Moderator
Status :
Tham gia: Jun 2008
Posts: 2,146
Thanks: 23
Thanked 31 Times in 19 Posts
Alexis Zorba
Kỳ 24
Tôi hoan hỷ, tôi biết điều đó. Trong khi an hưởng hạnh phúc chúng ta khó lòng ý thức được hạnh phúc. Chỉ khi nào nó đã qua đi và chúng ta nhìn lại đằng sau chúng ta mới đột nhiên cảm thấy - đôi khi thảng thốt - chúng ta đã sung sướng biết chừng nào. Nhưng tôi, trên bãi biển Crete này, tôi sống trong hạnh phúc và tôi biết rằng tôi hạnh phúc.
Một vùng biển xanh thẫm, bao la, trải rộng đến tận duyên hải Phi Châu. Thường thường có một cơn gió nồm rất nóng, gió Livas, thổi từ miền cát cháy xa xôi tới. Buổi sáng, biển tỏa hương thơm như một trái dưa đỏ; buổi trưa, nó bốc hơi và lặng như tờ với những lượn sóng gờn gợn như bờ ngực mới nhú. Buổi chiều nó thở dài và có mầu của hoa hồng, của rượu nho, của cà dái dê, xanh thẫm.
Xế trưa, tôi đùa giỡn bằng cách bốc cát vàng và để nó luồn, nóng và mềm, qua những kẽ ngón tay. Bàn tay - một cái đồng hồ cát qua đó cuộc đời chạy trốn và hư mất. Nó tự hư mất. Tôi nhìn biển, chờ đợi Zorba và cảm thấy thái dương tôi nổ vỡ vì hạnh phúc.
Tôi nhớ một hôm, cháu gái tôi, Alka, một con bé bốn tuổi, trong lúc chúng tôi đang nhìn vào một cửa hàng đồ chơi vào tối hôm cuối năm, quay lại và nói với tôi nhận xét lạ lùng này: “Chú Ogre ơi, cháu sung sướng quá muốn mọc sừng đây này!” Tôi giật mình. Kỳ diệu thay cuộc đời và giống nhau làm sao mọi tâm hồn, khi cắm rễ thật sâu xuống, gặp gỡ và hòa hợp với nhau! Bởi tôi nhớ ngay tới một cái đầu Ðức Phật khắc trong gỗ mun mà tôi đã trông thấy trong một viện bảo tàng xa xôi. Ðức Phật đã giải thoát và thấm nhuần niềm hoan hỷ tối thượng, sau bẩy năm khắc khoải. Gân hai bên thái dương ngài căng phồng đến nỗi tung ra khỏi da và trở thành đôi sừng mạnh mẽ xoắn lại như hai cái lò so bằng thép.
Cơn mưa nhỏ tạnh vào lúc xế chiều, bầu trời trở nên quang đãng. Tôi đói và hân hoan vì đã đói, bởi bây giờ Zorba sắp đến, nhóm lửa và bắt đầu nghi lễ nấu nướng.
- Lại một câu chuyện bất tận nữa đây! Zorba thường nói khi đặt nồi lên bếp lửa. Không phải chỉ riêng đàn bà - quân khốn kiếp - mới là chuyện bất tận, cả cái việc ăn uống này nữa chứ.
Trên bãi biển này lần đầu tiên tôi cảm thấy cái thú của một bữa ăn. Buổi tối, Zorba nhóm lửa giữa hai tảng đá và làm bếp; chúng tôi nhập cuộc ăn uống, câu chuyện trở nên sôi nổi hào hứng; cuối cùng tôi ý thức được rằng ăn cũng là một chức vụ tinh thần và thịt, bánh, rượu là những nguyên liệu tạo nên tinh thần.
Sau một ngày làm việc cực nhọc, trước khi ăn uống Zorba buồn tẻ, gắt gỏng, gặng mãi mới moi được của hắn vài tiếng. Cử chỉ của hắn uể oải và khó thương. Nhưng khi hắn vừa ném than vào máy, theo lời hắn nói, toàn thể bộ máy trì trệ và mệt lử của thân thể hắn sống động trở lại, lấy trớn và bắt đầu làm việc. Mắt hắn sáng ngời, trí nhớ tràn trề, chân hắn mọc cánh và nhẩy múa.
- Hãy nói cho tôi biết anh làm gì với cái anh ăn, tôi sẽ nói cho anh biết anh là ai. Có kẻ biến đồ ăn thành mỡ và phân, kẻ biến nó thành công việc và khí sắc vui vẻ, và kẻ khác, thành Thượng Ðế, như tôi nghe người ta nói. Vậy có ba loại người. Tôi, tôi không thuộc loại tệ nhất cũng chẳng thuộc loại tốt nhất. Tôi ở giữa hai loại đó. Cái tôi ăn, tôi biến nó thành công việc và tính khí vui vẻ. Không đến nỗi dở lắm!
Hắn nhìn tôi một cách tinh quái và cất tiếng cười.
- Còn về phần ông, ông chủ, tôi nghĩ có lẽ ông cố gắng biến cái ông ăn thành Thượng Ðế. Nhưng ông không hoàn toàn thành công và điều đó dày vò ông. Trường hợp ông cũng giống như trường hợp con quạ.
- Trường hợp con quạ làm sao, Zorba?
- Ông biết chứ, trước kia nó đi một cách oai phong, thoải mái, như một con quạ vậy. Nhưng một hôm tự nhiên nó nẩy ra ý muốn vừa đi vừa vênh váo như con đa đa. Từ khi đó, con chim đáng thương quên ngay cả cách đi riêng của mình. Nó bị lẫn lộn hết, ông thấy không? Nó chỉ còn nước đi khập khiễng.
Tôi ngửng đầu lên. Tôi nghe tiếng chân Zorba đang lên khỏi đường hầm. Lát sau tôi thấy hắn tiến đến gần, mặt thuỗn ra, nhăn nhó, hai cánh tay dài đong đưa, thõng thẹo.
- Chào ông chủ! Hắn thều thào nói.
- Chào Zorba. Hôm nay công việc ra sao?
Hắn không đáp.
- Tôi đi nhóm bếp và làm cơm đây, hắn nói.
Hắn lấy một ôm củi trong góc, đi ra ngoài xếp những thanh củi một cách khéo léo thành một đống giữa hai tảng đá và nhóm lửa. Hắn đặt cái nồi đất lên trên, đổ nước, bỏ vào đó hành, cà chua và gạo và bắt đầu nấu. Trong thời gian đó tôi trải một tấm khăn lên cái bàn tròn thấp, cắt những lát bánh mì dầy, và rót rượu từ trong hũ ra cho đầy quả bầu trang trí nhiều hình vẽ mà bác Anagnosti đã tặng cho chúng tôi ít lâu sau khi chúng tôi đến đây.
Zorba quì gối trước bếp, mở mắt lớn nhìn ngọn lửa và giữ im lặng.
- Bác có con chưa, Zorba? Ðột nhiên tôi hỏi hắn.
Hắn quay lại:
- Tại sao ông lại hỏi tôi điều ấy? Tôi có một đứa con gái.
- Lập gia đình chưa?
Kỳ 25
Zorba cười.
- Tại sao bác lại cười, Zorba?
- Ðiều đó không cần phải nói. Dĩ nhiên là lập gia đình rồi. Nó cũng không phải là đứa đần độn gì. Hồi đó tôi đang làm việc tại một mỏ đồng ở Pravishta miền Chalcidice. Một hôm tôi nhận được thư của em Yanni tôi. À quên! Tôi chưa nói với ông là tôi có một đứa em, thuộc loại người khôn ngoan, biết phân biệt phải trái, ngồi nhà cho vay lãi, hay đi nhà thờ, giả đạo đức, một người rất phải phép, một rường cột của xã hội. Em tôi bán tạp hóa ở Salonica. “Anh Alexis, nó viết cho tôi, con Phrosco con gái anh đã hư hỏng rồi. Nó đã làm ô danh của chúng ta. Nó có một thằng nhân tình, nó đã có với thằng kia một đứa con. Danh tiếng nhà ta thế là đi đời. Tôi sắp về làng vặn họng nó.”
- Và bác đã làm gì, Zorba?
Zorba nhún vai.
- Hừ! Ðàn bà! Tôi nói rồi xé bức thư.
Hắn ghế cơm, cho thêm chút muối rồi cười khẩy.
- Nhưng đợi chút ông sẽ thấy khía cạnh khôi hài của câu chuyện đó. Hai tháng sau, tôi lại nhận được một lá thư thư hai của thằng em ngốc nghếch: “Chúc anh mạnh giỏi và vui vẻ, anh Alexis thân mến”, thằng ngốc đó viết. “Danh dự nhà ta đã được phục hồi, bây giờ anh có thể ngẩng cao đầu lên, người đàn ông đó đã cưới con Phrosso rồi!”
Zorba quay lại và nhìn tôi. Nhờ ánh sáng của điếu thuốc lá, tôi thấy hai mắt hắn long lanh. Hắn lại nhún vai.
- Hừ! Ðàn ông! Hắn nói với vẻ khinh miệt khó tả.
Một lát sau, hắn tiếp:
- Người ta có thể mong đợi gì ở đàn bà? Họ phải có con với người đàn ông đầu tiên. Người ta có thể mong đợi gì ở đàn ông? Họ phải sa vào bẫy. Ông hãy nhớ điều tôi nói, ông chủ.
Hắn bắc nồi xuống và chúng tôi bắt đầu dùng bữa ăn chiều.
Zorba lại chìm đắm vào suy tưởng. Một mối lo âu nào đó đang dầy vò hắn. Hắn nhìn tôi, mở miệng ra rồi lại ngậm lại. Qua ánh đèn dầu, tôi nhận thấy rõ ràng vẻ lo lắng sầu muộn trong mắt hắn.
Tôi không chịu nổi nhìn thấy hắn như vậy. Tôi hỏi.
- Zorba, bác có điều gì muốn nói với tôi, cứ nói đi. Dặn ra đi sau đó bác sẽ thấy dễ chịu ngay.
Zora vẫn lặng thinh. Hắn nhặt một hòn sỏi, cố ném lọt qua cửa sổ.
- Ðể yên mấy cục đá đó đi! Nói đi nào!
Zorba vươn dài khuôn cổ nhăn nheo ra.
- Ông có tin tôi không, ông chủ? Hắn hỏi, lo lắng nhìn vào mắt tôi.
- Có, Zorba, tôi đáp. Dù bác làm bất cứ điều gì, bác cũng không thể sai lầm. Dù bác có muốn lầm đi nữa, bác cũng không thể lầm lạc được. Bác giống như một con sư tử hay một con sói. Loại thú này không bao giờ xử sự như những con cừu hay con lừa, chúng không bao giờ đi ngược lại bản chất chúng. Bác cũng thế; bác là Zorba đến tận đường tơ kẽ tóc.
Zorba lắc đầu:
- Nhưng tôi mù tịt không biết chúng ta sẽ đi đâu! Hắn nói.
- Tôi biết, bác đừng lo âu gì về điều đó. Cứ việc tiến tới!
- Hãy lập lại điều ấy một lần nữa đi, để tôi thêm can đảm, ông chủ! Hắn la lên.
- Tiến tới!
Cặp mắt Zorba long lanh.
- Bây giờ tôi có thể nói ông, hắn nói. Từ mấy hôm nay, tôi có một dự định to tát trong đầu; một ý nghĩ ngông cuồng. Liệu chúng ta có thể thực hiện ý tưởng đó không?
- Bác cần gì phải hỏi tôi? Chính vì lý do đó chúng ta cần đến đây: để thực hiện những ý tưởng.
Zorba vươn cổ ra sung sướng và sợ hãi nhìn tôi:
- Ông hãy nói rõ, ông chủ! Hắn la to. Mình không đến đây vì than sao?
- Than là một cái cớ để dân địa phương khỏi thắc mắc. Ðể họ tưởng lầm mình là những nhà thầu đứng đắn và không tiếp đón chúng ta bằng cách liệng cà chua. Bác hiểu chưa, Zorba?
Zorba há hốc miệng sững sờ. Hắn cố gắng hiểu, hắn không dám tin tưởng vào một niềm hạnh phúc lớn lao nhường ấy. Ðột nhiên, hắn hiểu. Hắn lao tới và nắm lấy vai tôi:
- Ông có nhảy không? Hắn hỏi tôi một cách say sưa. Ông có nhảy không?
- Không.
- Không à?
Hắn buông thõng hai tay, sửng sốt.
- Ðược lắm, lát sau hắn nói. Thế thì tôi sẽ nhảy, ông chủ. Xin ông ngồi ra xa một chút để tôi khỏi đụng vào ông. Ô, ê! Ô, ê.
Hắn nhào lộn một cái rồi nhảy phóng ra khỏi lều, liệng cả giầy, áo ngoài, áo trong, xắn quần lên tới đầu gối và bắt đầu nhảy múa. Mặt hắn hãy còn than lem luốc. Lòng trắng mắt hắn sáng lên.
Hắn lao vào điệu vũ, vỗ tay, nhảy nhót, nhào lộn trong không gian, rơi xuống trên hai đầu gối rồi vọt lên, hai chân co lại như thể hắn là cao su. Thốt nhiên hắn phóng mình lên thật cao như muốn chế ngự những định luật lớn của thiên nhiên và bay bổng. Người ta nhận thấy rằng trong cái thân thể mọt đục ấy, tâm hồn đang phấn đấu để lôi cuốn xác thịt đi và lao mình vào bóng tối như một vẩn thạch. Nó lay động thân thể đang rơi trở lại vì không thể ở quá lâu giữa không trung, nó lay động thân thể lần nữa, một cách tàn nhẫn, lần này cao hơn một chút nhưng cái thân thể đáng thương hại lại rơi xuống, hổn hển.
Kỳ 26
Zorba cau mày, khuôn mặt hắn có vẻ lo âu trầm trọng. Hắn không la thét nữa. Nghiến răng hắn gắng sức đạt cái bất khả.
- Zorba! Zorba! Thế đủ rồi! Tôi thét lên.
Tôi sợ rằng tấm thân già nua ấy sẽ không chịu đựng nổi ngần ấy bạo lực, có thể tan tác thành muôn ngàn mảnh và rải rác theo gió bốn phương.
Tôi rất có thể la to nữa, nhưng có để làm gì đâu. Làm thế nào Zorba có thể nghe tiếng la của trái đất? Lòng hắn đã trở thành lòng chim.
Tôi hơi xao xuyến dõi mắt theo điệu vũ man rợ và tuyệt vọng. Khi còn nhỏ, tôi thường để óc tưởng tượng lôi cuốn và kể cho các bạn nghe những chuyện viển vông thái quá mà chính tôi cũng tin tưởng.
“Ông nội của mày chết như thế nào?”, một hôm tụi bạn học ở trường làng hỏi tôi.
Và liền khi đó, tôi dựng lên ngay một huyền thoại; và càng dựng đứng lên bao nhiêu, tôi càng tin tưởng bấy nhiêu.
“Ông nội tớ có chòm râu bạc và hay đi giầy cao-su. Một hôm ông tớ từ nóc nhà nhảy xuống. Nhưng khi chạm đất ông tớ lại nhảy vọt lên như một trái banh và lên cao hơn nóc nhà nữa, lên cao, lên cao mãi cho đến khi mất hút trong những đám mây. Ðó ông tớ chết như vậy đó.”
Sau khi dựng lên huyền thoại đó, mỗi lần đến nhà thờ Thánh Minas nhỏ bé và nhìn thấy phía dưới bình phong có thánh tượng hình ảnh đấng Ky Tô Thăng Thiên, tôi chỉ cho chúng bạn thấy và nói:
“Kìa, ông tớ đi giầy cao su đó!”
Tối hôm nay, sau bao nhiêu năm, khi nhìn Zorba nhảy lên không, tôi sống lại một cách kinh hoàng câu chuyện trẻ con, sợ nhìn thấy Zorba biến mất trong mây.
- Zorba! Zorba! Ðủ rồi! Tôi kêu lên.
Bây giờ Zorba ngồi xổm trên mặt đất thở hổn hển. Nét mặt hắn rạng ngời hân hoan. Mớ tóc xám dính bết vào trán và mồ hôi hòa với bụi than, chảy dòng dòng trên má và cằm.
Tôi cúi nhìn hắn, lo âu.
- Nhảy múa làm tôi nhẹ nhõm, lát sau hắn nói với tôi, như thể người ta đã trích huyết tôi vậy. Bây giờ tôi có thể nói được rồi.
Hắn trở vào lều, ngồi trước bếp than hồng và nhìn tôi, vẻ mặt rạng rỡ.
- Cái gì khiến bác nhảy múa như vậy?
- Tôi có thể làm gì hơn, ông chủ? Niềm hân hoan làm tôi ngộp thở, tôi phải tìm một lối thoát cho bớt căng thẳng chứ... Và phải tìm lối thoát bằng cách nào? Bằng lời nói à? Hừ!
- Niềm hân hoan nào?
Hắn sa sầm nét mặt. Môi hắn bắt đầu run.
- Niềm hân hoan nào? Thế thì điều ông vừa nói với tôi, ông đã nói như nói với không khí như vậy sao? Ông không hiểu ngay cả chính ông nữa à? Ông đã nói rằng chúng ta không đến đây vì than. Ông đã nói điều đó như thế, phải không? Chúng ta đến đây để cho qua thì giờ. Chúng ta che mắt thiên hạ, để họ không cho chúng ta là những kẻ điên khùng và họ không ném cà chua vào chúng ta! Nhưng khi không có ai và không ai có thể trông thấy chúng ta, chúng ta sẽ cả cười khoái trá có phải thế không? Tôi xin thề rằng tôi cũng muốn như vậy, nhưng tôi không ý thức được điều đó rõ ràng. Ðôi khi tôi nghĩ đến than, đôi khi đến mụ Bouboulina, đôi khi đến ông... một sự hỗn độn thường xuyên. Khi tôi đào được một đường hầm tôi nói: “Than là cái ta muốn!” Và từ đầu đến chân, tôi trở thành than. Nhưng sau đó, khi công việc xong xuôi, khi tôi đùa giỡn với mụ nái sề ấy, chúc mụ may mắn! Tôi nói, mang mẹ nó hết tất cả than bùn và tất cả mấy lão chủ treo cổ - bằng sợi dây băng quanh cổ mụ - cả Zorba nữa! Tôi điên đầu. Rồi khi tôi ở một mình và không có việc gì làm, tôi nghĩ đến ông, ông chủ ạ, và tôi rất đau lòng. Lương tâm tôi nặng trĩu: “Xấu hổ lắm, Zorba, tôi kêu lên như thế, xấu hổ lắm, mi chế nhạo con người lương thiện kia và bòn rút tiền bạc của hắn, cho đến bao giờ mi mới hết là một tên đê tiện? Ta chán mi lắm rồi đó!”
“Ông chủ, thú thực với ông tôi không biết tôi ở đâu nữa. Ma quỉ lôi kéo tôi một đàng, Thượng Ðế lôi kéo tôi một nẻo, về phần cả hai, họ xâu xé tôi ở giữa. Bây giờ, ông chủ, ông nói đúng quá và tôi thấy rõ điều đó. Tôi hiểu rồi! Mình đã đồng ý với nhau! Bây giờ hãy gây mối bất hòa! Ông còn bao nhiêu tiền nữa? Ðem cho hết đi! Ăn nhẵn hết đi cho rồi!”
Zorba chặm mồ hôi và nhìn quanh. Bữa cơm chiều còn lại hãy còn chõng trơ trên cái bàn con. Hắn vươn cánh tay dài của hắn ra:
- Xin phép ông chủ, hắn nói. Tôi lại đói rồi.
Hắn cầm lấy một mẩu bánh mì, một củ hành và một nắm ô liu.
Hắn ăn ngấu nghiến, dốc trọn bầu rượu vào miệng mà không cho bình chạm vào môi, và rượu chảy òng ọc qua cổ họng hắn. Zorba tặc lưỡi, thỏa mãn.
- Tôi cảm thấy rất hăng hái.
Kỳ 27
Hắn nháy tôi và hỏi:
- Tại sao ông không cười, ông chủ? Hắn hỏi tôi. Tại sao ông nhìn tôi? Tôi như vậy đó. Trong tôi có một con quỉ hò hét và tôi làm theo lời nó. Mỗi lần tôi xúc động sắp ngộp thở là nó la: “Nhẩy đi!” Và tôi nhảy múa. Và như vậy tôi thấy nhẹ nhõm. Một lần khi thằng bé Dimitraki của tôi chết ở Chalcidice, tôi cũng đứng dậy như hồi nãy và tôi nhảy. Bạn bè và họ hàng thân thích nhìn thấy tôi nhảy múa trước thi hài thằng bé, họ lao tới để ngăn tôi. “Zorba điên rồi! Họ la lên như vậy. Zorba điên rồi!” Nhưng lúc đó nếu tôi không nhảy múa, tôi sẽ phát điên vì đau khổ. Bởi vì đó là thằng con trai đầu lòng của tôi, nó vừa được ba tuổi, mất nó tôi không chịu đựng nổi. Ông chủ, ông có hiểu điều tôi nói không hay là tôi đang nói chuyện với đầu gối đây?
- Tôi hiểu, Zorba ạ, tôi hiểu, bác không phải nói với đầu gối đâu.
- Lại một lần khác... Lúc đó tôi đang ở Nga, gần Novo Rossisk... Vâng tôi cũng tới đó vì hầm mỏ. Lần này, mỏ đồng.
“Tôi đã học được năm sáu tiếng Nga vừa đủ để làm ăn: ‘Không, vâng, bánh mì, nước, tôi yêu cô, lại đây bao nhiêu?’ Tôi kết bạn với một tên Nga, một anh chàng Bôn-sơ-vích hung hăng. Mỗi buổi chiều, chúng tôi đều đến một tửu quán ở bến tầu, người ta mang xuống không thiếu gì rượu Vodka và điều ấy khiến chúng tôi thêm hứng. Khi chúng tôi bắt đầu vui vẻ, cõi lòng chúng tôi rộng mở. Hắn thuật cho tôi từng chi tiết về tất cả những gì đã xẩy đến cho hắn trong thời kỳ cách mạng Nga, còn tôi, tôi cho hắn biết tất cả mọi công việc và hành động của tôi. Chúng tôi cùng say sưa, ông thấy chứ, và chúng tôi trở thành anh em.
“Bằng những cử chỉ, chúng tôi cố gắng tìm cách thỏa thuận với nhau. Hắn nói trước, khi tôi không hiểu, tôi quát bảo hắn: ‘Stop!’ Thế là hắn đứng lên nhảy múa. Ông chủ, ông hiểu chứ? Nhảy múa để diễn tả điều hắn muốn nói. Và tôi cũng làm như vậy. Bất cứ điều gì chúng tôi không thể nói được bằng miệng, chúng tôi nói bằng chân, bằng tay, bằng bụng hay bằng những tiếng la hét man rợ như: Hai! Hai! Hô la! Ô-ê!
“Gã người Nga bắt đầu: Họ đã cầm súng như thế nào, chiến tranh bùng nổ như thế nào, và họ đã đến Novo Rossisk thế nào. Khi tôi không hiểu nổi nữa điều hắn nói với tôi, tôi đưa tay lên và la: “Stop!” Tức thì tên người Nga phóng mình lên và hắn bắt đầu nhảy múa! Hắn nhảy múa như bị ma làm. Và tôi nhìn tay, chân, ngực, mắt hắn, tôi hiểu hết: Họ đã vào Novo Rossisk và giết các ông chủ họ ra sao, họ đã cướp phá các cửa tiệm như thế nào, họ đã vào các nhà và bắt cóc đàn bà như thế nào. Lúc đầu, mấy mụ này khóc lóc, mấy con đĩ, họ tự cào cấu mặt mũi và họ cấu xé cả bọn đàn ông, nhưng dần dần họ thuần thục, họ nhắm mắt, rồi họ kêu ẳng ẳng vì thỏa mãn. Ðàn bà, hừ...
“Và sau đó đến lượt tôi. Ngay từ mấy tiếng đầu, có lẽ mặc dù hắn hơi đần độn và đầu óc hắn làm việc không chỉnh, tên người Nga đã la lên: ‘Stop!’ Tôi chỉ chờ có thế. Tôi phóng mình tới, xô bàn ghế ra và tôi bắt đầu nhảy múa. Ôi! Ông bạn thân mến của tôi! Con người đã sa đọa quá thấp, loài người, chao ôi! Tội nghiệp. Họ đã để thân xác họ trở thành câm lặng và họ chỉ nói bằng miệng. Nhưng ông mong đợi cái miệng nói điều gì chứ, cái miệng đó? Nó có thể nói được gì? Nếu ông có thể thấy tên Nga kia đã lắng nghe tôi, từ đầu đến chân và hắn đã hiểu tôi trọn vẹn thế nào! Tôi đã mô tả cho hắn thấy, bằng cách nhảy múa, những hoạn nạn, những chuyến du-lịch của tôi, tôi đã lấy vợ bao nhiêu lần, học được bao nhiêu nghề - thợ đào đá, thợ mỏ, phu khuân vác, thợ đồ gốm, comitadji (*) tay chơi đàn santuri, người bán hạt bầu rang, thợ rèn và buôn lậu; người ta bỏ tù tôi như thế nào, tôi đã vượt ngục như thế nào và tôi đã đến Nga ra sao...
“Hắn đã hiểu hết tất cả, tất cả, mặc dù hắn đần độn như vậy. Chân tay tôi nói, tóc tai và quần áo tôi nói. Và con dao nhỏ đeo ở thắt lưng tôi cũng nói nữa. Khi tôi dứt lời, cái anh chàng đại ngốc ấy ôm chầm lấy tôi, hắn hôn tôi, tụi tôi rót rượu Vodka đầy ly, tụi tôi khóc cười trong tay nhau. Tờ mờ sáng chúng tôi chia tay và loạng choạng leo lên giường ngủ. Và buổi chiều chúng tôi lại gặp nhau.
“Ông cười hả? Ông không tin tôi sao ông chủ? Ông đang tự nhủ: Lão Sinh Bá nhà hàng hải đang thêu dệt chuyện gì đây? Có thể nói bằng cách nhẩy múa được không? Tuy nhiên, tôi dám đoan chắc là ma quỉ và thần thánh bắt buộc phải nói với nhau bằng cách đó.
“Nhưng tôi thấy ông buồn ngủ rồi. Ông yếu ớt quá, ông không có sức chịu đựng. Vậy, ông hãy đi ngủ đi mai ta sẽ lại trở lại câu chuyện. Tôi có một dự định, một dự định huy hoàng vĩ đại. Ngày mai tôi sẽ trình bày với ông. Tôi sắp đốt thêm một điếu thuốc nữa và có thể sẽ ngụp xuống biển. Tôi đang bốc cháy. Tôi phải lo dập tắt. Ông ngủ ngon nhé!”
(*) Ðoàn viên trong các hội giải phóng Macédoine. G.c.D.
Kỳ 28
Khuya lắm tôi mới ngủ được. Ðời tôi hỏng rồi, tôi nghĩ. Nếu tôi có thể lấy một tấm khăn xóa hết tất cả những gì tôi đã học, tất cả những gì tôi đã thấy, đã nghe và nhập môn trường Zorba, học vỡ lòng tự mẫu vĩ đại, tự mẫu chân chính, thì con đường tôi đã chọn lựa sẽ khác biết bao!
Tôi sẽ luyện tập ngũ quan một cách hoàn hảo, và toàn thể thân thể tôi nữa để nó có thể hưởng thụ và hiểu biết. Tôi sẽ tập chạy, tập vật lộn, tập bơi lội, cưỡi ngựa, chèo thuyền, lái xe, bắn súng. Tôi sẽ thỏa mãn xác thịt tôi bằng tâm hồn. Cuối cùng tôi sẽ hòa giải hai kẻ nghịch thù truyền kiếp trong tôi...
Ngồi trên tấm nệm tôi nghĩ đến cuộc đời đang đi đến chỗ hoàn toàn lãng phí của tôi. Qua khung cửa mở, dưới ánh sao, tôi lờ mờ nhận thấy Zorba đang ngồi xổm trên một tảng đá như một con dạ điểu. Tôi thèm được như hắn. Chính hắn, đã tìm thấy chân lý, tôi nghĩ. Con đường đó là chánh đạo.
Vào thời đại khác, sơ khai và sáng tạo hơn, Zorba hẳn đã là một tù trưởng. Hắn đã đi tiên phong mở đường khai lối bằng một lưỡi rìu. Hoặc hắn là một thi sĩ đãng tử nổi tiếng, thăm viếng các lâu đài, và tất cả mọi người - lãnh chúa, mệnh phụ phu nhân và nô tỳ chăm chăm nhìn vào cặp môi dày đón lời ca hắn... Trong thời đại bạc bẽo này, hắn đói khát rình mò xung quanh các hàng dậu như một con sói, hoặc hắn sa sút đến độ trở thành thằng hề của một tên cạo giấy nào đó.
Tôi thấy Zorba hốt nhiên đứng dậy. Hắn cởi áo ném lên lớp đá cuội rồi hắn lao xuống biển. Chốc chốc, dưới ánh trăng non mờ ảo, tôi thấy cái đầu to lớn của hắn trồi lên rồi lại biến mất. Thỉnh thoảng, hắn la lên một tiếng, sủa, hí, bắt chước tiếng gà gáy - tâm hồn hắn trong đêm hoang vắng trống trơn này có ái lực quay về với loài thú vật.
Âm thầm tôi ngủ thiếp đi lúc nào không hay. Tờ mờ sáng hôm sau, tôi đã thấy Zorba mỉm cười tươi tắn đến kéo chân tôi.
- Dậy đi ông chủ, hắn nói, để tôi thú thực dự định của tôi với ông. Ông đang nghe đấy chứ?
- Tôi đang nghe.
Hắn ngồi xếp bằng tròn dưới đất và bắt đầu giải thích hắn sẽ thiết lập một đường sắt từ trên đỉnh núi xuống tới bờ biển như thế nào; do đó chúng tôi có thể chuyển gỗ cần dùng cho các đường hầm xuống và chúng tôi sẽ bán gỗ còn lại làm gỗ cất nhà. Chúng tôi quyết định mướn một khu rừng thông thuộc tu viện nhưng việc chuyên chở đắt đỏ và tìm không đủ la.
Zorba đã tưởng tượng cách đặt đường sắt treo dây cáp lớn, cột trụ và ròng rọc.
- Ðồng ý? Hắn hỏi tôi khi hắn dứt lời; ông tán thành chứ?
- Tôi tán thành, Zorba, đồng ý.
Hắn đốt lò than, đặt ấm nước lên bếp, pha cà phê cho tôi, ném một cái mền lên chân tôi, để tôi khỏi bị lạnh rồi hắn thích chí ra đi.
- Hôm nay chúng ta đào một đường hầm mới. Tôi đã tìm ra được một lớp than đá hay lắm! Ðúng là kim cương đen!
Tôi giở bản thảo Ðức Phật ra, tôi cũng chui vào những đường hầm của riêng tôi. Tôi viết suốt ngày, và càng tiến tới, tôi cảm thấy mình giải thoát. Cảm xúc của tôi hỗn độn: khuây khỏa, kiêu hãnh, chán chường. Nhưng tôi để mặc cho công việc lôi cuốn, vì tôi biết rằng, ngay khi tôi hoàn thành tập bản thảo này, niêm phong và buộc lại, tôi sẽ tự do.
Tôi đói. Tôi ăn mấy trái nho khô, vài hạt hạnh nhân với một mẩu bánh mì. Tôi đợi Zorba trở về, mang theo tất cả những của báu làm vui lòng người - một tiếng cười trong trẻo, lời nói tử tế, những thức ăn ngon lành.
Gần tối, hắn hiện về và sửa soạn bữa ăn. Chúng tôi ăn nhưng tâm trí chúng tôi để đâu đâu. Hắn quì gối, cắm những thanh củi nhỏ xuống đất, giăng một sợi dây bên treo một cái hộp diêm vào mấy cái ròng rọc nhỏ, cố gắng tìm kiếm để cho sợi chỉ nghiêng cách nào cho tất cả khỏi đổ.
Hắn giải thích:
- Nếu nghiêng quá là chúng ta thất bại liền. Mà nghiêng ít quá cũng không được. Phải tìm độ dốc chính xác. Và muốn thế, ông chủ, chúng ta cần phải có rượu và óc phán đoán.
- Mình có thiếu gì rượu, tôi vừa nói vừa cười nhưng còn óc phán đoán...
Zorba phá lên cười:
- Ông chẳng khờ dại chút nào, ông chủ, hắn vừa nói vừa âu yếm nhìn tôi.
Hắn ngồi xuống nghỉ và châm một điếu thuốc.
Hắn vui vẻ lại và bắt đầu thích trò chuyện.
- Nếu đường sắt treo thành công, hắn nói mình sẽ cho hạ hết cả rừng cây, mở một nhà máy, xẻ ván, đẽo cọc, làm ván lót hầm mỏ, mình sẽ mang thúng ra mà hốt bạc và sau đó mình sẽ đặt một tàu buồm rồi thu xếp hành lý chuồn thẳng và dong buồm vòng quanh thế giới!
Mắt Zorba sáng ngời, chứa đầy hình ảnh những người đàn bà ở các hải cảng xa xôi, các đô thị, ánh đèn ngày lễ, những tòa nhà đồ sộ, máy móc, tầu bè.
Kỳ 29
- Ðầu tôi bạc rồi, ông chủ, và răng tôi bắt đầu lung lay tôi không còn thì giờ để phí phạm nữa. Ông còn trẻ, ông còn có thể kiên nhẫn được. Tôi xin chịu. Tôi nói thật đấy, càng già bao nhiêu tôi trở nên man rợ bấy nhiêu.
Ðừng để ai đến lải nhải với tôi rằng tuổi già khiến con người trầm tĩnh và nhụt nhuệ khí! Hoặc khi thấy chết chóc, hắn vươn cổ ra bảo rằng: “Xin hãy vui lòng chặt đầu tôi đi để tôi về chầu trời!” Tôi càng sống lâu bao nhiêu, tôi càng nổi loạn bấy nhiêu. Tôi không chịu đầu hàng đâu, tôi muốn chinh phục thế giới!
Hắn đứng dậy, gỡ cây santuri trên vách:
- Ðến đây một chút nào, đồ quỉ, hắn nói. Mi làm gì mà trơ ra đó trên vách không nói một lời? Hãy ca lên một chút coi.
Tôi không bao giờ chán nhìn Zorba với bao thận trọng, với bao dịu dàng lấy cây santuri ra khỏi bao vải bọc. Hắn có vẻ như đang bóc vỏ một trái vả hay khỏa thân một người đàn bà.
Hắn đặt cây santuri lên đầu gối, nghiêng mình nhẹ vuốt mấy sợi dây đàn - như thể hắn muốn hỏi ý kiến cây đàn về điệu nhạc mà cả hai sẽ ca hát, như thể hắn đang van lơn cây đàn tỉnh giấc, như thể hắn đang cố dỗ dành cây đàn bầu bạn với tâm hồn phiêu đãng mệt mỏi vì cô đơn của hắn. Hắn dạo thử một khúc: Khúc nhạc không thành tiếng, hắn bỏ, rồi lại bắt đầu một bản khác; dây đàn nghiến ken két như thể chúng bị đau đớn, như thể chúng không muốn cất tiếng. Zorba tựa vào vách, chặm mồ hôi tự nhiên vã đầm đìa trên trán.
- Nó không muốn... hắn vừa lẩm bẩm vừa kinh sợ cây santuri. Nó không muốn!
Hắn cẩn thận bọc cây đàn lại, như thể đó là một con dã thú và hắn sợ nó có thể cắn; hắn thong thả đứng dậy treo nó lên vách.
- Nó không muốn... hắn lại lẩm bẩm, nó không muốn... Không nên ép uổng nó.
Hắn lại ngồi xuống đất, vùi mấy trái lật vào than, rót đầy mấy ly rượu. Hắn uống, uống nữa, bóc vỏ một trái lật rồi trao cho tôi.
- Ông có hiểu gì không, ông chủ? Hắn hỏi tôi. Tôi chịu. Mọi vật hình như đều có một linh hồn - Gỗ đá, rượu mà chúng ta uống, đất mà chúng ta giẫm chân lên. Tất cả, tất cả mọi sự, ông chủ.
Hắn nốc cạn ly rồi lại rót đầy.
- Cuộc đời thực đĩ thõa! Hắn càu nhàu, con đĩ! Nó giống y như con mụ Bouboulina.
Tôi bật cười.
- Xin ông lắng nghe tôi, ông chủ, đừng cười. Cuộc đời giống y như con mụ Bouboulina. Nó già rồi, phải không? Ðược lắm nhưng nó không kém cay đâu. Nó biết những mánh lới làm ông điên đầu. Khi nhắm mắt lại, ông sẽ tưởng tượng mình đang ôm trong tay một thiếu nữ đôi mươi. Chắc chắn như thế, bạn ơi khi bạn đang hành sự và đã tắt hết đèn đóm đi.
“Ăn thua gì nếu ông bảo tôi rằng mụ đã chín nẫu rồi, mụ đã có một cuộc sống bê tha phóng đãng, mụ đã chơi bời với các thủy sư đô đốc, với bọn lính thủy, lính săng đá, với bọn nhà quê, với phường xướng ca tứ chiếng, với các mục sư, dân chài, cảnh sát, giáo viên, nhà truyền giáo, các thẩm phán tòa hòa giải! Và sau đó? Ðiều đó ra sao? Mụ quên lẹ lắm, cái con đàn bà lẳng lơ dâm đãng ấy mà! Mụ không nhớ đến một tình nhân cũ nào cả. Tôi không nói giỡn đâu, mỗi lần mụ lại trở thành một con bồ câu ngây thơ, một con ngỗng trắng tinh, một con bồ câu mái bé nhỏ và mụ thẹn thùng, tin tôi đi, mụ e lệ thật, mụ run rẩy như thể đây mới là lần đầu tiên. Người đàn bà là một điều huyền bí ông chủ ạ! Dù họ có thể sa ngã hàng ngàn lần, một ngàn lần họ vươn lên như một trinh nữ. Nhưng tại sao thế, đố ông biết đấy? Này, bởi vì họ không nhớ bao giờ.
- Nhưng con két nó nhớ Zorba, tôi nói để trêu hắn. Nó la mãi một cái tên mà không phải là tên bác. Ðiều đó không làm bác điên đầu sao, khi bác cùng mụ ấy lên bẩy từng trời bỗng nghe con két nó kêu: “Canavoro! Canavoro!”? Bác không nổi nóng mà nắm cổ nó và vặn họng nó sao? Ðã đến lúc bác phải dạy nó kêu: “Zorba! Zorba!” rồi đấy.
- Ô, điều đó đáng kể gì! Zorba vừa kêu lên vừa giơ hai bàn tay to lớn lên bịt tai lại. Tại sao ông lại muốn tôi vặn họng nó chứ? Nhưng tôi quí nó khi nó gọi cái tên mà ông nói! Ban đêm mụ treo con két ở đầu giường, con đĩ đó, và vừa khi thấy chúng tôi bắt đầu tỏ bầy, bởi vì nó có đôi mắt đâm thủng bóng tối, con quỉ con đó, nó bắt đầu kêu: “Canavoro! Canavoro!”.
“Và liền đó, ông chủ ạ, tôi xin thề, nhưng làm thế nào ông hiểu điều đó được khi ông đã bị mục nát bởi đống sách nhảm nhí của ông!
- Tôi xin thề với ông rằng, tôi cảm thấy mình đi giầy bóng láng, mũ lông trên đầu và có hàm râu mượt đượm mùi long-diên-hương. Boungiorno! Buona sera! Mangiate macaroni! Tôi trở thành Canavora thật sự. Tôi leo lên chiếc soái hạm bị lũng ngàn lỗ đạn của tôi và a lê... đốt lò súp-de lên! Loạt súng thần công bắt đầu!”
Kỳ 30
Zorba cười vang. Hắn nhắm mắt trái và nhìn tôi bằng mắt kia.
- Ông thứ lỗi cho tôi, ông chủ, hắn nói, nhưng tôi giống ông nội tôi, quan ba Alexis. Thượng Ðế đã rước linh hồn người rồi! Khi được trăm tuổi thọ, chiều chiều ông tôi thường ngồi trước cổng dòm trộm mấy cô ả gánh nước. Mắt cụ đã yếu nên cụ không còn phân biệt được rõ, cụ bèn gọi các cô lại: “Cháu là đứa nào nhỉ? - Xenio, con gái Mastrandoni - Lại gần đây chút nữa cho già rờ một tí nào! Ðến đây đừng sợ mà! Cô ta nén cười và giữ vẻ nghiêm trang bước lại gần. Thế là ông tôi đưa tay lên mặt cô gái rờ rẫm một cách chậm rãi, dịu dàng và thèm khát. Và nước mắt cụ tuôn rơi. “Tại sao nội khóc thế hở nội?” Một lần nọ, tôi hỏi cụ.
“Hừ! Con tin rằng không có gì đáng khóc hở con, khi ta đang chết dần và để lại sau ta bao nhiêu là gái đẹp?”
Zorba thở dài.
- Ôi, tội nghiệp tôi, hắn nói, bây giờ cháu hiểu ông rồi! Tôi thường tự nhủ: “Chao ôi! Khốn khổ quá! Ước sao tất cả đàn bà đẹp cùng chết một lượt với ta!” Nhưng những con đĩ đó sẽ tiếp tục sống; chúng nó sẽ sống cuộc đời tươi đẹp, đàn ông sẽ ôm chúng vào lòng và hôn chúng, và Zorba nay sẽ trở thành cát bụi để bọn chúng giẫm lên.
Hắn khều mấy trái lật ở bếp ra, bóc vỏ và chúng tôi cụng ly. Chúng tôi ngồi như vậy một lúc lâu, nhậu nhẹt và thong thả nhai tóp tép như hai con thỏ lớn, và chúng tôi nghe thấy biển đang gầm thét ngoài kia.
7
Chúng tôi ngồi im lặng bên lò than hồng cho tới khuya. Một lần nữa tôi lại cảm thấy hạnh phúc là một điều giản dị và đạm bạc vô cùng: Một ly rượu nho, một trái lật nướng, một cái lò sưởi tồi tàn, tiếng sóng rì rào. Không có gì khác nữa. Và cảm thấy rằng đó là điều hạnh phúc, chỉ cần có một tấm lòng đơn giản và thanh đạm.
- Bác đã lấy vợ bao nhiêu lần rồi, Zorba? Tôi hỏi. Cả hai chúng tôi đều hơi ngà ngà say, không phải quá chén cho bằng vì cái hạnh phúc khó tả kia trong chúng tôi. Mỗi người theo cách riêng, chúng tôi đều thâm cản rằng chúng tôi chỉ là hai con côn trùng phù du bé nhỏ bám riết vào vỏ địa cầu, chúng tôi đã tìm ra một xó thuận tiện bên bờ biển, sau đám lau sậy, gỗ ván, và thùng dầu hỏa không, nơi đó chúng tôi ôm lấy nhau, chúng tôi có trước mặt mình vài điều thú vị và thực phẩm và trong mình sự thanh thản, tình thương yêu và sự an bình.
Zorba không nghe tôi hỏi. Ai biết tâm trí hắn đang phiêu lãng trên đại dương nào mà tiếng nói của tôi không đạt tới. Tôi vươn tay ra và mấy đầu ngón tay chạm vào hắn.
- Bác đã lấy vợ bao nhiêu lần rồi, Zorba? Tôi gạn hỏi.
Hắn giật mình. Lần này hắn nghe thấy. Vừa khua bàn tay hộ pháp hắn vừa trả lời.
- Ồ! Bây giờ ông muốn tìm kiếm cái gì nào! Rốt cục, tôi cũng chỉ là một thằng đàn ông. Như tất cả mọi người tôi đã phạm phải điều Xuẩn Ngốc Vĩ Ðại. Ðó là tên tôi đặt cho việc hôn nhân. Mong rằng những ai đã lập gia đình thứ lỗi cho tôi. Vâng, tôi đã phạm phải điều Xuẩn Ngốc Vĩ Ðại, tôi đã cưới vợ!
- Ðược rồi, nhưng bao nhiêu lần mới được chứ?
Zorba bứt rứt gãi đầu. Hắn suy nghĩ một lát.
- Bao nhiêu lần nhỉ? Cuối cùng hắn nói: Ðoan chính chỉ có một lần, một lần mà thôi. Nửa đoan chính hai lần. Bất chính một ngàn, hai ngàn, ba ngàn lần không chừng. Ông muốn tôi tính sổ cách nào?
- Kể sơ qua về những cuộc hôn nhân của bác, Zorba. Ngày mai Chủ Nhật, chúng ta sẽ cạo râu, mặc quần áo đẹp nhất của chúng ta và mình đến mụ Bouboulina. Chúng ta sẽ không có việc gì làm vậy thì chúng ta có thể thức suốt đêm nay. Kể đi!
- Kể gì chứ? Ðó không phải là những điều người ta đem ra kể, ông chủ! Những vụ kết hôn hợp pháp đều vô vị, đó là một món ăn thiếu mắm muối. Kể gì chứ? Thật không còn chút thú vị nào khi người ta hôn nhau mà từ trên thánh tượng có các vị thánh dòm xuống và ban phúc lành. Trong làng chúng tôi, người ta bảo: “Chỉ có miếng thịt ăn trộm mới có hương vị”. Vợ ông không phải là miếng thịt ăn trộm. Bây giờ, những vụ kết hợp bất chính làm sao mà nhớ hết được? Con gà trống có ghi sổ không? Ông nghĩ coi! Và tại sao nó phải làm vậy? Tuy nhiên, khi tôi còn trẻ, tôi có tật lấy một lọn tóc của mỗi người đàn bà ăn nằm với tôi. Do đó, luôn luôn tôi có cây kéo trong mình. Ngay cả khi tôi đi lễ nhà thờ, cây kéo cũng ở trong túi tôi! Chúng ta là đàn ông chúng ta không bao giờ biết được cái gì sẽ xảy đến cho chúng ta phải không?
“Thế rồi cứ như thế, tôi làm được một sưu tập các lọn tóc: Ðen có, hoe vàng có, đỏ hung có, đôi khi cũng có vài lọn tóc bạc. Nhờ gom góp lâu ngày, tôi nhồi đầy được một cái gối. Vâng, một cái gối, và tôi gối đầu lên ngủ; nhưng chỉ về Mùa Ðông thôi. Mùa Hè nó nóng lắm. Rồi, sau đó ít lâu, tôi đâm ra chán ngấy: Nó bắt đầu có mùi, bởi thế tôi đốt đi”.
Zorba phá lên cười:
- Ðó là cuốn sổ kế toán của tôi, ông chủ, hắn nói. Và nó đã cháy rụi. Tôi đã ngán thứ đó đến cỡ rồi. Tôi đã tưởng không có nhiều như vậy, và rồi tôi lại thấy thứ đó không chấm dứt cho nên tôi ném cây kéo.
Trả Lời Với Trích Dẫn