Mỹ Tho Trong Miền Ký Ức

[nguyenphuong]

Hoài niệm về Mỹ-Tho

Chợ Mỹ-Tho
Tiểu-Minh Germany

Từ thôn quê đến thành thị ở Việt-Nam, đi đến đâu người ta cũng đều thấy Chợ, vì đây gần như là huyết mạch của đời sống con người. Làng, xã, huyện nhỏ thì chợ nhỏ, tỉnh thành lớn, chợ lớn theo để đáp ứng cho nhu cầu sinh hoạt của người dân ở tại nơi chốn đó. Hầu hết chợ búa lớn nhỏ đều có xây một nhà lồng chợ ở trung tâm phố chính và mang tên của địa phương, ngoại trừ một số ít chợ lấy tên đặc biệt chẳng hạn như Cố Ðô Huế ở miền Trung có chợ Ðông-Ba, trong Nam thì có chợ Bến-Thành tại Sài-Gòn. Tuy nhiên, ở các tỉnh và thành phố lớn, mỗi nơi ngoài chợ chánh còn có thêm vài chợ phụ nhỏ nữa, để thuận tiện phục vụ cho đời sống quần chúng tại địa phương, như thành phố có cái tên Ðẹp và Thơm là Mỹ-Tho thì có chợ Hàng Bông, chợ Thạnh-Trị, Chợ Cũ, chợ Vòng Nhỏ, còn ... Chợ Gạo là tên của một quận lỵ cách xa Mỹ-Tho 10 km về hướng tỉnh Gò-Công.

Tôi còn nhớ vào giữa thập niên 50, lúc đó tôi chưa đầy 10 tuổi, ngôi chợ Mỹ-Tho do Pháp xây cất tuy còn kiên cố, vì bề ngoài nhìn thấy có rất nhiều cọc sắt lớn nhỏ sơn màu xanh lá cây từ trên tới dưới. Mặc dù chợ chỉ có một tầng trệt, nhưng mái nhà được ngăn làm hai tầng cao thấp bằng ngói, có một khoảng thông hơi và ánh sáng ở giữa, mà tầng trên là hình chóp nón dài theo hình chữ nhật của ngôi chợ khá cao. Nhìn tổng quát thì lối kiến trúc không đẹp. Diện tích bên trong nhà lồng chợ có mái che lại không rộng lớn, bởi phần chợ lộ thiên song song dọc theo hai bên chiều dài của nhà lồng chợ đã bằng phân nửa bên trong. Có lẽ vì thế mà chính quyền địa phương đã cho phá hủy toàn bộ để xây cất mới lại ngôi chợ Mỹ-Tho.

So với chợ cũ thì mái che chợ mới thấp hơn. Hệ thống thoát hơi phía trên lại không được rộng lớn, vì thế mà buổi trưa khi trời nắng rất nóng nực. Ngôi chợ mới tứ phía có bốn cổng rộng lớn ra vào với cửa sắt, ban đêm được đóng khóa lại và sáng sớm có người trực trong Ban Quản Lý ở cổng phía đường Nguyễn Huệ đi mở cửa. Chợ Mỹ-Tho hình chữ nhật, chiều ngang của mỗi bên có một cổng chánh. Phía trên là một thành vách khá cao mà trên đỉnh có dựng ba chữ “CHỢ MỸ-THO“ to đùng bằng xi-măng sơn màu đỏ tươi.

Còn cổng ra vào hai bên chiều dài có phần hẹp và thấp hơn chừng một nửa hai cổng chánh, phía trên mỗi bên có xây một bức tường hình chữ nhật lớn chừng 3 m x 2 m, ở giữa có hai chữ nổi lớn cũng sơn màu đỏ tươi, bên kia là CỬA NAM, còn bên đây là CỬA BẮC, đối diện trực tiếp qua con đường lộ ngắn với cửa nầy là tiệm buôn bán của Ba Mẹ tôi ngày xưa trên dãy phố có mười thương hiệu, con đường phía bên Cửa Nam cũng vậy. Hai dãy phố lầu thương mại hai tầng cùng mang tên là đường Võ Tánh, được xây cất giống nhau mà chỉ khác số nhà chẵn, lẻ. Mặt ngoài đường và bên trong xung quanh nhà lồng chợ, đều là những tiệm buôn nhỏ xây đâu lưng thống nhất với nhau, mà phần lớn đều bán tạp hóa và hàng vải tơ lụa. Ở giữa trong nhà lồng chợ có một đường đi khá rộng lớn được ngăn đôi từ cổng ra vào từ cửa Nam đến cửa Bắc, một bên dành cho các sạp bán basar, kim chỉ, giày dép, va-li, túi xách, nhưng phần lớn là sạp vải thông với cổng chánh hướng ra đường Nguyễn Huệ. Còn phân nửa là khu bán tạp hóa và thịt heo, mà cổng chánh hướng ra chợ cá giáp với con sông dài. Nhìn chung với lối kiến trúc cũng như sự phân chia sắp xếp các gian hàng buôn bán bên trong và phía ngoài rất mỹ quan.

Phạm vi chợ Mỹ-Tho tính ra cũng khá rộng lớn, bao gồm từ chợ Hàng Bông phía đường Nguyễn Huệ đến trước rạp hát Vĩnh Lợi, rồi từ bên trái rạp hát đến ngả ba bờ sông đường Trưng Trắc. Trên con đường dài nầy từ dốc cầu quây cho đến ngả ba đường Châu Văn Tiếp rồi quanh trái giáp vòng lại với Chợ Hàng Bông. Cộng thêm hai con đường ngắn Võ Tánh dọc theo hai bên chiều dài của nhà lồng chợ, cùng một đoạn ngắn đường Lê Ðại Hành ở giữa, giao tiếp với ngả ba đường Nguyễn Huệ và ngả tư Lê Lợi. Ngoài ra, từ dốc cầu quây phía Chợ Cũ bên phải là con đường Phan Thanh Giản chạy dài cho tới Bến Ðò, một bên là dãy phố buôn bán, còn phía bờ sông đều là những vựa cá, vựa bán trái cây và nông sản phẩm cũng tấp nập không kém bởi ghe xuồng, đò máy chở đầy ắp hàng hóa dài dọc theo bờ sông từ các vùng phụ cận tới. Chợ Mỹ-Tho trước năm 1975 được xem là một chợ sầm uất nhất ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, vì địa thế nằm gần thủ đô Sài-Gòn hơn các tỉnh miền Hậu Giang, nên phương tiện vận chuyển hàng hóa bằng đường bộ cũng như đường thủy rất thuận lợi.

Chợ Mỹ-Tho sau một đêm vắng vẻ yên tịnh thì trở mình bừng sống dậy khoảng ba giờ sáng, với đủ mọi thứ tiếng động ồn ào khá lớn. Bắt đầu từ khu chợ cá khi những ghe cá ở trên sông chạy bình-bịch từ các địa phương nhỏ thuộc tỉnh lỵ Mỹ-Tho và Bến-Tre rầm rộ đổ tới, cộng với tiếng đò máy chạy đưa khách từ miền thôn quê lân cận của hai tỉnh nhiều sông rạch nầy lên chợ Mỹ-Tho để bổ hàng. Chiếc máy xay nước đá của depot Chú Cẩu không ngừng nổ máy nghe đinh tai điếc óc để cung cấp nước đá bào cho bạn hàng cá. Những cái máng thiếc to và tròn cạn đáy đựng cá của mấy bà bán cá ban đêm xếp chất chồng lên được thảy xuống đất nghe xốn cả tai.

Vài chiếc xe hàng nổ máy xình-xịt chạy chầm chậm vô chợ cá để lên hàng chở về Sài-Gòn. Tiếng nói chuyện to lớn cũng như lời mặc cả giá tiền của những bà bán cá phải nói là như … bể thùng thiếc giữa không gian vào buổi sáng thật sớm. Lâu lâu cũng không tránh khỏi những tiếng chửi lộn tục tĩu trong chốc lát rồi ngưng. Ðó là chuyện xãy ra rất bình thường, vì họ là dân “hàng tôm, hàng cá“ mà! Tiếp theo đó, trên khắp các nẻo đường hướng về chợ Mỹ-Tho, từ Cầu Quây phía bên Chợ Cũ, đường Nguyễn Trải, Ngô Quyền, Lê Ðại Hành, Lê Lợi, rừng người mà phần đông là các bà, các cô trong vườn gồng gành rau cải, hoa quả, trái cây đổ xô ra chợ bán, có người còn buộc cây đuốc đang cháy lửa trên đầu đòn gánh để soi đường đi. Song song đó, những chiếc xe xích lô, ba bánh chất đầy rau cải, trái cây từ hướng Bến Xe Mới vội vã chạy xuống chợ. Tất cả tạo nên một quang cảnh vô cùng sống động cho một buổi chợ sáng bắt đầu.

Bên ngoài còn nhá nhem tối, tiết trời thật mát dịu vào buổi sáng đầy sương mai. Dưới ánh đèn đường yếu ớt, đông đảo bạn hàng buôn bán xung quanh chợ nhôn nhao bày những chiếc sạp, dựng mái che hoặc trương những cây dù bằng vải ny-lon cho gian hàng của mình. Nhiều người còn đốt những cây đèn khí đá hoặc đèn dầu để thấy đường bày hàng ra. Trong nhà lồng chợ, nơi khu vực bán thịt rộng lớn, những phần nửa con heo xẻ ra từ lò heo được xe ba bánh vội vã chở đến. Tiếng hô to để thiên hạ tránh đường của những người khuân vác nặng nhọc, cồng kềnh không ngớt vang dậy bởi ngổn ngang người qua lại. Tiếng dao to búa lớn nghe lạnh cả người của các bạn hàng thịt không ngừng thi nhau phân chia xương thịt, trên những tấm thớt không lồ bằng gốc cây to. Khu bán tạp hóa gần đó cũng bắt đầu lăng xăng bày biện đủ thứ đồ hàng xén ra. Còn phía bên bán vải vóc có vẻ nhàn hạ, sạch sẽ cũng như sự sắp xếp, bày trí thì tương đối gọn gàng và ít bận rộn hơn, nên từ bảy giờ chủ sạp mới ra mở cửa hàng, vì khách của họ gần như không thấy vào giờ nầy, ngoài trừ một số ít người ở miền thôn quê đi đò máy lên thật sớm để mua sắm.

Gần chợ cá dọc theo bờ sông là một dãy tiệm nhà sàn đều bán chén, dĩa, lò than, cà-ràng, khạp, lu nước chất đầy thiếu điều không có đường đi trong nhà. Nơi đây mở cửa rất sớm, vì khách hàng của họ phần đông đều từ trong vườn ra đi chợ. Những xe hủ tiếu, quán cà-phê, tiệm nước Cao-Thăng và Kỳ-Hương gần chợ đã có khách ngồi ăn uống một cách ngon lành.

Ðoạn đường Trưng Trắc từ chợ cá đến ngả ba đường Châu Văn Tiếp gần cây cầu gỗ bắt qua bên kia sông là những sạp bán gà, vịt con kêu chíp-chíp không ngừng nghe rất vui tai. Tiếp đến là các gian hàng bán đồ thủ công nghệ được đan bằng tre, bằng mây như thúng, rổ, đệm, cần xé .v.v. Ðến hàng gia cầm heo, gà, vịt là thấy bắt đầu có mùi khó chịu rồi! Nhiều con gà, vịt bị buộc chân dính từng chùm với nhau nằm la liệt dưới đất, một số ít được nhốt trong các lồng tròn bằng tre. Thỉnh thoảng có những con gà trống đứng hiên ngang cất tiếng lớn gáy sáng. Kế đến là chỗ bán của những người lái heo còn tồi tệ hơn nữa về mặt vệ sinh. Những chú lợn sữa được chủ quan tâm cho ở trong mấy cái chuồng nhỏ khối chữ nhật có lưới kẽm. Phần lớn mấy anh Trư Bát-Giới bị trói chặt chân nằm lăn lóc vẫy vùng trên những lớp rơm mỏng dưới đất, một số khó chịu kêu la như đang bị cắt cổ không bằng, có con còn phóng uế tại chỗ bừa bãi, nhiều con thì đưa cái bụng phệ sang một bên nằm ngủ ngáy khò khò …

Khoảng đường Nguyễn Huệ gần đầu chợ đến ngả ba đường Võ Tánh là khu vực ưa thích và quen thuộc của các bà, các cô, vì nơi đây tập trung nhiều sạp hàng ẩm thực ăn uống rất thơm ngon như: cháo lòng, cháo cá, bánh xèo, bánh giá, bánh đậu, bún bì, thịt nướng, chạo tôm, gỏi, bì cuốn, chè đậu, chè thưng, bánh ít nhưn đậu, nhưn dừa, bánh tét nhưn đậu, mỡ, chuối, bánh quy, bánh khoai mì, bánh da lợn, xôi, bắp ôi thôi đủ các thứ ngon miệng. Con đường Võ Tánh bên số nhà chẵn, phía Cửa Nam nhà lồng chợ là những sạp bán nón lá, kim chỉ, đồ đệm, mây, chiếu nằm, mà ở góc ngả ba đường Nguyễn Huệ, sát tường bên hông của tiệm thuốc Bắc Thọ-Nam Ðường, có một kiosque đặc biệt của chú Bảy Ích chuyên bán các loại bánh Tây và trái cây nhập cảng từ Pháp, Hong-Kong như: nho, táo, lê, củ năng, vải khô, hồng khô, hột dưa .v.v. Còn con đường ngắn số lẻ bên phía Cửa Bắc chỉ bán rau cải mà thôi. Từ đầu chợ đường Nguyễn Huệ đến con đường ngang rạp hát Vĩnh Lợi, là những sạp bán kim chỉ, guốc, nón lá, áo quần may sẵn. Bên phải khoảng giữa dãy phố, có tiệm buôn độc nhất Vân-Phát Hãng chuyên bán khá đầy đủ tất cả các loại rượu mạnh, thực phẩm đồ hộp, pho mai, mức, bánh kẹo nhập cảng không khác nào như một shop ở nước ngoài. Con đường phía trái dẫn đến ngả ba bờ sông là khu bán trái cây, nhưng nơi nầy bán không nhiều và ngon bằng ở đoạn đường ngắn Lê Ðại Hành tiếp giáp hai đầu với đường Nguyễn Huệ và Lê Lợi. Còn chợ Hàng Bông trái cây với khối lượng lớn thường bán sỉ cho những bạn hàng mua đi bán lại.

Những dãy phố tiệm buôn của người Hoa xung quanh chợ có thông lệ mở cửa lúc 6 giờ sáng, nhưng thật ra vào giờ nầy chẳng mấy tiệm có khách vào mua. Không riêng gì tại chợ Mỹ-Tho mà hầu hết ngành thương mại ở các tỉnh thành lớn nhỏ tại Việt-Nam đều do người Hoa nắm giữ, đó chẳng qua vì họ có biệt tài buôn bán, tháo vác, cần kiệm, chịu cực giỏi và có tinh thần đoàn kết tương trợ lẫn nhau.

Nói về chợ Mỹ-Tho năm xưa, mà không nhắc đến chợ đêm thì quả là một điều thiếu sót. Nhớ lại hồi nhỏ, các chị em tôi rất thích chợ đêm, vì quanh năm suốt tháng chỉ thấy chợ ngày, nên khi gặp chợ đêm thì lấy làm vui thích lắm! Hàng năm, chợ Mỹ-Tho chỉ có ba buổi chợ đêm vào ngày 27, 28 và 29 tháng chạp Âm Lịch. Trước Tết một tuần, những đoạn đường tráng nhựa thuộc phạm vi chợ, đầu tiên người ta thấy hai bên lề đường, cách khoảng xa xa có hai cái lỗ nhỏ sâu hơn nửa thước, được đào sẵn đối diện song song với nhau. Qua hôm sau, tất cả các lỗ đó đã được dựng lên những cây cột cao chừng sáu mét. Mấy ngày kế tiếp, những sợi dây chì được nối liền ở phần trên giữa hai cây cột, rồi có dây điện và sau cùng ở chính giữa có gắn một cái bóng đèn tròn. Ðó là diễn tiến của những giai đoạn để chuẩn bị đèn đuốc cho ba buổi chợ đêm vào cuối năm.

Thực sự thì với những cái bóng đèn nhỏ được treo vỏn vẹn cách khoảng như thế, độ chiếu xa không đủ sức để tỏa sáng khắp các khu vực chợ rộng lớn, mà phải nhờ có sự phối hợp với những cột đèn đường và ánh sáng từ trong nhiều tiệm buôn dọc theo hai bên phố tăng cường thêm.

So với chợ ngày, dĩ nhiên chợ đêm không náo nhiệt bằng. Những gian hàng bánh trái ăn uống buổi sáng, cùng nhiều sạp buôn bán lộ thiên khác trên đường Nguyễn Huệ, ở hướng đầu nhà lồng chợ được rút lui, nhường chỗ cho các gian hàng bán rượu, trà, bánh mức, kẹo, thèo lèo, chà là, quà cáp và pháo Tết .v.v. Nói đến các sạp bán pháo tiểu, pháo trung và pháo đại thì trẻ em con trai mê thích lắm! Hiệu pháo nổi tiếng nhất thời bấy giờ là Từ Quang và Ðiện Quang, với những phong pháo 100 viên, được bọc trong hộp giấy cứng dẹp hình chữ nhật màu đỏ, có giấy kiếng trắng bao bên ngoài. Một cạnh của chiều dài phong pháo để hở, thấy rõ một bên hai hàng dài “đít” pháo song song đều nhau là 50 cái lõm tròn nhỏ, với thuốc pháo có chất lưu huỳnh trong đó. Hai hiệu pháo nầy rất nhạy, nổ dòn lớn tiếng lại tan xác thành từng mảnh nhỏ như pháo của Hong-Kong.

Ðặc biệt dọc theo giữa con đường ngang trước rạp hát Vĩnh Lợi, nhiều gian hàng căng dù che và trải những chiếc đệm thật lớn san sát bên nhau, bày bán hàng núi dưa hấu được phân loại lớn nhỏ, chất đống có thứ tự theo hình chóp nón trông thật đẹp mắt. Một vài trái dưa bị bể lòi ruột đỏ au nằm lăn lóc một góc trên mặt đất, bên cạnh một tấm thớt nhỏ với cây dao sắc bén dài bảng lớn. Thỉnh thoảng, người chủ hàng xẻ một trái dưa to thật ngon ra làm 10 đến 12 miếng đều đặn hình bán nguyệt, rồi sắp đứng trên một cái mâm nhôm theo hình tròn bên cạnh một dĩa muối và con dao nhỏ, để cho người nhà vác lên một bên vai đi bán dạo vòng khắp chợ. Dĩ nhiên, dưa bán lẻ từng miếng nhỏ có lời nhiều hơn là bán nguyên trái. Những người có tiền, hay khách hàng mua đi bán lại mua trên chục trái thì giá tiền lại càng rẻ hơn. Loại dưa thời bấy giờ chỉ có vỏ màu xanh lá cây đậm bóng láng và chỉ xuất hiện trong mùa Tết, chớ không có sọc xanh trắng như ngày nay có quanh năm. Cũng nơi khu vực nầy trên vỉa hè trước rạp hát Vĩnh Lợi, những sòng “bầu cua cá cọp” bất hợp pháp được đám con nít say mê bao quanh, trước lệnh chỉ cho phép chơi trong ba ngày đầu năm.

Mấy tên lưu manh cờ gian bạc lận thừa cơ hội cho đồng bọn làm cò mồi, để chiêu dụ ăn tiền những người nhẹ dạ dễ tin một cách vô lương tâm, bằng trò chơi xảo thuật tráo bài ba lá. Mà khổ nỗi nạn nhân thua bạc đáng thương, lại có những người đàn bà bán rau cải, trái cây. Ban đêm họ trải chiếu, giăng mùng đơn sơ ngủ bờ ngủ bụi dưới mái hiên những tiệm buôn dọc theo phố để qua đêm, chờ sáng sớm hôm sau mối lái từ trong vườn mang hàng ra mua rồi bán tiếp. Có bà vì quá mê trò đỏ đen, nên bị thua sạch số tiền làm vốn buôn bán mà mặt mày thất sắc, xanh lét không biết tính sao trông thật tội nghiệp. Mặc dù mấy ông cảnh sát chợ thỉnh thoảng có đi tuần bố ráp các sòng cờ bạc. Nhưng khi ông Cò đi rồi thì nhóm phần tử xấu nầy lại vân tập trở lại, với hai con mắt “phía sau” để lừa bịp thiên hạ.

Mỗi năm khi có chợ đêm, giới trẻ rất thích thú được dịp hẹn nhau đi dạo rong chơi, còn những người có gia đình thì tìm thấy được phần nào không khí mùa Xuân sắp đến, qua sự mua sắm chuẩn bị cho ba ngày Tết. Chợ đêm được kéo dài đến chừng 11 giờ thì vắng vẻ người đi. Lác đác đâu đó, người ta nghe được những tiếng pháo nổ đì đùng, mà lẽ ra lệnh cho đốt pháo được cho phép; kể từ chiều 30 Tết cho đến trễ lắm là hết ngày mùng 10.

Nhắc tới chợ Tết là phải kể đến chợ hoa, mà chợ hoa ở thành phố lớn nhỏ nào cũng có. Mỹ-Tho thì nhóm ở ngoài vườn hoa Lạc-Hồng. Ðoạn đường dài khoảng hơn 100 mét từ góc đường Trưng Trắc cho đến Ty Bưu Ðiện, được ngăn lại cấm xe lưu thông kể từ ngày 20 tháng chạp. Nơi đây bày bán đầy cả một rừng hoa với đủ mọi chủng loại như: cúc, huệ, mồng gà đỏ, vàng, trắng, tím, nhất là mai vàng và vạn thọ được người mua chiếu cố nhiều nhất! Ngoài bông hoa còn có kiểng như tùng, đặc biệt để chỉ sự sung túc thì có kim quít sai đầy trái vàng tươi.

Chợ hoa tấp nập nhất là vào buổi xế chiều trời mát cho đến tối, với dòng người nhộn nhịp mà phần đông là phụ nữ. Hàng ngàn chậu hoa đẹp ngũ sắc thuộc nhiều chủng loại, được sắp đầy tua tủa dưới mặt lộ để cho người mua tha hồ chọn lựa ngã giá. Nhiều nhánh mai vàng lớn nhỏ được người bán giơ cao lên để chào hàng. Có những cành mai chưa ra giêng thì đã nở rộ nên được bán với giá rẻ. Còn giới người Hoa bán tiệm trong chợ thường chuộng những gốc mai thật to đắt tiền, có nhiều nhánh bung xòe ra như cánh quạt, để gắn lên đó nhiều thiệp chúc Tết màu đại hồng, của người cùng trong ngành thương mại gởi tặng.

Thường thì chợ hoa náo nhiệt và bán đắt nhất vào mấy ngày cận Tết. Một số người vì hoàn cảnh kinh tế khó khăn, nên đợi cho đến chiều 30 Tết mới đi mua hoa về chưng bày trong nhà, vì giờ nầy chợ hoa đã thu dẹp rất nhiều và thưa thớt thấy rõ, người bán thì bán tháo bán đổ để lo về nhà đón Giao-Thừa, người mua được dịp mua hoa rẻ mà vẫn ăn Tết vui vẻ trong ba ngày Xuân.

Những ai có đi Chợ Mỹ-Tho vào buổi sáng 30 Tết thì đã biết, trên bốn đoạn đường ngắn bao xung quanh nhà lồng chợ, rừng người chen lấn chật cứng như nêm chưa từng thấy chỉ có thể nhích đi từ bước, tình trạng móc túi cũng thừa cơ hội nảy sinh ra không ít, vì sau Tết mấy ngày, chợ mới buôn bán trở lại bình thường, nên thiên hạ cần mua thêm nhiều nhu yếu phẩm dự trữ. Chừng 2 giờ chiều, chợ bắt đầu thưa người, từ bạn hàng trong nhà lồng chợ đến những người buôn bán bên ngoài đều đóng cửa, dọn dẹp về nhà lo chuẩn bị đón Giao Thừa. Xe chữa lửa của Sở Phòng Hỏa Cứu Hỏa bắt đầu tiến vào chợ cá ở bờ sông để rửa chợ cuối năm ăn Tết. Tất cả tiệm buôn tại chợ Mỹ-Tho đều ngưng thương mãi, phấn khởi làm tổng vệ sinh xách nước lau bàn, rửa ghế, chùi tủ, quét dọn nền nhà cửa sắt, đánh bóng lư hương tỉ mỉ để đón mừng Năm Mới.

Mùng một Tết, chợ Mỹ-Tho hoàn toàn ngưng hoạt động. Nhan nhản ở những góc phố, nhiều chiếc xe hủ tiếu, nước đá bán đắt như tôm tươi mà phần đông khách của họ là trẻ em mặc áo quần mới, mặt mày hớn hở vui vẻ vì trong túi có được nhiều tiền lì xì mới toanh. Qua ngày mùng hai, chỉ có một số ít người bán rau cải dọc theo chợ cá. Ðến mùng ba, mùng bốn thì quang cảnh chợ đông đúc thêm, nhà lồng chợ bắt đầu mở cửa, nhưng các sạp bên trong bán vẫn còn rất ít. Ðến ngày mùng năm, mùng sáu, đa số tiệm buôn bán tại chợ đã khai trương hơn một nửa và đến ngày mùng mười thì chợ nhóm trở lại bình thường.

Thời gian thấm thoát qua mau … Mới đây mà đã gần 40 năm dài xa Việt-Nam. Nhiều lần về thăm quê nhà, trở lại thành phố Mỹ-Tho thân yêu, nơi tôi sinh ra và lớn lên. Những lúc rỗi rảnh, tôi thường yêu cầu thân nhân chở đi vòng quanh khắp mọi nẻo đường lớn nhỏ để tìm lại dấu chân của mình năm xưa. Ði đến đâu, tôi cũng đều có cảm tưởng như đang phảng phất ít nhiều kỷ niệm của một thời thanh xuân đầy hoa mộng, không khỏi khiến tâm tư bồi hồi xao xuyến.

Khi xe chạy ngang đại lộ Hùng Vương góc đường Ngô-Quyền, ngôi Trường “tà áo dài“ rất dễ thương Lê Ngọc-Hân bên nầy, đối diện gần đó là trường Nguyễn Ðình-Chiểu, mà ngày xưa tôi đã một thời theo học và ái mộ nhất! Quẹo trái sang đường Lê Ðại-Hành thì nhà cửa, tiệm buôn đã hoàn toàn khác hơn xưa. Ðến cuối đường rẽ sang phải là ngôi chợ hai tầng mới được xây cất sau nầy, mà bên trong rất ít người mua. Từ chợ cá đến những con đường xung quanh nhà lồng, chợ nhóm rất thưa thớt khác hẳn thời trước, người bán nhiều mà người mua thì lại quá ít. Tình thiệt mà nói, trầm ngâm đứng nhìn ngôi chợ “thiếu thiện cảm“ nầy, tâm trí tôi không khỏi liên tưởng đến hình ảnh ngôi chợ cũ thân thương đầy kỷ niệm với gia đình ba mẹ tôi đã một thời vang bóng: chợ Mỹ-Tho.

Tiểu-Minh

Bài viết đã được đăng trong Ðặc-San năm 2006, của Hội Ái-Hữu Nguyễn Ðình-Chiểu & Lê Ngọc-Hân Mỹ-Tho ở CA-USA, Nội San số Xuân 2007 của Hội Âu-Châu và trong website văn học nghệ thuật Nam-Kỳ Lục-Tỉnh tại CA-USA.

[nguyenphuong]

Hoài niệm về Mỹ-Tho

Rửa chợ
Tiểu-Minh Germany

Nhớ lại hồi còn tấm bé với cái tuổi 11, 12 khi còn … ở truồng tắm mưa, mỗi lần nghe nói đến hai tiếng “rửa chợ“ là trong bụng tôi thấy vui mừng và nôn nao làm sao ấy. Người ta thường nói, con nít thích vọc nước, tắm nước quả không sai! Tôi đây cũng không ngoại lệ.

Hàng mấy thập niên trước năm 1975, gia đình Ba Mẹ tôi có tiệm bán trà đối diện Cửa Bắc tại nhà lồng Chợ Mỹ-Tho, mà chợ cá dọc theo đường Trưng Trắc gần đó được xây cất phía trên con sông Tiền. Cũng vì cái chợ cá náo nhiệt, nhưng dơ bẩn có mùi đặc biệt khó chịu nhất thành phố nầy, mà chính quyền địa phương mới cho đội phòng hỏa cứu hỏa, dùng xe chữa lửa mỗi tuần đến đây xịt rửa một lần, sẵn tiện rửa hết luôn những con đường đi, ngang dọc trong nhà lồng chợ và bốn đoạn đường ngắn bao xung quanh ngôi chợ.

Vào thời điểm cuối thập niên 50 và mãi đến sau nầy, ba trường tiểu học dạy Hoa ngữ cho con em người Hoa là Việt-Tú, Tân-Dân và Sùng-Chánh, mà anh chị em tôi đang theo học, mỗi tuần được nghỉ một ngày rưỡi, tức là chiều thứ bảy và trọn ngày chúa nhật. Riêng tôi, sau giờ tan học trưa thứ bảy là trong bụng cảm thấy vui thích lắm, vì buổi chiều được xem rửa chợ.

Chợ Mỹ-Tho ồn ào và sầm uất nhất vào buổi sáng. Nhưng khoảng từ một giờ trưa trở đi, người bán kẻ mua thưa dần thấy rõ. Ðến hai giờ thì các con đường xung quanh chợ, đều được dọn dẹp trống và xe cộ có thể lưu thông được, để lại một quang cảnh ngổn ngang đầy rác rưởi thật mất vệ sinh. Tội nghiệp cho những người phu quét chợ, phải cật lực gom hàng núi rác lên xe, kéo đến ngả ba bờ sông gần chợ cá đổ xuống đó cho nước cuốn trôi đi. Cũng vào giờ nắng cháy ngày thứ bảy hàng tuần, chiếc xe cứu hỏa to lớn đỏ chói như cục lửa khổng lồ, hụ còi inh ỏi dẹp đường hiên ngang từ từ tiến vào chợ. Ðám con nít đang đợi chờ vui reo chạy theo xe như đón tiếp xe hoa không bằng.

Ðiểm đậu cố định của xe chữa lửa là sát mé bờ sông, ngả ba đường đường Trưng-Trắc và Võ Tánh bên cạnh chợ cá. Ðội nhân viên rửa chợ trong bộ đồng phục màu đen rất oai, đầu đội nón bảo hiểm, chân mang giày ống cao su gần tới đầu gối, nhanh nhẹn nhảy xuống xe để chuẩn bị các thứ cho công việc sắp làm. Bọn con nít đứng xung quanh nhìn xem trầm trồ có vẻ thán phục lắm! Có đứa còn ngây ngô hỏi các chú bác rằng:

- Thưa chú, sau nầy lớn con có thể rửa chợ như các chú được hay không?

Ðội rửa chợ thường là sáu người cao lớn khỏe mạnh. Họ phân công làm việc một cách mau lẹ và ăn ý với nhau. Hai người tháo cái ống nước lớn đặc biệt gắn trên xe bằng cao su có đường kính chừng 15 cm, dài độ 5 mét xuống và nối liền một đầu vào máy bơm bên hông xe, còn một đầu có bao bọc lược lỗ lớn bằng kim loại cho thả xuống nước dưới sông. Nhưng họ còn cẩn thận buộc đầu nầy vào bên trong một cái thùng thiếc, có nhiều lỗ lớn đề phòng nghẹt nước bởi rác bám vào. Các nhân viên khác thì vác những bành ống nước bằng cao su, có bọc vải bố bên ngoài được cuốn tròn, đi thành hàng thẳng cách khoảng xa xa rồi đặt xuống đất lăn cho dài ra, sau đó vặn khớp nối lại giữa đầu dây của hai ống nước bằng kim loại thành một ống nước thật dài có hai đầu, một đầu được bắt chặt vào máy bơm nước ra bên hông xe. Ðâu đó xong xuôi rồi thì ông đội trưởng cầm cái vòi xịt nước bằng nhôm cứng, dài chừng nửa thước có một đầu túm nhỏ lại, vội vã đi lên đầu trên vặn chặt vào đầu ống nước. Lúc nầy thì đám con nít mừng vui hơn bao giờ hết, vì vòi nước sẽ bắt đầu xịt.

Vài nhân viên liền gọi to dây chuyền đến địa điểm chiếc xe cứu hỏa đậu, để tài xế cho nổ máy và nước từ dưới lòng sông bắt đầu được bơm lên chạy dài theo ống nước. Thật vui thích cho bọn trẻ, khi chăm chú nhìn thấy dây ống nước dài ở dưới đất đang dẹp lép, bỗng căng phồng tròn lên và nhanh chóng chạy dài. Dòng nước đầu tiên được phun xịt ra bao giờ cũng rất mãnh liệt. Mặc dù đã chuẩn bị tư thế cùng với hai nhân viên phụ đứng phía sau cầm dây ống nước, nhưng ông đội trưởng vẫn không khỏi bị mất thăng bằng, khi dòng nước mạnh trong vòi vừa xịt ra, khiến đám con nít đứng kế bên đó phá lên cười khoái chí.

Nơi chốn được xịt rửa trước nhất là khu bán thịt heo trong nhà lồng chợ. Tất cả chủ sạp đều đã dọn dẹp đóng cửa, nên trong chợ nhìn thấy vắng tanh và thật trống trải. Nền đất của mấy chục gian hàng bán thịt heo phải nói là … dơ như heo. Nhờ vòi nước chỉa chúi xuống đất với dòng nước cực mạnh, nên lớp nhớp nhúa dầy cộm trên nền gạch được bong mất sạch sẽ. Kế đến, đội rửa chợ kéo dây nước đến khu bán tạp hóa. Những con đường ngắn ngang dọc nầy tuy không dơ bẩn bằng khu bán thịt heo, nhưng cũng “đóng hờm“ không ít.

Tiếp theo đó là khu rộng lớn chiếm phân nửa nhà lồng chợ bán basar, giày dép và phần lớn là sạp vải thì đỡ vất vả hơn cho đội rửa chợ. Ống nước dài trên 100 mét được nối ráp lại bởi nhiều khúc, không đủ trải hết được trên mặt đất của tất cả những con đường đi trong nhà lồng chợ, vì thế mà cứ mỗi lần xịt rửa xong một đoạn đường dài, thì đội rửa chợ phải quay đầu ngược lại để đi sang con đường kế tiếp. Ðến vài đoạn đường sau cùng ngoài bìa, vì dây ống nước không đủ dài, nên một ông trong đội phải chạy ra xe đậu ngoài bờ sông yêu cầu tắt máy, đồng thời ông ta vác trở vào một bành dây ống nước để nối dài thêm. Dây ống khi đầy nước coi vậy mà rất nặng, ngoài ông đội trưởng dẫn đầu cầm vòi xịt nước ra, phía sau có đến hai ba nhân viên phụ nâng ống nước và kéo theo một cách khó khăn. Khối lượng nước khá lớn đã xịt ra, theo những chỗ thoát nước được xây hơi lõm dưới đất chảy xuống cống rãnh. Toàn bộ mặt đất nhà lồng chợ mới được xịt rửa xong dĩ nhiên thấy sạch sẽ mới lạ rất nhiều. Tuy nhìn còn ẩm ướt, nhưng đến sáng hôm sau khi nhóm chợ thì đã khô ráo và có bộ mặt mới thật tươi mát.

Sau khi xịt rửa xong nhà lồng chợ, máy xe cứu hỏa được tắt để máy bơm nước tạm ngưng hoạt động, trong thời gian nầy, đội rửa chợ kéo ống nước xẹp ra phía ngoài, để xịt rửa bốn đoạn đường ngắn bao xung quanh ngôi chợ Mỹ-Tho, mà đặc biệt khu vực chợ cá dơ bẩn và hôi thối nhất được xịt rửa sau cùng.

Trong lúc rửa chợ, thỉnh thoảng dòng nước đang xịt rửa bỗng nhiên chảy yếu lại thấy rõ, nhân viên rửa chợ thừa biết là đầu ống hút nước dưới lòng sông đã bị nghẹt. Thế là xe chữa lửa phải tắt máy để cho máy ngưng bơm nước. Họ kéo ống nước lớn có bọc cái thùng thiếc ở dưới nước lên, để gỡ lấy hàng khối rác bám đầy ra rồi thả trở lại xuống nước. Ngày cuối tuần rửa chợ nào gặp lúc nước lớn lên thì đội rửa chợ vui mừng, còn nhằm ngày trăng khuyết nước ròng, họ phải nối thêm một cái ống hút nước cho ra xa, tiếp xúc phía dưới mặt nước của dòng sông.

Lâu lâu, có khi đang lúc rửa chợ, gặp một vài dây ống nước nào đó đã cũ, nên vải bố bị mục lủng vài lỗ, tạo thành những tia nước nhỏ phun xịt cao ra phía ngoài, làm trò chơi và vui mắt cho đám con nít không ít.

Hàng tuần, trong suốt thời gian rửa chợ khoảng bốn tiếng đồng hồ, đám con nít phần lớn đi chân không, ở trần, mặc quần xà lỏn, không rõ từ đâu tới thường luôn có mặt, đi theo phía sau những nhân viên cầm ống và vòi xịt nước, mà xem một cách say mê. Hầu như đứa nào ít nhiều gì cũng đều bị ướt mình, nhưng bọn chúng lấy làm rất vui thích! Ðội rửa chợ phải công nhận là rất dễ thương, dễ chịu, cứ lo chăm chỉ thi hành nhiệm vụ của mình. Ðôi lúc có đứa đứng án làm cản trở tầm hoạt động, mà họ không hề rầy la lớn tiếng. Tôi nghiệp cho họ sau một buổi chiều làm việc nặng nhọc với nước dưới nắng cháy, mặt mày người nào cũng đỏ ngòm, áo quần ướt sũng, mà vẫn thấy họ luôn biểu lộ niềm vui và nụ cười trên nét mặt đầy sạm nắng.

Ngày xưa khi còn ở quê nhà, với bản tính thích “đi cho biết đó biết đây“, nên hầu hết các tỉnh thành lớn nhỏ ở miền Nam, từ cố đô Huế cho đến đất Mũi, đều có dấu chân của tôi đặt tới. Dãy đất Việt hình chữ S, vùng 4 ở miền Nam được xem là trù phú nhất với đất đai màu mỡ, dân cư đông đúc, ruộng lúa phì nhiêu, cây trái xum xuê, sông ngòi chằng chịt, tôm cá đầy sông. Chợ cá của các tỉnh thành thuộc vùng đồng bằng sông Cửu-Long, phần nhiều được xây cất gần bờ sông, để thuận tiện cho việc vận chuyển, nhưng đi đến bất cứ địa phương nào, tôi chưa hề nghe nói đến hai tiếng “rửa chợ“. Ðáng mừng thay duy nhất cho thành phố Mỹ-Tho nhiều cây trái là có chương trình “Rửa Chợ“. Hồi nhỏ tôi nghe nói, vào thập niên 50, một vị Tỉnh Trưởng nào đó đã chủ trương đề xướng làm sạch sẽ chợ Mỹ-Tho mà về sau, những ông Ðầu Tỉnh kế tiếp nhận thấy rất hợp lý nên cứ chiếu theo thi hành. Ðó cũng là một đặc ân cho thành phố đầy bóng mát, rất thích hợp khi mang tên Ðẹp và Thơm nầy.

Trong tất cả các chợ mà nhất là chợ cá, nếu không được quan tâm đến vấn đề vệ sinh thì phải nói là … hết ý kiến! Buồn thay cho “Hòn Ngọc Viễn-Ðông“ sáng chói của chúng ta ngày xưa, lại bị phải chợ cá Trần Quốc-Toản làm cho hoen danh ố tiếng. Nói đến chợ cá trên đường Trần Quốc-Toản ở Chợ-Lớn năm nào, tôi xin được phép miễn bàn!

Chợ nào được rửa năm xưa
Mỹ-Tho, thứ bảy buổi trưa, hàng tuần.

Tiểu-Minh

Bài viết đã được đăng trong Bản Tin số 40, tháng 05 năm 2006, của Hội Ái-Hữu Nguyễn Ðình-Chiểu & Lê Ngọc-Hân Mỹ-Tho, website namkyluctinh ở CA-USA và báo Phật Giáo Viên-Giác số 164, tháng 04 năm 2008 tại Ðức-Quốc.Hoài niệm về Mỹ-Tho

[nguyenphuong]

Hoài niệm về Mỹ-Tho

Ai Về Mỹ Tho
Nhuan Nguyen - Tukwila, Washington - U.S.A.

Năm 1960, tôi đến Mỹ Tho tản cư, trọ học. Năm 1960, sáu mươi năm trước, bắt đầu của cuộc chiến ở miền Nam. Tôi không còn bình yên vui chơi thời thơ ấu ở quê nghèo, không còn căp sách đến ngôi trường làng. Đêm là trống, mõ, đào đường; ngày là phá mô, súng nổ…Con đường tôi đi học bị đào xới, là xác người đó đây, là hình nộm là truyền đơn. Người lớn mải mê với cuộc chơi sắt máu tương tàn, cho cái lý tưởng gì đó mà tuổi thơ tôi không hiểu nổi. Chiêc đò máy nhỏ ngược nước đưa tôi từ vùng quê lên Mỹ Tho ngót nghét 10 tiếng đồng hồ cho hơn hai-muơi-kí-lô-mét-đường- sông. Tôi trọ học ở khu chợ Vòng Nhỏ, Ba tôi mua một căn nhà trong hẻm. Tôi có 15 năm ở đây, dài hơn thời gian tôi ở quê tôi.

Năm 60, thị xã Mỹ Tho còn cổ kính, yên bình lắm. Đường phố còn leo lét ánh điện vàng vọt từ những bóng đèn tròn, mãi đến mấy năm sau mới thay bằng trụ điện neon. Bến phà Rạch Miễu nằm cuối đường Ô.B. Nguyễn Trung Long, chỉ có vài chiếc phà nhỏ một mỏ phà. Tôi ở trên đường Vòng Nhỏ, sau đổi là Pasteur, sau 75 thì tôi mù tịt không biêt là tên gì nữa rồi. Con đường Pasteur hầu như là địa giới thành phố, phiá Tây là nghĩa địa còn mồ mả hoang sơ và trường Bán Công mới cất. Từ đây lên đến cầu Trung An là đồng trống, có năm là bãi nhảy dù. Các con đường đa phần tráng nhựa nhưng hẹp vì lưu luợng xe cộ không nhiều, chủ yếu là cyclo đạp. Thành phố có công viên Dân Chủ và vườn Hoa Lạc Hồng. Sau 75, công viên Dân Chủ bị phá bỏ. Sao vậy? chắc là tội tình chi đó, tôi ngơ biết.

Còn gì nữa không? Mỹ Tho nhiều địa danh hay lắm: bót số Tám, Bến Tắm Ngựa, Battambang, Chùa Phật Ân (dân NĐC chắc rành!), Vuờn Ông Khánh, Trưng Trắc, Chợ Hàng Bông, Cầu Dầu, Chu Vi Đạo và…khu chị em ta : Hàng Còng (nam U 70 chắc biết chỗ này).

Tôi từ vùng quê về thị xã, từ cây đèn chong, cái un- cúi mỗi đêm leo lét,bập bùng để đêm đêm đèn “ngọn xanh ngọn đỏ, ngọn tỏ ngọn lu”. Tôi làm người thành phố từ đây. Bàn chân tôi không còn để trần chạy nhảy trên cánh đồng bao la, mùi lúa thơm thơm, bàn chân nhiểm phèn vàng cháy. Tôi về thành phố, chân xỏ đôi guôc vông; không gian cơ hồ hẹp lại, chen chúc quanh con hẻm, mùi hôi thúi nực nồng. Tôi nhớ mẹ, tôi nhớ quê tôi, tôi nhớ những thằng bạn đầu trần chân đất ngày nào, từng đêm buồn lắm.“Weekdays”, tôi đi học, về nhà tự nấu lấy bữa cơm. Mẹ ở xa, tự lực là chính từ những ngày lên tám, lên mười. Hồi đó chưa có bếp dầu,bếp gas, nồi điện. Ba mẹ tôi gởi từng bó củi, bao gạo, lon guigoz thức ăn theo chuyến đò lên. Con trai thường mắc cỡ khi đi chợ nên bữa ăn chỉ là canh khoai, mắm chưng hay khô cá. Vậy thôi, mà lớn lên, lớn lên từ cái đơn sơ. Bạn mình sống với mẹ cha, có bữa ăn ngon, mè nheo từng món, chê khen. Anh em tôi đâu có thể…Hồi đó, tôi nhớ mấy câu thơ, hình như không dành cho hoàn cảnh của mình,nhưng thich thich:

Ra đi là sự đánh liều
Nắng mai ai biết, mưa chiều ai hay!

Cái ăn, cái ngủ, cái học…do mình cả, cha mẹ đâu gần. Nhất ẩm, nhất trác…

Cuối tuần, tôi thường đạp xe xuống công viên Dân Chủ,xem rồng phun nước, đèn neon xanh đỏ đẹp lắm. Khán đài đại lộ Hùng Vương và những đêm chiếu phim, văn nghệ, hoà nhạc đông đảo người xem. Sân vận động và những trận đá banh, tôi mê mãi tới bây giờ.

Chiến tranh về gần thành phố. Tiếng đại bác ầm ì mỗi đêm, tiếng pháo kich nổ phiá trung tâm thành phố, những ngày Mậu Thân xé toạt thành phố không thương tiêc. Từ hoạn nạn, thành phố khập khiểng đi lên, trụ viễn thông bưu điện còn đó như một niềm tin. Các Anh tôi lần lượt vào quân trường, họ vui với đời lính, thỉnh thoảng cũng về, đôi giày saut thay đôi dép ngày nào. Tôi một mình…

Con hẻm tôi sống từ những tấm bia mộ lót làm đường đi, dần cũng lát gạch. Con hẻm tối thui, xóm lao động nghèo vẫn nghèo,vẫn chửi lộn, đánh nhau,cờ bạc. Con hẻm của nước tù đọng đen ngòm, trời mưa đêm chong đèn ngồi tát hoặc ngồi chồm hỗm trên giường học bài. Con hẻm cũng nhiều kỷ niệm buồn vui: Thằng học trò trọ học, đêm đêm có cô gái lén nhìn.

Tôi xa tuổi học trò lâu lắm, tôi nhớ thời ấy khi viêt lưu bút, khi tặng ảnh cho nhau, các cô thường thêm vài câu thơ cho tăng thêm phần “trầm trọng”:

Thuơng nhau mới tặng ảnh này
Để làm kỷ niệm những ngày xa nhau
Dù cho ảnh có phai màu
Xin đừng xé bỏ mà đau lòng người..

Cuối dòng, vẽ thêm mấy trái tim rướm máu cho thêm bi ai, áo nảo.

Tôi xa Mỹ Tho, chợt nhớ mấy câu thơ, ai đó viêt về Mỹ Tho:

Chợ Mỹ Tho mấy chiều nắng sớm
Bến Cầu Dầu ai tắm chiều nay
Ra đi còn nhớ chốn này
Mong ngày tao ngộ trả vay tấc lòng
Rồi đây những buổi chiều đông
Nhớ về quê cũ đôi dòng lệ tuôn..

Nghe sao mà thấm thiá…mà chan hoà tình cảm quê hương. (Cô Bình Trần, nhà ở khu Cầu Dầu có biết bài thơ này không nhỉ?)

Rồi thôi, ngày tháng cũng qua. Năm mười chín, tôi xong tú tài 2, vào sư phạm. Rồi cũng bỏ thành phố mà đi. Tôi cũng còn trở lại cho đến 75. Năm ấy, thành phố,tên đường, tên phố, tên phường thay đổi…Con người cũng thay đổi theo thời. Tôi trở lại quê nhà từ đó. Thành phố ấy tôi trọ đã mười lăm năm…

Nhuan Nguyen
https://www.facebook.com/groups/2863...4269263372885/