saomai
08-18-2016, 07:50 AM
<h3>Cầu xưa vùng Sài Gòn Chợ Lớn</h3>
nguồn : hinhanhvietnam.com
<div>
<p>Năm 1618 chúa Sãi (Nguyễn Phước (Phúc) Nguyên) gả con gái cho vua Miên Chey Chetta II, năm 1623. Chúa mượn xứ Prei Nokor để mở trạm thuế đồng thời được phép gởi quan đến để quản lý việc thu thuế và thương vụ hành chính.<br />
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/17728815414_f785bcba8f_c.jpg
Năm 1658 chúa Hiền (Nguyễn Phúc Tần) cho quân tiến chiếm và phá hủy thành Mô Xoài vì quân Nặc Ong Chăn vua Cao Miên xâm phạm Trấn Biên (thời mới khai thác gọi những chỗ đầu biên giới là Trấn Biên) tức Phú Yên ngày nay.<br />
Theo Trịnh Hoài Đức trong Gia Định Thành Thông Chí:<br />
“Lúc ấy địa đầu của Gia định là Mô Xoài và Đồng Nai (nay là trấn Biên hoà) tại hai xứ này đã có dân của nưóc ta đến cùng với dân Cao Miên khai khẩn ruộng đất. Người Cao Miên rất khâm phục uy đức của triều đình, họ đem nhượng đất ấy rồi kéo nhau tránh đi nơi khác, chẳng dám tranh chấp điều gì”.</p>
<p>Năm 1679 (Kỷ Mùi, mùa xuân tháng Giêng) tướng cũ nhà Minh, tổng binh thủy lục trấn các xứ ở Long Môn (Quảng Đông) Dương Ngạn Địch và phó tướng Hoàng Tấn; tổng binh các châu Cao, Lôi, Liêm là Trần Thắng Tài và phó tướng Trần An Bình đem hơn 3000 quân và hơn 50 chiến thuyền vào cửa biển Tư Dung (cửa Tư Hiền) và cửa Hàn Đà Nẵng, không chịu làm tôi tớ nhà Thanh, đến xin thần phục để làm dân mọn cho chúa Nguyễn.<br />
Cũng nên nhớ vào thời điểm nhóm người Hoa xin tị nạn, biên giới không chính thức của Đại Việt chỉ mới đến Mô Xoài (Bà Rịa), chúa Nguyễn Phúc Tần thấy đất Đông phố (Biên Hòa Đồng Nai) nước Lục Chân Lạp sông rạch chằng chịt, đất đai phì nhiêu nghìn dặm nhưng chưa khai phá, chi bằng lấy sức của họ đến khai khẩn mở mang, làm một việc mà lợi đôi ba điều. Chúa Nguyễn Phúc Tần cho người đưa thư đến Nặc Ong Non (vị phó vương đang được chúa Nguyễn bảo vệ) yêu cầu chia cấp đất cho họ vào làm ăn sinh sống quanh vùng đất Prei Nokor (Sài Gòn). Nặc ong Non đồng ý, kể từ đó, nhóm Trần Thắng Tài (Trần Thượng Xuyên) đến ở vùng Kâmpéâp Srêkatrey (Cù Lao Phố, Biên Hòa) và nhóm Dương Ngạn Địch đến ở vùng Peam Mesar (Mỹ Tho). Chúa Nguyễn sau đó lập đồn dinh ở Tân Mỹ gần ngã tư Cống Quỳnh–Nguyễn Trãi ngày nay.<br />
Năm 1698 Quốc Chúa Nguyễn Phúc Chu chính thức cử Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh vào Nam, thiết lập chính quyền, các đơn vị hành chánh để chính thức xác lập chủ quyền của Đại Việt trên vùng đất mới.<br />
Nguyễn Hữu Cảnh chia vùng này thành huyện Phước Long (Đồng Nai) và huyện Tân Bình (Sài Gòn Bến Nghé) miền đất phía Nam. Cùng với nhóm lưu dân người Việt đến trước, Trần Thắng Tài và lực lượng của mình tiến hành khai khẩn quy mô lớn chẳng bao lâu ông đã biến vùng đất hoang sơ Cù Lao Phố trở thành trung tâm thương mại và giao dịch quốc tế.<br />
Sau Tây Sơn khởi nghĩa ở Bình Định 1772, Nguyễn Ánh và thân tộc năm 1774 thóat vào Gia định Đồng Nai chiêu tập dân quân chống lại Tây Sơn. Nhiều trận chiến giữa Tây Sơn và Nguyễn Ánh, sau những lần thóat hiểm cuối cùng Nguyễn Ánh chiếm lại Sàigòn với sự giúp sức của người Pháp năm 1789.<br />
Năm 1778 quân Tây sơn lấy cớ người Hoa giúp Nguyễn Ánh nên đã tàn phá vùng Cù Lao Phố (nay xã Hiệp Hòa, Biên Hòa) đã đẩy người Hoa di tản về phía Tây Nam, dọc theo sông Bình Dương (về sau ngườì Việt gọi là rạch Bến Nghé, người Pháp gọi là Arroyo Chinois) định cư và lập trung tâm buôn bán gọi là Đề Ngạn, đẩy nhanh tốc độ tàn lụi của Cù Lao Phố và nhanh chóng phát triển vùng Đề Ngạn (Sài Gòn hiểu là Chợ Lớn sau này) Bến Nghé.<br />
Sau khi chiếm lại thành Gia Định năm 1789, năm sau 1790, Nguyễn Ánh cho xây thành phòng thủ Bát Quái với sự giúp đỡ của viên sĩ quan hải quân người Pháp – Victor Olivier de Puymaniel.<br />
Người Pháp đến 1859, tiếp đó cho xây dựng thành phố Sàigòn chung quanh vùng Thành Quy (thời Gia Long xây 1790, phá 1835) khai thác hệ thống sông rạch thiên nhiên chằng chịt phát triển một thành phố thương mại dọc theo Arroyo Chinois (kinh Bến Nghé) nhằm đáp ứng công cuộc khai triển kinh tế và tăng cường khả năng lưu thông và vận chuyển thương thuyền, hàng hóa với miền Tây và Trung.<br />
Sự đóng góp của nguời Tàu như là đầu tàu khai thác vùng kinh Bến Nghé từ lúc di tản từ Biên hòa cũng được người Pháp thể hiện bằng cách gọi tên rạch Bến Nghé là Arroyo Chinois. Năm 1885, Trương Vĩnh Ký chỉ rõ: “Địa phận nằm giữa đường Marins (xưa là Đồng Khánh, nay là Trần Hưng Đạo) với mé rạch Chợ Lớn, là nơi trú ngụ của người Minh Hương”.<br />
Nhà Nguyễn sửa sang trùng tu kinh rạch vùng này và khi người Pháp chiếm Gia Định Thành, khai thác tiềm năng đóng góp của người Hoa (tài chính, óc thương mại, mạng lưới kinh doanh) xây dựng và củng cố thêm cơ sở hạ tầng như xây cầu, đào kinh, rồi lấp kinh thành đường để đáp ứng với nhu cầu đô thị hóa và phát triển kinh tế không ngừng, biến Sài Gòn thành trọng tâm kinh tế ngày xưa và ngày nay.</p>
<p>Tổng quan hệ thống sông rạch kinh trên địa bàn Sài Gòn- Chợ Lớn<br />
Khai thác vị trí đặc thù thiên nhiên của phủ Tân Bình (vùng Saigon Bến Nghé Chợ Lớn), với những vùng gò đất cao nằm vế hướng Bắc và Tây Bắc và hệ thống kinh rạch chằng chịt đổ về phía Nam đầm lầy đất trũng rồi cuối cùng ra biển Đông. Hệ thống sông nước thiên nhiên bao quanh vùng này bao gồm phía Đông có sông Bến Nghé (sông Sàigòn), phía Bắc có sông Bình Trị (rạch Thị Nghè) và phía Nam có sông Bình Dương (rạch Bến Nghé) đáp ứng nhu cầu phòng thủ và phát triển kinh tế với sự đóng góp cùa người Hoa với khả năng giao tiếp thương mại thu hút khách thương buôn từ Âu, Tân Gia Ba, HongKong, Thái, Nhật…Dưới thời Gia Long, một vị võ quan Trần Văn Học (1) vẽ bản đồ đầu tiên vùng này năm 1815. Chính quyền VNCH ghi công đặt tên ông cho con đường quan trọng ở vùng Gia Định – đường Nguyễn văn Học (lấy họ vua) đi đến các tỉnh miền Đông trước 1975, nay là Nơ Trang Long.<br />
<img class="aligncenter size-full wp-image-5972" title="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" src=" AAAABAAEAAAICRAEAOw==" data-lazy-original="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18352942241_e06fb3d2c0_c.jpg" alt="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" width="800" height="618" srcset="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18352942241_e06fb3d2c0_c.jpg 800w, http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18352942241_e06fb3d2c0_c-65x50.jpg 65w" sizes="(max-width: 800px) 100vw, 800px" /><noscript><img class="aligncenter size-full wp-image-5972" title="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" src="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18352942241_e06fb3d2c0_c.jpg" alt="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" width="800" height="618" srcset="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18352942241_e06fb3d2c0_c.jpg 800w, http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18352942241_e06fb3d2c0_c-65x50.jpg
Hình 1A- Bản đồ Trần Văn Học 1815 với hiệu đính địa danh lấy từ Gia Định Thành Thông Chí của Trịnh Hoài Đức.</p>
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18351435645_20709c0f9a.jpg
Hình 1B: Vị trí thành Bát Quái và thành Phụng trên bản đồ 1A.</p>
<p>Sau khi phá vỡ Đại đồn Kỳ Hòa (Chí Hòa) của Nguyễn Tri Phương tháng 2 1861, đô đốc Charner ban hành nghị định thiết kế quy hoạch Saigon Cholon ngày 11/4/1861 trước khi được điều động trở lại Pháp nhậm chức mới. Phó Đô Đốc Bonard thừa hành giao cho Đại Tá công binh Coffyn thực hiện quy hoạch. Coffyn đệ trình dự án cho một thành phố với 500,000 người (Projet de Ville de 500.000 âmes à Saigon) và được Bonard chấp thuận 30/4/1862.<br />
Nhận định vị trí vùng thành phố được bao bọc bởi ba đường nước thiên nhiên ở phía Bắc, Đông và Nam, Coffyn thiết kế một đường nước nhân tạo- đào kinh Vòng Thành ở phía Tây- biệt lập thành phố như nằm trên cù lao nhỏ.<br />
<img class="aligncenter size-full wp-image-5974" title="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" src=" AAAABAAEAAAICRAEAOw==" data-lazy-original="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18325005956_f8668b2cb3_c.jpg" alt="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" width="800" height="618" srcset="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18325005956_f8668b2cb3_c.jpg 800w, http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18325005956_f8668b2cb3_c-65x50.jpg 65w" sizes="(max-width: 800px) 100vw, 800px" /><noscript><img class="aligncenter size-full wp-image-5974" title="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" src="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18325005956_f8668b2cb3_c.jpg" alt="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" width="800" height="618" srcset="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18325005956_f8668b2cb3_c.jpg 800w, http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18325005956_f8668b2cb3_c-65x50.jpg 65w" sizes="(max-width: 800px) 100vw, 800px" /></noscript><br />
Hình 2 : Bản đồ Coffyn 1893 cho thấy quy hoạch thành phố Sàigòn Chợ Lớn, bao bọc bởi Rạch Thị Nghè (phía Bắc), Rạch Bến Nghé (Nam), Sông Bến Nghé (Đông) và Kinh Vòng Thành (Tây).<br />
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18165262179_0c21f8fc93_c.jpg
Hình 3: Bản đồ 3 thời VNCH năm 1962 cho thấy sông rạch bao quanh thành phố Saigon-Chơ Lớn sau khi kinh Tẽ (nhánh của rạch Bến Nghé) được đào năm 1905</p>
<p><strong>Những chiếc cầu bắc ngang sông, rạch, kinh trước 1975 :</strong><br />
1) Cầu trên sông Sài Gòn<br />
2) Kinh đào và lấp vùng quận 1 Sàigòn<br />
3) Cầu trên rạch Thị Nghè (kinh Nhiêu Lộc)<br />
4) Cầu trên rạch phía Nam-rạch Bến Nghé, Kinh Bãi Sậy, Kinh Đôi, Kinh Tẽ<br />
5) Kinh Vòng Thành</p>
<p><strong>1 -Cầu trên sông Sài Gòn (Bến Nghé) phía Đông Sài Gòn</strong><br />
Sông Bến Nghé – sau gọi là sông Sàigòn có đầu nguồn ở vùng Lộc Ninh thuộc tỉnh Bình Long trước 1975, bây giờ là Bình Phước. Bản đồ Pháp Plan de Ville 1790, 1795 còn gọi là sông Đồng Nai vì cho rằng đây là một nhánh của sông Đồng Nai bắt nguồn từ cao nguyên Lang Biang (Lâm Viên) chảy qua Biên Hòa, xuống vùng Sàigòn, thực tế sông Đồng Nai hợp lưu với sông Sàigòn thành sông Nhà Bè rồi chảy ra biển Đông. Cửa Đông và cửa Nam của thành Phụng và Thành Quy hướng về sông Bến Nghé (xem hình 1B). Đoạn sông Sàigòn trước khi uốn khúc quanh bán đảo Thanh Đa, người địa phương gọi là sông cầu Bình Lợi. Sông khá sâu, nước chảy khá mạnh. Sông Saigon có phụ lưu sông Bến Cát, rạch Lăng có nguồn từ sông Bến Cát chạy quanh co nối với rạch Bến Bồi khu vực Ngã Năm Bình Hòa rồi chảy xuống rạch Cầu Bông ra Rạch Thị Nghè (Nhiêu Lộc).Có bốn cây cầu chính bắc qua sông Sài Gòn trước 1975.<br />
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18163693950_f3ae395dbe_z.jpg
Hình 4: Không ảnh định vị những cầu xưa trước 1975 trên sông Sài Gòn (vùng Bình Lợi-Thanh Đa)</p>
<p><strong>Cầu Bình Lợi</strong><br />
Bắc ngang sông Saigòn đầu tiên là cầu Bình Lợi xây năm 1902 cầu sắt, sàn cầu bằng gỗ cứng, có cả đường rầy xe lửa, đây là cây cầu quan trọng nhất đi Biên Hòa và các tỉnh Miền Đông. Nhịp giữa quay được cho tàu qua, xây dựng bởi công ty Pháp Lavelois Perret (tên của công ty Eiffel do Gustav Eiffel, người kỹ sư xây tháp Eiffel sáng lập).<br />
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18347418182_c0f591e7d6_c.jpg
Hình 5: Xe lửa chạy trên cầu Bình Lợi<br />
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18165252619_81bcc458da_c.jpg
Hình 6: Cầu Bình Lợi xưa<br />
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18324996016_a8e7b5cd94_c.jpg
Hình 7: Xe lưu thông một chiều phải đợi tới phiên</p>
<p>Cầu chỉ đi được một chiều, bên được lưu thông thì bên kia phải đợi, khi có xe lửa chạy thì hai bên dừng lại cho tới khi xe lửa rời cầu. Sàn xe lửa xây dựng bằng những tấm phản gỗ to, xe chạy mãi mòn gỗ có đoạn bóng loáng khi chạy xe phải cẩn thận vì trơn trợt, nhìn qua khe gỗ trên sàn cầu thấy nưóc sông Bình Lợi cuồn cuộn chảy. Có lẽ một phần vì có nhiều người đến đây nhảy cầu tự tử, người địa phương có câu “muốn chết nhảy xuống sông cầu Bình Lợi”. Cầu này trước khi có xa lộ Saigòn Biên Hòa đưa dân Sàigòn đến những vùng trái cây nổi tiếng Lái Thiêu (măng cụt, sầu riêng, chôm chôm…), hoặc lên Thủ Đức ăn nem gói bằng lá chuối, có lót lá vông để tăng độ chua mời xem Dì Hai Lò Nem, /tắm suối Xuân trường ở Dĩ An, hoặc mua bưởi Biên Hòa, lên “núi” Châu Thới”, gọi là núi nhưng thật sự chỉ cao 82m.</p>
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18163702320_7462250c9d.jpg
Hình 8: Nem Thủ Đức
nguồn : hinhanhvietnam.com
<div>
<p>Năm 1618 chúa Sãi (Nguyễn Phước (Phúc) Nguyên) gả con gái cho vua Miên Chey Chetta II, năm 1623. Chúa mượn xứ Prei Nokor để mở trạm thuế đồng thời được phép gởi quan đến để quản lý việc thu thuế và thương vụ hành chính.<br />
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/17728815414_f785bcba8f_c.jpg
Năm 1658 chúa Hiền (Nguyễn Phúc Tần) cho quân tiến chiếm và phá hủy thành Mô Xoài vì quân Nặc Ong Chăn vua Cao Miên xâm phạm Trấn Biên (thời mới khai thác gọi những chỗ đầu biên giới là Trấn Biên) tức Phú Yên ngày nay.<br />
Theo Trịnh Hoài Đức trong Gia Định Thành Thông Chí:<br />
“Lúc ấy địa đầu của Gia định là Mô Xoài và Đồng Nai (nay là trấn Biên hoà) tại hai xứ này đã có dân của nưóc ta đến cùng với dân Cao Miên khai khẩn ruộng đất. Người Cao Miên rất khâm phục uy đức của triều đình, họ đem nhượng đất ấy rồi kéo nhau tránh đi nơi khác, chẳng dám tranh chấp điều gì”.</p>
<p>Năm 1679 (Kỷ Mùi, mùa xuân tháng Giêng) tướng cũ nhà Minh, tổng binh thủy lục trấn các xứ ở Long Môn (Quảng Đông) Dương Ngạn Địch và phó tướng Hoàng Tấn; tổng binh các châu Cao, Lôi, Liêm là Trần Thắng Tài và phó tướng Trần An Bình đem hơn 3000 quân và hơn 50 chiến thuyền vào cửa biển Tư Dung (cửa Tư Hiền) và cửa Hàn Đà Nẵng, không chịu làm tôi tớ nhà Thanh, đến xin thần phục để làm dân mọn cho chúa Nguyễn.<br />
Cũng nên nhớ vào thời điểm nhóm người Hoa xin tị nạn, biên giới không chính thức của Đại Việt chỉ mới đến Mô Xoài (Bà Rịa), chúa Nguyễn Phúc Tần thấy đất Đông phố (Biên Hòa Đồng Nai) nước Lục Chân Lạp sông rạch chằng chịt, đất đai phì nhiêu nghìn dặm nhưng chưa khai phá, chi bằng lấy sức của họ đến khai khẩn mở mang, làm một việc mà lợi đôi ba điều. Chúa Nguyễn Phúc Tần cho người đưa thư đến Nặc Ong Non (vị phó vương đang được chúa Nguyễn bảo vệ) yêu cầu chia cấp đất cho họ vào làm ăn sinh sống quanh vùng đất Prei Nokor (Sài Gòn). Nặc ong Non đồng ý, kể từ đó, nhóm Trần Thắng Tài (Trần Thượng Xuyên) đến ở vùng Kâmpéâp Srêkatrey (Cù Lao Phố, Biên Hòa) và nhóm Dương Ngạn Địch đến ở vùng Peam Mesar (Mỹ Tho). Chúa Nguyễn sau đó lập đồn dinh ở Tân Mỹ gần ngã tư Cống Quỳnh–Nguyễn Trãi ngày nay.<br />
Năm 1698 Quốc Chúa Nguyễn Phúc Chu chính thức cử Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh vào Nam, thiết lập chính quyền, các đơn vị hành chánh để chính thức xác lập chủ quyền của Đại Việt trên vùng đất mới.<br />
Nguyễn Hữu Cảnh chia vùng này thành huyện Phước Long (Đồng Nai) và huyện Tân Bình (Sài Gòn Bến Nghé) miền đất phía Nam. Cùng với nhóm lưu dân người Việt đến trước, Trần Thắng Tài và lực lượng của mình tiến hành khai khẩn quy mô lớn chẳng bao lâu ông đã biến vùng đất hoang sơ Cù Lao Phố trở thành trung tâm thương mại và giao dịch quốc tế.<br />
Sau Tây Sơn khởi nghĩa ở Bình Định 1772, Nguyễn Ánh và thân tộc năm 1774 thóat vào Gia định Đồng Nai chiêu tập dân quân chống lại Tây Sơn. Nhiều trận chiến giữa Tây Sơn và Nguyễn Ánh, sau những lần thóat hiểm cuối cùng Nguyễn Ánh chiếm lại Sàigòn với sự giúp sức của người Pháp năm 1789.<br />
Năm 1778 quân Tây sơn lấy cớ người Hoa giúp Nguyễn Ánh nên đã tàn phá vùng Cù Lao Phố (nay xã Hiệp Hòa, Biên Hòa) đã đẩy người Hoa di tản về phía Tây Nam, dọc theo sông Bình Dương (về sau ngườì Việt gọi là rạch Bến Nghé, người Pháp gọi là Arroyo Chinois) định cư và lập trung tâm buôn bán gọi là Đề Ngạn, đẩy nhanh tốc độ tàn lụi của Cù Lao Phố và nhanh chóng phát triển vùng Đề Ngạn (Sài Gòn hiểu là Chợ Lớn sau này) Bến Nghé.<br />
Sau khi chiếm lại thành Gia Định năm 1789, năm sau 1790, Nguyễn Ánh cho xây thành phòng thủ Bát Quái với sự giúp đỡ của viên sĩ quan hải quân người Pháp – Victor Olivier de Puymaniel.<br />
Người Pháp đến 1859, tiếp đó cho xây dựng thành phố Sàigòn chung quanh vùng Thành Quy (thời Gia Long xây 1790, phá 1835) khai thác hệ thống sông rạch thiên nhiên chằng chịt phát triển một thành phố thương mại dọc theo Arroyo Chinois (kinh Bến Nghé) nhằm đáp ứng công cuộc khai triển kinh tế và tăng cường khả năng lưu thông và vận chuyển thương thuyền, hàng hóa với miền Tây và Trung.<br />
Sự đóng góp của nguời Tàu như là đầu tàu khai thác vùng kinh Bến Nghé từ lúc di tản từ Biên hòa cũng được người Pháp thể hiện bằng cách gọi tên rạch Bến Nghé là Arroyo Chinois. Năm 1885, Trương Vĩnh Ký chỉ rõ: “Địa phận nằm giữa đường Marins (xưa là Đồng Khánh, nay là Trần Hưng Đạo) với mé rạch Chợ Lớn, là nơi trú ngụ của người Minh Hương”.<br />
Nhà Nguyễn sửa sang trùng tu kinh rạch vùng này và khi người Pháp chiếm Gia Định Thành, khai thác tiềm năng đóng góp của người Hoa (tài chính, óc thương mại, mạng lưới kinh doanh) xây dựng và củng cố thêm cơ sở hạ tầng như xây cầu, đào kinh, rồi lấp kinh thành đường để đáp ứng với nhu cầu đô thị hóa và phát triển kinh tế không ngừng, biến Sài Gòn thành trọng tâm kinh tế ngày xưa và ngày nay.</p>
<p>Tổng quan hệ thống sông rạch kinh trên địa bàn Sài Gòn- Chợ Lớn<br />
Khai thác vị trí đặc thù thiên nhiên của phủ Tân Bình (vùng Saigon Bến Nghé Chợ Lớn), với những vùng gò đất cao nằm vế hướng Bắc và Tây Bắc và hệ thống kinh rạch chằng chịt đổ về phía Nam đầm lầy đất trũng rồi cuối cùng ra biển Đông. Hệ thống sông nước thiên nhiên bao quanh vùng này bao gồm phía Đông có sông Bến Nghé (sông Sàigòn), phía Bắc có sông Bình Trị (rạch Thị Nghè) và phía Nam có sông Bình Dương (rạch Bến Nghé) đáp ứng nhu cầu phòng thủ và phát triển kinh tế với sự đóng góp cùa người Hoa với khả năng giao tiếp thương mại thu hút khách thương buôn từ Âu, Tân Gia Ba, HongKong, Thái, Nhật…Dưới thời Gia Long, một vị võ quan Trần Văn Học (1) vẽ bản đồ đầu tiên vùng này năm 1815. Chính quyền VNCH ghi công đặt tên ông cho con đường quan trọng ở vùng Gia Định – đường Nguyễn văn Học (lấy họ vua) đi đến các tỉnh miền Đông trước 1975, nay là Nơ Trang Long.<br />
<img class="aligncenter size-full wp-image-5972" title="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" src=" AAAABAAEAAAICRAEAOw==" data-lazy-original="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18352942241_e06fb3d2c0_c.jpg" alt="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" width="800" height="618" srcset="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18352942241_e06fb3d2c0_c.jpg 800w, http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18352942241_e06fb3d2c0_c-65x50.jpg 65w" sizes="(max-width: 800px) 100vw, 800px" /><noscript><img class="aligncenter size-full wp-image-5972" title="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" src="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18352942241_e06fb3d2c0_c.jpg" alt="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" width="800" height="618" srcset="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18352942241_e06fb3d2c0_c.jpg 800w, http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18352942241_e06fb3d2c0_c-65x50.jpg
Hình 1A- Bản đồ Trần Văn Học 1815 với hiệu đính địa danh lấy từ Gia Định Thành Thông Chí của Trịnh Hoài Đức.</p>
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18351435645_20709c0f9a.jpg
Hình 1B: Vị trí thành Bát Quái và thành Phụng trên bản đồ 1A.</p>
<p>Sau khi phá vỡ Đại đồn Kỳ Hòa (Chí Hòa) của Nguyễn Tri Phương tháng 2 1861, đô đốc Charner ban hành nghị định thiết kế quy hoạch Saigon Cholon ngày 11/4/1861 trước khi được điều động trở lại Pháp nhậm chức mới. Phó Đô Đốc Bonard thừa hành giao cho Đại Tá công binh Coffyn thực hiện quy hoạch. Coffyn đệ trình dự án cho một thành phố với 500,000 người (Projet de Ville de 500.000 âmes à Saigon) và được Bonard chấp thuận 30/4/1862.<br />
Nhận định vị trí vùng thành phố được bao bọc bởi ba đường nước thiên nhiên ở phía Bắc, Đông và Nam, Coffyn thiết kế một đường nước nhân tạo- đào kinh Vòng Thành ở phía Tây- biệt lập thành phố như nằm trên cù lao nhỏ.<br />
<img class="aligncenter size-full wp-image-5974" title="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" src=" AAAABAAEAAAICRAEAOw==" data-lazy-original="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18325005956_f8668b2cb3_c.jpg" alt="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" width="800" height="618" srcset="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18325005956_f8668b2cb3_c.jpg 800w, http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18325005956_f8668b2cb3_c-65x50.jpg 65w" sizes="(max-width: 800px) 100vw, 800px" /><noscript><img class="aligncenter size-full wp-image-5974" title="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" src="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18325005956_f8668b2cb3_c.jpg" alt="Những cây cầu xưa ở Sài Gòn - Chợ Lớn" width="800" height="618" srcset="http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18325005956_f8668b2cb3_c.jpg 800w, http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18325005956_f8668b2cb3_c-65x50.jpg 65w" sizes="(max-width: 800px) 100vw, 800px" /></noscript><br />
Hình 2 : Bản đồ Coffyn 1893 cho thấy quy hoạch thành phố Sàigòn Chợ Lớn, bao bọc bởi Rạch Thị Nghè (phía Bắc), Rạch Bến Nghé (Nam), Sông Bến Nghé (Đông) và Kinh Vòng Thành (Tây).<br />
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18165262179_0c21f8fc93_c.jpg
Hình 3: Bản đồ 3 thời VNCH năm 1962 cho thấy sông rạch bao quanh thành phố Saigon-Chơ Lớn sau khi kinh Tẽ (nhánh của rạch Bến Nghé) được đào năm 1905</p>
<p><strong>Những chiếc cầu bắc ngang sông, rạch, kinh trước 1975 :</strong><br />
1) Cầu trên sông Sài Gòn<br />
2) Kinh đào và lấp vùng quận 1 Sàigòn<br />
3) Cầu trên rạch Thị Nghè (kinh Nhiêu Lộc)<br />
4) Cầu trên rạch phía Nam-rạch Bến Nghé, Kinh Bãi Sậy, Kinh Đôi, Kinh Tẽ<br />
5) Kinh Vòng Thành</p>
<p><strong>1 -Cầu trên sông Sài Gòn (Bến Nghé) phía Đông Sài Gòn</strong><br />
Sông Bến Nghé – sau gọi là sông Sàigòn có đầu nguồn ở vùng Lộc Ninh thuộc tỉnh Bình Long trước 1975, bây giờ là Bình Phước. Bản đồ Pháp Plan de Ville 1790, 1795 còn gọi là sông Đồng Nai vì cho rằng đây là một nhánh của sông Đồng Nai bắt nguồn từ cao nguyên Lang Biang (Lâm Viên) chảy qua Biên Hòa, xuống vùng Sàigòn, thực tế sông Đồng Nai hợp lưu với sông Sàigòn thành sông Nhà Bè rồi chảy ra biển Đông. Cửa Đông và cửa Nam của thành Phụng và Thành Quy hướng về sông Bến Nghé (xem hình 1B). Đoạn sông Sàigòn trước khi uốn khúc quanh bán đảo Thanh Đa, người địa phương gọi là sông cầu Bình Lợi. Sông khá sâu, nước chảy khá mạnh. Sông Saigon có phụ lưu sông Bến Cát, rạch Lăng có nguồn từ sông Bến Cát chạy quanh co nối với rạch Bến Bồi khu vực Ngã Năm Bình Hòa rồi chảy xuống rạch Cầu Bông ra Rạch Thị Nghè (Nhiêu Lộc).Có bốn cây cầu chính bắc qua sông Sài Gòn trước 1975.<br />
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18163693950_f3ae395dbe_z.jpg
Hình 4: Không ảnh định vị những cầu xưa trước 1975 trên sông Sài Gòn (vùng Bình Lợi-Thanh Đa)</p>
<p><strong>Cầu Bình Lợi</strong><br />
Bắc ngang sông Saigòn đầu tiên là cầu Bình Lợi xây năm 1902 cầu sắt, sàn cầu bằng gỗ cứng, có cả đường rầy xe lửa, đây là cây cầu quan trọng nhất đi Biên Hòa và các tỉnh Miền Đông. Nhịp giữa quay được cho tàu qua, xây dựng bởi công ty Pháp Lavelois Perret (tên của công ty Eiffel do Gustav Eiffel, người kỹ sư xây tháp Eiffel sáng lập).<br />
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18347418182_c0f591e7d6_c.jpg
Hình 5: Xe lửa chạy trên cầu Bình Lợi<br />
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18165252619_81bcc458da_c.jpg
Hình 6: Cầu Bình Lợi xưa<br />
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18324996016_a8e7b5cd94_c.jpg
Hình 7: Xe lưu thông một chiều phải đợi tới phiên</p>
<p>Cầu chỉ đi được một chiều, bên được lưu thông thì bên kia phải đợi, khi có xe lửa chạy thì hai bên dừng lại cho tới khi xe lửa rời cầu. Sàn xe lửa xây dựng bằng những tấm phản gỗ to, xe chạy mãi mòn gỗ có đoạn bóng loáng khi chạy xe phải cẩn thận vì trơn trợt, nhìn qua khe gỗ trên sàn cầu thấy nưóc sông Bình Lợi cuồn cuộn chảy. Có lẽ một phần vì có nhiều người đến đây nhảy cầu tự tử, người địa phương có câu “muốn chết nhảy xuống sông cầu Bình Lợi”. Cầu này trước khi có xa lộ Saigòn Biên Hòa đưa dân Sàigòn đến những vùng trái cây nổi tiếng Lái Thiêu (măng cụt, sầu riêng, chôm chôm…), hoặc lên Thủ Đức ăn nem gói bằng lá chuối, có lót lá vông để tăng độ chua mời xem Dì Hai Lò Nem, /tắm suối Xuân trường ở Dĩ An, hoặc mua bưởi Biên Hòa, lên “núi” Châu Thới”, gọi là núi nhưng thật sự chỉ cao 82m.</p>
http://hinhanhvietnam.com/wp-content/uploads/2016/07/18163702320_7462250c9d.jpg
Hình 8: Nem Thủ Đức