Tháng 3-1975 - Tuyến Đầu Thất Thủ

[KiwiTeTua]

Tháng 3-1975 - Tuyến Đầu Thất Thủ
Trọng Ðạt

1. Tối 29-3-1975 đài Phát Thanh BBC Luân Ðôn cho biết Ðà Nẵng thất thủ, một trăm ngàn quân bị bắt làm tù binh, đó cũng là ngày sụp đổ của toàn bộ Quân Khu 1, hung tin ghê gớm đã khiến cho cả nước kinh hoàng: Quân Khu I nơi tập trung những lực lượng tinh nhuệ và thiện chiến nhất của VNCH, bốn sư đoàn Chính qui Chủ lực, bốn Liên đoàn Biệt Ðộng Quân … đã hoàn toàn tan rã sau 9 ngày cầm cự và triệt thoái. Mặc dù nay nhiều bí mật về cuộc lui binh đã được tiết lộ, Bộ Tổng tham Mưu, các vị Tướng lãnh, các giới chức quân sự liên hệ đã bạch hóa diễn tiến của trận chiến bi thảm này, các nhà nghiên cứu quân sự, các nhân chứng, ký giả chiến trường… đã biên soạn, kể lại diễn tiến của mặt trận vùng Hoả tuyến nhưng người ta tưởng như nó vẫn còn nhiều điều bí ẩn và khó hiểu, chưa bao giờ trong cuộc chiến tranh Quốc -Cộng giai đoạn 1960-1975 một lực lượng to lớn của miền Nam lại có thể thua nhanh đến thế. Có người cho rằng tấn bi kịch này bắt nguồn từ ảnh hưởng của những yếu tố chính trị hơn là về quân sự.

Các tài liệu, sách báo nói về cuộc lui binh Quân đoàn 1 của Bộ Tổng Tham Mưu Ðại Tướng Cao Văn Viên, Trung Tướng Ngô quang Trưởng, Thiếu Tướng Hoàng Lạc, nhà nghiên cứu quân sự Nguyễn Ðức Phương, ký giả chiến trường Phạm Huấn và những lời thuật lại của các nhân chứng … nói chung dồi dào nhưng không hoàn toàn giống nhau, có khi còn trái ngược nhau là khác. Về cuộc lui binh này chúng tôi dựa theo các sách báo, tài liệu của các ông Cao Văn Viên, Nguyễn Ðức Phương, Phạm Huấn, Tướng Hoàng Lạc, Tướng Ngô Quang Trưởng, Tướng Trần Văn Nhật.. cũng tham khảo thêm tài liệu phía CSBV và những bài viết của các nhân chứng.

Quân Khu I là một giải đất dài và hẹp hình cán chảo, người Mỹ gọi là pan handle chạy theo hướng Tây bắc, Ðông Nam, gồm 5 tỉnh Quảng Trị, Thừa Thiên, Quảng Nam, Quảng Tín, Quảng Ngãi, dân số vào khoảng ba triệu. So với các Quân khu khác Vùng I nhỏ hẹp nhất, đây là nơi tiếp giáp với Bắc Việt, chiến tranh có thể bùng nổ bất cứ lúc nào nên cũng gọi là Vùng Hoả Tuyến. Từ sau khi ký hiệp định Paris phía VNCH chỉ còn kiểm soát được khoảng gần 50% diện tích Quân khu, phần đất của ta nằm phía bên phải của giải đất theo chiều dọc tức là phía Ðông, còn phía Tây đã lọt vào tay BV. Dần dần VNCH chỉ còn những tỉnh lỵ và thị xã và các quận do sự lấn chiếm theo kiểu tầm ăn dâu của địch, kể từ sau ngày 19-31975, nếu nhìn trên bản đồ quân sự sẽ thấy miền Nam chỉ còn kiểm soát được vào khoảng một phần ba diện tích Quân khu.

Năm 1972 Quân khu I đã là một chiến trường lớn, nơi diễn ra những trận đánh ác liệt đẫm máu giữa các đại đơn vị của hai miền Nam Bắc .Vì tình hình sôi động đặc biệt của vùng hỏa tuyến ngoài ba Sư đoàn cơ hữu 1, 2, 3 của Quân đoàn, ta còn cho hai Sư đoàn Tổng Trừ Bị Nhẩy Dù và Thủy Quân Lục Chiến ra trấn đóng hầu chống lại cuộc tấn công quy mô có thể sẩy ra. Quân viện bị cắt giảm, ngày 12-3-1975 Hạ nghị viện Mỹ biểu quyết bác bỏ 300 quân viện bổ túc cho Việt Nam Cộng Hoà do Tổng thống Ford đệ trình Quốc Hội, viện trợ quân sự cũng sẽ không được chuẩn chi cho năm tới, đạn dược tiếp liệu ngày càng bi đát, hoả lực giảm 60%, chỉ còn đủ đạn đánh tới tháng 5, tháng 6 1975.

Ðồng minh phản bội, trắng trợn hủy bỏ mọi cam kết với miền Nam trước ngày ký Hiệp định Paris, Cộng quân thừa cơ nước đục thả câu. Tình hình 1975 vô cùng bi đát, miền Nam không được Mỹ yểm trợ B52 oanh tạc trải thảm, thiếu thốn tiếp liệu. đạn dược. .. trong khi BV đã được Cộng sản Quốc tế viện trợ tối đa. Năm 1975 lực lượng chính qui của Bắc Việt gồm 4 Quân đoàn và đoàn 232 (tương đương một quân đoàn), mỗi quân đoàn gồm 3 Sư đoàn, tổng cộng 15 Sư đoàn, ngoài ra Bắc Việt còn có khoảng 15 Trung đoàn độc lập tương đương với 4, hoặc 5 Sư đoàn. Toàn bộ lực lượng chính qui BV vào khoảng 20 Sư đoàn, ước lượng 300 ngàn người. Quân đội VNCH năm 1975 có hơn một triệu quân trong đó 40% là chủ lực chính qui. Lính nhà nghề chỉ có 13 Sư đoàn Bộ Binh, hai sư đoàn Tổng Trừ Bị Nhẩy Dù và TQLC và 15 liên đoàn Biệt động Quân, mỗi Liên đoàn khoảng hơn 1,000 người. Ta tổ chức theo lối Mỹ, một người tác chiến, năm người yểm trợ nên trên thực tế chỉ có khoảng 170 ngàn là lính nhà nghề.

Cuối năm 1974 tình hình chiến sự ở Quân khu 1 yên lặng được một thời gian, VNCH đẩy lui cuộc tấn công của BV vào đồng bằng Tây Nam Ðà Nẵng, CSBV có lợi thế về địa hình, vì gần hậu cần miền Bắc , họ được bổ sung quân số và tiếp liệu thuận lợi. Từ tháng 6 cho tới cuối năm 1974 các lực lượng Quân đoàn 1 của ta bị tổn thất trong các trận giao tranh không được bổ sung nên quân số thiếu hụt. Quân khu 1 được chia làm hai khu Bắc và Nam, Bắc gồm hai tỉnh Quảng Trị và Thừa Thiên dưới quyền Bộ Tư lệnh tiền phương do Trung Tướng Lâm Quang Thi chỉ huy, ba tỉnh còn lại Quảng Nam, Quảng Tín, Quảng Ngãi do Tư lệnh Quân đoàn Ngô Quang Trưởng trực tiếp chỉ huy.

Bố trí lực lượng của miền Nam gồm:
- Sư đoàn Nhẩy Dù vàTQLC, Lữ đoàn 1 Thiết Kỵ từ Bắc Thừa Thiên lên tới Nam sông Thạch Hãn kéo dài sang phía Tây Quảng Trị
Lực lượng cơ hữu của Quân khu và các Liên đoàn Biệt động Quân bảo vệ các tỉnh còn lại:
- Sư đoàn 1 và Liên đoàn 15 BÐQ đóng tại Thừa Thiên,
- Sư đoàn 3 và Liên đoàn 14 BÐQ đóng tại Ðà Nẵng, Quảng Nam
- Sư đoàn 2 và hai Liên đoàn BÐQ 11, 12 bảo vệ Quảng Tín, Quảng Ngãi.

Các đơn vị yểm trợ gồm trên 10 tiểu đoàn Pháo Binh, một tiểu đoàn Phòng Không, một lữ đoàn Thiết Kỵ. Hải Quân gồm các Giang đoàn Xung phong, Trục lôi, Tuần thám tại Thuận An, các duyên đoàn tại Cửa Việt, tại Thuận An, Tư Hiền… Sư đoàn 1 Không Quân đóng tại Ðà Nẵng. Quân số của Quân đoàn vào khoảng 90 ngàn chủ lực và 75 ngàn Ðịa phương Quân, Nghĩa Quân, trong số này nhiều người thuộc thành phần không tác chiến.

Lực lượng Cộng sản tại Quân khu 1 chia hai địa bàn hoạt động lấy đèo Hải Vân làm ranh giới do các Tướng Lê Tư Ðồng, Nguyễn Hữu An, Chu Huy Mân chỉ huy. Theo Nguyễn Ðức Phương tại đây Bắc việt có 7 sư đoàn (324B, 325, 320B, 312, 304, 711, 2) và 3 Trung đoàn độc lập tổng cộng vào khoảng 8 sư đoàn. Theo ông Cao Văn Viên, Cộng sản Bắc Việt tại đây có 5 sư đoàn(341, 325C, 324B, 304, 711), 10 trung đoàn độc lập (52, 4, 5, 6, 27, 31, 48, 51, 270, 271), 3 Trung đoàn đặc công (5, 45, 126), toàn bộ vào khoảng hơn 8 Sư đoàn. Lực lượng cơ giới yểm trợ gồm 3 Trung đoàn xe tăng, 12 Trung đoàn phòng không, 8 Trung đoàn pháo binh. Theo Nguyễn Ðức Phương tổng cộng vào khoảng 71 ngàn người, đa số là lính tác chiến. Bắc Việt có ưu thế hơn VNCH về và vũ khí đạn dược, lực lượng coi như gấp hai.

Trong khi mở chiến dịch Ban Mê Thuột, Việt Cộng tại Quân khu I cũng xâm nhập đánh phá các nơi để cầm chân quân đội VNCH như tại Quảng Trị, VC chiếm quận Hải Lăng Bắc Thừa Thiên, xâm nhập các xã ven biển Thừa Thiên, phía Nam đánh các cao điểm của Sư đoàn 1, tấn công tuyến sông Bồ nhưng bị đẩy lui bỏ lại 200 xác chết, tại Quảng Tín địch chiếm 2 quận Tiên phước, Hậu Ðức ngày 10-3 bắn phá tỉnh lỵ Tam Kỳ…

Ngày 11-3 Tổng thống Thiệu Triệu tập phiên họp tại Dinh Ðộc Lập cho biết trước tình hình hình khó khăn do quân viện bị cắt giảm, áp lực địch mạnh, ta chỉ có thể giữ được Quân khu 3, Quân 4 và một vài tỉnh duyên hải vùng 2, vùng Một chỉ giữ Huế và Ðà Nẵng. Trong lúc tình hình quân sự có vẻ không thuận lợi cho ta thì theo yêu cầu của của Ông Thiệu, Bộ Tổng tham Mưu lệnh cho Tướng Trưởng trả Sư đoàn Nhẩy Dù về Trung ương.

Ngày 13-3 Tổng Thống Thiệu lệnh cho Tướng Trưởng về Sài Gòn họp Hội Ðồng an ninh Quốc gia, thành phần gồm Thủ Tướng Trần Thiện Khiêm, Ðại Tướng Cao Văn Viên, Trung Tướng Ðặng Văn Quang, Trung Tướng Nguyễn Văn Toàn. Ông Thiệu cho biết tình hình khó khăn do cắt giảm quân viện, ông không tin Mỹ sẽ can thiệp dù Cộng Sản tấn công miền Nam nên phải tái phối trí lực lượng, rút quân bỏ những miền rừng núi đễ giữ những vùng mầu mỡ còn hơn đứng chung chính phủ Liên Hiệp với Cộng Sản.

Ngày 14-3 Tướng Trưởng về Quân đoàn I họp tham mưu, thảo luận kế hoạch tái phối trí, Nhẩy Dù sẽ rút về Sài Gòn, hôm sau Liên đoàn 14 Biệt động Quân nhận vùng trách nhiệm của Lữ đoàn Thủy Quân Lục Chiến 369 tại Quảng Trị để Lữ đoàn này về Phú Lộc thay Lữ đoàn Dù, một lữ đoàn TQLC sẽ chịu trách nhiệm khu vực sông Bồ để bảo vệ Huế.

Ngày 17-3 Lữ đoàn 258 TQLC sẽ rời Quảng Trị để về Ðà Nẵng thay Lữ đoàn 2 Dù. Dân chúng sợ hãi đã di tản ồ ạt trên quốc lộï Một từ mấy ngày nay làm cản trở việc điều quân tái phối trí.

Ngày 18-3 Thủ tướng Khiêm ra Ðà Nẵng để giải quyết vấn đề dân tỵ nạn, ông cho Tướng Trưởng biết sẽ không tăng viện Quân khu I vì tình hình Quân khu III nghiêm trọng, Việt Cộng đánh Dầu Tiếng, áp lực Tây Ninh, Long Khánh, Bình Tuy.

Ngày 19-3 Tướng Trưởng được triệu về Sài Gòn họp lần thứ hai, thành phần phiên họp cũng như lần trước nhưng có thêm Phó tổng thống Trần Văn Hương. Tướng Trưởng trình bầy hai kế hoạch lui binh:

Kế hoạch Một: các đơn vị sẽ theo Quốc Lộ 1 từ Huế, Chu Lai về Ðà Nẵng, trong trường hợp Quốc lộ Một bị cắt thì sẽ theo kế hoạch Hai.

Kế hoạch Hai: Các lực lượng Quân đoàn sẽ tập trung tại ba cứ điểm Huế, Ðà Nẵng và Chu Lai, tầu Hải quân sẽ chuyên chở lính từ Huế Chu Lai về Ðà nẵng. Trong cả hai kế hoạch Ðà Nẵng vẫn là điểm tựa cuối cùng, Tướng Trưởng đề nghị giữ cả ba cứ điểm để phân tán lực lượng địch và gây tổn thất tối đa cho Việt Cộng, ông Thiệu cho biết giữ được bao nhiêu hay bấy nhiêu.

Ông Cao Văn Viên trong cuốn Những Ngày Cuối Của VNCH cho rằng kế hoạch của Tướng Trưởng là hợp lý.
"Kế hoạch lui quân của Quân đoàn 1 soạn thảo rất hợp lý và đầy đủ, gồm kế hoạch dự phòng để đối phó với những bất ngờ do địch gây ra. Khi trận chiến khai diễn như Kế Hoạch Hai dự trù và các đơn vị của Quân đoàn 1 rút hết về Ðà Nẵng, chúng ta chỉ còn hai hành động phải làm: Cố thủ tại chỗ hoặc rút bằng đường biển nếu tình thế bắt buộc. Như vậy vào thời điểm trên, đâu còn cần đến kế hoạch dự phòng nào khác"

Thật ra kế hoạch nghe thì hay nhưng thực hiện được không phải là chuyện dễ. Ông Thiệu lệnh cho Tướng Trưởng cố gắng giữ được tất cả những phần đất có trong tay sau đó ông bảo Tướng Quang soạn bài hiệu triệu trên đài phát thanh Huế để trấn an dân chúng, quyết bảo vệ Huế đến cùng. Buổi họp này không thấy nói đến triệt thoái mà chỉ là kế hoạch co cụm để giữ đất.

Ngày 19-3 Quảng Trị bỏ ngỏ, chi đoàn Thiết Giáp, Liên đoàn 14 Biệt động Quân rút về bên này Mỹ chánh lập phòng tuyến mới. Cộng quân bắt đầu tấn công mạnh vào Quân khu. Theo Tướng Hoàng Lạc, Giám mục Phạm Ngọc Chi địa phận Ðà Nẵng và Giám mục Nguyễn Kim Ðiền khuyên không nên đổ máu vô ích vì các siêu cường đã sắp đặt cả rồi.

Sáng 20-3 Tướng Trưởng bay ra bộ Chỉ huy Tiền Phương họp các cấp chỉ huy bàn kế hoạch phòng thủ Huế như Tổng Thống ra lệnh phải giữ bằng mọi giá. Tình hình mặt trận tương đối còn tốt đẹp, các đơn vị hoàn hảo, tinh thần cao duy trì được kỷ luật, ai nấy đồng lòng tử thủ, dân chúng di tản nhiều. Tưởng Trưởng lạc quan khi thấy Huế phòng thủ tốt. Trưa hôm đó ông Thiệu đọc hiệu triệu dân trên đài Phát Thanh Huế. Ðến chiều khi về tới Ðà Nẵng Tướng Trưởng nhận được lệnh của của dinh Ðộc Lập chỉ giữ Ðà Nẵng thôi nếu tình hình bó buộc, ông Thiệu lý luận Quân đoàn I không đủ lính để bảo vệ cả ba cứ điểm Chu lai, Huế và Ðà Nẵng. Tướng Trưởng được quyền tuỳ cơ ứng biến.

Quân khu I ngày một nguy ngập, Cộng quân đã bắt đấu tấn công mạnh theo thế gọng kìm từ trên Quảng Trị đánh xuống và từ dưới Quảng Ngãi đánh lên, dân chúng chạy loạn ồ ạt từ Huế kéo về Ðà Nẵng, từ Quảng Nam Quảng Ngãi kéo lên. Ngày 21-3 Việt cộng tấn công Phú Lộc, áp lực mạnh trên Quốc lộ Một, dân tản cư đông như kiến từ Huế về Ðà nẵng. Sư đoàn 1 VNCH có Pháo Binh và Không Quân yểm trợ đẩy lui cuộc tấn công của Việt Cộng nhưng địch có ưu thế về lực lượng nên Sư đoàn 1BB cầm cự đến trưa ngày 22 thì thất thủ, Trung đoàn 1BB (SÐ1) và Liên đoàn 15 Biệt động Quân bị đẩy lui, một khúc đường Quốc lộ 1 bị cô lập, Trung đoàn 1 bị thiệt hại nặng, Tướng Trưởng ra lệnh thu gọn tuyến phòng thủ Huế.

Dân chúng và quân cụ bắt đầu được chở bằng tầu ra khỏi Ðà Nẵng, ngày 23 -3 Việt Cộng pháo kích Huế rời rạc không gây thiệt hại gì nhiều nhưng khiến dân chúng hốt hoảng náo động như hỗn loạn. Tại phía Nam Vùng I tình hình nguy ngập khi quận Hậu Ðức, Tiên Phước thuộc Quảng Tín bị Việt cộng chiếm, Sư đoàn 2 và Liên đoàn 12 BÐQ chặn được áp lực địch tấn công về Tam Kỳ và các vùng duyên hải. Trước áp lực dồn dập của Cộng quân Tướng Trưởng ra lệnh di tản 2 quận Sơn Trà, Trà Bồng Quảng Ngãi, những tiền đồn xa tiếp tế cũng được di tản, Tướng Trưởng cho gom các lực lượïng rời rạc lại để bảo vệ những điểm trọng yếu vào trận cuối cùng . Sự chỉnh đốn của Tướng Trưởng đem lại chút yên gượng gạo cho 2 tỉnh Quảng Ngãi và Quảng Tín trong 2 ngày.

Sáng ngày 24-3 tại phía Nam Quân khu I, BV tấn công mạnh tại Quảng Tín, Sư đoàn 711, Trung đoàn 52 và xe tăng đánh Tam kỳ, đặc công đột nhập tỉnh lỵ thả tù gây rối loạn đến trưa thì Tam Kỳ thất thủ. Trung đoàn 2 thuộc Sư đoàn 3 từ Quảng Nam được lệnh tiến về Quảng Tín để giúp ÐPQ chạy về từ Tam Kỳ về… Tam kỳ mất, dân ùn ùn chạy về Ðà Nẵng. Tại Quảng Ngãi Cộng quân tấn công gấp rút dữ dội, đặc công và địa phương quân Việt Cộng tại Quảng Ngãi tấn công phi trường, các cơ sở hành chánh quân sự Quảng Ngãi, đường Quốc lộ 1 từ Quảng Ngãi tới Chu lai bị cắt đứt, đường ra biển bị cô lập, chỉ trong một ngày tình hình Quân khu 1 rối loạn đến mức không còn kiểm soát được nữa. Quân đoàn chấp thuận cho Tiểu khu Quảng Ngãi mở đường máu về Chu Lai nhưng chỉ có vài đơn vị về được.

Ngày 25-3 tất cả các đơn vị Quân đoàn I tụ lại 3 phòng tuyến chính: Nam Chu Lai, Ðà Nẵng và Bắc Huế, các lực lượng của Quân đoàn I bị thiệt hại nhiều khi di tản về các phòng tuyến này, tinh thần binh sĩ xuống thấp, ai nấy chán nản chưa bao giờ trong đời chinh chiến họ thấy tuyệt vọng như hiện nay. Trong tình thế khó khăn Tướng Trưởng lại nhận thêm một lệnh nữa từ dinh Ðộc Lập, Tướng Thiệu lệnh cho Tướng Trưởng dùng ba Sư đoàn cơ hữu của Quân đoàn I, II, III để phòng thủ Ðà Nẵng, Sư đoàn TQLC đóng vai trừ bị. Ðêm đó Tướng Trưởng cho Sư đoàn 1 và các đơn vị quanh Huế rút về Ðà Nẵng, ông lệnh cho Sư đoàn 2, Chi khu Quảng Ngãi và thân nhân của họ rút ra Cù Lao Ré, một đảo ngoài khơi Chu lai. Hai tầu Dương Vận Hạm đón Sư đoàn 2BB tại Chu lai đưa về Cù Lao Ré, cuộc vận chuyển thành công hơn mặc dù có hỗn loạn nhưng một nửa quân số của Sư đoàn 2BB đã lên tầu đưa về Bình Tuy, chính phủ tuyên bố Huế và Chu Lai thất thủ ngày 25-3.

Các lực lượng Huế bắt đầu di tản, Sư đoàn 1 và các đơn vị cơ hữu rút ra cửa Tư Hiền. Hải Quân và Công Binh sẽ bắc cầu để quân di tản đi ngược vào đất liền rồi dùng đường bộ về Ðà Nẵng. Sư đoàn TQLC và các đơn vị trực thuộc sẽ triệt thoái bằng tầu Hải quân. Sáng ngày 26-3 biển sóng to làm đình trệ cuộc vận chuyển, cầu nối giữa Tư Hiền và đường bộ chưa hoàn tất, đến trưa thủy triều dâng cao không thể vượt biển được trong khi ấy Việt Cộng đuổi theo nã pháo vào cửa Tư Hiền và các địa điểm tập trung quân gây nhiều thiệt hại, hỗn loạn diễn ra không còn quân kỷ, Sư đoàn 1 tan rã tại đây chỉ có một phần ba về được đến Ðà nẵng, tới nơi họ rã ngũ đi tìm thân nhân.

Trong khi đó thì Lữ đoàn Kỵ Binh với hơn 100 thiết giáp các loại từ mặt trận Bắc Huế tiến về cửa Thuận An, theo sau là các đơn vị Pháo Binh với hằng trăm khẩu pháo, TQLC, BÐQ, ÐPQ từ tuyến sông Bồ đang lũ lượt kéo về, hỗn loạn diễn ra dữ dội. Hai tầu dương vận hạm đến cửa Thuận An để chở TQLC, tầu Hải vận Ðĩnh và Quân vận Ðĩnh chở người từ bờ ra dương vận hạm, hỗn loạn ngày càng dữ hơn, giết chóc nhau dã man để giành chỗ trên tầu. Cộng quân pháo kích vào địa điểm tập trung quân gây thiệt hại nặng nề, nhiều lính TQLC tự tử tập thể vì cùng đường tuyệt vọng.

Sư đoàn 325 CS chuyển vào Quảng Nam phối hợp với sư đoàn 304 CS tấn công Ðà Nẵng Sư đoàn 2 VC cũng tiến về thành phố. Quân đội VNCH lập phòng tuyến phòng thủ bảo vệ Ðà Nẵng, phía Tây 2 Lữ đoàn TQLC, phía Nam Sư đoàn 3BB và ÐPQ Quảng Nam. Ngày 27-3 Các cuộc phòng thủ Ðà Nẵng thành ra vô hiệu trước sự hỗn loạn, Việt cộng dồn nỗ lực bao vây thành phố. Từ bắc Ðà Nẵng hai sư đoàn 324B và 325C cùng với Trung đoàn xe tăng và hai Trung đoàn pháo tiến dọc theo thung lũng Voi bao vây thành phố, phía Nam Sư đoàn 711, 304 tiến chiếm Ðại Lộc và Dục Ðức, Ðà Nẵng đã nằm trong tầm pháo của quân thù. Tại thành phố lớn thứ hai của miền Nam này Quân đoàn 1 chỉ còn có Sư đoàn 3BB và 2 lữ đoàn TQLC, các Sư đoàn 1BB và 2BB đã bị ngũ trên đường triệt thoái, một phần đã được tầu chở ra khơi, lực lượng không đủ để đương đầu với áp lực quá đông của BV, lại nữa thành phồ với hằng triệu người tỵ nạn đã trở nên hỗn loạn không tài nào kiểm soát được.

Sáng ngày 28 Tướng Trưởng họp khẩn cấp các đơn vị trưởng ban hành một số biện pháp vãn hồi trật tự và tái trang bị các đơn vị di tản trong thành phố nhưng ta không còn đủ quân tác chiến để thực hiện kế hoạch này. Các quân nhân có mặt được sung vào các đơn vị tác chiến nhưng không đủ để bù vào thiệt hại do cuộc triệt thoái gây ra. Trưa 28 phòng 2 thuộc Bộ TTM cho Quân đoàn I biết Cộng quân có thể tấn công trong đêm, Sư đoàn 1 Không Quân được lệnh di tản về Phù Cát, Phan Rang, Quân đoàn 1 ban lệnh ứng chiến tại các tuyến phòng thủ. Hai giờ trưa các xã ấp quanh Ðà Nẵng đã lọt vào tay Cộng quân. Ðịa phương quân, nghĩa quân tan rã, binh sĩ rã ngũ rời đơn vị.

Việt Cộng pháo phi trường, căn cứ Hải Quân khi trời vừa tối rất dữ dội và chính xác nhờ những toán đặc công, tiền pháo viên chỉ điểm hướng dẫn. Tướng Trưởng vội báo cáo về Bộ Tổng tham mưu và gọi cho Tổng Thống Thiệu xin di tản bằng đường biển. Tướng Thiệu không ra lệnh rõ ràng chỉ hỏi vu vơ nếu di tản thì có thể được bao nhiêu trong khi ấy có biết bao người đang chết chìm chết bắn vì trọng pháo của địch cũng như bắn giết nhau giành đường tẩu thoát. Pháo kích của VC khiến cho liên lạc giữa Sài Gòn và Ðà Nẵng bị cắt đứt, Tướng Trưởng lập tức ra lệnh bỏ Ðà Nẵng, ông họp với Ðề đốc Hồ Văn Kỳ Thoại Tư lệnh Hải Quân vùng I và các cấp chỉ huy để hẹn địa điểm rút quân tại : chân đèo Hải Vân , núi Non Nước và cửa khẩu Hội An.

Rạng sáng ngày 29-3 sương mù bao phủ dọc theo bờ biển, ngoài khơi tầu đã có mặt ở điểm hẹn, thủy triều thấp tầu không vào bờ được, binh sĩ phải lội ra biển. Cuộc di tản êm xuôi cho đến khi khi Việt cộng phát hiện chúng bèn pháo kích vào địa điểm tập trung quân và tầu ngoài khơi gây nhiều thiệt hại, đoàn tầu di tản được 6,000 TQLC, 3,000 lính Sư đoàn 3BB và nhiều đơn vị khác.

Ðà Nẵng được coi như thất thủ ngày 29-3-1975, Tướng Việt Cộng Lê Tư Ðồng cho biết đã bắt được gần 60 ngàn tù binh VNCH, 14 ngàn công chức tịch thu 1,000 quân xa, khoảng 300 đại bác. Có tài liệu cho biết ta mất 130 máy bay tại Ðà Nẵng, năm 1976 Tướng Trưởng trả lời một cuộc phỏng vấn cho biết khoảng 6,000 TQLC, non nửa lực lượng của Sư đoàn và 4000 quân thuộc các binh chủng khác đã được tầu bè cứu thoát. Tướng Nguyễn Duy Hinh Tư lệnh Sư đoàn 3BB cho biết trong số 12,000 người của Sư đoàn 3BB chỉ có 5,000 đến được điểm tập trung và sau cùng chỉ có 1000 người lên được tầu. Tổng cộng có 70 ngàn người dân được cứu thoát và 16 ngàn lính, 4 Sư đoàn kể cả TQLC bị thiệt hại nặng nề không thể gọi là đơn vị chiến đấu được nữa. Tất cả quân trang quân dụng, vũ khí, xe tăng đại bác… của Quân khu 1 coi như mất hết, một phần lớn lọt vào tay Cộng quân.

Quân khu I thất thủ một cách dễ dàng trong khoảng 10 ngày, không có lực lượng nào được tổ chức để đánh chận hậu, đánh trì hoãn khi Quân đoàn di tản. Cuộc lui binh thất bại hoàn toàn được coi như quá tồi tệï so với Quân đoàn II, hỗn loạn gấp bội phần, sự thiệt hại về nhân mạng cao hơn cuộc triệt thoái tại Tây Nguyên rất nhiều.

Ký giả chiến trường Phạm Huấn nói.
"Tại những địa điểm tập trung quân, vô cùng hỗn loạn, đau thương khủng khiếp. Và hai Cửa Thuận An, Tư Hiền thật sự biến thành những"bãi chết", trong vùng "Biển máu"
(Những Uất Hận Trong Trận Chiến Mất Nước 1975 trang 58.)

Triệt thoái vội vã, không có kế hoạch, lịch trình, sự phối hợp Quân đoàn và Hải quân lỏng lẻo, cuộc lui binh cũng chỉ là cuộc tháo chạy hỗn độn y như cuộc triệt thoái Cao nguyên, bắn giết tranh cướp nhau lên tầu chạy trốn, nó cũng chỉ là một cuộc hành quân phá sản.
"Cuộc rút quân đã rối loạn, hỗn độn và thất bại ngay khi bước sang ngày thứ hai, 24-3-1975. Hệ thống chỉ huy, phối hợp giữa các đơn vị, vấn đề an ninh, tổ chức thật tồi tệ và bị tê liệt từ lúc khởi đầu. Các cấp chỉ huy ở những cấp cao nhất và có trách nhiệm về cuộc rút bỏ Huế, đã không thành thật với nhau, phản bội, dối trá và bỏ rơi cấp dưới.

Kế hoạch rút quân bằng đường biển, với hơn 20 ngàn Chủ lực quân, hàng mấy trăm chiến xa, đại bác, cùng với cả trăm ngàn dân chúng, các lực lượng địa phương quân, công chức và gia đình họ, nhưng hai cửa Thuận An và Tư Hiền không được phòng thủ bảo vệ. Sự phối hợp và chỉ huy giữa Bộ Tư Lệnh Tiền Phương của Quân Ðoàn và hải quân thật lỏng lẻo. Không có lịch trình lên tầu ưu tiên, rõ ràng cho các đơn vị. Các đơn vị Quân Ðội và dân chúng cứ tiếp tục đổ về hai cửa biển này để rồi chết chồng chất lên nhau"
(Phạm Huấn NUHTTCMN 1975, trang 57 )

*******************

2. Cuộc lui binh tại Huế cũng như tại Cao Nguyên đã đi vào vết xe đổ của trận Cao Bắc Lạng ngày tháng 10 năm 1949 khiến cho binh đoàn Charton của Pháp bị Việt Minh đánh tan rã, kế hoạch còn tồi tệ hơn hồi ấy. Hoàn toàn không có trận đánh trì hoãn nào, không có một lực lượng chận hậu nào để cầm chân địch cho đoàn quân triệt thoái, hậu quả như ta đã thấy là cả một đạo quân tinh nhuệ đã bị dồn vào họng súng của quân thù.

Nói về nguyên nhân sự sụp đổ nhanh chóng của Quân đoàn 1, Ðại Tướng Cao Văn Viên, Tổng Tham Mưu Trưởng cho rằng do sự rối ren của ta và nhất là lệnh của Tướng Thiệu không rõ ràng dứt khoát.
"Với cán cân lực lượng và địa hình thuận lợi cho CSBV, Vùng I, lực lượng VNCH không thể nào chống cự lâu dài trong cuộc tổng tấn công của địch. Nhưng phải nói, tình hình quân sự xấu đi một cách nhanh chóng vì sự xa sút tinh thần và những rối ren, lung túng của ta, hơn là áp lực địch. Lệnh tái phối trí - tuy cần thiết - không rõ ràng và dứt khoát"
(Những Ngày Cuối Của VNCH)

Theo Tướng Viên binh sĩ nhiều người bỏ hàng ngũ đi tìm gia đình trong làn sóng người tỵ nạn, họ quan tâm lo lắng về gia đình mình hơn là lo về đơn vị và sự tấn công của CS, theo ông vì làn sóng người di tản làm náo loạn cả lên đã là nguyên nhân gây ra sụp đổ nhanh chóng cho cả Quân khu I.
"Sự hỗn loạn, thất bại của cuộc tái phối trí ở vùng Một xảy ra không phải vì áp lực của Cộng quân, mà vì tinh thần chiến đấu của quân ta không còn nữa. Trong những ngày cuối cùng ở Vùng I, vị tư lệnh Quân đoàn không chỉ đối phó với những khó khăn về quân sự, ông còn bận tâm với vấn đề tỵ nạn. Và khi chánh quyền trung ương bắt tay vào giải quyết vấn đề tỵ nạn thì đã quá trễ. Như chúng ta thấy, vấn đề tị nạn làm đảo lộn tất cả kế hoạch quân sự của Vùng I."
(Cao Văn Viên. Những Ngày Cuối Của VNCH.)

Nguyễn Ðức Phương cho rằng Quân khu I thất thủ dễ dàng không có một lực lượng nào được tổ chức để đánh trì hoãn khi lui binh, theo ông có 4 nguyên nhân chính:

- Lực lượng Cộng Sản tại Quân khu I trội hơn nhiều so với sự phân tán mỏng của ta. Kế họach lui binh về các cứ điểm Huế, Ðà Nẵng, Chu Lai có thể đúng tuy nhiên Tổng thống Thiệu chỉ chấp nhận lui binh cho đến giờ phút chót, đến khi đã quá muộn ông lệnh cho Tướng Trưởng chỉ rút Sư đoàn TQLC còn tất cả Bộ Binh, Thiết Giáp, Pháo Binh đều bỏ lại, không có một kế hoạch nào để phối hợp Hải Lục Không Quân trong trường hợp lui binh, hoàn toàn không có một sự tiên liệu nào.

- Ông Thiệu sai lầm trầm trọng khi cho rút Sư đoàn Dù về Vùng III quá nhanh, TQLC được đưa vào tay thế các vị trí của Nhẩy Dù khiến cho dân chúng hốt hoảng đổ dồn về Ðà nẵng gây ra hỗn loạn. Ðã phát thanh lời kêu gọi tử thủ Huế củaTổng thống sau lại cho lệnh bỏ Huế khiến dân chúng hoang mang mất tin tưởng vào chính phủ và quân đội, binh sĩ cũng mất tinh thần, hốt hoảng khi trông thấy trước nguy cơ sụp đổ như đã diễn ra tại Vùng II.

- Chiến tranh tâm lý có lẽ là nguyên nhân quyết định sự thất thủ Quân khu I, tin đồn cắt đất nhường cho CS dồn dập từ Vùng II, nay Huế bỏ ngỏ khiến cho dân quân càng tin là đúng, dân di tản náo loạn cả lên, quân nhân bỏ hàng ngũ để tìm kiếm gia đình khiến cho đơn vị rã ngũ nhanh chóng.

- Hệ thống chỉ huy của Bộ Tư lệïnh Quân đoàn I đã không chu toàn trách nhiệm trong giai đoạn khó khăn của cuộc lui binh, thiếu khả năng vô trách nhiệm là nguyên nhân chính khiến cho kế hoạch lui binh không thể thực hiện được. Vị Tư lệnh quân đoàn thiếu khả năng điều động một bộ tham mưu hỗn hợp như Phạm Huấn đã viết.

Theo Nguyễn Ðức Phương các sĩ quan cao cấp của Quân đoàn 1 lại chính là những người đầu tiên đào ngũ bỏ chạy, thiếu cấp chỉ huy các đơn vị lần lượt tan hàng, Việt Cộng chiếm được đất mà không phải giao tranh.

Ký giả chiến trường Phạm Huấn nhân định rằng các Tướng Việt Nam gặp trở ngại khi lãnh đạo đất nước cũng như chỉ huy mặt trận.
"Một viên chức cao cấp của Mỹ, sau này đã phát biểu về cuộc rút quân tại Huế và Ðà Nẵng:
‘Tướng lãnh của Quân Lực Việt Nam Cộng Hoà, hầu như không ai có đủ kinh nghiệm, để tự mình có thể chỉ huy một cuộc hành quân qui mô với nhiều đại đơn vị trên chiến trường!’.
Sự sụp đổ mau chóng của Quân Ðoàn I, vỏn vẹn trong 9 ngày, sau quyết định rút bỏ Huế lần thứ hai ngày 20-3-1975, đã làm kinh ngạc mọi giới. Những người ngưỡng mộ và kính phục Tướng Ngô Quang Trưởng đều nghĩ rằng, sự thảm bại này là hậu quả của quyết định sai lầm, trong chiến lược "Ðầu bé Ðít to’ của Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu.

Nhưng theo thời gian, những bí mật được tiết lộ, Tướng Trưởng cũng là người phải chịu trách nhiệm nặng nề nhất đối với những đau thương, kinh hoàng trong hai cuộc rút quân tồi tệ, thê thảm từ Huế và Ðà Nẵng".(NUHTCTMN trang 103, 104.)

Cuộc triệt thoái tại hai quân khu đều đã sẩy ra những biểu hiện tiêu cực của nhiều sĩ quan cao cấp bỏ đơn vị chạy tháo thân, cả một quân khu khu không có ai chịu trách nhiệm.
"Kể từ ngày 15-3-1975, hệï thống chỉ huy tại Bộ Tư Lệnh Tiền Phương Quân Ðoàn I của Tướng Lâm Quang Thi và các Tư Lệnh Mặt trận 2 chiến trường Quảng Trị, Thừa Thiên đã không còn giữ đúng với trách nhiệm, quyền hành và vai trò của mình nữa. Không một Tướng Lãnh, một giới chức Quân sự cao cấp nào dám nhận trách nhiệm khi cần ban hành những quyết định quan trọng. Trung tá Ðào Trọng Vượng, Liên Ðoàn Trường Liên Ðoàn 14 Biệt Ðộng Quân nói rằng:‘Họ lặn hết. Tất cả những lệnh đều do các Sỹ quan Phòng Nhì, Phòng ba, cấp Thiếu Tá chuyển lại’.

Liên Ðoàn 14 Biệt Ðộng Quân từ Quảng Ngãi ra thay thế Lữ Ðoàn 369 Thủy Quân Lục Chiến, phòng thủ tuyến đầu Vùng Giới Tuyến. Lực lượng Liên Ðoàn 14 Biệt Ðộng Quân với quân số 100%, và Pháo Ðội đại bác 105 ly khoảng 1,500 người, từ ngày đầu tiên, cho đến ngày rút quân 23-3-1975, gần hai tuần lễ, không nhận được bất cứ một lệnh chính thức nào của Bộ Tư Lệnh Tiền Phương Quân Ðoàn I, hoặc Sư Ðoàn Thủy Quân Lục Chiến"
(Phạm Huấn NUHTTCMN trang 41.)

Nguyễn Ðức Phương cùng một nhận xét như trên.
"Theo lời của Ðại Tá Nguyễn Huy Lợi thuộc Biệt Khu Thủ đô thì một số sĩ quan thuộc Quân đoàn I chạy thoát được về Sài Gòn cho biết tình trạng của quân đoàn như sau ‘Cấp tiểu đoàn không biết họ phải làm gì. Trung đoàn Trưởng của họ đã đi mất và chính họ không biết phải đi đâu và không ai chỉ thị cho họ biết những gì phải làm. Sau quá nhiều chán nản tuyệt vọng, không một ai chịu trách nhiệm cho cả quân khu"
(Chiến Tranh Việt Nam Toàn Tập trang 764, 765)

Tướng Nguyễn Cao Kỳ cũng cho rằng việc cấp chỉ huy bỏ đơn vị chạy trước là một nguyên nhân đưa tới sụp đổ Quân đoàn, theo ông tại đây cấp chỉ huy không quân nhiều người đã lên trực thăng bay về phía Nam bỏ cấp dưới ở lại.

Trung Tướng Ngô Quang Trưởng, người đóng vai chính tại chiến trường Hoả Tuyến có viết sách về cuộc chiến Mùa Hè Đỏ Lửa 1972 nhưng không thấy, không nghe nói ông viết sách về sự sụp đổ Quân đoàn I năm 1975. Về Quân đoàn I trong trận chiến mất nước này chỉ thấy ghi lại trong một bài ngắn "Tại Sao Tôi Bỏ Quân Ðoàn Một" đã đăng trên nhiều báo Việt Ngữ tại Hải ngoại từ nhiều năm qua, nhưng bài này không phải do chính Tướng Trưởng viết ra mà do một người khác ghi lại lời thuật của Tư lệnh nên cũng không thể coi đó là hoàn toàn ý kiến của ông.

Nội dung bài viết có nhiều điểm trái ngược với các tài liệu, sách vở nói về cuộc Triệt thoái này. Mở đầu bài viết nói.
"Ngày 13 tháng 3 năm 1975, được lệnh vào Sài Gòn họp. Tôi vào đến Sài Gòn nhưng với sự ngạc nhiên là chỉ có mình tôi vào gặp Tổng Thống và Thủ Tướng (Trần Thiện Khiêm) mà thôi. Ngoài tôi ra không có ai khác. Thường lệ, khi được lệnh về Sài Gòn họp thì đều có đầu đủ mặt các vị Tư lệnh Quân đoàn và Tư lệnh các Quân Binh Chủng khác. Lần này thì chỉ một mình tôi thôi"

Theo Ðại Tướng Cao Văn Viên, Ký giả chiến trường Phạm Huấn, nhà nghiên cứu quân sự Nguyễn Ðức Phương như chúng tôi đã trình bầy ở trên và cả ý kiến của Thiếu Tướng Hoàng Lạc, Tư lệnh phó Quân khu I thì trong các buổi họp Hội Ðồng An Ninh Quốc Gia tại dinh Ðộc Lập ngày 11-3, ngày 13-3 và 19-3 do ông Thiệu chủ tọa đều có mặt Ðại Tướng Cao Văn Viên, Thủ Tướng Trần Thiện Khiêm, Trung Tướng Ðặng Văn quang, riêng buổi họp ngày 19-3 thì có thêm Phó Tổng thống Trần Văn Hương. Tổng Thống Thiệu không hề gặp riêng một tướng nào, không nghe thấy một tài liệu nào nói như vậy. Về ngày 13-3 nêu trên, Tướng Hoàng Văn Lạc, phó Tư Lệnh Quân khu I cho biết Tướng Trưởng được mời về Sài Gòn trình bầy trước Hội đồng An Ninh Quốc Gia, các tài liệu của BộTTM, của Phạm Huấn, Nguyễn Ðức Phương cũng đều nói như vậy.

Bài viết nói tiếp:
"Nhưng khi Tổng Thống Thiệu cho biết ý định của ông ta là phải rút bỏ Quân đoàn I ngay hôm nay thì tôi mới vỡ lẽ, cay đắng, và uất ức vì lệnh ra quá đột ngột ngoài sức tưởng tượng và ngoài ước muốn của tôi…..

… Tôi trình bầy cặn kẽ những ý kiến cũng như những dự định của tôi lên Tổng Thống nhưng không được chấp thuận. Lệnh bất di bất dịch là: Phải rút khỏi Quân Ðoàn I càng sớm càng hay….

Lệnh của Tổng Thống Thiệu yêu cầu tôi rút khỏi Quân Ðoàn 1 vào ngày 13 tháng 3, và rút Quân Ðoàn 2 vào ngày 14 tháng 3. Ông Thiệu cho biết là rút hết về Phú Yên, lấy Quốc Lộ 22 làm ranh giới. Việt nam sẽ thu gọn sẽ chạy dài từ Phú Yến đến Hà Tiên"

Theo Tướng Viên, Tướng Hoàng Lạc, Nguyễn Ðức Phương... trong phiên họp ngày 13-3 Tướng Thiệu chỉ mới lệnh cho Tướng Trưởng rút Sư đoàn Dù về Sài Gòn và báo cáo tình hình Quân sự của Vùng Một, không nghe nói ông Thiệu cho lệnh rút bỏ Quân đoàn I ngay hôm 13-3 như trong bài của Tướng Trưởng. Theo ông Cao Văn Viên.
"Buổi họp ở Dinh Ðộc Lập vào ngày 13 tháng 3, 1975 đã được thuật lại rõ ràng ở trên. Trong dịp đó Tổng Thống Thiệu đã cho hai vị Tư lệnh Quân đoàn I và III (Tướng Trưởng và Tướng Toàn) biết ý định sắp xếp lại lãnh thổ VNCH sao cho phù hợp với sự cắt giảm viện trợ quân sự. Tuy nhiên Tổng Thống Thiệu chưa cho lệnh rút quân ở bất cứ nơi nào lúc đó, trừ việc bỏ An Lộc ở vùng III. Buổi họp ở Cam Ranh ngày 14 tháng 3 sảy ra sau khi Ban Mê Thuột mất, và tại Cam Ranh Tổng Thống Thiệu ra lệnh tái phối trí lực lượng của quân đoàn II để chiếm lại Ban Mê Thuột".

Theo như Nguyễn Ðức Phương đã nói ở trên Tổng Thống Thiệu chỉ chấp nhận lui binh vào giờ phút chót. Ngày 13- 3 ông Thiệu chỉ thị cho Tướng Trưởng trả Sư đoàn Dù về Sài Gòn và tái phố trí lực lượng tại Quân khu I chứ chưa hề cho lệnh rút bỏ bất cứ một tỉnh nào. Cho đến ngày 20-3 khi tình hình Huế khẩn trương ông lệnh cho Tướng Trưởng tùy cơ ứng biến, có thể rút về bảo vệ Ðà Nẵng nếu tình hình đòi hỏi.

Trong một cuộc nói chuyện với một nhà báo tại Hải ngoại, Tướng Ngô Quang Trưởng cho rằng những bài nói về ông, khen cũng như chê có nhiều điều không đúng và ông không thích báo chí nói đến mình, như vậy bài trên đây có thể chưa chắc đã nói đúng ý của vị cựu Tư Lệnh Quân Khu.

Trong cuộc phỏng vấn của ông Lâm Lễ Trinh, ông Cao Văn Viên đã kết luận.
"Xin đừng xem những lời của tôi là lịch sử. Mỗi người giải thích sự thật theo lối riêng, như trong phim ‘Rashomon’. Một trăm nhân chứng, một trăm sự thật. Ðịnh kiến làm cho lịch sử sai lệch. Tôi chỉ tâm tình với lòng thành. Hãy để cho hậu thế lượng định và phán xét"
( Lâm Lễ Trinh, Về Nguồn, trang 276.)

Xem như thế sự thật chỉ là tương đối. Cũng trong bài phỏng vấn này, theo ông Cao Văn Viên, Tướng Trưởng cho biết Bộ Tổng Tham Mưu không tăng viện theo lời yêu cầu của Quân khu I. Tướng Viên cho đều này không đúng vì ông đã tăng cường cho Tướng Trưởng cả hai Sư đoàn Tổng Trừ Bị Dù và TQLC rồi. Bộ Quốc Phòng Mỹ trả nhuận bút cho các Tướng lãnh lưu vong Việt Nam để viết tài liệu về chiến tranh Ðông Dương. Trong một phiên họp thu thập dữ kiện cho Mỹ, Tướng Trưởng phát biểu sở dĩ thất bại là do lãnh đạo tồi, chính phủ Trung ương thiếu nhân tài. Tướng Ðồng Văn Khuyên, Trần Ðình Thọ bênh vực cho Bộ TTM tranh luận trả lời ông Trưởng: Bộ Tham Mưu đã yểm trợ hết mình cho Quân khu I, hai Sư đoàn Tổng Trừ Bị Dù và TQLC đều đã được tăng phái cho Quân đoàn I.

Ý kiến của Tướng Trưởng về nhu cầu tăng viện cho Quân khu là xác đáng. Như chúng ta đã biết năm 1972 cũng tại chiến trường Trị Thiên, hồi ấy ta có đầy đủ tiếp liệu đạn dược, được yểm trợ hùng hậu của Không Quân Chiến Thuật và Pháo Binh mà còn phải dựa vào hoả lực Pháo đài bay B-52 trải thảm. Nếu không có yểm trợ của Không Quân Mỹ năm 1972 chưa chắc ta đã giữ được Quảng Trị, Thừa Thiên huống hồ tình hình 1975 hoả lực VNCH bị cắt giảm 60%, áp lực và hoả lực BV lại mạnh hơn trước nhiều. Chỉ có yểm trợ của B-52 mới có thể cứu vãn được tình thế tại Quân khu I năm 1975. Nay không còn trông vào yểm trợ của người Mỹ thì chỉ còn nước tăng cường thêm nhiều đơn vị từ các Quân khu khác để còn hy vọng cầm cự cho tới mùa mưa. Tình hình đã nguy khốn, ông Thiệu lại cho rút Sư đoàn Dù về Trung ương khiến cho cuộc phòng thủ suy yếu hẳn đi.

Trong chiến dịch, BV đã tung vào mặt trận miền Trung 14 Sư đoàn Bộ Binh, trên 20 trung đoàn Pháo Binh, xe tăng, Phòng Không, trong đó 8 sư đoàn tại Quân khu I, 6 sư đoàn tại Quân khu II. Hoả lực địch rất mạnh nhờ viện trợ ồ ạt của Cộng Sản Quốc tế trong khi hoả lực miền Nam theo Tướng Cao Văn Viên đã bị cắt giảm 60% so với 1972 hậu quả của cắt quân viện, theo sử gia Bill Laurie cấp số đạn đại bác năm 1975 cắt giảm tới 95% so với 1972. Vũ khí đạn dược của CSBV coi như gấp hai 1972. Họ đã đưa khoảng 70% toàn bộ chủ lực quân vào chiến dịch này, họ không thể tấn công cả bốn Quân khu của ta cùng một lúc vì mũi dùi tấn công yếu sẽ bị bẻ gẫy nên chỉ tấn công vào một hai nơi nhất định như tại Quân khu I, Quân khu II vì gần hậu phương miền Bắc.

Ðã biết Việt Cộng tấn công mạnh ở Quân khu I và II mà ông Thiệu còn giữ nhiều lực lượng tại Quân khu III và IV. Tại Vùng 4 theo Trần Phan Anh VNCH có gần 200 ngàn Ðịa phương Quân lại thêm 3 Sư đoàn chủ lực, Vùng III ta để 3 Sư đoàn Bộ Binh, số xe tăng gấp rưỡi và máy bay chiến đấu gấp hai các Quân khu I và II (655 xe tăng, 250 máy bay chiến đấu). Trong khi miền Trung bị BV đánh phá dữ dội mà Trung Ương vẫn không chịu lấy bớt quân từ hai Quân khu III và IV lên tăng viện cho chiến trường dầu sôi lửa bỏng. Không phải Tướng Thiệu không biết vậy, ông có thể tăng viện để cứu sự sụp đổ của miền Trung nhưng ông đã không làm thế vì muốn bỏ miền Trung, vấn đề là ở chỗ đó. Không tăng viện coi như bỏ vì với lực lượng cơ hữu của hai Quân khu, ta không đủ sức chống lại mũi dùi tấn công của 14 Sư đoàn Bắc Việt. Tướng Trưởng trách cứ Trung Ương đã không tăng viện cho ông, đã bỏ lỡ cơ hội cứu đất nước vào giờ chót.

Theo ông Cao Văn Viên vị Tư Lệnh Quân khu I trong khi đương đầu với địch ông còn phải quan tâm giải quyết vấn đề tỵ nạn đang trầm trọng. Khi Kontum, Pleiku mất người dân lo sợ chính quyền cắt đất nhường cho Cộng sản , hàng chục nghìn người đổ dồn về Ðà Nẵng mua vé máy bay vào Sài Gòn, hôm 14-3 các Lữ đoàn Dù được điều động để về Sài Gòn khiến dân chúng hốt hoảng kéo nhau về Ðà Nẵng. Ngày 19-3 Thủ Tướng Khiêm ra Ðà Nẵng giải quyết vấn đề tỵ nạn, Thủ tướng cho thành lập Ủy ban liên bộ để lo giúp dân tỵ nạn Quân khu để binh sĩ yên tâm chiến đấu. Thủ Tướng hứa sẽ tăng nhiều tầu chở dân di tản và giúp đồng bào tỵ nạn. Trong khi ấy tại địa phương các đoàn thể, hội từ thiện, phú thương… đóng góp vào cuộc cứu trợ hiệu quả hơn của Trung ương nhưng vấn đề tỵ nạn vượt quá khả năng của họ.

Từ ngày 17-3 đường Quốc Lộ 1 tràn ngập người và xe cộ, tại các bến cảng, tầu chở quân như quân dụng cho chiến trường Huế Ðà Nẵng bị dân và lính ép phải chở họ rời bến, giới phụ trách bến tầu phải thuyết phục họ mãi. Ngày 21-3 Việt cộng cắt đường Quốc lộ 1, dân tỵ nạn bèn đi về miệt biển, tầu bè được mướn hay bị cướp để chạy loạn nhưng không đủ. Ngày 23-3 tầu Trường Thanh do Bộ tổng tham mưu mướn chở được hơn 5,000 người. Huế bỏ ngỏ đếm 25-3, dân quân rút theo bờ biển về Ðà Nẵng. Tam Kỳ mất 24 -3, Chu Lai di tản ngày 26, dân Quảng Ngãi, Quảng Tín chạy về Ðà Nẵng. Ngày 26 Tướng Trưởng gửi Tướng Hoàng Văn Lạc Tư lệnh Phó về Sài Gòn trình Tổng Thống và Thủ Tướng giải quyết ngay vấn đề tỵ nạn vì thành phố sắp rơi vào tình trạng hỗn loạn khiến Ðã Nẵng sẽ tự sụp đổ không cần Việt cộng tấn công. Lưu thông trong thành phố ứ đọng, dân số trước đấy chỉ có 300 ngàn nay có tới hơn một triệu, cướp của giết người giữa ban ngày.

Ngày 27-3 chuyến phi cơ dân sự đầu tiên mướn của Mỹ đáp xuống Ðà Nẵng nhưng mỗi khi có máy bay xuống hỗn loạn diễn ra dữ dội. Các chuyến bay dân sự phải đình chỉ, giới hữu trách cho thay bằng 4 máy bay C130, nhưng hỗn loạn liên tục nên 4 chiếc này chỉ cất cánh được một lần vào ngày 29-3. Bến tầu cũng hỗn loạn, các tầu thả neo ngoài khơi Ðà Nẵng, dân dùng thuyền bè từ bờ ra tầu, mỗi tầu được chừng 10 ngàn thì nhổ neo về Cam Ranh, Vũng Tầu, Phú Quốc.. . Bọn lưu manh côn đồ lợi dụng cướp bóc hà hiếp đồng bào trên tầu, nhiều người xỉu vì kiệt lực.

Việt Cộng pháo kích tấn công Ðà Nẵng mạnh vào đêm 28, dân chúng tiếp tục tìm đường lánh nạn bằng thuyền bè dưới những trận mưa pháo của địch, nhiều người chết chìm khi lội từ bờ ra tầu. Bộ TTM đề nghị Phó Thủ Tướng Phan Quang Ðán trưng dụng 13 tầu thương thuyền để chở dân tỵ nạn và kêu gọi các nước Ðồng Minh giúp chở dân ra khỏi vùng giao tranh . Các nước hưởng ứng lời kêu gọi nhưng không thể gửi tầu tới ngay được trong khi tình hình ngày một thê thảm. Với con số người tỵ nạn quá đông cuộc di tản không thực hiện được như ý muốn, dân tỵ nạn tràn ngập các trại tỵ nạn ở Vùng III và Phú Quốc.

Theo Tướng Cao Văn Viên khi chính quyền bắt tay vào giải quyết vấn đề tỵ nạn thì đã quá trễ, vấn đề tỵ nạn đã làm đảo lộn kế hoạch quân sự của Vùng I, dân di tản đã làm náo loạn cả lên khiến cho binh sĩ hoang mang không còn tinh thần chiến đấu. Cuộc lui binh của Quân đoàn I cũng chịu chung số phận với cuộc triệt thoái Cao Nguyên chỉ là một cuộc hành quân phá sản đã làm sụp đổ toàn bộ Quân khu khiến cho Quân đội VNCH mất gần hết các lực lượng tinh nhuệ. Vũ khí đạn dược phần lớn bị bỏ lại không kịp hủy, ta mất gần 450 xe tăng và hơn 400 đại bác, phần lớn lọt vào tay BV, sự sai lầm của một người đã khiến cho VNCH sụp đổ nhanh hơn dự kiến.

Trọng Ðat
(trích trong Tấn Thảm Kịch Việt Nam 1975)

Tài Liệu Tham Khảo

- Nguyễn Ðức Phương: Chiến Tranh Việt Nam Toàn Tập, 1963-1975, Làng Văn 2001.
- Nguyễn Ðức Phương: Những Trận Ðánh Lịch Sử Trong Chiến tranh Việt Nam 1963-1975, Ðại Nam 2001.
- Cao Văn viên: Những Ngày Cuối Của Việt Nam Cộng Hoà, Vietnambibliography 2003
- Phạm Huấn: Những Uất Hận Trong Trận Chiến Mất Nước 1975, Cali 1988.
- Phạm Huấn: Cuộc Triệt Thoái Cao Nguyên 1975, Cali 1987
- Nguyễn Kỳ Phong: Vũng Lầy Của Bạch Ốc (Người Mỹ Và Chiến Tranh Việt Nam- 1945-1975) Tiếng Quê Hương 2006.
- Nguyễn Tiến Hưng: Khi Ðồng Minh Tháo Chạy, Hứa Chấn Minh xuất bản 2005.
- Trần Văn Nhựt: Cuộc Chiến Dang Dở, nhà xuất bản An Lộc, 2003.
- Văn Tiến Dũng: Ðại Thắng Mùa Xuân, nhà xuất bản QÐND Hà Nội, tái bản lần thứ tư, 2003.
- Hoàng Lạc, Hà Mai Việt: Việt Nam 1954-1975, Những Sự Thật Chưa Hề Nhắc Tới, Texas 1991.
- Lâm Quang Thi: Autopsy The Death Of South Vietnam, Sphinx publishing 1986.
- The World Almanac Of The Vietnam War, General Editor: John S. Bowman - A Bison Book 1985.
- Stanley Karnov: Vietnam, A History - A Penguin Book 1991.
- Marilyn B. young, John J. Fitzgerald, A.Tom Grunfeld: The Vietnam War, A History In Documents – Oxford University press 2002.
- Trần Việt Ðại Hưng: Một Bí ẩn Cần Tiết Lộ Trong Chuyện Bức Tử Miền Nam 1975, Sài Gòn Nhỏ Dallas 2002.
- Trung Tướng Lữ Lan: Cuộc Chiến Ba Mươi Năm Nhìn Lại Từ Ðầu, Sài Gòn Nhỏ Dallas 28-4-2006.
- Thiếu Tướng Lê Quang Lưỡng: Thiên Thần Mũ Ðỏ, Ai Còn, Ai Mất. Người Việt Dallas 7-10-2005.
- Người Mỹ Và Chiến Tranh Việt Nam, Người Việt Dallas 21-6-2005 (Không tác giả).
- Hồ Ðinh: Cơn Phẫn Nộ Cuối Cùng Của Một Quân Ðội Bị Phản Bội, Người Việt Dallas, 23-12-2005.
- Lewis Sorley: Lịch Sử Quân Lực Việt Nam Cộng Hoà, Trần Ðỗ Cung dịch, Người Việt Dallas 22-11-2006.
- Nguyễn Văn Châu: Nhớ Về Quân Ðoàn I, Sài Gòn Nhỏ Dallas 25-8-2006.
- Trần Trung Ðạo: 30 Năm Nhìn Lại, Con Ong Việt số 60, tháng 9-2004.

- Phan Nhật Nam: Một Ðời Trung Liệt, Ba Lần Giữ Nước, Tướng Quân Ngô Quang Trưởng, Sài Gòn Nhỏ Dallas 2-2-2007.