăm. Khi tôi ghé trường (Đại Học Bách Khoa TPHCM) để thu dọn đồ đạc, tôi có gặp một vài đồng nghiệp. Ánh mắt của họ có vẻ ngại ngùng, không muốn tiếp chuyện lâu. Còn đối các vị đảng viên thì ánh mắt của họ mang hình viên đạn, lộ rõ vẻ thù hắn. Thực tình mà nói thì tôi không ngạc nhiên vì đã từ lâu tôi đánh giá họ không như những người thầy đúng nghĩa, họ chỉ là những người gác cổng bảo vệ cho chế độ, vì chế đô ấy đã cho họ tất cả. Suy nghĩ đến tha nhân chỉ là chuyện phù phiếm. Người thầy của em cũng không là một ngoại lệ.
Em xót xa khi công an lăng mạ em thì ít, nhưng đau đớn khi thầy em im lặng và ký tên vào biên bản thì nhiều.
Còn tôi, tôi nghĩ xác suất gặp một người công an cư xử đúng mực coi ra còn nhiều hơn một người thầy dám bảo bọc (chưa nói là bảo vệ) cho sinh viên của mình.
Cách đây 8 năm khi còn trong tù, vợ tôi đã an ủi tôi "có thể anh sẽ mất việc, nhưng nếu anh có làm thêm một trăm năm nữa anh sẽ chẳng bao giờ có được tình cảm mà mọi người dành cho anh ngày hôm nay". Và đó là thông điệp tôi muốn chia sẻ cùng em. Em vừa mất một người thầy, nhưng em lại chiếm được sự yêu thương và kính phục của hàng vạn người khác, và có học giỏi đến đâu chăng nữa, chẳng bao giờ em có được những tình cảm ấy như ngày hôm nay.
Chúc em sớm vượt qua mọi sóng gió để tiếp tục con đường cho đấu tranh cho chân lý
GS Phạm Minh Hoàng (hàng đầu, giữa) và các sinh viên của Đại Học Bách Khoa TPHCM trong buổi tiệc Tất Niên ngày 28/01/2010.
Hình do gia đình cung cấp.
Thường thì ngày 20/11 người ta viết về thầy để tri ân công ơn dạy dỗ. Nhưng bài này thì khác, tôi viết về một câu hỏi ray rứt suốt những năm tháng trên ghế nhà trường và còn kéo dài mãi về sau.
Ngày 20/11 còn là ngày Nhà giáo Việt Nam, nghĩa là chỉ liên quan đến Việt Nam, nhưng bài này tôi lại viết về người thầy Pháp của mình.
Tên thầy là Yves Meyer, giáo sư toán. Năm nay thầy 74 tuổi.
Tôi còn nhớ mãi những ngày tháng khai giảng của niên khóa 1974-1975 khi tôi bỡ ngỡ bước chân vào giảng đường 333 của Đại học khoa học Orsay, còn gọi là Đại học Paris-Sud. Phong thái của thày toán quả bao giờ cũng khác các thầy cô vật lý hay hóa học, nghĩa là hơi có vẻ bụi bụi. Tôi chưa hề thấy thầy Meyer đeo cà-vạt, lúc nào củng một cái pull cổ cao và bộ veste nhung màu rêu. Cách dạy của thày cũng “style” không kém, thày thường ra một câu hỏi, đứa nào trả lời trúng thưởng 5 quan. Thày đứng tuốt dưới bảng đen và liệng đồng cắc lên đứa đáp trúng. Nói chung thì thầy không dạy xuất sắc nhưng vui vẻ và dễ hiểu.
Nhưng điều tôi nhớ nhất ở thầy nằm ở một câu nói, và câu nói đó chẳng dính dáng gì đến toán.
Có một hôm trong tiết của thầy, tôi đang căng tai và cố gắng viết càng nhiều càng tốt thì bất chợt tôi nghe thầy nói một câu mà nó còn vang vọng trong tai tôi đến hàng chục năm sau:
“Les avions américains bombardent le Nord-vietnam. (tạm dịch là “máy bay Mỹ ném bom Bắc Việt”)”
Thời gian ấy tiếng Pháp tôi còn kém lắm (mới sang chưa đầy một năm), chỉ có thể hiểu được cỡ 20 đến 30% nhưng không hiểu tai sao tôi lại nghe và hiểu rõ mồn một câu nói ấy, nhất nữa là trong khi tôi đang húi húi chép túi bụi.
Sau câu hỏi ấy tôi thấy thầy thao thao nói một tràng dài, mặt thầy đanh lại. Tôi chẳng hiểu ất giáp gì. Tại sao thầy lại tương cái câu thời sự này vào buổi học toán? Cuối cùng thầy kết thúc “c’est lamentable” (thật thê thảm). Không khí giảng đường căng thẳng. Nhưng người căng thẳng nhất phải là tôi. Vì không cần phải giỏi tiếng Pháp ai cũng hiểu là thầy đang bênh cho cộng sản Bắc Việt. Vào thời buổi ấy, chiến sự Việt Nam gia tăng, tinh thần anh em du sinh chúng tôi cũng sục sôi không kém. Học xong là anh em vứt tập vở, xuống đường “ứng chiến” với tụi sinh viên VN thân cộng. Nhóm chúng tôi chỉ có 5 thằng đối đầu với một “lực lượng địch” đông gấp 3 gồm cả Tây cộng (Tây đen,Tây trắng lẫn Tây nâu).
Tâm trạng căng thẳng nhưng không biết phản ứng thế nào. Giơ tay lên nói thì không dám (vì tiếng Pháp yếu quá) mà để yên thì không chịu được. Lúc về nhà đem nói với lũ bạn thì chúng nó đều bàn ra:
“Mày mà đến gây sự với ông ấy thì tiêu đời. Mày có thấy các trợ giảng cũng thân cộng như ổng không? Nó trù thì mày chỉ có chết.”
Quả đúng như thế, trong các trợ giảng thì còn có một người Việt Nam tên Bạch Vân, cũng là một người theo cộng sản. Rồi còn bà Tâm, bà Phạm mình cũng chưa biết chính kiến các bà ấy như thế nào.
Phải nói trong thập niên 70, chủ nghĩa cộng sản bao trùm hơn nửa trái đất. Ngoài Liên Xô, Trung Quốc còn khối Varsovie, Cuba, Nicaragua, Angola… đó là chưa kể các nước “hồng hồng” như Ấn Độ, các nước Bắc Phi. Thuở ấy, đảng cộng sản Pháp chiếm một lượng cử tri kỷ lục, họ nắm ¼ ghế trong Quốc hội và thao túng các công đoàn. Tôi còn nhớ có lần ông Pierre Juquin, một ủy viên bộ chính trị đảng cộng sản Pháp đến Đại học Orsay, người ta đã căng một tấm băng-rôn chào mừng ngay tại cổng chính. Thậm chí bộ trưởng đến thăm cũng chưa được cái vinh dự ấy. Thanh thế đàng cộng sản và chủ nghĩa cộng sản lên cao chưa từng thấy. Tóm lại đâu cũng gặp “kẻ thù”.
Ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản còn đặc biệt ảnh hưởng lên giới trí thức. Tại Pháp cũng như nhiều nước Âu châu lúc ấy đi theo chủ nghĩa cộng sản gần như là một phong trào, một cái mốt. Người ta theo đơn thuần chỉ là “thấy thằng lớn oánh thằng nhỏ là bênh thằng nhỏ”, cũng giống như ở VN hễ cứ xe hơi đụng xe máy là xe hơi lỗi….
Tôi nghĩ thầy Meyer cũng là một trong những số đó. Nhưng nói gì thì nói, tôi nhất quyết không “bỏ qua” vụ này. Đối với tôi, tôi phải “rửa hận” cho các chiến sĩ VNCH đang căng người ra bảo vệ đất nước trước làn sóng xâm lăng của hơn 10 sư đoàn đang ồ ạt vượt sông Bến Hải, cho dù hiệp định Paris ký kết còn chưa ráo mực. Tôi biết là thầy “chỉ có chết” khi tôi nói về vụ thảm sát Mậu thân năm 68 và gần đó nhất là vụ quân cộng sản pháo kích vào trường tiểu học Cai Lậy (nay thuộc tỉnh Tiền Giang) làm gần 100 em nhỏ chết và bị thương năm 1974. Tôi đã “thủ” sẵn các câu nói cũng như hình ảnh, chỉ chờ thầy đề cập đến chuyện này lần nữa là “tung chưởng” ngay giữa giảng đường, rồi mặc kệ chuyện nó ra đâu thì ra.
Nhưng cái ngày ấy đã không tới, sau năm đó tôi chuyển ngành và không có dịp gặp lại thầy. Điều đó đã ray rứt tâm hồn tôi trong nhiều năm liền. Tôi có cảm tưởng đã không làm tròn trách nhiệm của mình, cho dù chẳng có ai phó thác cho tôi cái sứ mạng ấy.
Năm tháng trôi qua, tôi trở về VN và bắt đầu công việc giảng dạy toán ứng dụng ở Đại học Bách Khoa TP.HCM. Thỉnh thoảng nhờ gu-gồ mà tôi biết được thầy vẫn còn làm việc, thậm chí thầy còn đạt được rất nhiều thành công. Vang dội nhất là thầy trở thành thành viên của Viện Hàn Lâm Khoa Học Pháp và được giải Gauss trong cùng buổi lễ mà giáo sư Ngô Bảo Châu được trao giải Fields tại Ấn Độ. Tôi nghĩ sẽ chẳng bao giờ có dịp nhắc lại chuyện cũ, mà có lẽ giờ này thầy cũng không nhớ.
Toán học có nghĩa là tự do và bình đẳng
Nhưng cuộc đời lại quyết định theo một hướng khác.
Tháng 8/2010 tôi bị nhà nước VN bắt và bị kết án 17 tháng tù theo điều 79 Bộ Luật Hình sự: Âm mưu lật đổ chính quyền. Ra tù tôi nằm chèo queo ở nhà để lãnh tiếp 3 năm quản chế.
Tháng 8/2012 tôi bất ngờ tiếp hai người khách từ phương xa, giáo sư Michel Waldschmidt và giáo sư Pierre Cartier. Những tên tuổi lớn của toán học Pháp. Tôi quen thầy Waldschmidt tử hồi dạy ở ĐHBK qua một buổi thuyết trình về hàm diophante. Tôi đã đưa thầy đi tham quan ba ngôi chùa ở Sài Gòn và chúng tôi trở nên bạn nhau từ đấy. Khi tôi bị tù, thầy có đến tận nhà thăm hỏi và sau đó lập một kiến nghị lên chính phủ Pháp có những biện pháp để trả tự do cho tôi. Kiến nghị đã được nhiều giáo sư Pháp hưởng ứng. Nghe tôi được tự do ông đã thu xếp và nhân tham dự Hội nghị Toán học tại Huế, ông đã đến hỏi “cho ra lẽ” câu chuyện của tôi. Ông dẫn theo người bạn là giáo sư Cartier.
GS Cartier năm nay đã ngoài 80, ông là một chuyên gia về hình học đại số và hiện vẫn còn làm việc cho một Trung tâm nghiên cứu. Cả hai nhà toán học ngồi lặng nghe câu chuyện của tôi, vừa thích thú vừa xót xa. Kết thúc câu chuyện, thầy Waldschmidt nói:
“Tôi rất hiểu những khó khăn tình trạng cô lập này, nhưng cậu đừng lo, chúng tôi sẽ cố gắng giúp đỡ và giới thiệu cậu đến các đồng nghiệp. Họ sẽ biết và nhớ đến cậu.”
Lúc ấy thầy Cartier mới lên tiếng:
“Michel (tên gọi của thầy Waldschmidt) đã kể hết cho tao nghe chuyện của mày. Tao rất thông cảm và chia sẻ khó khăn này. Để tao kể cho mày nghe, trong bài phát biểu của tao trước Hội nghị, tao đã kết luận rằng ‘Chỉ trong môi trường tự do, toán học mới có thể phát triển tốt đẹp’.”
Nói rồi thầy cười, một nụ cười tinh nghịch như vừa làm được một cái gì thích thú. Nhưng đối với tôi, đây có lẽ là lời động viên hay nhất mà tôi nghe được từ khi ra tù. Tôi nhìn sâu vào mắt của thầy để gởi gấm hết tấm lòng biết ơn của mình. Sau đó chúng tôi lan man sang các chuyện khác. Đến một lúc thầy Cartier buột miệng hỏi :
-Mày có biết tên tuổi các nhà toán học Pháp chứ? Thầy Cartier gãi ngay chỗ ngứa, tôi phun ra một lô tên: Descartes, Lagrange, Laplace, Galois, Cauchy, Poisson…”
-Đúng phóc, thế các nhà toán học gần đây, mày có biết ai không?
Chà! chỗ này không phải là chỗ ngứa, nhưng tôi cũng tìm ra được Henri Cartan[1] và Laurent Schwartz. Thầy Cartier gật gù ra vẻ thán phục. Nhưng tôi thì chưa hài lòng, phải chứng tỏ kiến thức của mình. Trong lúc bối rối, chợt nhớ đến thầy cũ:
- Ông có biết Yves Meyer không? Thầy Cartier trợn tròn con mắt màu xanh ve chai của mình:
- Mày cũng biết Meyer à?
- Dạ, đó là thầy của em ở Đại Học Orsay.
Thầy Cartier nở một nụ cười ranh mãnh:
- Vậy thì tao là… ông nội của mày rồi!
Đến lượt tôi căng con mắt ra:
- Thế ra là…
- Ừ, tao là thầy của Yves Meyer!
Quả trái đất tròn thật. Tôi ào ào kể cho thầy những kỷ niệm về thầy Meyer nhưng tuyệt không nhắc đến chuyện máy bay Mỹ. Thầy Waldschmidt bất ngờ xen ngang nói:
- Này! Meyer cũng ký vào bản kiến nghị trả tự do cho cậu đấy!
- Thật à! Tôi sững người!
- Thế cậu chưa xem website của tớ à?
Và đó là điều đầu tiên tôi làm khi về đến nhà. Quả thực như thế. Nằm giữa tên các nhà khoa học Pháp là chữ Yves Meyer sờ sờ. Tôi yên lặng một hồi lâu rồi gởi cho thầy một email cảm ơn. Thầy phúc đáp ngay và nói cho tôi biết rằng thầy đã vận động và gởi kiến nghị đến những địa chỉ có uy tín trong làng giáo dục Pháp.
Nhưng câu chuyện cũ ngày xưa vẩn âm ỉ trong tôi và tôi mong có câu trả lời thỏa đáng. Tôi ngồi viết một email dài dòng nhưng nghĩ sao xóa sạch chỉ giữ lại câu cuối: “Em cảm ơn thầy đã nghĩ đến em, nhưng em muốn biết động cơ nào khiến thầy đi tranh đấu cho một người chống lại cái chế độ mà trước đây thầy đã ra sức bênh vực nó”. Rồi tôi bấm nút Send.
Đợi một ngày, hai ngày rồi một tuần, hai tuần vẫn không thấy hồi âm. Tôi nghĩ chắc thầy giận. Nhưng cuối cùng thầy cũng trả lời. Email thầy trống không nhưng lại kèm theo một tập tin. Thầy gởi cho tôi bài diễn văn đọc trong một hội nghị toán học ở Madrid tháng 9/2001. Trong đó tôi thấy có dòng: “Les mathématiques signifient la liberté et l’égalité” - tạm dịch là “Toán học có nghĩa là tự do và bình đẳng”.
Chợt nhớ đến những gì thầy Cartier đã nói với tôi trước đó. “Chỉ trong môi trường tự do toán học mới có thể phát triển tốt đẹp”. Tôi không nghĩ rằng thầy Meyer đã “hội ý” với thầy của mình để trả lời cho tôi, nhưng đơn thuần đây là suy nghĩ của những trí thức chân chính. Ngày xưa họ bênh vực cho người cộng sản (thậm chí bênh vực cho cả chủ nghĩa cộng sản như Pierre Juquin), vì họ nghĩ rằng nó tốt, nó đang bị hà hiếp. Nhưng sau những biến cố thuyền nhân VN vào thập niên 80, sự sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản tại Đông Âu thập niên 90, sự xuống dốc không phanh của đảng cộng sản Pháp mười năm trở lại đây[2] đã bắt buộc họ phải suy nghĩ lại, và từ đó sẵn sàng đứng ra tranh đấu cho những người đang bị tù đày chỉ vì chính kiến, đơn giản chỉ là vì chúng tôi, vì chúng ta thực sự có chính nghĩa.
“Cartan, Cartier, Meyer và tôi, cả bốn thế hệ đều là những nhà giáo”, ý nghĩ ấy khiến cho tôi vui mừng vì được “đứng ké” bên cạnh những tượng đài của toán học. Nhưng điều mà tôi vui mừng và hãnh diện hơn cả là có thể đứng ngang hàng với họ về một ý tưởng đã theo đuổi chúng tôi trong suốt cuộc đời. Đó là: Chỉ có tự do mới giúp cho con người phát triển toàn vẹn.
Sàigòn, 20/11/2013
Phạm Minh Hoàng
(pmhoang.blogspot.com)
[1] Henri Cartan là thầy hướng dẫn của thầy Cartier. Năm 1974, Cartan đã đấu tranh để nhà toán học Liên Xô Léonide Pliouchtch được trả tự do, ngoài ra ông còn tham gia trong Hiệp hội bào vệ nhân quyền ở Paris.
[2] Trong cuộc bầu cử Tổng thống Pháp năm 2007. Đảng CS Pháp chỉ được vỏn vẹn 1.9% số phiếu. Hiện nay chỉ có 7/577 dân biểu. Trong Đại hội đảng lần thứ 36 (2013), đảng CS Pháp đã quyết định từ bỏ biểu tượng búa liềm.
Comment