Thông báo

Collapse
No announcement yet.

Từ "Đời Phi Công" Đến "Trên Vòm Trời Lửa Đạn"

Collapse
X

Từ "Đời Phi Công" Đến "Trên Vòm Trời Lửa Đạn"

Collapse
 
  • Filter
  • Giờ
  • Show
Clear All
new posts

  • Từ "Đời Phi Công" Đến "Trên Vòm Trời Lửa Đạn"

    Đây là một bài viết của Giáo sư Nguyễn Phụng bình luận về cuốn bút ký chiến trường “Trên Vòm Lửa Đạn”
    đã được đăng trên Đặc San Võ Tánh – Nữ Trung Học Nha Trang 2013.
    Tác giả Nguyễn Phụng, xuất thân từ trường trung học Phan Châu Trinh Đà Nẵng,
    tốt nghiệp Học Viện Quốc Gia Hành Chánh Sài Gòn,
    Duke University North Carolina, nghỉ hưu sau ba mươi năm giảng dạy tại NC A&T State University.

    VÀI CẢM NGHĨ về TRÊN VÒM TRỜI LỬA ĐẠN của VĨNH HIẾU

    Nguyễn Phụng


    1-
    Cùng với các ngành khác trong quân lực Miền Nam, Không Quân hình thành và phát triển nhanh trong những năm bình yên cuối thập niên 1950 và đầu thập niên 1960. Phi công được nhóm người trẻ tuổi nhắc đến nhiều nhất trong thời khá thanh bình đó có lẽ là Toàn Phong Nguyễn Xuân Vinh, tác giả Đời Phi Công. Trong Đời Phi Công, phi công Toàn Phong yêu đời lạc quan, nhìn chiếc máy bay “hiền lành đậu dưới nắng hè” và quả quyết rằng “dù gian-nan muôn trùng … cũng sẽ mỉm cười dấn bước…” khi viết thư cho Phượng, cô sinh viên y khoa Sài Gòn. Toàn Phong hy vọng và tin tưởng về một tương lai đất nước tươi sáng với nhiều xây dựng, phát triển khắp nơi. Toàn Phong cất cánh và bay trong bình an, “đời tươi quá, đẹp quá, cần lái nằm gọn trong tay, chiếc phi cơ ngoan ngoãn tuân theo nhịp thở của tay ga, của chân nhẹ trên bàn đạp”. Mấy năm bình yên ngắn ngủi đó lùi mau vào lịch sử. Từ 1970, phi công Vĩnh Hiếu phải bay trong lửa đạn mịt mù, tương lai anh đếm từng ngày một, mạng sống anh như cái chuông treo trên sợi chỉ mành. Chiếc máy bay trực thăng rất đắc dụng trong chiến trường du kích thời nào nay đã kém đi phần hữu hiệu. Cuộc tranh chấp giới hạn mở rộng nhanh chóng thành cuộc chiến quy ước; với vũ khí tối tân do toàn thể khối cộng sản cung cấp cho địch quân (như súng lớn đủ loại, đại bác phòng không 37, hỏa tiển tầm nhiệt SA-7…) chiếc máy bay trực thăng võ trang nặng nề chậm chạp trở thành mục tiêu rất dễ bị tiêu hủy. Đời Phi Công của Toàn Phong nay là Trên Vòm Trời Lửa Đạn của Vĩnh Hiếu. Tuy không lạc quan như Toàn Phong nhưng Vĩnh Hiếu chẳng hề bi quan và chiến đấu rất oai hùng.

    Toàn Phong kết thúc cuộc sống đi mây về gió với mấy giòng thư ngắn rất thơ -- “gió ơi ngừng lại cánh chim bằng” -- viết cho Phượng từ Quân Y Viện Nguyễn Huệ sau lần bị thương nhẹ khi phi cơ hạ cánh xuống bãi biển và làm sập một căn nhà. Vĩnh Hiếu kết thúc đời phi công với nỗi đau chiến bại, sự tan rã của Phi Đoàn Thần Tượng, sụp đổ của Miền Nam thân yêu, và cuộc sống tha phương nơi xứ lạ.

    Trên Vòm Trời Lửa Đạn nhắc người viết nghĩ đến Saint-Exupéry, tác giả Pilote de Guerre (Phi Công Thời Binh Lửa) và hoàn cảnh đặc biệt của Vĩnh Hiếu và người phi công Pháp này. Năm 1940 sau khi Đức chiếm Pháp, Saint-Exupéry được trưng dụng vào một phi đoàn thám thính gồm 23 phi công. Lực lượng phòng không của Đức quá mạnh, chỉ trong ba tuần hoạt động, 17 phi công của phi đoàn đã bị hy sinh. Saint-Exupéry chiến đấu với cái chết gần kề và ông tin rằng rồi ông sẽ bị bắn rơi như đồng đội; tuy vậy, ông không sợ hãi vì ông ta chiến đấu cho giá trị nhân bản, tự do, lý tưởng dân chủ cho Pháp và nhân loại… Cái chết của ông là một cái chết ý nghĩa. Cũng như Saint-Exupéry, Vĩnh Hiếu chiến đấu trong tình trạng cực kỳ nguy hiểm. Với đại bác đủ cỡ và hỏa tiển tối tân do các nước cộng sản Liên-sô, Tàu, Đông Đức, Tiệp Khắc… ồ ạt cung cấp, khả năng phòng không của Việt cộng trở nên hùng hậu. Mạng sống của Vĩnh Hiếu vì thế rất mong manh như ngọn đèn trước gió, nhưng anh không hề ngần ngại hay sợ hãi vì, cũng như Saint-Exupéry, anh ta đang chiến đấu cho tự do, cho giá trị nhân bản; anh chiến đấu để ngăn chận một chủ nghĩa không tưởng, đầy máu lửa. Hình ảnh địch quân thảm sát dân chúng chạy loạn tại đại lộ kinh hoàng Quảng Trị, chôn sống hàng ngàn dân vô tội cố đô Huế ám ảnh anh. Anh không ngại bị bắn rơi trên vòm trời đầy lửa đạn, vì cũng như Saint-Exupéry, cái chết của người chiến sĩ Việt Nam Cộng Hòa, đem lại ý nghĩa cho cuộc sống.

    Nước Pháp của Saint-Exupéry và những người Pháp ham chuộng tự do chiến đấu cho lý tưởng dân chủ, nhưng đó là một sự chiến đấu vô vọng vì Pháp đã thua cuộc -- 39 triệu dân hoang mang bên này bờ sông Rhine không thể đương đầu nổi với hơn 70 triệu dân cuồng tín (vì một chủ nghĩa phi nhân bản, lùa hàng triệu người vào lò hơi độc) bên kia sông. Pháp không có khả năng để chiến đấu một mình, Pháp cần sự trợ giúp. Trên toàn cõi địa cầu này chỉ có một quốc gia hùng mạnh có khả năng trợ giúp Pháp bảo vệ lý tưởng dân chủ, nhưng chẳng may, quốc gia này cứ mãi chần chờ nên quân Đức mặc sức tung hoành trên đất Pháp và khắp nơi trên Âu châu. Quốc gia hùng mạnh đó là Mỹ và Saint-Exupéry nghĩ nhiều đến Mỹ. Cũng như Saint-Exupéry, cùng với người Việt hiếu hòa Miền Nam, Vĩnh Hiếu chiến đấu cho tự do; nhưng đó là cuộc chiến đấu vô vàn khó khăn, thất bại là một điều tất yếu, chỉ vì, và chỉ vì, thiếu súng đạn. Miền Nam (chưa đầy 20 triệu dân) một mình trơ trọi không thể chống chọi lại toàn thể khối cộng sản quốc tế (hơn 2 tỷ dân) với chủ trương chinh phục và nhuộm đỏ hoàn cầu. Miền Nam là tiền đồn để ngăn chận làn sóng đỏ, bảo vệ lý tưởng dân chủ, Mỹ từng tin như vậy và họ đã đến trợ giúp Miền Nam; nhưng rồi vì chút quyền lợi bán nước ngọt coca cola và bánh mì thịt burger cho Tàu cộng (với một tỷ rưỡi người tiêu thụ, thèm ăn khát uống) họ âm thầm đổi ý sau mấy chuyến ngoại giao trong đêm tối và rồi quay lưng lạnh lùng ra đi.

    Saint-Exupéry thán phục sức mạnh của quân đội Mỹ và, với tư cách một phi công, chắc đã nhiều lần nghe danh tiếng của Đệ Nhất Sư Đoàn Không Kỵ, the 1st Cavalry Division (Airmobile) thuộc quân lực này. Vì sự thán phục đó, ông qua Mỹ để nói chuyện với quần chúng Mỹ về giá trị tự do và nhân bản mà Pháp đang chiến đấu, với mục đích thuyết phục Mỹ trợ giúp Pháp. Saint-Exupéry ảnh hưởng một phần nào đó trong quyết định tham chiến của Mỹ… Khác với Saint-Exupéry, Vĩnh Hiếu không những nghe danh mà còn trực tiếp chứng kiến sức mạnh vũ bão của Sư Đoàn Không Kỵ này với hơn 5000 phi cơ trực thăng, ba bộ chỉ huy lữ đoàn, có khả năng tác chiến biệt lập và đảm trách vùng trách nhiệm cấp sư đoàn. Nhưng quân đội Mỹ và Đệ Nhất Sư Đoàn Không Kỵ bỗng dưng bỏ chiến trường Việt Nam, quay đầu ra đi; Vĩnh Hiếu và đồng đội chiến đấu một mình, thiếu đạn dược, và rồi chiến bại.

    Saint-Exupéry mất tích trong một chuyến bay trong năm 1944. Ông ta chết hơi sớm, không kịp thấy lý tưởng dân chủ trở về với Pháp và nhân loại khi quân đội Mỹ tiến vào thủ đô Paris. Vĩnh Hiếu vẫn còn sống nhăn để đau khổ, để thấy rằng lý tưởng tự do, dân chủ anh hằng ôm ấp đã tan tành, và trên quê hương Việt Nam khổ nạn, tự do và giá trị con người đã vĩnh viễn bị dày đạp.

    2
    Ký sự chiến trường là một nét đặc biệt của văn chương Miền Nam. Miền Nam tự do, ai muốn viết gì cứ viết (người viết không phải đi nhận đơn đặt hàng của lãnh tụ rồi mới gồng mình ra tìm chữ để moi móc, chửi bới, tâng bốc, ca tụng) và vì chiến sự lan tràn khắp nơi, phô bày nhiều hiện thực về thân phận con người và sự bi đát của cuộc chiến. Ngoài những ký giả chiến trường chuyên nghiệp như Nguyễn Tú, Phạm Huấn… nhiều tác giả ký sự là những chiến sĩ trực tiếp tham gia vào cuộc chiến như Phan Nhật Nam (Mùa Hè Đỏ Lửa), Nguyên Vũ (12 Năm Lính: Đời Pháo Thủ), Trang Châu (Y Sĩ Tiền Tuyến), Trương Duy Hy (Tử Thủ Căn Cứ Hỏa Lực 30 Hạ Lào)…

    Tại sao các chiến sĩ viết bút ký chiến trường? Câu hỏi có vẻ ngây ngô nhưng có lẽ cần thiết cho bài viết ngắn này. Ký giả chiến trường chuyên nghiệp Nguyễn Tú của nhật báo Chính Luận Sài Gòn phải viết nhiều, viết mau, viết đủ các mặt trận vì độc giả, nhất là độc giả Sài Gòn, đang nóng lòng muốn đọc. Một số lớn trong số độc giả này cố quên đi cuộc chiến, tìm sự lẫn tránh qua các truyện kiếm hiệp của Kim Dung hay truyện tình lâm ly của Quỳnh Giao, và chỉ còn biết đối diện với cảnh máu lửa đang lan tràn khắp nơi qua vài cột báo hàng ngày; mỗi cột báo là một địa danh, một phần đất nước xa xa hay gần kề, một tin vui chiến thắng, một bâng khuâng về một bước lùi, một tin buồn vì số tử vong…

    Khác với Nguyễn Tú, Phan Nhật Nam viết bút ký chiến sự cho chính mình, viết để vơi đi nỗi đau xót, bất bình. Trang bút ký của Phan Nhật Nam là tiếng kinh cầu trong niềm cô đơn tuyệt đối, là những giọt nước mắt tuôn trào sau bao nhiêu lần cố cầm nín, và là tiếng nức nở thoát ra từ hàm răng nghiến chặt… Phan Nhật Nam viết để vơi đi nỗi đau vì dân chúng lầm than hay đồng đội gục ngã và nỗi buồn nhược tiểu -- thân phận hẩm hiu của Miền Nam và quân đội Việt Nam Cộng Hòa trước những mưu mô toan tính, đổi chác của các cường quốc.

    Nguyên Vũ, tuy cũng một tay cầm súng một tay cầm bút như Phan Nhật Nam, nhưng khác hẳn với Phan Nhật Nam: Nguyên Vũ viết để chơi. Đây không phải là một lời khinh bạc nếu hiểu rằng viết cũng như nhiều trò chơi quen thuộc khác (bia rượu, con bài đen đỏ, nhảy nhót, xóm bình khang…) giúp người lính tạm quên đi sự nhọc nhằn cùng cực, cảnh khói lửa và sự đe dọa của thần chết từng ngày. Hiểu như vậy, viết với Nguyên Vũ quả là một trò chơi, một trò chơi mà anh rất say mê -- đi lính mà không có một thú đam mê thì chắc khó sống. Chắc vì thế, chỉ trong mười hai năm lính, anh cho ra đời hai mươi ký sự chiến trường. Sau này, sau ngày tàn cuộc chiến, khi anh vào thư khố quốc gia Pháp, Archives Nationales de France, tìm tài liệu để viết những nghiên cứu mới như The Other Side of the 1945 Vietnamese Revolution: The Empire of Vietnam (Phía Bên Kia Cuộc Cách Mạng 1945: Ðế Quốc Việt Nam) chắc viết bấy giờ không còn là một trò chơi nữa. Và đây là một một điểm lạ của bút ký chiến trường Miền Nam.

    Và Vĩnh Hiếu, bao nhiêu năm qua rồi từ ngày tàn cuộc chiến (vết mòn chiến xa chắc đã đầy cỏ dại, hố bom đạn đã thành ao hồ) tại sao bây giờ anh mới viết bút ký? Vĩnh Hiếu chẳng hề thố lộ tâm tình qua hơn 400 trang giấy chi chít đầy chữ nghĩa, nên mọi câu trả lời dài hay ngắn chỉ là sự dò la, phỏng đoán. Đây là một phỏng đoán: Nếu đất nước Việt Nam độc lập, tự do và no ấm như kẻ chiến thắng thường rêu rao thì Trên Vòm Trời Lửa Đạn chắc không ra đời. Trên Vòm Trời Lửa Đạn đến tay người đọc hôm nay không phải vì nỗi đau chiến bại, hay mặc cảm thua trận của tác giả (giữ quê quê mất, giữ nhà nhà tan như Hà Huyền Chi than thầm) mà là vì sự tức tưởi do đất nước quá lầm than. Trên Vòm Trời Lửa Đạn là một câu chuyện bi hùng tác giả kể với nụ cười nhiều lần méo mó vì ước mơ một đất nước Việt Nam tự do, dân chủ chẳng biết đến bao giờ mới là một sự thật.

    Và đây là một phỏng đoán khác. Ai đó, vì vô tình hay hữu ý, nói rằng bút ký của Vĩnh Hiếu tạo thêm đau thương, moi vào vết thương đã ngủ yên trong dĩ vãng, thì đây là câu trả lời của Vĩnh Hiếu: Viết vì còn bao nhiêu thiên kiến và ngộ nhận về sự chiến đấu anh dũng của người lính chiến Miền Nam; viết vì ý nghĩa của sự hy sinh đó cần được bày tỏ; viết để thắp nén hương lòng gởi đến các chiến hữu chốn nào đó, nơi Miền Tây Phương cực lạc hay Nước Chúa vĩnh hằng. Trên Vòm Trời Lửa Đạn chắc không phải là tác phẩm độc nhất -- tác phẩm của một đời người -- mà còn nối tiếp…

    3
    Trên Vùng Trời Lửa Đạn mở đầu bằng “Những Phi Vụ Khó Quên” với trận đánh ở cửa khẩu Bình Di, Bình Định và kết thúc với “Phi Đoàn Thần Tượng: Giờ Thứ 25” với sự sụp đổ của Miền Nam. Giữa hai thời điểm đó, Vĩnh Hiếu có mặt nhiều nơi từ đường mòn Hồ Chí Minh, Tân Cảnh, Dakto, Dak Pek, Polei Kleng, Charlie, Kontum, Pleime, Benhet, của Tây Nguyên; đến An Lão, Tam Quan, Hoài Ân, Hoài Nhơn, Bồng Sơn, Phù Cát, của tỉnh Bình Định; rồi Quảng Đức, Ban Mê Thuột, Khánh Dương; và cuối cùng là Tỉnh Lộ 7B, nối liền Pleiku - Phú Bổn - Phú Yên, với cuộc di tản hãi hùng của những ngày tàn cuộc Miền Nam. Vĩnh Hiếu đã đến nhiều nơi anh cần phải đến, đã thấy, đã nghe, và đã sống thực sự từng giây phút tại những nơi ấy. Chắc Vĩnh Hiếu chưa bao giờ lẩm nhẩm câu nói của vua César, “tôi đã đến, tôi đã thấy và tôi đã chiến thắng” (Je suis venu, j'ai vu, j'ai vaincu) dù chiến thắng đây không nhất thiết phải là chiến thắng quân thù mà có thể hiểu là chiến thắng chướng ngại ngoại cảnh, như núi cao rừng sâu, và bất ổn nội tâm, như sợ hãi hay nhu nhược. Tuy vậy, anh có thể nói to rằng “tôi đã đến, tôi đã thấy và tôi đã sống” (Je suis venu, j'ai vu, j'ai vécu). Kinh nghiệm sống dồi dào với nhiều cảm giác mạnh đó giúp anh viết từ nhiều góc cạnh và rất phong phú, như cảnh bắn lầm quân bạn (trang 65-66), chở thường dân bị thương trên tàu bay riêng V.I.P. riêng của Đại tá Tiểu Khu Trưởng (tr. 92-94), không quân không bỏ anh em hay bạn bè (tr. 124-125), trực thăng bạn bị bắn nổ tung trên trời (tr. 165), Đồi Charlie và Trung Tá Nguyễn Đình Bảo (tr. 164-173), phi công bị phạt tù vì phạm kỷ luật nhưng không bị nhốt vì phải bay giết giặc (tr. 188-189), máy trực thăng bay bị mất cắp (tr. 230-31)…

    Độc giả am tường cuộc chiến Quốc Cộng 1945 - 1975 và từng tham khảo các sử gia đáng tin cậy phải nhận ngay ra rằng Vĩnh Hiếu viết rất trung thực. Sự thật của một biến cố xã hội nào đó được mô tả trong một cuốn tiểu thuyết hay ký sự có giá trị thường được coi như trung thực hơn là sự thật đó được trình bày bằng những tờ trình hành chánh hay các dãy số thống kê; (lẽ dĩ nhiên đây không phải là tờ trình hành chánh hay số thống kê của chính phủ Hà Nội, tờ trình và số thống kê của những người mang bệnh thành tích). Đây là một đóng góp của tiểu thuyết và ký sự về việc mô tả hiện thực xã hội, một đóng góp tuy dễ cảm nhận nhưng đòi hỏi lời giải thích với đối chiếu dài giòng. Bằng một giọng thân mật, không quá phẩn uất hay quá bi thảm, Vĩnh Hiếu ghi lại những sự việc anh đã thấy, đã nghe, và đã làm. Giọng thân mật đó cùng với cách nói giản dị giúp người đọc bớt bị xáo trộn và dìu người đọc qua cảnh tan thương của “Ngày Chim Vỡ Tổ” và “Phi Đoàn Thần Tượng: Giờ Thứ 25”. Sự thật Vĩnh Hiếu mô tả là những sự thật không hề được chuẩn bị để kể lại cho hậu thế, nhưng là những cái mốc hiếm quý để các sử gia với kỹ năng và lương thiện trí thức đối chiếu hay kiểm chứng các biến cố lịch sử quan trọng khác.

    Ngoài sự trung thực và phong phú, Vĩnh Hiếu viết rất sống động và hấp dẫn; mỗi trận đánh anh ghi lại là một cuốn phim gồm nhiều yếu tố tác động lẫn nhau với vài thay đổi bất ngờ đưa sự căng thẳng lên cao từng giây từng phút. Sự sống động và hấp dẫn đó một phần do bản chất sôi động của cuộc chiến và một phần do sự gan dạ, liều lĩnh và sự biến cải chiến thuật của anh và đồng đội. Không biết việc biến cải này là một lối áp dụng binh pháp cổ điển của Nhạc Phi, Tôn Tử, Ngô Vũ, Carl Clausewitz… vào chiến trận trực thăng hiện đại có ghi trong sách vở, hay chỉ là phản ứng tức thời của người lính Miền Nam, đa hiệu, tự do và biết suy luận (vì họ chẳng bao giờ bị xâm mình, đầu độc hay uống thuốc kích thích). Trận đánh tại đài kiểm báo hải quân, cửa khẩu Đề Di, Bình Định dưới đây ghi lại tất cả nét đặc biệt đó:

    “Trên vùng hoạt động, hai chiếc võ trang luôn bay theo đội hình tác chiến, một chiếc dẫn đầu… chiếc thứ hai bay ở một khoảng cách khá xa đủ thời gian để … yểm trợ cho chiếc số một nếu bị bắn… Bay qua đường mòn HCM, tiếng động của chiếc trực thăng đầu làm cho địch chuẩn bị… Tôi đổi chiến thuật… hai chiếc bay song song và vượt qua cùng một lần…
    Ánh nắng gay gắt của mặt trời chênh chếch hướng đông… tôi lóe ra một ý định… tôi sẽ dùng mặt trời làm phương tiện ngụy trang. Tôi sẽ đánh từ trên cao xuống, địch sẽ bị chói mắt khi nhìn lên bắn trả…
    Oành! Oanh! Bụi đỏ tung mù mịt trên đỉnh núi…
    Chiếc tàu chở cấp chỉ huy bộ binh đang quan sát từ cao độ, la thất thanh trong tần số…ngưng bắn… ngưng bắn… bạn bắn gần quân bạn…
    …Gió từ hướng đông… Tôi nói Thành trang bị tất cả bằng hỏa tiễn khói… đánh một phát vào sườn núi…một màn khói che họng súng tụi nó…
    Từng cặp rocket tuôn ra… nổ tung… bung lên những cụm khói… tạo thành bức màn khói dày đặc che khuất gần hết căn cứ hỏa lực… Tôi đẩy cần lái, chiếc trực thăng như con đại bàng lăng xả vào con mồi….Oành!... Oành!...Oành!...
    Trên cao độ, chiếc Charlie đang bay vòng quan sát:
    ‘Đẹp lắm…ngay trên target… dàn phòng thủ cũng như ổ cao xạ bị tiêu diệt… Đẹp lắm… bộ chỉ huy quân bạn có lời khen…
    ’” (trang 24-29).

    Khác với anh lính bộ binh với tầm nhìn giới hạn bởi cảnh vật chung quanh, Vĩnh Hiếu nhìn khu vực dưới vòm trời hoạt động của chiếc trực thăng võ trang qua một không gian rộng lớn, bao gồm dãy núi cao, khu rừng rậm hay quốc lộ uốn khúc… với nhiều biến chuyển tương ứng và đồng thời trong một khoảng thời gian ngắn. Với lối nhìn đó, sự việc anh kể tạo thành một bức tranh sống động trong trí người đọc, một màn ảnh đại vĩ tuyến với lửa bùng cháy ở một góc làng, khói bốc lên từ bến sông, đoàn trực thăng bay vòng vòng quanh đồi... Vì lý do đó, hầu hết các chuyện trong Trên Vòm Trời Lửa Đạn đều lôi cuốn người đọc từ đầu đến cuối, hấp dẫn, hồi hộp; người đọc vì thế hội nhập vào các biến chuyển của câu chuyện rất nhanh và sâu. “Mây Giăng Lối Về” đầu đề rất nên thơ (chắc tác giả nghĩ đến mây giăng khắp lối em về) của câu chuyện nghẹt thở khi phi đoàn bay về doanh trại trong chiều Cao Nguyên mây mù. Đây là mấy tình tiết chính của câu chuyện:

    Buổi chiều, phi đoàn Thần Tượng, gồm hai chiếc trực thăng võ trang và năm chiếc tải quân, chuẩn bị rời Gia Nghĩa bay theo Quốc Lộ 14 về Ban Mê Thuột; chuyến bay thường chỉ kéo dài chừng nửa giờ. Cao Nguyên mùa mưa, thời tiết biến chuyển bất ngờ. Mới sau mười lăm phút bay, trời bắt đầu sẩm tối, từng cột sương trắng từ tần mây xám xịt thòng xuống mặt rừng. Hợp đoàn lầm lũi nối đuôi nhau. Trời càng tối, tần mây càng xuống thấp, đoàn tàu ẩn hiện trong mây. Đại úy Huỳnh trưởng toán nhắc nhở: “Hợp đoàn, bay theo khoảng cách an toàn. Trời mù quá, anh em cẩn thận”. Chẳng bao lâu, tiếng đại úy Huỳnh lại vang lên: “Hợp đoàn, tần mây xuống đọt cây rồi, chuẩn bị quẹo lui về Gia Nghĩa”. Con đường đất đỏ phía trước, con đường dốc cao dựng ngược, đột nhiên biến mất trong sương mù, cả hợp đoàn mạnh ai nấy quẹo trên mặt rừng âm u, rồi bay về phía phi trường Nhơn Cơ. Năm phút sau trời tối đen như mực, cả hợp đoàn hạ xuống đường… ngủ qua đêm. Người đọc hồi hộp và lo âu cho số phận của hợp đoàn và rồi thở phào nhẹ nhỏm khi hợp đoàn bay về Ban Mê Thuột an toàn trong nắng mai (trang 232-238).

    Sau cùng, phải thêm rằng Vĩnh Hiếu kể chuyện rất có duyên. Anh biết ghi nhận những điều cần ghi nhận, đó là những sự việc chuyển chở được nội dung câu chuyện và cảm nghĩ mà người kể chuyện muốn chia xẻ với người đọc. Nhiều câu chuyện trong Trên Vòm Trời Lửa Đạn là những tùy bút, đoản văn người đọc thích thú, đáng được đăng trên tạp chí văn nghệ. Và đây là câu chuyện bắn vịt trời và bắt cá lóc:

    Trên đường bay về Ban Mê Thuột, vì muốn điều chỉnh lại độ chính xác của máy bắn hỏa tiễn nên khi bay ngang qua mặt hồ, Vĩnh Hiếu chúi mũi tàu và bắn một quả rocket vào chính giữa hồ, hàng mấy chục con vịt trời vô tình bị giết chết oan, nổi lều bều trên mặt nước. Đồng đội của anh bay sát mặt hồ vớt vịt; vịt trời chết nên cá lóc cũng ngất ngư, họ vớt luôn cả cá bỏ vào thùng đạn. Vịt và cá lóc làm dơ tàu; tàu phải dừng lại một con suối nhỏ để rửa cho sạch trước khi về doanh trại. Tàu vừa hạ bên bờ suối, mấy cô gái Thượng bộ ngực trần căng phồng, đang đùa giỡn trong nước, hoảng sợ bỏ chạy… Đêm đó một bữa tiệc ngon lành với vịt luộc chấm nước mắm gừng và canh chua cá lóc. Tiệc vui làm mọi người ngủ ngon. Nửa đêm, có tiếng lộp cộp… lộp cộp…Vĩnh Hiếu vớ lấy cây súng P.38, bước về phía tiếng động: mấy chú cá lóc đang… vẫy vùng (trang 72-78).

    4
    Dựng truyện ít khó khăn hơn thuật chuyện trong bút ký, vì óc sáng tạo đóng vai trò thứ yếu so với khả năng nhận định thực tại. Thực tại, trong trường hợp bút ký chiến trường như Trên Vòm Trời Lửa Đạn, là những trận đánh tiếp nối nhau theo một liên hệ nhân quả, lịch sử, địa lý, chiến thuật, chiến lược nào đó, và xảy trong một khoảng thời gian và không gian nhất định nào đó. Dựng truyện trong bút ký chiến trường vì thế có phần đơn giản: chọn lựa một số trận đánh, sắp xếp chúng theo thứ tự thời gian và thuật chuyện.

    Về cách dựng truyện, việc chia mười tám chuyện trong Trên Vòm Trời Lửa Đạn thành năm chương (Những Phi Vụ Khó Quên, Mặt Trận Bình Định, Mùa Hè Đỏ Lửa, Chuyện Bên Lề, Ngày Tàn Cuộc) là việc không cần thiết và rất gượng gạo. Tiêu đề của Chương I, “Những Phi Vụ Khó Quên”, không nói lên được gì hết; trong Trên Vòm Trời Lửa Đạn, trận chiến nào cũng khó quên; và trận chiến khó quên nhất chắc không nằm trong Chương I. Ngoài ra, các chuyện trong chương này không nối tiếp nhau theo thứ tự thời gian nên người đọc rất khó theo dõi. Chương 4 “Chuyện Bên Lề” kể hai chuyện bắt gà rừng và bắn nai của mấy chàng phi công trực thăng. Trong bản chất, hai chuyện đó chẳng khác gì mấy chuyện hái thanh long, hái dưa hấu, bắn kỳ đà, bắn nai, bắn heo rừng, bắt cá lóc… thuật lại trong các chương khác. Vì lý do đó, để hai chuyện bắt gà rừng và bắn nai vào một chương riêng biệt là một việc rất không cần thiết. Ngoài ra, chuyện bên lề là một phần của cuộc sống của người phi công trong thời binh lửa, đó là những lúc sống thực, sống tức thời ít suy tính, sống cho hiện tại, sống để quên đi những giờ phút căng thẳng dưới súng phòng không của địch và sự nhọc nhằn của những chuyến bay tiếp viện khẩn cấp. Giây phút hái mấy trái thanh long để giải khát (trang 214) hay bắn heo rừng bằng cây súng rouleaux với sáu viên đạn (trang 216 - 217) là nét chấm phá của một cuộc sống vào sinh ra tử, giúp người phi công tìm vài giây phút lãng quên hay lấy lại chút sức bình sinh để tiếp tục bay và đối diện nỗi chết không rời. Những giây phút đó là những nốt hoa, ornamental note hay embellishment, trong một khúc nhạc -- những trang điểm làm tăng sự luyến láy, duyên dáng của giòng nhạc, không thể tách rời ra khỏi khúc nhạc.

    Năm chương trong Trên Vòm Trời Lửa Đạn có thể thay thế bằng tám hay mười chuyện tiếp nhau liên hệ với nhau. Tiêu chuẩn chính cho sự chọn lựa này là mỗi câu chuyện phải mang một giá trị nội tại nào đó về một trận đánh, và khi để sát và tiếp nối nhau, các trận đánh riêng rẽ đó phải tạo nên một bức tranh toàn vẹn của cuộc chiến. Đừng ngại rằng liệt kê các chuyện nối tiếp nhau chẳng khác gì làm một danh sách đi chợ. Chọn lựa khéo, đóng khung trong một không gian và thời gian nhất định, mỗi chuyện là một mốc lịch sử, và khi các mốc này được nối lại với nhau, đó là cả một chiều dài lịch sử đáng ghi nhớ. Gọp chung lại, hai tiêu chuẩn quân sự và lịch sử -- trận đánh/cuộc chiến và mốc lịch sử/chiều dài lịch sử -- giúp việc chọn lựa có ý nghĩa, êm xuôi, tránh lỗi lầm do việc chọn những câu chuyện không cần thiết hay loại bỏ câu chuyện cần phải thuật lại cho hậu thế. Mắc lỗi lầm thứ nhất -- chọn những câu chuyện không mấy cần thiết -- bút ký sẽ quá ôm đồm, nặng nề. Trên Vòm Trời Lửa Đạn nhiều lúc khá nặng nề -- nặng nề như chiếc trực thăng võ trang bị quá tải vì mang quá nhiều vũ khí, cất cánh không muốn nổi, khó nhọc lắm mới bay về mục tiêu.
    Về cách thuật chuyện, việc giới thiệu các trận đánh bằng lời giới thiệu riêng biệt, qua các tiêu đề “Sơ lược” (trang 81), “Lời mở” (tr. 113), “Mở đầu” (tr. 137-38, 174-75, 258-260), “Vài giòng sơ lược” (tr. 288-89), “Lời mở đầu” (tr. 234-35)… là điều nên tránh. Giá trị lịch sử là một trong hai lý do câu chuyện được chọn để thuật chuyện. Mỗi câu chuyện là một trang chiến sử, trong một khoảng không gian và thời gian rõ rệt, với nhiều đặc điểm về dân chúng, giới lãnh đạo, thế giới bên ngoài… hòa lẫn với các tình tiết quân sự của câu chuyện. Xử dụng lịch sử trong lối viết đó không phải là việc đơn giản; nhưng ghi nhận lịch sử bằng một đoạn riêng biệt, với vài giòng tóm lược và vài con số trơ trọi, làm khô héo lịch sử -- lịch sử sống, living history, mà tác giả là một tác nhân và chứng nhân -- ngay từ trang đầu.

    Vĩnh Hiếu giàu tình cảm, dễ rung động trước ngoại cảnh và liên tưởng khá mạnh; ý tưởng vì thế chiếm một phần không nhỏ so với các sự việc được thuật lại. Một điều đáng tiếc là những hình ảnh đậm nét của cuộc chiến -- biểu tượng của cuộc chiến -- vắng bóng trong hầu hết các chuyện. Trong chuyện “Người Chết Dưới Chân Chúa” trong tập Dấu Binh Lửa của Phan Nhật Nam, chiếc áo màu tím trên dây phơi áo quần tung bay trong gió và xác cô gái nằm trên sàn gạch xa xa là một biểu tượng về sự đau thương của cuộc chiến. Có thể vài giờ trước khi trút hơi thở cuối cùng vì mãnh đạn đại bác, người con gái đã đem chiếc áo ra phơi; và có thể vài ngày trước đó, người con gái đã mặc chiếc áo đó để vui chơi với bạn bè cùng lứa tuổi. Trong Mặt Trận Miền Tây Vẫn Yên Tĩnh (Tout est calme sur le front de l’Ouest) của Erich Maria Remarque, đôi giày là một biểu tượng rất chọn lọc. Kemmerich bị trọng thương và nằm bệnh viện, Muller đến thăm. Muller xin đôi giày Kemmerich đang mang trong khi tim Kemmerich vẫn còn đập. Kemmerich thừa hưởng đôi giày đó khi một anh lính không quân qua đời và nay Muller muốn thừa kế tiếp theo. Đôi giày là một dấu hiệu u ám của sự chết chóc; đôi giày chỉ hao mòn đôi chút khi đổi chủ, nhưng số mệnh người mang giày lại quá mong manh trong cuộc chiến ác liệt. Vĩnh Hiếu ghi lại khá nhiều hình ảnh chiến tranh, nhưng chỉ phác họa, không dừng lại thật lâu để vẽ cho đậm nét. Có được vài biểu tượng, Trên Vòm Trời Lửa Đạn sẽ gây cảm giác mạnh và nhiều ấn tượng nơi độc giả; độc giả vì vậy sẽ ghi nhớ Vĩnh Hiếu sâu đậm hơn và lâu dài hơn.

    Một điểm khác, điểm này có thể bắt nguồn từ cá tính khiêm nhường của tác giả. Đọc câu chuyện đầu tiên, “Cao Điểm 601”, trong tập bút ký, người đọc rất ngỡ ngàng. Tác giả dùng ngôi thứ nhất “tôi” để thuật chuyện nhưng chẳng hề cho độc giả biết cái “tôi” này là ai, từ đâu đến, vào ngày tháng nào. Đọc “Dấu Binh Lửa” của Phan Nhật Nam, ngay từ mấy trang đầu độc giả đã nhận ngay ra rằng tác giả là một thiếu úy (“ông quan một”) Nhảy Dù, 21 tuổi, mới ra trường. Được một anh lính khen “Thiếu Úy trẻ quá”, tác giả nổi dóa và trả đủa ngay, “Trẻ quá không đi lính được à?”

    Đọc thêm vài chuyện nữa của Vĩnh Hiếu, độc giả càng thêm ngỡ ngàng vì không biết gì về phi đoàn trực thăng của tác giả, ngoài mấy mã số Charlie, Hồ 1, Hồ 2… Đọc Pilote de Guerre (Phi Công Thời Binh Lửa) của Saint-Exupéry, ngay trang thứ hai độc giả đã nhận ra rằng tác giả thuộc phi đoàn thám thính 2/33, chịu trách nhiệm toàn vùng Arras do Đức chiếm; đóng; toàn thể nước Pháp trong năm 1940 chỉ có 50 phi công trinh sát, 23 trong số 50 được thuộc phi đoàn 2/33; cơ hội sống sót của phi công rất nhỏ, 1 trên 5; chỉ trong ba tuần đầu, 17 phi công của phi đoàn đã bị bắn rơi… Đọc Trên Vòm Trời Lửa Đạn mãi đến trang 232, Chương 4, “Ngày Tàn Cuộc Chiến”, độc giả (bình thường ít hiểu biết về Không Quân) mới biết mơ hồ rằng Phi Đoàn Thần Tượng gồm 5 chiếc trực thăng chở quân và 2 chiếc trực thăng võ trang, tác giả là trưởng toán, bay chiếc số 1, với mã số Hồ 1… Nếu nhận biết các sự kiện đó, dù được trình bày trơ trọi hay mang chút ít cái tôi, ngay trong những trang đầu, độc giả dễ theo dõi câu chuyện và nhất là đón nhận cảm nghĩ khá sâu sắc của tác giả.

    Mấy nhận định trên tuy phải giải thích dài giòng với nhiều trích dẫn, nhưng không tai hại gì đến những trang chiến sử đáng nhớ với sự chiến đấu can trường trong hoàn cảnh nghiệt ngã của người lính chiến Miền Nam mà tác giả muốn gởi đến người đọc. Thêm nữa, vì không liên quan gì đến tâm lý cá nhân sâu xa hay triết lý nhân sinh quan rắc rối, mấy khuyết điểm trên chỉ là vấn đề chọn lựa và sắp xếp các câu chuyện. Trên Vòm Trời Lửa Đạn rất dồi dào sự kiện lịch sử và cảm nhận, năm ba giờ cắt xén vài chỗ, hội nhập vài câu chuyện, thay đổi vị trí vài câu chuyện đủ làm cho tập bút ký trong kỳ tái bản bớt ôm đồm, nhẹ nhàng hơn -- nhẹ nhàng như chiếc trực thăng chiến đấu trang bị vừa đủ, cất cánh nhanh và bay mau vào tuyến phòng thủ của địch quân.

    Charlie, Kontum, Pleime, Đồng Xoài, Bình Giã… giờ cách xa hơn nửa vòng địa cầu và đã gần bốn mươi năm trôi qua, một thời gian khá dài để một người sinh ra và khôn lớn, nhưng tiếng bom đạn của những chiến trường máu lửa đó vẫn còn vang dội trong giấc ngủ và niềm uất hận vì thiếu súng đạn để chiến đấu vẫn còn cháy âm ỉ trong tâm tư người Việt sống ly hương. Cảm ơn Vĩnh Hiếu. Cảm ơn anh đã nói lên một cách trung thực và sống động sự chiến đấu can trường, tình người và lòng nhân hậu của người lính chiến Miền Nam, người lính bị bức tử, bị lãng quên và bị xét xử một cách không công bằng bởi những kẻ cận thị, kém suy xét, hay u mê về mưu đồ xâm chiếm Miền Nam và hoàn cầu của toàn khối cộng sản.

    Nguyễn Phụng
    Raleigh, North Carolina tháng 5 năm 2013


    ***
    Sau lần Hội Ngộ Võ Tánh/Nữ Trung Học Nha Trang 2005, Tôn Nữ Thu Hương, chị ruột của Vĩnh Hiếu, người đẹp Nữ Trung Học và Võ Tánh Nha Trang, nhờ vợ tôi, Nguyễn Thị Như Ý, mang về cho tôi cuốn Le Crépuscule des Orchidées (Cành Lan Trong Nắng Chiều) của Marie Kim Thoa Baptiste. Tác giả Marie Kim Thoa là chị họ của Thu Hương, viết rất vững vàng và được nhà văn Pháp Michel Anthonioz giới thiệu rất trang trọng. Cành Lan Trong Nắng Chiều kể lại sự suy tàn của giòng họ hoàng tộc – Ưng, Bửu, Vĩnh, Tôn Thất, Tôn Nữ -- vào cuối triều đại nhà Nguyễn và nhất là những năm khi Việt Minh bắt đầu tàn sát người Quốc Gia khắp nơi và học giả Phạm Quỳnh ở Huế (1945).
    Trước lần Hội Ngộ Hội Ngộ Ngộ Võ Tánh/Nữ Trung Học Nha Trang 2012, vợ tôi nhận được Trên Vòm Trời Lửa Đạn do Thu Hương gởi tặng. Bức tranh bìa của tập bút ký, với hai chiếc trực thăng bay trong nắng chiều rực đỏ và mặt đất tối đen, gây trong tôi một cảm giác mạnh… Lời kể lể với nhiều hoài cảm trong Cành Lan Trong Nắng Chiều và cảnh “Ngày Chim Vỡ Tổ” và “Phi Đoàn Thần Tượng: Giờ Thứ 25” trong Trên Vòm Trời Lửa Đạn làm tôi suy nghĩ nhiều. Đây chỉ là một sự tình cờ nhưng là một sự nối tiếp lịch sử, 1945 rồi 1975. Tôi nghĩ đến định luật sinh diệt -- có sinh thì phải có diệt. Biết đâu một ngày nào đó, không quá xa xôi, tôi lại được đọc một tập bút ký về “Cộng Sản Việt Nam trong Nắng Chiều” và “Chính Phủ Hà Nội: Giờ Thứ 25” và chắc tôi sẽ viết một bài ngắn về ký sự đó để gởi đến các anh chị phụ trách Đặc San Hội Ngộ Ngộ Võ Tánh/Nữ Trung Học Nha Trang.




    Tác giả Nguyễn Phụng, nhà văn Phạm Tín An Ninh, Vĩnh Hiếu và Niên Trưởng Võ Ý
    Last edited by Thần Tượng; 09-29-2013, 02:56 AM.

  • #2
    Quả tuyệt vời ! Tôi đọc mà lòng xúc động , nhẹ nhàng vì tất cả những tâm tư của mình đã có các bậc đàn anh ghi lại cho con cháu mai sau hiểu rõ chiến tranh giữa hai miền Nam - Bắc. Người chiến sĩ VNCH đã bảo vệ tự do chống sự xâm lược của kẻ thù Bắc Việt. Hiện nay CS cố tình xuyên tạc lịch sử bằng mọi hình thức ở hải ngoại (ở trong nước thì cá nằm trong rọ rồi ). Các thế hệ sau 75 đã bị nhiễm độc tố CS quá đậm rồi ! Nếu quý NT không viết lên những sự thật đó thì làm sao mà chứng minh được cho con cháu mai sau. Xin cảm ơn NT Vĩnh Hiếu và tất cả các NT trên diễn đàn. Đời ta không còn nhiều thời gian nữa đâu ? Bọn CS nó chỉ mong chúng ta tắt đài sớm để xoá lịch sử Quân đội VNCH và tiếp tục lừa bịp cả thế giới.
    Last edited by Thần Tượng; 09-29-2013, 03:06 AM.

    Comment



    Hội Quán Phi Dũng ©
    Diễn Đàn Chiến Hữu & Thân Hữu Không Quân VNCH




    website hit counter

    Working...
    X