Huyền Trân Công Chúa
Huyền Trân Công Chúa
Khuất Đẩu
Mở.
Các nhà viết sử ngày xưa rất kiệm lời. Câu chuyện Công Chúa Huyền Trân chỉ có mấy dòng như thế này:
``Năm Tân Sửu (I301) Thái Thượng Hoàng Trần Nhân Tông đi sang Chiêm Thành xem phong cảnh có ước gả Công Chúa Huyền Trân cho Chế Mân. Được ít lâu Chế Mân cho người đưa vàng bạc và sản vật quý hiếm sang cống và xin cưới. Triều thần có nhiều người không thuận. Chế Mân lại xin dâng châu Ô và châu Rí làm lễ cưới, bấy giờ vua Anh Tông mới quyết ý thuận gả. Đến tháng sáu năm Bính Ngọ (1306) cho công chúa về Chiêm Thành. Chưa được một năm, Chế Mân mất, mà theo tục Chiêm thành vua chết thì hậu phải chết theo. Anh Tông được tin ấy sai Trần Khắc Chung giả mượn tiếng vào thăm để cứu công chúa. Nhân đó Khắc Chung cùng nàng tư thông trên biển.“
Đọc những dòng trên tôi cứ trăn trở mãi: vì sao một vì vua anh minh và nhân hậu như Trần Nhân Tông lại đem con gái yêu của mình gả bán cho Chế Mân? Trần Khắc Chung là ai mà sau khi cứu được công chúa lại cùng nàng tư tình trên biển gần cả năm mới về? Và Huyền Trân, một trong ba nàng công chúa Việt Nam có số phận nghiệt ngã (hai nàng kia là Mỵ Châu và Ngọc Hân) đã đi vào lịch sử như một người có công lớn sao vẫn bị hậu thế mỉa mai?!
“ Hai châu Ô Rí vuông nghìn dặm
Một gái Huyền Trân đáng mấy mươi!”
Chính vì muốn tìm hiểu những vấn nạn nói trên, cùng với lòng yêu thương và cả căm giận, tôi viết nên tập sách nhỏ này. Tôi không có ý viết lại lịch sử, điều ấy là không thể được. Nước Chiêm bé nhỏ đã không còn bên cạnh một nước Việt hùng mạnh. Sự khôn lanh lọc lõi đă đánh gục sự chân thật đôi lúc gần như dại khờ!
Quê tôi gần thành Đồ Bàn. Cái kinh đô đã từng in dấu chân của Huyền Trân qua bao cuộc biển dâu giờ chỉ còn lại một bờ thành cũ bằng đất và tháp Cánh Tiên. Ngọn tháp đẹp nhất trong các ngọn tháp của xứ Chămpa, vẫn đứng sừng sững cùng với thời gian. Phải chăng vì có bóng dáng của Huyền Trân nên nó vẫn sáng long lanh như một khối ngọc khổng lồ. Ngọn tháp đẹp đến nỗi dù ở xa tận xứ Trầm Hương này, tôi vẫn thấy nó chiếu sáng từng đêm. Đó là cái Đẹp đã cứu rỗi cả một dân tộc.
Với cuốn sách nhỏ này, trước hết tôi muốn dâng tặng quê hương tôi, một nơi rất vinh hạnh có được hai người con dâu nổi tiếng là Huyền Trân và Ngọc Hân. Tôi cũng xin tặng một người con dâu khác của đất Bình Định mà ngẫu nhiên tên nàng là Huyền Chiêu và các con của nàng.
Sau cùng, tôi xin tặng những người học trò cũ hơn 40 năm trước đã từng ngồi nghe tôi dông dài chuyện ngàn năm sử lịch.
KĐ
1
Thành Thăng Long vào thu. Trời xanh như chưa bao giờ xanh như thế. Gió heo may chỉ làm cho những chiếc lá vàng đẹp hơn lên chứ không tàn nhẫn ném chúng xuống mặt đường như những cơn gió bấc lạnh buốt. Điện Diên Hồng đón vua Nhân Tông trong cảnh đất nước rất thanh bình.
Ngài vừa đi thăm chơi nước Chiêm trở về. Hẳn là có biết bao điều vui. Cứ trông nét mặt tươi tắn hồng hào của ngài là đủ biết. Ngài nói:
- Hỡi các khanh, ta báo cho các khanh một tin vui. Cái miền đất phương nam xinh đẹp mà ta vừa sang thăm chơi sẽ là quê chồng của con gái ta.
Giá như ngài bảo Thoát Hoan đang quay trở lại hay Ô Mã Nhi sống dậy từ lòng biển cũng không làm cho các quan kinh ngạc bằng! Qua hai cuộc chiến khốc liệt với quân Hung Nô, ngài đã trở thành vị thần chiến thắng. Mỗi lời nói sáng đẹp của ngài như châu ngọc luôn nở hoa trong tim của trăm họ. Hôm nay những lời vàng ngọc ấy vẫn nở hoa, nhưng là hoa xương rồng! Nghe như có hàng trăm cây gai nhọn làm nhức buốt thịt da. Cả điện Diên Hồng nín lặng. Chỉ có một người dám hé mở lòng mình cho ngài thấy những giọt máu ứa là đức vua Anh Tông.
- Muôn tâu thánh thượng, chẳng lẽ ngài muốn Huyền Trân trở thành một Chiêu Quân?
- Dĩ nhiên là không. Nước Chiêm không phải là rợ Hồ và ta đâu có phải là Hán Vũ đế. Không ai ép buộc được ta. Ta chỉ muốn gây tình hoà hiếu để dẹp bớt binh đao mà thôi.
- Muôn tâu thánh thượng, ta có binh hùng tướng mạnh. Đến cả Thoát Hoan còn phải chui vào ống đồng và Toa Đô phải bị chém thì sá gì một Chiêm quốc bé nhỏ mà phải đem lá ngọc cành vàng của nhà họ Trần gửi gắm như một con tin?
- Không phải con tin mà là một vương hậu.
Gần như quá vội vì quá xúc động, nhà vua quên mất hai tiếng muôn tâu, buông thõng một câu nghe như một lời dè biểu:
- Vương hậu của một nước man di nào có hơn gì thê thiếp của bọn Mường Mán!
Trăm quan nghe nhà vua nói thế đều run sợ cúi đầu, mặc dù người nào cũng thấy như chính lòng mình thốt ra.
Nhưng Thái thượng hoàng rất uy dũng mà cũng rất nhân từ. Chính ngài đã cởi áo hoàng bào đắp lên đầu Toa Đô nên với nhà vua còn trẻ người non dạ, ngài chỉ ôn tồn:
- Ta biết khanh rất thương em. Nhưng khanh hãy nhớ, ta cũng rất yêu con gái ta. Trong cuộc nam du vừa rồi ta nhận ra một điều, ấy là ở cái miền đất tưởng là man di mọi rợ, người ta tôn trọng đàn bà xiết bao!
Đức vua Anh Tông bàng hoàng biết mình vừa có lỗi. Nhớ ngày nào say rượu ngủ quên không cùng cac quan nghênh đón, lập tức ngài cho xa giá về lại Thiên Trường, phải nhờ đến Đoàn Nhữ Hài làm cả một bài biểu tạ tội mới được ngài tha thứ. Nhà vua vội vàng nhu thuận để làm đẹp lòng ngài.
- Muôn tâu thánh thượng, thần không dám cãi mệnh. Nào các quan, hãy cùng ta chúc mừng thánh ý.
Trăm quan cùng tung hô vạn tuế. Nhưng tiếng vàng tiếng sắt, tiếng đục tiếng trong, tiếng cao tiếng thấp không rền vang một nhịp thấu tận trời xanh như ngày nào các bô lão cùng hô Quyết chiến!
Quả thật cái tin công chúa Huyền Trân sẽ lấy Chế Mân làm chồng như một tảng đá từ trời cao rớt xuống hồ Tây. Muôn ngàn con sóng ấm ức vẫn cứ dội đập mãi.
Việc làm đầu tiên của Trần Khắc Chung khi về đến phủ đệ của mình là rút kiếm ra chém tuốt hàng bao nhiêu cây cảnh. Những tùng những bách, những mẫu đơn hải đường chẳng hiểu vì sao mới hôm qua còn được nâng niu từng chiếc lá từng cánh hoa, giờ bị tàn phá không một chút thương tiếc. Nhựa cây tuôn trào như máu nhưng không phải là máu màu đỏ nên vị tướng quân trẻ tuổi vẫn chưa nguôi được cơn cuồng nộ. Ừ phải như tay và chân hay đầu Chế Mân rơi xuống chân mình. Phải như thế mới hả giận. Chế Mân! Chế Mân! Tên mọi phương nam sao dám động đến ta? Mà Thái thượng hoàng mới già nua lẩm cẩm làm sao! Còn ai hơn ta xứng đáng làm phò mã?
Nỗi hờn căm ấy cứ nung nấu mãi trong đầu không cách gì vọt ra được thành lời nên lũ cây vô tội vẫn cứ bị tiếp tục thảm sát. Bọn gia nhân lúc đầu còn thập thò nhìn trộm, giờ hãi hùng trốn biệt. Trên thềm chỉ còn mỗi một mình lão phu nhân đứng chết lặng. Một lúc sau bà mới nói được:
- Đấy không phải là cách xử sự của một bậc đại trượng phu mà là của một đứa bé hờn dỗi. Ta không ngờ tướng quân của nhà họ Trần lại có thể bạc nhược như thế!
Nhận ra giọng nói trầm nhưng rất sắc của phu nhân, Khắc Chung ném kiếm xuống đất đến quỳ dưới chân bà. Tướng quân nói như khóc:
- Vì sao Thái thượng hoàng đem con gái yêu của mình gả cho bọn mọi? Cả kinh thành Thăng Long này ai không biết Huyền Trân sẽ là của con!
- Nhưng có đấy một người không thèm biết!
- Người đó là ai?
- Công chúa!
- Sao mẹ biết?
- Vì ta là đàn bà và là mẹ của con. Ta rất buồn khi phải nói với con rằng, công chúa không thể lấy con làm chồng!
- Mẹ không nên sỉ nhục con thêm nữa!
- Không. Ta chỉ muốn nói một người như con có thể lấy bất cứ ai ngoại trừ công chúa.
- Vì con là họ Đỗ chăng?
- Cũng có thể dù con đã được ban quốc tính. Nhưng trước hết một người như công chúa sinh ra không phải để bị chiếm đoạt. Với những người như thế không chỉ có muốn là được!
- Thế cần điều gì nữa?
- Tình yêu!
- Ôi, tình yêu (cười nhạt), mẹ không thấy con yêu nàng điên cuồng như thế này sao?
- Không!
- Thế thì như thế nào mới gọi là yêu?
- Ta không rõ lắm. Nhưng ta cảm nhận những ồn ào phá phách không phải là tình yêu. Với một người đàn ông tình yêu là cả một bí mật. Không ai khám phá ra được điều đó ngoài người đàn bà duy nhất mà họ đang yêu.
- Nhưng sao mẹ dám chắc công chúa không yêu con?
- Con cũng biết đấy, không ai cưng chiều công chúa bằng Thái thượng hoàng. Nếu biết công chúa yêu con thì nhất định ngài đã không hứa gả cho Chế Mân.
- Nhưng nàng cũng đâu có yêu Chế Mân.
- Bây giờ thì chưa. Nhưng sau này có thể sẽ yêu. Còn với con, mẹ nghĩ là không bao giờ!
- Con chưa thấy một người mẹ nào lại nguyền rủa con trai mình một cách thậm tệ như mẹ!
- Ta không nguyền rủa con. Ta chỉ muốn nói những điều ta biết về con. Chính vì cái tính thô bạo ầm ĩ của con chỉ đưa tới những tai ương không lường trước được. Ta khuyên con nên từ bỏ cái mộng ước làm phò mã không xứng hợp với mình. Con đang điên cuồng vì không đoạt được cái mình muốn chiếm đoạt chứ không phải vì yêu. Vì vậy, ta xin con đừng hành hạ lũ cây cối tội nghiệp của ta nữa!
Nhìn những cành nhánh ngổn ngang , hoa lá vương vãi như vừa trải qua một cơn bão, tướng quân cảm thấy hơi ân hận.
- Con xin lỗi mẹ!
- Con có biết rằng con đã chém hằng bao nhiêu nhát vào lòng ta không?
- Con thật đắc tội!
- Từ khi cha con mất, cây cỏ đã trở thành bạn quý của ta. Lá hát cho ta nghe, hoa nở cho ta ngắm. Từng đêm ta nghe chúng lớn lên. Từng ngày ta nghe chúng chuyện trò. Vậy mà con cư xử với chúng như quân Nguyên cuồng bạo. (bà khóc). Ta là mẹ, dù con có thể nào ta cũng phải dằn lòng mà yêu thương. Nhưng với một người con gái, cũng may công chúa không chứng kiến cảnh này, con biết đấy, làm sao yêu con được!
- Con biết tội nhiều rồi. Con xin lỗi mẹ. Con sẽ cho người thu dọn chăm sóc để chúng xinh tươi như trước.
Tướng quân dìu phu nhân vào nhà. Một lúc sau tướng quân trở ra, nhặt kiếm lên nhìn phớt qua rồi kê vào gối bẻ đôi.
Năm ngày trước, tại phủ Thiên Trường Khâm Từ hoàng thái hậu cũng đã phải ngất xỉu khi nghe Thái thượng hoàng báo tin sẽ gả Huyền Trân cho Chế Mân. Như một nhát kiếm đâm suốt qua ngực bà. Quân Mông Cổ từng thiêu rụi thành Thăng Long, ngay cả lăng mộ họ Trần bị tàn phá cũng không làm cho bà đau đớn bằng.
Làm sao lại đưa con vào nơi hùm sói ấy?
Làm sao lại rước lấy cái nhục gả con cho Mường Mán?
Sao không gả cho các ông hoàng tôn thất họ Trần?
Nghiêm huấn của Trần thái sư quên mất rồi sao?
Khóc lóc. Vật vã. Van nài. Nhưng Thái thượng hoàng vẫn không hề lay chuyển. Ngài nói:
- Cả kinh thành Thăng Long này tràn ngập họ Trần. Người họ Trần cứ mãi lấy nhau, sinh ra một lũ họ Trần đã bắt đầu bạc nhược, đớn hèn. Nào Trần Kiện, nào Trần Ích Tắc và biết bao ông hoàng bà chúa chỉ muốn hàng giặc để giữ lấy cái vương tước tôi đòi! Những bức thư ô nhục của bọn họ đựng đầy cả một cái tráp. Nếu ta không cho huỷ đi thì đã có biết bao nhiêu kẻ phải cúi gầm đầu xuống chứ đâu dám ngẩng mặt lên mà xưng là con cháu họ Trần!
Thái hậu vẫn ấm ức:
- Còn Trần Khắc Chung. Trẻ. Tài. Đã hết đâu mà phải gả cho bọn mọi phương nam!
- Trẻ, tài, nhưng không có tâm thì chỉ là đại họa. Còn bọn mọi phương nam, ta đã thấy rồi. Bọn họ còn muốn giàu có hơn ta. Nhưng cái điều ta thấy hài lòng nhất là họ rất kính yêu ta nên chắc chắn họ cũng sẽ yêu quý con gái ta. Không như ở đây, Thái sư đã nhốt đám con gái họ Trần vào trong một cái chuồng kết đầy hoa cứ tưởng là ân sủng thực ra cũng chỉ là một đám cung tần!
Thái hậu đành lui vào hậu cung. Bà biết quá rõ, một khi ngài đã quyết là không đất trời nào lay chuyển được. Chợt nhớ ra công chúa đi chơi đến mấy ngày mà vẫn chưa về, bà lẩm bẩm:
- Cứ như con trai không bằng!
Đúng lúc ấy, một con ngựa trắng tuỵêt đẹp thong thả gõ những chiếc móng trước cổng thành. Một viên hạ quan vội vàng đến đón dây cương từ tay công chúa. Nàng xuống ngựa, nhảy chân sáo lên tam cấp. Phụ hoàng dang hai cánh tay chờ sẵn cho nàng sà vào lòng.
- Phụ hoàng ơi, con nhớ phụ hoàng quá!
- Ta cũng rất nhớ con.
- Phụ hoàng đi chơi đến những chín tháng cơ đấy! Lâu ơi là lâu!
- Ừ, cả một đời ta mới được đi chơi xa một lần. Tiếc là không có con.
- Thích lắm phải không cha?
- Ừ, thích lắm. Có quà cho con đấy.
- Quà từ phương nam chắc lạ lắm.
- Ừ, một tượng nữ thần bằng trầm hương thơm phức.
- Để đeo vào người như một cái bùa hộ mệnh, phải không cha?
- Gần như vậy. Chính Chiêm vương Chế Mân gửi tặng con.
- Chế Mân, cái tên nghe cũng hay hay. Không như A Bát Xích, Ô Mã Nhi, nghe đau nhói cả ruột gan!
- Nếu cái điều mà ta sắp nói là một món quà, thì hãy còn một món quà nữa cho con đấy.
- Là gì ạ?
- Là chồng tương lai của con.
- Chồng của con? Là ai?
- Chế Mân.
- Trời, xin phụ hoàng đừng đùa con!
- Ta không đùa. Đó là một chàng trai đẹp như một pho tượng.
- Nhưng con không muốn lấy một pho tượng, cũng chẳng muốn lấy ai làm chồng. Con chỉ muốn theo phụ hoàng lên Yên Tử. Phụ hoàng biết không, con vừa từ trên ấy trở về. Cái tiếng chuông giữa đất trời cao rộng nghe thật diệu kỳ!
- Trở thành vương hậu của Chiêm quốc, con sẽ là chủ nhân của hàng trăm ngôi tháp xinh đẹp. Ở đó không có tiếng chuông ngân nhưng có tiếng gió rền rĩ trong lòng tháp nghe như tiếng đất trời thầm thì giao hoà.
- Trời ơi, vậy ra phụ hoàng lấy cớ tuần du để đi tìm phò mã?
- Cũng gần đúng như vậy.
- Con không hiểu nổi phụ hoàng đang thương hay đang ghét con!
- Rất thương con ạ! Trên đời này ta chưa yêu ai bằng yêu con!
- Yêu con mà đày ải con vào chốn đầy cọp beo ma quái. Con nghe nói ở đó người và thú sống chung trong những cái hang ăn sâu vào tận lòng núi!
- Đó là những lời đồn nhảm. Chính ta đã ăn ngủ giữa kinh thành Đồ Bàn xinh đẹp chẳng kém gì Thăng Long. Khi ta đến và khi ta đi có hàng trăm con voi quỳ phục dàn chào.
- Nhưng đó là một miền gió cát bão bùng.
- Nhưng cũng là một miền đất tinh khôi xinh đẹp. Những ngọn tháp cả mấy trăm năm rồi vẫn đỏ rực trong nắng và sóng vỗ miên man ở đầm Thị Nại.
- Nghe phụ hoàng nói con phải tin là xinh đẹp. Con biết phụ hoàng rất vừa ý. Nhưng còn mẫu hậu thì sao? Dễ gì mẫu hậu chịu để con làm dâu xứ người, mà lại là cái xứ thường ngày mẫu hậu vẫn khinh ghét.
- Đúng vậy, mẫu hậu chỉ muốn con quanh quẩn trong cái kinh thành này thôi. Nghĩa là không lấy chú thì cũng phải lấy cháu, không lấy anh thì cũng phải lấy em mà thôi!
- Ôi chao, cái họ hàng này sao mà rối rắm như tơ vò! Ước gì con được sinh ra từ một dòng họ bình thường, con sẽ lấy một người chồng cũng bình thường, làm ruộng hay chăn tằm dệt lụa cũng được. Con cái của con sẽ rong chơi chạy nhảy trên đường làng. Lớn lên chúng có thể đói, có thể nghèo, nhưng không ai bắt buộc chúng phải lấy lẫn nhau như cái họ kỳ cục của nhà Trần này!
- Ngày trước ta cũng đã từng nghĩ như con vậy. Nhưng rồi vẫn không thể làm khác được. Cái ngai vàng đợi sẵn chính là số phận nghiệt ngã đã dành cho ta. Đó là cái cỗ xe vương giả mà ta phải kéo một cách nhọc nhằn. Ta đã kéo suốt trong bao nhiêu năm để cho cái dòng họ này vẻ vang đi vào lịch sử. Giờ mệt mỏi quá rồi, ta trao lại cho hoàng huynh của con.
- Thế còn con?
- Con chẳng phải kéo cái gì cả. Dẫu có muốn cũng chẳng ai cho. Vì vậy con có thể đào thoát khỏi cái qui luật khắc nghiệt của tổ tông bằng cách lấy chồng xứ người.
- Lấy chồng để đào thoát! Nghe ra thật lậ lùng!
- Nhưng chỉ có làm thế mới tìm được tự do, tìm thấy đất trời tươi mới và những con người mới.
- Mới như thế nào, thưa cha?
- Da nâu bóng, mắt trong veo. Không quỵ luỵ, không cúi luồn. Không mật ngọt đầu môi mà rắn rít trong lòng!
- Đó là xứ sở của hồn nhiên?
- Và cả chân thật nữa.
- Ước gì ở đó con sẽ mới như vừa được sinh ra. Con sẽ bỏ lại sau lưng cả một tuổi thơ bầm dập binh đao, cả những khúc sông loang máu giặc và nghẽn xác thù.
- Đúng, con sẽ bỏ lại hết và chỉ mang theo mỗi một trái tim mà thôi!
- Nhưng đã từ lâu trái tim con dường như rất lạnh lẽo.
- Không hề gì. Ở cái miền mênh mông nắng gió ấy, trái tim con sẽ nồng ấm tươi vui trở lại.
- Và phụ hoàng nghĩ rằng con sẽ hạnh phúc?
- Không phải nghĩ mà là tin. Nhất định con sẽ hạnh phúc.
Một thoáng trầm tư. Một thoáng lưỡng lự. Sau cùng nàng nói:
- Thưa phụ hoàng, nếu đó là một cuộc đào thoát dịu êm, thì con xin vâng. Con cảm thấy quá ngột ngạt ở cái kinh thành chật hẹp này rồi. Chưa biết mai sau thế nào, nhưng con cũng xin cảm ơn cha.
- Ta cũng cảm ơn con, con gái ạ.
(còn tiếp)
Trả Lời Với Trích Dẫn