Thông báo

Collapse
No announcement yet.

Alexis Zorba - Con Người Chịu Chơi

Collapse
X

Alexis Zorba - Con Người Chịu Chơi

Collapse
 
  • Filter
  • Giờ
  • Show
Clear All
new posts

  • Alexis Zorba - Con Người Chịu Chơi

    ALEXIS ZORBA - CON NGƯỜI CHỊU CHƠI

    LTS: Nhật báo Người Việt hân hạnh kính mời bạn đọc theo dõi tác phẩm“Alexis Zorba con người chịu chơi,” sáng tác nổi tiếng thế giới của nhà văn Nikos Kazantzaki, qua bản dịch bay bướm, tài hoa của dịch giả Nguyễn Hữu Hiệu, xuất bản tại Saigon trước 1975.



    Hy Lạp, Nietzsche và Henry Miller



    Không biết từ đời thuở nào tôi đã vô cùng ái mộ nền văn minh Hy Lạp. Hy Lạp với những đền đài uy nghi tráng lệ song lại rất giản đơn, thanh nhã.

    Hy Lạp với những thần linh uy mãnh song lại mỹ miều như những con người ngọc và đầy đam mê rất người. Và rồi dưới ảnh hưởng của Nietzsche, tôi biết ái mộ thêm tinh thần sáng lóa, tinh khôi của thiên tài Hy Lạp, biểu lộ một cách bi tráng, lẫm liệt qua những bi kịch gia vĩ đại, những triết gia độc đáo tiền Socrates, Plato. Cuối cùng, Henry Miller với cuốn du ký tuyệt vời “The Clossus of Maroussi” đã đưa tôi vào những vườn olive, vườn chanh thơm ngát bên bờ biển, gặp gỡ những người Hy Lạp đầy sức sống, nồng nàn tình người.

    Với tình yêu Hy Lạp đó tôi đã dịch Alexis Zorba vào năm 1969.



    Alexis Zorba ở Việt Nam



    Zorba đã được nhiều vòng tay mở rộng, nồng nhiệt đón chào, đặc biệt giới thanh niên Phật tử và những tu sĩ trẻ. Zorba đã trở thành một mẫu mực, một bàn đạp vững mạnh.

    Zorba đã cho thanh niên một nhận định táo bạo: Ðức Phật là người cuối cùng, còn ta là những con người thứ nhất. Ta chưa sống đủ, chưa yêu thương đủ để đến mức chán chường, có thể rứt bỏ dễ dàng không tiếc nuối những đam mê.

    Zorba và Tất Ðạt (“Câu chuyện dòng sông” của Herman Hesse) đã cho họ một phương châm táo tợn, một giải pháp quyết liệt và hợp tình lý: Bất cứ một kinh nghiệm nào nếu không kinh qua đến cùng sẽ trở lại, bắt ta lập lại, chi bằng “dĩ tận vi độ” à la Zorba” (“đi đến cùng theo kiểu Zorba”).

    Zorba và Freud lại cung cấp thêm cho họ một kinh nghiệm sống mà dân tộc Pháp đã thực chứng từ ngàn năm qua: “Chasser le naturel, il revient au galop” (“xua đuổi nhiên tính, nó sẽ phi nước đại trở lại”).

    Zorba và Vivekananda, một người bằng kinh nghiệm bản thân, một người bằng trí tuệ viên mãn, đã cho thanh niên Việt Nam trong thời buổi tao loạn cùng cực đó, một lối thoát thênh thang, hài hòa cả tâm cơ lẫn khế cơ: “Hãy ước muốn sống một trăm năm, hãy có tất cả những khát vọng trần gian, nếu bạn muốn; có điều hãy thần thánh hóa chúng, biến chúng thành thiên đàng. Hãy có ước muốn sống một cuộc đời dài hữu ích, diễm phúc và năng động trên trái đất này. Làm việc cách đó, các bạn sẽ tìm thấy đường ra. Không có con đường nào khác.” (“Tôn Giáo là gì? 100”)

    (“Desire to live a hundred years, have all earthly desires, if you wish, only deify them, convert them into heaven. Have the desire to live a long life of helpfulness, of blissfulness and activity on this earth. This working, you will find the way out. There is no other way.”) “What Religion Is”, p.100.

    Ðó là lý do tại sao Alexis Zorba lại trở thành một mẫu người lý tưởng, hay ít ra là một nửa kiểu mẫu, một nửa khát vọng.

    Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã có lần tâm sự:

    “Mình luôn luôn bị giằng co giữa Alexis Zorba và Hoàng Tử Bé.” (“Hoàng Tử Bé” là một tác phẩm của Saint Exupéry do Bùi Giáng dịch).

    Nhận định trên không chỉ đúng cho riêng nhạc sĩ thiên tài này mà còn đúng cho nhiều người, ở nhiều nơi, nhiễu lúc. Ðó là một nan đề muôn thuở của con người trên trần gian. Theo tác giả Nikos Kazantzaki:

    “Thế giới là một đấu trường nơi chúng ta đã đến để vật lộn ngõ hầu chuyển biến xác thịt chúng ta thành tinh thần.”

    (“The World is an arena where we have come to wrestle in order to turn our flesh into spirit”) Saint Francis, p.168.

    Trong cuộc vật lộn này điên dại là một cần thiết điên dại vì khát vọng trần gian, như Alexis Zorba hay điên dại vì khát vọng thần thánh, như Thánh Francis, đều có tác dụng tương tự.

    “Ðiên dại là muối ngăn cho lương tri khỏi rữa nát.”

    (“Madness is the salt which prevents good sense from rotting” Ibid 269).

    Chỉ bằng cách đam mê điên dại con người mới có đủ dũng lực để phá vỡ ngục tù thể xác, đập tan xiềng xích nô lệ phận người để vươn lên.

    Nguyễn Hữu Hiệu

    13. VII. 2012

  • #2
    Alexis Zorba


    Alexis Zorba



    Không biết từ đời thuở nào tôi đã vô cùng ái mộ nền văn minh Hy Lạp. Hy Lạp với những đền đài uy nghi tráng lệ song lại rất giản đơn, thanh nhã. Hy Lạp với những thần linh uy mãnh song lại mỹ miều như những con người ngọc và đầy đam mê rất người. Và rồi dưới ảnh hưởng của Nietzsche, tôi biết ái mộ thêm tinh thần sáng lóa, tinh khôi của thiên tài Hy Lạp, biểu lộ một cách bi tráng, lẫm liệt qua những bi kịch gia vĩ đại, những triết gia độc đáo tiền Socrates, Plato. Cuối cùng, Henry Miller với cuốn du ký tuyệt vời “The Clossus of Maroussi” đã đưa tôi vào những vườn olive, vườn chanh thơm ngát bên bờ biển, gặp gỡ những người Hy Lạp đầy sức sống, nồng nàn tình người.

    Với tình yêu Hy Lạp đó tôi đã dịch Alexis Zorba vào năm 1969.



    Kỳ 2




    Tôi gặp hắn lần đầu tiên tại Piraeus. Tôi xuống bến để đáp tàu về Crete. Ngày sắp rạng. Trời mưa. Một cơn gió Ðông Nam Ðịa Trung Hải thổi mạnh và tiếng rào rào của sóng vẳng đến tận quán café nhỏ.

    Những cánh cửa kính khép kín, không khí nồng mùi hơi người trộn với mùi rượu đan sâm. Bên ngoài trời lạnh và hơi thở làm mờ những gương cửa sổ. Năm sáu thủy thủ đã thức suốt đêm tại đây, co ro trong những cái áo khoác da dê nâu, đang uống café hay rượu đan sâm và nhìn biển qua những khuôn cửa mờ hơi nước. Những con cá váng vất vì biển động tìm chỗ ẩn trong những vùng nước lặng dưới đáy sâu; ở đó chúng đợi chờ bình lặng bên trên trở lại. Những ngư phủ trong những quán café cũng chờ đợi bão rứt và những chú cá, yên tâm, ngoi lên trên mặt nước và đớp mồi. Cá lờn bờn, cá miêu, cá đuối đang trở về sau những cuộc chinh phạt ban đêm. Ngày ló rạng.

    Cửa kính mở. Một phu bến tàu mập lùn, rám nắng, đầu trần, đi chân không, toàn thân vấy bùn, bước vào.

    - Kìa! Kostandi, một thủy thủ mặc áo khoác rộng màu xanh da trời kêu lên, hồi này ra sao bạn già?

    Kostandi nhổ bọt.

    - Mày muốn tao ra sao? hắn gắt gỏng trả lời. Chào chủ quán! Chào cả nhà! Chào chủ quán! chào cả nhà! Ðời tao vậy đó. Thất nghiệp dài dài!

    Một vài người bắt đầu cười, những kẻ khác lắc đầu và nguyền rủa.

    - Thế giới là tù ngục của cuộc đời, một lão để ria mép, đã học triết lý ở tuồng múa rối Thổ Nhĩ Kỳ* nói. Phải, tù ngục của cuộc đời. Khốn kiếp!

    - Hừ, quân phá gia chi tử chó đẻ! Gã gầm lên và ngậm bộ ria mép xám.

    Tôi ngồi thu mình trong một góc vì lạnh. Tôi gọi ly đan sâm thứ hai. Tôi thèm ngủ, nhưng tôi chiến đấu chống lại giấc ngủ, chống lại sự mệt mỏi và chống lại nỗi cô liêu của ngày mới rạng. Tôi nhìn qua những khuôn cửa mờ đục ra bến tàu đang thức giấc, nhộn nhạo bởi những tiếng còi tàu, tiếng kêu la của những phu kéo xe và những người lái đò. Và vì nhìn ngắm lâu, một tấm lưới vô hình, dệt nên bởi biển, bởi cơn mưa, và bởi chuyến ra đi, đã xoắn chặt tim tôi bằng những cái mắt lưới dầy của nó.

    Mắt tôi dán chặt vào cái mũi đen ngòm của một con tàu lớn. Toàn thân tàu vẫn còn chìm đắm trong đêm tối. Trời vẫn mưa và tôi nhìn thấy những sợi nước mưa nối liền trời với bùn.

    Tôi nhìn con tàu đen, bóng tối, cơn mưa và nỗi buồn của tôi thành hình. Những kỷ niệm nổi dậy. Trong không khí ẩm ướt, tạo thành bởi cơn mưa và niềm hối tiếc, khuôn mặt của người bạn chí thiết thân yêu lại hiện ra. Tôi đã xuống bến này tiễn biệt hắn bao giờ? Năm ngoái? Trong một cuộc đời khác hay mới hôm qua? Tôi còn nhớ buổi sáng hôm đó trời cũng mưa gió giá lạnh, và ngày cũng mới lên. Lần đó nữa, tâm hồn tôi cũng trĩu buồn.

    Phải chia lìa dần những kẻ thân yêu, cay đắng biết bao! Thà giang tay cắt đứt phũ phàng và tìm lại cô đơn, khí hậu tự nhiên của con người còn hơn. Tuy nhiên, trong buổi rạng đông mưa gió ấy, tôi không thể chia lìa bạn tôi. (Sau này khi hiểu tại sao, than ôi, đã quá muộn rồi còn đâu!) Tôi đã lên tàu cùng với hắn và ngồi trong ca-bin của hắn, giữa những cái va-li ngổn ngang. Tôi chăm chú nhìn hắn thật lâu khi hắn mải nhìn đi chỗ khác, như thể muốn lần lượt ghi sâu vào tâm trí những nét đặc biệt của hắn - cặp mắt trong xanh long lanh, khuôn mặt trẻ trung đầy đặn, cách diễn tả tế nhị và khinh bạc, và, trên tất cả, hai bàn tay quí phái với những ngón thon dài.

    Một lát sau bắt gặp cái nhìn tha thiết và quyến luyến của tôi, hắn quay lại với vẻ giễu cợt thường có mỗi khi hắn muốn che dấu cảm xúc. Hắn nhìn tôi. Hắn hiểu. Và để khuây khỏa nỗi buồn biệt ly, hắn hỏi với một nụ cười chế nhạo:

    - Cho đến bao giờ?

    - Cho đến bao giờ cái gì mới được chứ?

    - ... Còn tiếp tục gậm nhấm giấy và bôi vẽ mực? Ði với tôi thầy nhé! Ở Caucasus đó, hàng ngàn đồng bào ta đang lâm nạn. Mình hãy đi cứu họ.

    Hắn cất tiếng cười như để nhạo báng cái sứ mệnh cao cả của hắn.

    - Có thể chúng ta không thể cứu họ được, nhưng chúng ta sẽ cứu vớt chúng ta trong khi chúng ta cứu vớt những kẻ khác. Có phải thầy đã thuyết pháp thế không, thưa thầy? “Cách duy nhất để cứu mình là tranh đấu cứu vớt những kẻ khác...” Vậy hãy tiến lên, thầy, thầy thuyết pháp hay lắm. Tại sao thầy không đi với tôi?

    Tôi không trả lời. Tôi nghĩ tới mảnh đất Ðông Phương thiêng liêng, từ mẫu của những thần thánh, rặng núi cao vòi vọi còn vang dội tiếng gầm thét của Prometheus. Cũng bị trói vào những tảng đá đó, giống nòi tôi đang kêu gào. Một lần nữa giống nòi lại lâm nguy và kêu gọi các con đến cứu. Và tôi thụ động nghe lời kêu cứu đó, như thể nỗi đau đớn chỉ là một giấc mộng và cuộc đời một tấn bi kịch mê say mà trong đó không có ai, trừ kẻ thô lỗ hay khờ khạo, mới nhảy lên sân khấu vào tham gia vào hành động.

    Không cần chờ câu trả lời, bạn tôi đứng dậy. Tàu hú lên lần này nữa là lần thứ ba. Hắn chìa tay ra cho tôi và một lần nữa lại dấu cảm xúc trong lời chế nhạo.

    - Au revoir nhé, mọt sách!



    * Karagheuz hay Karagoz - N.H.H

    Kỳ 3



    Giọng hắn run run. Hắn biết rằng không chế ngự nổi con tim là một điều đáng xấu hổ. Nước mắt, lời nói dịu dàng, cử chỉ rối loạn, sự suồng sã bình dân, tất cả những thứ đó hình như đối với hắn là những cái yếu đuối không xứng đáng với con người.

    Chúng tôi, dầu yêu quí nhau đến thế mặc lòng, chẳng bao giờ trao đổi với nhau một lời nói ngọt ngào. Chúng tôi đùa giỡn và châm chọc nhau như dã thú. Hắn, con người tinh tế, châm biếm, văn minh. Tôi, dân man di. Hắn, tự chủ, khéo léo diễn tả tất cả những xúc động của tâm hồn trong tiếng cười... Tôi, thốt nhiên buông ra một tiếng cười lạc điệu và mọi rợ.

    Tôi cũng cố gắng che đậy những cảm xúc của tôi dưới lời cứng rắn, nhưng tôi mắc cỡ, đúng hơn, tôi không đạt tới. Tôi siết tay hắn. Tôi nắm lấy và chẳng chịu buông. Hắn nhìn tôi, ngạc nhiên.

    - Xúc động đến thế kia? hắn gượng cười hỏi.

    - Ừ, tôi bình tĩnh trả lời.

    - Tại sao? Chúng ta đã quyết định thế nào? Bao năm nay chúng ta đã chẳng từng đồng ý với nhau về điểm đó sao? Những người Nhật Bản yêu quí của thầy nói thế nào? “Fudoshin! Ataraxia”. Ðiềm nhiên, tĩnh mặc trên khuôn mặt: Một cái mặt nạ tươi cười và bất động. Còn cái gì xảy ra dưới cái mặt nạ là việc của chúng ta.

    - Phải, tôi lại vừa trả lời, vừa cố gắng không làm tổn thương mình bằng cách buông theo một câu dài. Tôi không dám chắc có thể giữ được giọng nói khỏi run.

    Gồng trên tàu vang lên, xua đuổi khách tiễn đưa khỏi các phòng tàu. Trời mưa nhỏ hạt. Không khí đầy ắp những lời tiễn biệt não nề, những lời hứa hẹn, những chiếc hôn dài, những câu dặn dò hớt hải và hổn hển. Mẹ ôm chầm lấy con, vợ quấn chặt lấy chồng. Như thể cuộc chia ly ngắn ngủi này nhắc nhở họ cuộc chia ly khác - cuộc Vĩnh Biệt. Và đột nhiên trong không khí ẩm mục, âm thanh rất dịu dàng của tiếng cồng ngân lên, từ cuối lái tới đầu tàu, như một hồi chuông tang tóc. Tôi rùng mình.

    Bạn tôi cúi xuống.

    - Sao, hắn hạ giọng, thầy linh cảm thấy điều gì không hay?

    - Ừ, tôi lại trả lời.

    - Thầy tin những cái nhảm nhí đó à?

    - Không, tôi trả lời một cách quả quyết.

    - Sao nữa?

    Không có “sao nữa” gì hết. Tôi không tin, nhưng tôi sợ.

    Bạn tôi nhẹ nhàng đặt bàn tay trái lên đầu gối tôi như hắn thường làm những lúc tâm sự thân mật nhất. Tôi đã thúc đẩy hắn phải đi đến một quyết định rứt khoát, hắn phản đối, khước từ để rồi cuối cùng nhượng bộ, và bây giờ hắn rờ đầu gối tôi, như muốn nói: “Ðược rồi, vì tình bạn, tôi sẽ làm điều anh muốn...”

    Hắn chớp mắt hai ba lần rồi lại nhìn tôi. Hắn hiểu rằng tôi đang ưu sầu và lưỡng lự chưa muốn dùng những thứ khí giới quen thuộc của chúng tôi: Tiếng cười, nụ cười, sự chế giễu...

    - Ðược lắm, hắn nói. Thầy đưa tay đây. Nếu kẻ nào trong hai chúng ta gặp cơn hiểm nghèo...

    Hắn ngừng bặt, như thể hắn mắc cỡ. Chúng tôi, những kẻ từ bao năm nay, thường nhạo báng những cuộc “chạy trốn” siêu hình và bỏ tất cả những kẻ ăn chay, những nhà thông linh học, thông thần học và ngoại chất học vào cùng một rọ...

    - Sao nữa?

    Tôi gặng hỏi, cố gắng phỏng đoán ý hắn.

    - Chúng ta hãy coi đó như một trò chơi, thầy chịu không?

    Hắn nói nhanh, để thoát ra khỏi câu nói nguy hiểm hắn vừa mắc vào. Nếu kẻ nào trong hai chúng ta gặp cơn hiểm nghèo, chúng ta hãy nghĩ đến nhau thật mãnh liệt để báo nguy cho người kia dầu ở nơi nào... Ðồng ý?

    Hắn gượng cười, nhưng môi hắn, như bị đông giá, vẫn bất động.

    - Ðồng ý, tôi nói.

    Bạn tôi, sợ bộc lộ cảm xúc quá lộ liễu, vội thêm:

    - Dĩ nhiên, tôi chẳng tin thần giao cách cảm chút nào...

    - Không sao, tôi thì thầm. Kệ...

    - Thôi được rồi, thây kệ, hả. Ðồng ý?

    - Ðồng ý, tôi đáp.

    Ðó là những lời cuối cùng chúng tôi nói với nhau. Chúng tôi lặng lẽ siết tay nhau, ngón tay chúng tôi đan vào nhau tha thiết, rồi đột nhiên rời ra. Tôi vội vã quay đi không ngoái lại như kẻ bị theo dõi. Tôi hoảng hốt muốn quay lại nhìn bạn tôi một lần cuối, nhưng tôi kìm hãm mình. “Không được quay lại!” tôi tự ra lệnh. “Tiến tới!”

    Tâm hồn con người, sa lầy trong xác thịt, còn ở trạng thái thô kệch, bất toàn. Với những khả năng phát triển chưa đủ độ, tâm hồn không thể tiên cảm một cách minh bạch và chắc chắn. Nếu tâm hồn có khả năng ấy, cuộc chia ly này đã khác biết bao!

    Trời sáng dần. Hai buổi sáng hòa lẫn vào nhau. Khuôn mặt thân yêu của bạn tôi, bây giờ tôi càng thấy rõ hơn, hãy còn bất động và cô độc trong cơn mưa, và trong không khí hải cảng. Cửa quán café bật mở, biển gầm thét, một thủy thủ mập lùn bước vào, chân dạng ra, ria dài thòng. Nhiều tiếng kêu thét lên vui mừng:

    - Chào thuyền trưởng Lemoni!

    Tôi thu mình trong góc, cố gắng tập trung tư tưởng lần nữa. Nhưng khuôn mặt bạn tôi đã tan ra trong mưa.

    Kỳ 4




    Ánh sáng tăng thêm, thuyền trưởng Lemoni cau có và trầm mặc lấy chuỗi tràng hạt hổ phách ra và bắt đầu lần. Tôi cố chống lại không nhìn, không nghe để giữ lại đôi chút hình ảnh đã điêu tàn.

    Sống lại cơn giận dữ xâm chiếm tôi thuở ấy, cơn giận pha xấu hổ, khi bạn tôi gọi tôi là “mọt sách”. Từ đó tôi nhớ ra rằng, tất cả nỗi ghê tởm của tôi đối với cuộc đời tôi đã sống, đã thể nhập trong danh từ đó. Tại sao tôi, kẻ tha thiết yêu đời đến thế, lại để mình vướng mắc trong đống sách vô giá trị và đống giấy mực đen ngòm lâu đến như vậy! Trong buổi chia tay đó, bạn tôi đã giúp tôi thấy rõ. Tôi cảm thấy khuây khỏa. Biết rõ từ nay tên của nỗi sầu đau của mình, có thể tôi sẽ chiến thắng nó một cách dễ dàng hơn. Nó không còn tản mát và vô hình; nó đã mặc lấy một danh từ và một hình thể và cuộc chiến đấu chống lại nó trở nên dễ dàng đối với tôi...

    Câu nói đó chắc chắn đã lặng lẽ tiến triển ngầm trong tôi. Từ đó tôi tìm cớ để bỏ rơi sách vở và lao mình vào hành động. Tôi ghê tởm đã mang con vật gậm nhấm khốn khổ đó trên tấm huy chương của tôi. Và một tháng trước đây, cơ hội ao ước đã tới. Tôi thuê trên bờ đảo Crete, bên bờ biển Lybia, một mỏ than bùn cũ bỏ hoang, và tôi sắp sống với những người đơn giản, những thợ thuyền, nông dân, xa cách loài mọt sách.

    Tôi rất xúc động khi sửa soạn ra đi, như thể cuộc du lịch này có một ý nghĩa nào thầm kín. Tôi đã quyết định thay đổi cuộc sống. “Cho tới nay, tâm hồn ta ơi”, tôi tự nhủ, “mi chỉ nhìn thấy bóng tối và bằng lòng với nó; bây giờ, ta dẫn mi về với xác thân”.

    Cuối cùng tôi đã sẵn sàng. Buổi tối trước ngày ra đi, trong khi lục lọi chồng sách vở, tôi tìm thấy một tập bản thảo dở dang. Tôi cầm lên, nhìn ngắm và lưỡng lự. Từ hai năm nay, trong cõi sâu thẳm của con người tôi, rung động một ước vọng lớn lao, một hạt giống: Ðức Phật. Lúc nào tôi cũng cảm thấy nó ngấu nghiến tôi và chín mùi trong lòng tôi. Nó lớn dần, cử động, bắt đầu đạp ngực tôi để thoát ra. Bây giờ tôi không đủ can đảm rứt bỏ nó. Không thể được nữa rồi. Ðã quá muộn cho một cuộc trụy thai tinh thần như thế này.

    Ðột nhiên, tôi phân vân cầm lấy tập bản thảo, nụ cười của bạn tôi nở trong không khí, chế giễu và dịu dàng. “Tôi sẽ mang đi?” Tôi nói bướng. “Tôi sẽ mang đi cho mà xem. Ðừng có cười!” Tôi cẩn thận gói lại như quấn tã cho một hài nhi và mang theo.

    Người ta nghe thấy tiếng thuyền trưởng Lemoni, trầm và khàn khàn. Tôi lắng nghe. Ông ta nói về những con quỉ lùn đã leo lên liếm cột buồm tầu ông, trong cơn giông bão.

    - Chúng mềm nhũn và dính, ông ta nói. Khi mó vào chúng, tay mình bắt lửa. Một lần tôi vuốt ria thế là suốt đêm tôi sáng bừng lên như một con quỉ. Rồi nước biển tràn vào tàu và làm ướt hết hàng hóa của tôi. Hàng nặng thêm và tàu bắt đầu nghiêng. Tôi sắp mất nghiệp thì may mắn thay ông trời ngó lại giáng cho một lưỡi tầm sét đánh bật tung những cửa hầm tàu và tất cả than theo. Biển đầy than, nhưng con tàu nhẹ đi và lại trồi thẳng lên được. Lần này tôi lại thoát hiểm như vậy đó.

    Tôi thò tay vào túi lấy ra cuốn Dante, ấn bản bỏ túi - người bạn đường của tôi. Tôi châm tẩu, dựa vào tường cho thoải mái. Tôi lưỡng lự một lát: Phải đọc đoạn thơ nào bây giờ? đoạn về nhựa thông nóng bỏng của Ðịa Ngục, về đống lửa tẩy uế của Lò Luyện Tội hay nhào ngay vào bình diện cao nhất của Hy Vọng nhân loại? Tôi lựa chọn. Cầm trong tay cuốn Dante bỏ túi, tôi khoan khoái hưởng sự tự do của tôi. Những câu thơ mà tôi sắp chọn trong buổi tinh mơ này sẽ cầm nhịp cho cả một ngày.

    Tôi cúi mình trên rừng viễn tượng đó để quyết định, nhưng tôi không có thì giờ. Thốt nhiên, tôi ngẩng lên, lo âu. Không hiểu tại sao, tôi có cảm tưởng có hai con mắt mở ra trên chóp sọ tôi; tôi vội quay lại nhìn ra sau theo hướng cửa kính ra vào. Như một tia chớp, hy vọng điên cuồng thấy bạn xưa vụt qua tâm trí. Tôi sẵn sàng đón nhận phép lạ. Nhưng phép lạ không xảy ra. Một người lạ mặt, trạc lục tuần, rất cao và khô gầy, mắt mở lớn, đã dí mũi vào cửa kính từ lúc nào và đang nhìn tôi. Hắn kẹp dưới nách một gói quần áo giẹp lép.

    Ðiều làm tôi xúc động nhất là cặp mắt buồn bã, lo âu, chế giễu và đầy những lửa của hắn. Ít ra, tôi thấy như vậy.

    Ngay khi tia mắt chúng tôi gặp nhau - dường như hắn đang xác nhận thầm trong trí rằng tôi đúng là người hắn đang tìm kiếm, - người lạ mặt của tôi quả quyết giang tay mở cửa. Hắn bước qua các bàn bằng một bước đi nhanh nhẹn, mềm dẻo và dừng lại trước mặt tôi.

    - Du lịch? hắn hỏi. Ði đâu vậy?

    - Ði Crete. Sao?

    - Cho tôi theo.

    Kỳ 5



    Tôi chăm chú nhìn hắn. Hai má hóp, quai hàm bạnh, lưỡng quyền cao, tóc xám và quăn, cặp mắt sáng như sao.

    - Tại sao? Bác muốn gì?

    Hắn nhún vai.

    - Tại sao với chẳng tại sao! Hắn nói một cách khinh bỉ. Người ta không thể làm điều gì mà không cần biết tại sao à? Tại vậy đó, để chơi? Thôi được, cho tôi theo, làm đầu bếp chẳng hạn. Tôi biết nấu súp.

    Tôi bật cười. Tôi thích cử chỉ và lời nói quả quyết sắc bén của hắn. Cả cái món súp của hắn cũng vậy. Mang cái gã ngúng nguẩy này với mình tới cái bờ biển xa xôi và hiu quạnh đó không phải là điều không hay, tôi nghĩ thầm. Những đĩa súp, những câu chuyện... Hắn có vẻ phiêu bạt giang hồ lắm, một thứ Sinh Bá* nhà hàng hải đây... Tôi thích hắn.

    - Ông đang nghĩ gì đó? hắn thân mật hỏi vừa lúc lắc cái đầu to lớn. Ông cũng cân nhắc nữa, phải không? Cân nhắc từng chút một, đúng không? Thôi, quyết định đi nào, can đảm lên!

    Gã cao lớn thô kệch đó đứng sừng sững trước mặt tôi, và ngẩng lên nói với hắn khiến tôi phát mệt. Tôi gập Dante lại.

    - Ngồi xuống đây, tôi bảo hắn. Làm một ly rượu đan sâm nhé?

    Hắn ngồi xuống, cẩn thận đặt gói quần áo của hắn lên cái ghế bên cạnh.

    - Một ly rượu đan sâm? Hắn khinh bỉ hỏi. Chủ quán, một rhum!

    Hắn nhấm nháp ly rhum của hắn từng ngụm nhỏ, chậm lâu trong miệng để thưởng thức, đoạn chậm rãi cho trôi xuống và sưởi ấm lòng. “Hiếu cảm, tay chơi sành sỏi, lọc lõi...” tôi nghĩ bụng.

    - Bác làm nghề gì?

    - Ðủ nghề, tay chân, đầu óc, làm tuốt. Chúng ta bị giới hạn nếu chúng ta lựa chọn.

    - Hồi gần đây, bác làm ở đâu?

    - Trong hầm mỏ. Tôi làm phu mỏ giỏi. Tôi biết đôi chút về kim loại. Tôi biết tìm mạch mỏ, khai đường hầm, xuống giếng; tôi không biết sợ. Tôi làm việc khá, tôi từng là đốc công, không có gì phải phàn nàn cả. Nhưng rồi ma quỉ xen vào công việc. Tối thứ bẩy rồi, tôi ngà ngà say, chẳng nói chẳng rằng tôi tới kiếm lão chủ mới đến hôm đó để kiểm soát và cho ngay lão một trận...

    - Một trận? Sao vậy? Hắn làm gì bác?

    - Làm gì tôi? không! Không làm gì hết, thực đấy! đó là lần đầu tiên tôi thấy lão. Lão quỉ đáng thương đó còn phân phát thuốc lá cho chúng tôi nữa chứ.

    - Sao nữa?

    - Ở Crete đã xẩy ra chuyện gì, Zorba? Kể đi!

    - Chúng ta có cần phải khua chiêng gõ mõ không? Zorba bực tức nói. Khổ quá, ông ơi! Tôi đã nói rằng thế giới này là một điều bí ẩn và con người chỉ là một con mãnh thú lớn.

    “Một con mãnh thú lớn và một ông trời con. Một tên phiến loạn đê tiện từ Macedonia đến cùng với tôi - người ta gọi hắn là Yorga, quân du thủ du thực, một con heo dơ dáy, sao cũng được - Hắn khóc lóc. “Sao mi khóc, tên trời đánh Yorga kia?” Tôi hỏi và tôi cũng khóc như mưa. “Sao mi khóc, đồ con heo?” Nhưng hắn không nói, ôm choàng lấy tôi và khóc sướt mướt như một đứa con nít. Thế rồi tên bủn xỉn thượng hạng ấy móc túi, lấy ra những đồng vàng thổ phỉ của dân Thổ, tung lên trời từng nắm đầy. Ông hiểu chưa, ông chủ, đó là tự do!”

    Tôi đứng dậy và lên boong để hứng cơn gió phũ phàng của biển.

    “Ðó là tự do, tôi nghĩ. Có một đam mê, chất hàng đống vàng và đột nhiên, chiến thắng nỗi đam mê của mình và tung hê kho hàng của mình cho gió bốn phương. Giải thoát khỏi một đam mê để tuân theo một đam mê khác, cao cả hơn. Nhưng việc đó, phải chăng cũng là hình thức của nô lệ? Hy sinh cho một ý tưởng, cho một giống nòi, cho Thượng Ðế? Hay điều đó có nghĩa là kiểu mẫu đặt càng cao, sợi dây nô lệ càng dài? Rồi lúc đó chúng ta có thể nô giỡn và đú đởn trong một đấu trường rộng lớn hơn và chết đi không gặp sợi dây. Vậy có phải cái đó người ta gọi là tự do không?”

    Xế chiều chúng tôi ghé vào bờ biển cát và thấy cát trắng mịn, những cây trúc đào còn hoa, cây minh quyết và xa hơn nữa, về bên tay phải, một ngọn đồi thấp và xám, không cây, tựa khuôn mặt một người đàn bà lộn ngược. Và dưới cằm nàng, trên cổ, có những mạch nâu sẫm của mỏ than bùn chạy qua.

    Một trận gió thu thổi nhẹ, những đám mây tua từ từ và dịu dàng đi qua trái đất và phủ bóng rợp lên mặt địa cầu. Những đám mây khác đang xây thành trên trời, đầy vẻ đe dọa. Mặt trời ló ra và ẩn đi, mặt đất sáng và tối lại như một khuôn mặt sống động và băn khoăn.

    *Sindbad - N.H.H



    Kỳ 6



    Tôi dừng lại giây lát và ngắm nhìn. Nỗi cô liêu thiêng liêng trải rộng trước mặt tôi, u hoài, nhưng quyến rũ, như sa mạc. Bài thơ Phật giáo bốc khỏi lên mặt đất và len lỏi vào trong tận đáy lòng tôi.

    Bao giờ sẽ rút vào trong cô liêu, đơn độc, không bạn đồng hành, không vui mà cũng chẳng buồn, với một niềm xác tín thiêng liêng duy nhất rằng tất cả chỉ là giấc mộng? Bao giờ quần áo tả tơi - không dục vọng - tôi sung sướng ẩn mình trong núi? Bao giờ thấy rằng thân thể chỉ là bệnh hoạn và tội lỗi, già lão và tử diệt - tự do, không sợ hãi đầy hân hoan, - tôi sẽ rút vào rừng? Bao giờ? Bao giờ? Bao giờ?

    Zorba lại gần, santuri cặp dưới nách.

    - Mỏ than bùn kia! Tôi nói để che giấu cảm xúc. Và giơ tay về phía ngọn đồi giống như khuôn mặt đàn bà.

    Nhưng Zorba cau mày không ngoái lại.

    - Ðể sau sẽ hay. Bây giờ chưa phải lúc, thưa ông chủ, hắn nói. Trước hết, phải chờ trái đất ngừng. Nó hãy còn tròng trành, con chó, nó tròng trành như một con tầu say, con đĩ chó. Chúng ta hãy vào trong làng.

    Nói đoạn hắn rảo bước đi.

    Hai đứa trẻ đi chân đất, sạm đen như dân Ả Rập chạy tới và đỡ va-li. Một nhân viên quan thuế to lớn, mắt xanh đang rít ống điếu trong căn lều dùng làm trụ sở quan thuế. Hắn liếc mắt nhìn chúng tôi, uể oải đưa mắt nhìn mấy cái va-li, cựa quậy một chút trên ghế như để đứng dậy. Nhưng hắn không có can đảm. Hắn chậm rãi nâng cái xe điếu lên và nói bằng giọng còn ngái ngủ:

    - Chào các ông!

    Một trong hai đứa trẻ lại gần tôi. Nó nháy cặp mắt xanh màu ô-liu:

    - Chả không phải dân Crete đâu! Nó nói, giọng chế nhạo. Trông chả làm biếng quá!

    - Dân Crete không làm biếng sao?

    - Họ làm biếng... phải, họ cũng làm biếng... đứa trẻ Crete trả lời, nhưng làm biếng cách khác.

    - Làng có xa đây không?

    - Ngay kia! Bằng một tầm đạn! Kìa, sau những vườn cây, trong khe suối. Làng đẹp lắm, ông chủ. Có đủ thú - cây minh quyết, cây đậu ván, đậu Hòa Lan, dầu, rượu vang. Còn đằng kia, trong đụn cát, dưa chuột, cà tô mát, cà và dưa hấu sớm nhất ở Crete. Gió Phi Châu làm cho chúng mau lớn, ông chủ. Nếu ông chủ ngủ trong vườn cây ăn trái ban đêm, ông chủ sẽ nghe thấy chúng nó kêu: rắc! rắc! Và lớn như thổi.

    Zorba đi trước, hơi xiên lệch. Ðầu óc hắn hãy còn choáng váng.

    - Cố gắng lên, Zorba! Tôi gọi với. Chúng ta thoát nợ rồi. Không việc gì phải sợ hết.

    Chúng tôi đi nhanh. Ðất cát trộn lẫn với vỏ sò vỏ ốc. Thỉnh thoảng có một cây tân-hà-liễu, một cây vả dại, một bụi cói, một vài cây thảo-bản bông vàng hắc. Không khí ngột ngạt. Mây mỗi lúc một thêm lũng thấp, gió tắt dần.

    Chúng tôi đi qua một cây vả lớn thân chẻ đôi, ngoằn ngoèo bắt đầu rỗng ruột vì già cỗi. Một đứa trẻ dừng lại. Nó hất cằm chỉ cho tôi cây cổ thụ.

    - Cây vả của Cô! Nó nói.

    Tôi sửng sốt. Trên đất Crete này, mỗi hòn đá, mỗi cái cây đều có một lịch sử bi thảm.

    - Của Cô! Tại sao vậy?

    - Thời ông nội tôi, con gái của một kỳ mục phải lòng một mục đồng. Nhưng cha cô ta không chịu; cô gái khóc lóc, kêu la, van xin lậy lục, nhưng ông già vẫn không đổi ý! Thế rồi một đêm cả hai cô cậu biến mất. Người ta đổ đi tìm, một, hai, ba hôm, một tuần cũng không thấy họ đâu hết! Nhưng họ bắt đầu bị bệnh truyền nhiễm, bởi thế người ta lần theo mùi hôi thối và tìm thấy họ dưới cây vả này, thối rữa, nhưng vẫn ôm ghì lấy nhau. Ông thấy chưa, người ta tìm thấy họ vì mùi hôi thối.

    Ðứa trẻ phá lên cười. Chúng tôi nghe tiếng xôn xao trong làng. Chó bắt đầu sủa, đàn bà nói the thé, gà gáy báo hiệu sự thay đổi trong thời tiết. Trong không khí thoang thoảng mùi bã nho bốc lên từ những thùng cất rượu raki.

    - Làng đây rồi! Hai đứa nhỏ la lên và lao đầu chạy.

    Khi chúng tôi đi vòng hết đồi cát, thôn làng nhỏ hiện ra, cheo leo trên sườn suối nước. Những ngôi nhà thấp, quét vôi trắng, sát vách nhau; và vì những cửa sổ mở làm thành những chấm đen, những ngôi nhà giống như những cái sọ người nêm trong đá.

    Tôi theo kịp Zorba.

    - Bây giờ chúng ta đã vào đến trong làng rồi, phải để ý lắm đến cách cư xử đấy nhé, Zorba, tôi khẽ ra lệnh cho hắn. Không được để họ nghi ngờ gì hết, Zorba! Mình hãy tỏ ra là những người làm ăn đứng đắn: Tôi là chủ và bác là đốc công. Dân Crete không đùa giỡn đâu, bác phải biết điều đó. Một khi họ để mắt tới mình là họ khám phá ra ngay cái kỳ cục nơi mình và gán cho mình một biệt hiệu. Không có cách nào thoát được. Tựa một con chó chạy rong với cái xoong cột vào đuôi.

    Zorba đưa bàn tay to lớn lên vuốt râu và chìm đắm trong suy tư. Sau cùng hắn nói:

    - Này ông chủ nếu có một bà góa trong nội địa, ông không việc gì phải sợ cả. Nếu không có...

    Comment


    • #3
      Alexis Zorba - Con Người Chịu Chơi

      Kỳ 7,8,9,10,11 và 12



      Ngay lúc đó, ở cổng làng một mụ ăn mày quần áo tả tơi chạy tới chúng tôi, chìa tay ra. Mụ đen đủi, dơ dáy và có một hàng ria đen và cứng.

      - Ê, bà con! Mụ thân mật gọi Zorba. Này, bà con có một linh hồn không?

      Zorba dừng lại.

      - Tôi có, hắn nghiêm trang trả lời.

      - Vậy cho tôi xin năm đồng đi!

      Zorba móc túi lấy ra một cái ví da rách mướp.

      - Ðây! Hắn nói.

      Và nụ cười xoa dịu cặp môi hãy còn nét chua cay. Hắn nhìn quanh và nói:

      - Theo tôi thấy ở đây không lấy gì làm đắt đỏ lắm, ông chủ! Năm đồng một linh hồn.

      Chó trong làng lăn xả vào chúng tôi, đàn bà thập thò ngoài hiên, trẻ con vừa nối đuôi theo chúng tôi vừa la ó. Một vài đứa kêu ăng ẳng, một vài đứa khác giả làm còi xe hơi, còn có đứa, chạy lên trước chúng tôi, ngoái cổ nhìn lại với cặp mắt mở lớn đầy ngạc nhiên.

      Chúng tôi đi tới ngã tư làng, ở đấy chúng tôi thấy hai cây bạch dương um tùm, xung quanh có những thân cây vát vuông một cách thô sơ dùng làm ghế ngồi. Trước mặt là quán café, trên treo một tấm bảng lớn, đã nhạt mầu sơn: “Khiêm Tốn quán Café-và-Hàng Thịt.”

      - Tại sao ông chủ cười? Zorba hỏi.

      Nhưng tôi chưa kịp trả lời thì từ quán café và hàng thịt năm sáu đứa khổng lồ mang áo lót xanh sẫm với thắt lưng đỏ túa ra. Họ kêu lớn:

      - Chào các bạn! Mời các bạn vào đây làm một ly raki. Rượu mới lấy trong thùng nấu ra hãy còn nóng hổi đây.

      Zorba tắc lưỡi:

      - Ông chủ nghĩ sao?

      Hắn quay lại nháy tôi.

      - Chúng ta vào uống một ly chăng?

      Chúng tôi uống một ly đốt cháy ruột gan. Lão chủ quán café và hàng thịt, một lão già to lớn tráng kiện và lanh lợi, mang ghế ra cho chúng tôi ngồi.

      Tôi hỏi xem chúng tôi có thể trọ ở đâu.

      - Các ông hãy đến nhà Madame Hortense, một người nào đó nói to.

      - Một người đàn bà Pháp ở đây sao? Tôi ngạc nhiên hỏi.

      - Mụ từ góc biển chân trời tới đây. Mụ đã đi hầu hết các nơi, khi trở về già mụ trôi giạt đến đây và mở một lữ quán sinh sống.

      - Bà ấy bán cả kẹo nữa! Một đứa trẻ nói leo.

      - Bà ấy còn thoa son trát phấn bứ bự! Một đứa khác nói. Bà ấy quấn dây băng quanh cổ... Bà ấy còn có một con két nữa.

      - Góa phụ? Zorba hỏi. Bà ấy có phải là góa phụ không?

      Lão chủ quán túm lấy một bên ria mép rậm xám của hắn.

      - Thử đếm đây xem có được bao nhiêu sợi râu, ông bạn? Bao nhiêu? Ấy, mụ ấy là bà góa của từng ấy đức ông chồng. Nghe thủng chưa?

      - Nghe thủng rồi, Zorba vừa trả lời vừa liếm môi.

      - Mụ có thể làm ông thành một kẻ góa vợ lắm ạ?

      - Coi chừng đấy nhé, ông bạn! Lão già la, và tất cả đều phá lên cười.

      Chúng tôi được đãi rượu lần nữa, lão chủ quán café mang rượu ra trên một cái khay cùng với bánh lúa mạch phô-mai dê, và lê.

      - Thôi, để họ yên! Lão nói. Không có đi tới nhà bà nào hết! Họ sẽ ngủ ở nhà tôi.

      - Họ sẽ trọ ở nhà tôi, Kondomanolia! Lão già nói. Tôi không có trẻ con, nhà lại rộng, thừa chỗ.

      - Xin lỗi, chú Anagnosti, lão chủ quán café ghé vào tai lão già nói to. Tôi nói trước.

      - Mày chỉ được giữ một thôi, lão Anagnosti nói. Tao sẽ lấy lão già.

      - Lão già nào? Zorba sừng sộ.

      - Chúng tôi đi cùng với nhau, tôi vừa nói vừa ra hiệu cho Zorba đừng nổi nóng. Chúng tôi đi cùng với nhau. Chúng tôi sẽ tới nhà Madame Hortense...

      - Xin chào quí khách! Xin chào quí khách!

      Một mụ đàn bà mập mạp, thấp lùn, tóc mầu gai đã phai mầu, hiện ra dưới những cây bạch dương, chân vòng kiềng đi núng na núng nính. Một nốt ruồi trang điểm cằm mụ. Mụ đeo một giải băng đỏ xung quanh cổ và cặp má úa héo của mụ trát đầy phấn mầu hoa cà. Một chùm tóc nghịch ngợm phất phơ trên trán mụ, khiến mụ giống hệt Sarah Berhnardt lúc về già trong vở L'Aiglon.

      - Hân hạnh được biết bà, bà Hostense! Tôi vừa đáp vừa sửa soạn hôn tay mụ, tôi bị lôi cuốn bởi một nỗi yêu đời bất chợt.

      Cuộc đời thình lình hiện ra như một câu chuyện thần tiên hay màn giáo đầu vở Giông Tố của Shakespeare. Chúng tôi vừa đặt chân lên hải đảo, ướt như chuột lột sau một cuộc đắm tàu tưởng tượng. Chúng tôi đang thám hiểm miền bờ biển kỳ thú, và trịnh trọng đón chào thổ dân. Mụ Hortense này là nữ chúa đảo, một giống hải thát vàng và bóng loáng, bị trôi dạt lên bờ biển cát này. Sau mụ, hiện ra vô số những cái đầu dơ dáy, lông lá vui tươi của thổ dân - hay của Caliban đang kiêu hãnh và khinh bỉ nhìn mụ.

      Zorba, hoàng tử giả trang, cũng nhìn mụ, cặp mắt mở lớn, như nhìn một người bạn đồng hành cố tri, một tầu buồm cũ kỹ đã giao chiến trên những mặt bể xa xôi lần lượt nếm mùi chiến thắng và thất bại, cửa sổ bên hông tầu chìm xuống nước, cột buồm gẫy - buồm rách - và bây giờ, bị rạch khía bởi những đường nứt nẻ mà mụ trét đi bằng kem và phấn, đã lui về bờ biển này và chờ đợi.

      Dĩ nhiên mụ chờ đợi Zorba, thuyền trưởng ngàn sẹo. Và tôi thích thú nhìn hai diễn viên này cuối cùng gặp nhau trong bối cảnh Crete, trang trí sơ sài và nguệch ngoạc vài nét bút lông đậm nét.

      - Cho hai giường, bà Hortense! Tôi vừa nói vừa cúi rạp mình trước người diễn viên tình ái lão thành. Hai giường không rệp...

      - Không có rệp, không, không có rệp mà! Mụ vừa la lên vừa đưa mắt thách thức nhìn tôi.

      - Có! Có mà! Những cái miệng của Caliban nhạo báng thốt lên.

      - Không có! Không có! Mụ vừa nhắc lại vừa lấy chân mập ú giậm những viên đá bành bạch. Mụ đi tất màu xanh da trời và một đôi giầy khiêu vũ cũ méo mó, với những cái nơ xinh xắn bằng lụa.

      - Hu! Hu! Ma quỉ bắt mụ đi! Caliban lại cười rộ lên.

      Nhưng mụ Hortense đường bệ bỏ đi và hướng dẫn chúng tôi theo. Mụ ngạt ngào mùi phấn và xà bông rẻ tiền.

      Zorba đi sau nuốt chửng mụ bằng mắt.

      - Ông chủ nhìn nhá! Hắn thì thầm. Lối con đĩ nó ưỡn ẹo: Pờ láp! Pờ láp! Giống như con cừu có cái đuôi đầy mỡ!

      Hai ba giọt mưa rơi xuống, trời tối sầm lại. Những lằn chớp xanh chém xối xả vào núi. Những cô gái nhỏ, cuộn mình trong tấm áo khoác da dê trắng, vội vã lùa bầy dê và cừu từ đồng cỏ về. Những thiếu phụ, quì trước lò sưởi, đang nhúm lửa chiều.

      Zorba bứt rứt ngoạm ria mắt không rời đôi mông nhún nhẩy của mụ đàn bà.

      - Hừm! Ðột nhiên hắn lẩm bẩm thở dài. Cuộc đời chó đẻ, con đĩ ngựa không bao giờ ngừng cợt nhả!

      Những phòng tắm cũ kê sát vào nhau hợp thành lữ quán nhỏ bé của mụ Hortense. Phòng thứ nhất là cửa tiệm bán kẹo bánh, thuốc lá, đậu phụng, bấc đèn, sách học vỡ lòng, nến và cánh-kiến-trắng. Bốn phòng khác, tiếp giáp nhau, làm thành phòng ngủ. Sân sau là nhà bếp, chỗ giặt quần áo, chuồng gà vịt và chuồng nuôi thỏ. Những bụi tre rậm rạp và những cây lê gai được trồng trong dải cát mịn xung quanh. Tất cả nồng mùi biển, phân thú vật và nước tiểu. Nhưng thỉnh thoảng, khi mụ Hortense đi qua, không khí đổi mùi hương - như thể người ta đổ chậu nước gội đầu của người thợ hớt tóc trước mũi ta.

      Giường đã dọn xong, chúng tôi đi nghỉ và đánh một giấc tới sáng. Tôi không nhớ đêm qua đã mơ những gì, nhưng khi thức dậy, tôi cảm thấy nhẹ nhõm và thoải mái như vừa tắm ở biển lên.

      Hôm nay là Chủ Nhật, ngày mai thợ thuyền từ các làng lân cận sẽ tới bắt đầu làm mỏ. Bởi thế hôm nay tôi có thì giờ đi dạo một vòng để thăm thú bãi biển mà định mệnh đã xô tôi tới. Bình minh mới hơi le lói khi tôi bước ra. Tôi đi qua những mảnh vườn, dọc theo mép biển, vội vàng làm quen với đất, nước, không khí thổ ngơi, ngắt những cây cỏ dại, và lòng bàn tay tôi ngào ngạt mùi rau thơm, đan sâm và bạc hà.

      Tôi trèo lên một ngọn đồi và nhìn quanh. Một vùng khắc khổ toàn đá hoa cương và đá vôi rất rắn chắc. Những cây minh-quyết đậm mầu, những cây ô-liu tráng bạc, những cây vả và những cây nho. Trong những lòng chảo khuất, có những vườn cam, chanh và sơn-tra-tử; sát nên bờ nước, có những vườn rau. Về phía Nam, một vùng biển mênh mông, hãy còn cuồng nộ, gầm thét, xô ầm từ Phi Châu tới, gậm nhấm bờ biển Crete. Ngay gần bên, một hòn đảo nhỏ đầy cát, rực hồng dưới những tia nắng đầu tiên.

      Ðối với tôi phong cảnh Crete này, tựa một áng văn vần hay: bố cục kỹ lưỡng, giản dị, không cầu kỳ, mãnh liệt và thận trọng. Diễn tả điều chính yếu một cách cô đọng nhất, nó không suồng sã, không mảy may giả tạo. Nó nói điều phải nói với một vẻ khắc khổ hùng tráng. Nhưng giữa những dòng khô khan người ta có thể nhận thấy một vẻ đa cảm và dịu dàng bất ngờ; trong những lũng khuất, những cây chanh và những cây cam dâng hương, và từ biển bao la cuối trời, tỏa ra một nguồn thơ lai láng.

      - Crete, tôi thầm thì, Crete..., và tim tôi đập rộn ràng.

      Tôi bước xuống trái đồi nhỏ và đi men theo bờ nước. Những thiếu nữ líu lo chợt xuất hiện, khăn choàng trắng như tuyết, giầy ống vàng, váy xắn cao; các cô sắp đi dự lễ Misa tại tu viện xa xa, trắng xóa một mầu bên bờ biển kia.

      Tôi dừng lại. Khi vừa thấy tôi, tiếng cười của các cô vụt tắt. Khuôn mặt các cô khi thấy một người đàn ông, chợt khép lại một cách hung dữ. Từ đầu tới chân, thân thể của các cô giữ thế thủ và ngón tay các cô hốt hoảng bíu chặt lấy áo cánh cài khuy chặt.

      Sợ hãi nổi lên trong máu các cô. Trên suốt một miền bờ biển Crete quay về Phi Châu này, từ nhiều thế kỷ nay, quân cướp biển thường đột nhập, cướp đi dê cừu, đàn bà, trẻ con. Chúng trói họ bằng những sợi dây lưng đỏ, ném họ vào hầm tầu và nhổ neo để đem bán ở Algiers, Alaxandria, Beirut. Từ nhiều thế kỷ nay, trên miền duyên hải viền những bím tóc này, biển đã thốt lên lời than thở. Tôi nhìn đám thiếu nữ hung tợn đang lại gần, cô nọ bám sát vào cô kia, như để làm thành một hàng rào không thể vượt qua. Ðó là một phản ứng tự nhiên, không thể thiếu trong những thế kỷ qua, và ngày hôm nay trở lại không duyên cớ, theo nhịp một điều tất yếu đã biến mất.

      Khi các thiếu nữ đi qua mặt tôi, tôi lặng lẽ tránh sang bên, mỉm cười. Thế là ngay lập tức như thể các cô đột nhiên cảm thấy nỗi nguy hiểm sợ hãi đã qua hàng thế kỷ rồi, thảng thốt thức dậy trong thời đại an bình của chúng ta, khuôn mặt các cô tươi lên, chiến tuyến hàng ngũ chặt chẽ giãn ra và nhất loạt, các cô cất tiếng vui tươi và trong trẻo chào tôi. Ngay lúc đó, chuông ở tu viện xa xa, reo vui, cuồng nhiệt, vang rền không gian với những âm thanh hân hoan.

      Mặt trời đã lên cao, bầu trời trong vắt. Tôi thu mình trong đá, đậu như một con hải âu trên một tảng đá ngầm, và ngắm biển. Tôi cảm thấy thân thể tôi đầy sinh lực, tươi mát, thuần thục. Và tâm trí tôi, theo sóng trở thành một lượn sóng và cũng tuân theo nhịp biển, không chống cưỡng.

      Tim tôi dần dần căng phồng lên. Nhiều giọng nói mờ ám, hống hách và nài nỉ cất lên trong tôi. Tôi biết ai đang kêu gọi tôi. Bất cứ khi nào tôi ở một mình trong giây lát, nó lại kêu gào, xao xuyến vì những linh cảm kinh khủng, vì những mối sợ hãi điên cuồng, vì những cảm hứng bồng bột và chờ đợi nơi tôi sự giải thoát.

      Tôi vội vàng mở Dante, người “bạn đồng hành” ra, để không nghe và để yểm trừ con quỉ khủng khiếp. Tôi lật giở đọc chỗ này một câu, chỗ kia một tiết, hồi tưởng lại cả đoạn ca dài, và từ những trang mãnh liệt đó, những bị kẻ đọa đầy vừa đứng lên vừa gào thét. Trên cao hơn, những linh hồn bị thương đang cố gắng trèo lên một sườn núi cheo leo. Cao hơn nữa, trong những cánh đồng ngọc bích, những tâm hồn được ân phúc thơ thẩn tựa những con đom đóm sáng rực. Tôi đi đi lại lại từ trên xuống dưới tòa dinh thự khủng khiếp của định mệnh, tôi lang thang dạo chơi trong Ðịa Ngục, Lò Luyện Tội, Thiên Ðàng như ở nhà riêng. Tôi đau khổ, hy vọng hay thưởng thức vĩnh phúc trong khi buông theo những vần thơ kỳ diệu.

      Ðột nhiên tôi gập Dante lại và nhìn ra khơi. Một con hải âu, bụng đặt trên mặt nước, lên xuống dập dình theo sóng biển, sung sướng hưởng niềm hoan lạc tuyệt vời của buông xả. Một thiếu niên sạm nắng hiện ra bờ nước, đi chân không và miệng hát những bản tình ca. Có thể cậu ta hiểu nỗi đau khổ những bài hát đó diễn tả, bởi giọng cậu ta bắt đầu khan như giọng một con gà trống con.

      Trong bao năm, bao thế kỷ nay, những vần thơ của Dante cũng được ngâm lên như thế trong xứ sở của thi sĩ. Và giống như những bản tình ca sửa soạn cho thanh thiếu nữ yêu nhau, những vần thơ nóng bỏng Florentine sửa soạn trai tráng Ý tranh đấu cho giải thoát. Tất cả, từ thế hệ nọ sang thế hệ kia, cảm thông với tâm hồn thi nhân, đổi nô lệ họ thành tự do.

      Tôi nghe thấy tiếng cười sau lưng và lập tức rớt từ những đỉnh cao của Dante xuống. Tôi quay lại và thấy Zorba đứng sau lưng tôi, tươi cười rạng rỡ.

      - Làm cái trò gì lạ vậy, ông chủ? Hắn nói to. Tôi đi kiếm ông cả giờ, nhưng biết ông ẩn ở đâu mà kiếm?

      Thấy tôi yên lặng, hắn tiếp:

      - Quá trưa rồi, con gà đã chín; con vật đáng thương đó sắp rừ nát ra cả rồi đấy! Ông biết chưa?

      - Tôi biết rồi, nhưng tôi không đói.

      - Không đói! Zorba vừa kêu lên vừa vỗ đánh đét một cái vào đùi. Nhưng từ sáng tới giờ ông đã có chút gì dính răng đâu. Cũng phải chăm nom đến thân thể nữa chứ, hãy thương nó một chút. Cho nó ăn với. Ðó là con lừa kéo xe của chúng ta, ông thấy không? Nếu mình không cho nó ăn, nó sẽ bỏ rơi mình ngang xương giữa đường cho mà coi.

      Từ bao năm nay tôi khinh miệt những lạc thú của xác thịt, và nếu thuận tiện, tôi ăn vụng trộm, như phạm một hành động nhục nhã. Nhưng để Zorba khỏi kỳ kèo, tôi nói:

      - Ðược rồi, tôi tới đây.

      Chúng tôi hướng về phía làng. Những giờ phút trong núi đá vụt qua như những giờ ân ái, nhanh như chớp.

      - Ông nghĩ tới mỏ than bùn phải không? Zorba hỏi, hơi ngần ngại.

      - Bác muốn tôi nghĩ đến điều gì khác bây giờ? Tôi vừa cười vừa hỏi lại. Ngày mai, chúng ta sẽ bắt đầu làm việc. Tôi phải tính toán chứ.

      Zorba liếc mắt quan sát tôi và nín lặng. Tôi hiểu hắn lại cân nhắc tôi, bán tín bán nghi.

      - Tính toán kết quả ra sao? Hắn dò hỏi một cách thận trọng.

      - Sau ba tháng mỗi ngày chúng ta phải lấy lên được mười tấn than để bù lại những khoản chi phí.

      Zorba nhìn tôi, nhưng lần này hắn có vẻ lo âu. Lát sau hắn nói:

      - Nhưng ma quỉ, tại sao ông ra bờ biển để tính với toán? Ông chủ tha lỗi cho câu hỏi đó, nhưng quả thực tôi không hiểu. Khi tôi phải vật lộn với những con số, tôi thích chui xuống một cái hố để khỏi nhìn thấy gì hết. Nếu tôi ngẩng lên và nhìn thấy biển, hay một cái cây, hay một người đàn bà, dù là một bà già, hừ! Xéo đi cho rảnh! Thế là tính toán với những con số khỉ gió chuồn gấp, người ta nói chúng mọc cánh...

      - Nhưng đó là lỗi tại bác, Zorba! Tôi nói để trêu hắn. Bác không đủ sức mạnh tập trung tư tưởng.

      - Tôi không rõ, ông chủ. Cái đó còn tùy. Có những trường hợp ngay cả đến lão Salomon khôn ngoan... Thí dụ, một hôm tôi đi qua một thôn nhỏ thấy một ông cố nội tám chín mươi tuổi đang trồng một cây hạnh đào. “Ê! Nội ơi, tôi gọi lão, nội trồng một cây hạnh đấy à?” Và lão, lọm khọm, quay lại và bảo tôi: “Lão, con ơi, lão hành động như không bao giờ lão phải chết cả.” Còn tôi, tôi trả lời lão: “Tôi hành động như tôi phải chết từng giây từng phút.” Trong hai chúng tôi ai là người có lý, ông chủ?

      Hắn nhìn tôi một cách đắc thắng và nói:

      - Tôi chờ ông trả lời đó!

      Tôi nín lặng. Hai con đường cheo leo và táo bạo như nhau đều có thể cùng dẫn đến một đỉnh. Hành động như thể cái chết không có, vừa hành động vừa nghĩ đến cái chết từng giây, từng phút, có lẽ giống nhau. Nhưng lúc Zorba hỏi, tôi không biết điều đó.

      - Sao? Zorba chế giễu hỏi. Ðừng lo ngại, ông chủ, ông không lý luận ra đâu. Thôi chúng ta nói chuyện khác. Tôi, lúc này tôi nghĩ đến bữa ăn trưa, đến món cơm trộn thịt cay với quế ở trên và đầu óc tôi bốc hơi như đĩa cơm trộn thịt cay. Ăn trước đã, nặng bụng trước đã rồi chúng ta sẽ thấy. Việc nào vào lúc nấy. Bây giờ, trước mặt chúng ta là món cơm trộn thịt cay, vậy, hãy để tâm trí chúng ta trở thành cơm trộn thịt cay. Ngày mai, than bùn sẽ ở trước mặt chúng ta, vậy tâm trí chúng ta phải trở thành than bùn. Không chơi trò nửa vời, ông hiểu không?

      Chúng tôi đi vào trong làng. Những người đàn bà đang ngồi trò chuyện trên ngưỡng cửa; những cụ già, lặng lẽ tì tay trên gậy. Dưới một cây lựu trĩu trái; một mụ già nhỏ bé nhăn nheo đang bắt rận cho cháu.

      Trước quán café một lão già mặt khắc khổ, đăm chiêu, mũi quặm, vẻ ông lớn đang đứng thẳng. Ðó là Mavrandoni, bô lão trong làng, người đã cho chúng tôi thuê mỏ than bùn. Ðêm qua lão đã ngủ tại nhà mụ Hortense để dẫn chúng tôi về nhà lão. Lão nói:

      - Các ông ở trọ tại lữ quán thật là một điều rất xấu hổ cho chúng tôi, làm như trong làng này không có ai để đón tiếp các ông.

      Lão nghiêm trang, cân nhắc lời ăn tiếng nói. Chúng tôi đã từ chối. Lão bị mếch lòng nhưng không nài ép.

      - Tôi làm bổn phận tôi, lão nói lúc cất bước ra về; các ông tự do.

      Ít lâu sau, lão sai người mang lại cho chúng tôi hai bánh phô mai, một giỏ lựu, một bình nho khô và một hũ rượu raki trong bọc mây. Người nhà lão nói trong khi dỡ đồ do con lừa nhỏ chở xuống:

      - Thuyền trưởng Mavrandoni gửi lời chào ông! Ông nói của ít nhưng lòng nhiều.

      Chúng tôi niềm nở chào vị hương mục.

      - Chúc các ông trường thọ! Lão vừa nói vừa chắp tay lên ngực.

      Rồi lão im lặng.

      - Lão không ưa nói nhiều, Zorba thì thầm. Một lão già gàn.

      - Lão kiêu hãnh, tôi nói. Tôi thích lão.

      Chúng tôi đến nơi. Hai cánh mũi Zorba hớn hở phập phồng. Vừa nhìn thấy chúng tôi từ ngưỡng cửa mụ Hortense kêu lên một tiếng và bỏ chạy vào trong bếp.

      Zorba đặt bàn trong sân, dưới giàn nho rụi lá. Hắn cắt những lát bánh to, mang rượu vang ra đặt chén bát, muỗng nĩa. Hắn quay lại nhìn tôi một cách tinh quái, và chỉ bàn ăn: Hắn đã sắp ba bộ muỗng nĩa!

      - Ông hiểu chứ, ông chủ? Hắn thì thào.

      - Tôi hiểu rồi, tôi đáp. Tôi hiểu rồi, lão phóng đãng.

      - Càng già, càng cay, hắn vừa nói vừa liếm môi. Tôi biết quá mà.

      Hắn nhanh nhẹn lăng xăng chạy qua chạy lại, mắt sáng lên. Hắn hát nho nhỏ những bản tình ca cũ kỹ.

      - Sống là vậy, ông chủ. Lúc này, tôi hành động như thể tôi phải chết ngay bây giờ. Bởi vậy tôi hối hả để khỏi lăn đùng ra chết trước khi ăn con gà.

      - Ngồi vào bàn, mụ Hortense ra lệnh.

      Mụ mở vung và đặt cái nồi trước mặt chúng tôi. Nhưng mụ há hốc miệng: mụ nhận thấy ba bộ muỗng nĩa. Ðỏ mặt vì sung sướng, mụ nhìn Zorba và cặp mắt sắc, xanh tươi của mụ chớp chớp.

      - Mụ bốc lửa trong quần lót, Zorba nói thầm với tôi.

      Ðoạn, với một vẻ lễ phép quá đáng, hắn quay về phía mụ già và nói:

      - Hỡi nữ thần của sóng, chúng tôi là những kẻ đắm tầu và biển đã xô dạt chúng tôi vào vương quốc ngài. Xin ngư nữ hãy cho chúng tôi hân hạnh được mời ngài dùng bữa với chúng tôi.

      Mụ ca sĩ già dang hai cánh tay, và khép lại như thể mụ muốn ôm cả hai chúng tôi, đong đưa một cách duyên dáng, lướt qua Zorba, đoạn vượt qua tôi, và cun cút chạy vào phòng. Lát sau mụ lại xuất hiện, đong đưa, nhún nhẩy, và mặc bộ đồ diện nhất của mụ: một tấm váy nhung xanh óng ánh có những giải băng vàng sờn rách. Áo che thân trên mở rộng một cách niềm nở và mụ đã gài trong chỗ khoét lõm vào một bông hồng bằng vải nở hết cánh. Tay mụ xách một cái lồng két mụ đem ra treo ở giàn nho.

      Chúng tôi để mụ ngồi giữa, Zorba phía bên phải, tôi phía bên trái mụ.

      Cả ba chúng tôi ăn ngấu nghiến. Một hồi lâu chúng tôi không ai nói năng gì. Trong chúng tôi, con thú đang ăn no, uống say. Ðồ ăn chẳng bao lâu biến thành máu, thế giới trở nên đẹp đẽ hơn, người đàn bà ngồi kế bên chúng tôi mỗi lúc một trẻ thêm và những vết nhăn biến mất. Con két treo trước mặt chúng tôi, áo mặc ngoài xanh, áo gilet vàng, cúi xuống nhìn chúng tôi. Trông nó khi thì giống như một gã quái dị nhỏ thó bị bùa mê, khi thì tựa như linh hồn mụ ca sĩ già, mặc áo xanh vàng. Và trên đầu chúng tôi giàn nho trụi lá đột nhiên đầy những chùm nho đen lớn.

      Zorba đảo mắt qua lại, mở rộng hai tay như muốn ôm cả trần gian.

      - Sao kỳ vậy, ông chủ? Hắn ngạc nhiên kêu lên. Mới uống có một ly rượu nhỏ mà đã thấy thế giới đảo điên. Ðời cũng lạ lùng vậy đó, ông chủ! Thực thế, kìa, ở trên đầu chúng ta là nho hay là thiên thần, tôi chịu không thể phân biệt được. Hay là không có gì hết, và không có gì tồn tại, không có gà, không có ngư nhân mỹ nữ, không có cả Crete? Nói, ông chủ nói đi, không tôi phát điên lên mất!

      Zorba bắt đầu lanh lợi. Hắn đã làm hết con gà giò và bắt đầu nhìn mụ Hortense một cách thèm thuồng. Cặp mắt hắn chằm chặp nhìn mụ, đưa lên, đưa xuống, luồn vào trong bộ ngực nở nang như mơn trớn. Ðôi mắt nhỏ nhắn của mụ già cũng sáng lên nữa, mụ thích rượu vang và đã nốc cạn vài ba ly. Và con quỉ nghịch ngợm trong rượu đã đưa mụ trở lại thuở vàng son xa xưa. Mụ trở nên dịu dàng, vui vẻ và cởi mở hơn. Mụ đứng lên, gài chốt cửa ngoài để dân làng - “những quân mọi rợ” như mụ thường gọi - khỏi nhòm ngó. Mụ châm một điếu thuốc, và cái mũi hếch nhỏ đặc Pháp của mụ bắt đầu thở ra từng luồng khói cuồn cuộn.

      Vào những giây phút như thế tất cả những cửa ngỏ của người đàn bà mở tung. Lính gác ngủ yên và một lời nói dịu dàng cũng có sức mạnh như vàng hay tình yêu. Tôi châm tẩu và đưa đẩy lời nói dịu dàng.

      - Bà Hortense, bà làm tôi nhớ tới Sarah Bernhardt... hồi son trẻ. Tôi không thể ngờ có thể tìm thấy ở nơi hoang dã này một vẻ đẹp thanh lịch, duyên dáng, lịch sự và diễm lệ nhường ấy. Shakespeare nào đã đưa bà đến đây, giữa đám dân mọi rợ này?

      - Shakespearse? Mụ vừa hỏi vừa giương cặp mắt xanh lợt lên. Shakespeare nào?

      Tâm trí mụ bay bổng về những hí viện ngày xưa mụ đã lui tới. Trong nháy mắt, mụ lượn một vòng quanh những quán café - ca nhạc, tửu quán, từ Ba Lê đến Beirut, và từ đó dọc theo bờ biển Anatolia và đột nhiên mụ nhớ ra: chính tại Alexandria, trong một gian phòng lớn với những đèn treo, ghế bọc nhung, đàn ông và đàn bà, những tấm lưng trần, hương thơm, hoa. Thình lình, tấm màn nhung kéo lên và một tên da đen khủng khiếp hiện ra...

      - Shakespeare nào? Mụ hỏi lại, kiêu hãnh vì cuối cùng nhớ ra. Có phải cái người mà người ta cũng còn gọi là Othello ấy không?

      - Chính hắn. Shakespeare nào đã xô dạt bà lên hoang đảo này, thưa bà?

      Mụ nhìn quanh. Những cánh cửa đã khép kín, con két đã ngủ, những con thỏ đang làm ái tình, chúng tôi trơ trọi. Xúc động, mụ bắt đầu mở bầu tâm sự như người ta mở một cái rương cũ đầy hương liệu, thư tình vàng theo thời gian và cổ kính tàn y...

      Mụ nói tiếng Hy Lạp tàm tạm, nuốt chữ, lộn vần. Tuy nhiên, chúng tôi khó mà nín cười được, đôi khi - chúng tôi uống đã khá nhiều - chúng tôi òa khóc.

      - Ðó (đại khái là điều mụ kiều nữ già đã kể cho chúng tôi nghe trong sân thơm ngát nhà mụ) đó, người các ông đang thấy trước mặt đây không phải là ca sĩ phòng trà, không! Trước kia tôi là một nghệ sĩ nổi danh. Tôi mặc quần áo lót bằng lụa viền đăng-ten thứ thiệt. Nhưng tình yêu...

      Mụ thở dài, châm một điếu thuốc mới từ điếu của Zorba.

      - Tôi yêu một thủy sư đô đốc. Crete đang trong thời kỳ cách mạng và hạm đội của các cường quốc thả neo trong hải cảng Suda. Mấy hôm sau tôi cũng cắm neo tại đây. A! Thật tuyệt vời! Các ông phải thấy bốn thủy sư đô đốc: Anh, Pháp, Ý, Nga. Tất cả đầy vàng, giầy bóng, mũ gài lông. Hệt như những con gà trống. Những con gà trống lớn mỗi con nặng từ tám mươi đến một trăm kí-lô. Và râu ơi là râu, ria ơi là ria! Quăn, óng mượt, nâu, vàng, xám, hung, thơm tho làm sao! Mỗi người có một hương thơm riêng, vì thế tôi có thể phân biệt được họ trong đêm tối. Nước Anh có mùi eau-de-Cologne, nước Pháp mùi đổng thảo, nước Nga mùi xạ và nước Ý, a! nước Ý mê ly long-diên-hương! Chúa ơi! Râu ơi là râu, ria ơi là ria!

      “Thường thường, chúng tôi họp nhau trên soái hạm và bàn bạc về cách mạng. Tất cả binh phục đều được cởi bỏ, còn tôi chỉ còn một tấm áo chemise cộc tay dính vào da thịt, bởi vì các ông tướng đã đổ champagne lên đó. Chúng tôi bàn bạc về cách mạng, chuyện trò nghiêm trang đứng đắn, tôi túm lấy râu họ và xin họ đừng pháo kích đám dân Crete thân yêu khốn khổ. Chúng tôi có thể nhìn thấy họ qua ống nhòm, trên một mỏm đá, gần La Canea. Trông họ nhỏ, nhỏ li ti như những con kiến, với những cái quần cụt xanh và giầy ống vàng. Và họ kêu la, kêu la, và họ cầm một lá cờ...”

      Dẫy lau sậy rào giậu quanh sân lay động. Người nữ chiến già dừng lại, sợ hãi. Trong đám lá, những cặp mắt tinh quái sáng rực. Ðám trẻ trong làng đánh hơi thấy bữa tiệc xa hoa của chúng tôi, đang rình mò xem.

      Người ca sĩ cố gắng đứng lên nhưng đứng không nổi: mụ đã ăn uống quá nhiều, mụ ngồi xuống, toát mồ hôi. Zorba lượm một hòn đá. Lũ trẻ vừa chạy vừa la làng.

      - Nói tiếp đi, người đẹp của tôi, nói tiếp đi, cưng! Zorba nói và xích lại gần mụ hơn chút nữa.

      - Vì thế tôi nói với thủy sư đô đốc Ý, người thân mật với tôi nhất, tôi nắm lấy râu lão và nói: “Canavaro của em - tên lão - Canavaro yêu quí của em, đừng làm bum! Bum! Ðừng làm bum! Bum!”

      “Biết bao lần người đàn bà mà các ông đang thấy đây đã cứu dân Crete khỏi chết! Biết bao lần súng đại bác sẵn sàng nhả đạn và tôi đã nắm lấy râu viên thủy sư đô đốc và tôi không để lão làm bum! Bum! Nhưng có ai nhớ ơn tôi không? Tôi có được một cái huy chương nào không...”

      Mụ Hortense nổi giận vì lòng vô ơn bạc nghĩa của con người. Mụ già nắm bàn tay mềm và nhăn nheo đập xuống bàn. Và Zorba, xòe hai bàn tay lão luyện đặt lên hai đầu gối dang ra của mụ, nắm lấy, giả vờ xúc động, kêu lên:

      - Bouboulina* của tôi, cho tôi xin, đừng làm bum! Bum!

      - Bỏ tay xuống! Mụ quang quác nói. Ông coi tôi là hạng người nào?

      Và mụ đờ đẫn liếc nhìn hắn.

      - Dù sao cũng còn trời cao kia, lão quỉ quyệt nói. Ðừng giận dỗi, Bouboulina của tôi. Có chúng tôi đây, đừng sợ!

      Mụ kiều nữ già ngước đôi mắt xanh gay gắt nhìn trời; mụ nhìn thấy con két xanh lè của mụ đang ngủ trong lồng.

      - Canavaro của em, Canavaro yêu quí của em! Mụ thì thầm một cách âu yếm.

      Con két nhận ra giọng nói của mụ, choàng mở mắt, bám lấy nan lồng và bắt đầu kêu bằng cái giọng khàn khàn của một người chết đuối!

      - Canavaro! Canavaro!

      - Có mặt! Zorba vừa kêu lớn vừa đặt tay lên hai đầu gối đã được xiết bao thờ phụng một lần nữa, như thể hắn muốn chiếm hữu lần này.

      Mụ ca sĩ quằn quại trên ghế và lại mở cái miệng rúm ró ra:

      - Tôi cũng can đảm sát cánh chiến đấu... Nhưng những ngày đen tối bắt đầu... Crete được giải phóng, những hạm đội được lệnh triệt thoái. “Còn tôi, tôi sẽ ra sao? Tôi vừa la vừa nắm lấy bốn hàm râu. Các ông sẽ bỏ tôi nơi đâu? Tôi đã quen với quyền cao chức trọng, tôi đã quen dùng rượu champagne với gà rô-ti, tôi đã quen với những chú lính thủy kháu khỉnh chào tôi kiểu nhà binh. Tôi sẽ ra sao? Bốn lần góa bụa hay sao, các quan thủy sư đô đốc ơi!”

      “Ô hô”, họ cười hô hố. A! Ðàn ông! Họ thích cho đầy bảng Anh, lire Ý, rúp Nga và đồng napoléons. Tôi nhét trong vớ, trong ngực áo và trong giầy. Buổi tối cuối cùng, tôi khóc lóc kêu gào đến nỗi các ông đô đốc phải mủi lòng thương hại tôi. Họ đổ champagne vào đầy bồn tắm, ẵm tôi dìm vào đó - chúng tôi rất thân mật nhau, ông thấy chưa - và sau đó, họ uống tất cả champagne trong bồn để tỏ lòng quí trọng tôi và họ say khướt. Sau đó, họ tắt đèn...

      “Buổi sáng hôm sau, tôi ngửi thấy đủ mọi hương thơm lớp lớp chồng lên nhau: mùi đổng-thảo eau-de-Cologne, xạ hương và long-diên-hương. Bốn đại cường - Anh, Pháp, Nga, Ý - tôi đặt ở đây, đây này, trên đầu gối tôi, và tôi điều khiển họ, nhìn đây, như vậy đó!”

      Comment


      • #4
        Alexis Zorba

        Kỳ 13



        Mụ Hortense dang cánh tay mũm mĩm, đưa lên đưa xuống như khiến một chú bé nhẩy trên đầu gối mụ.

        - Ðó, như vậy đó! Như vậy đó!

        “Khi trời sáng họ bắt đầu khai hỏa súng thần công, tôi không nói dối đâu, tôi xin thề danh dự với các ông, và một con thuyền trắng mười hai tay chèo đến đón tôi và đưa tôi vào đất liền.”

        Mụ rút một chiếc khăn tay nhỏ xíu ra và bắt đầu khóc, không tài nào dỗ nổi.

        - Bouboulina của tôi, Zorba say sưa kêu lên. Nhắm mắt lại đi, nhắm mắt lại đi cưng. Anh là Canavaro đây!

        - Tôi nói bỏ tay xuống! Mụ đàn bà dễ thương của chúng tôi làm bộ nhõng nhẽo nói. Thử nhìn lại bộ mặt đẹp trai của mình xem! Ngù vai vàng đâu, mũ tam giác, hàm râu thơm phức đâu? Ai không biết xấu.

        Mụ dịu dàng siết tay Zorba và lại khóc.

        Không khí trở nên mát mẻ hơn. Chúng tôi cùng im lặng trong giây lát. Biển cả đằng sau dẫy lau sậy thở dài. Sau cùng, biển êm ả và trầm lặng. Gió lịm đi, mặt trời lặn. Hai con quạ chiều hôm bay qua đầu chúng tôi và cánh chúng rít lên như xé lụa - tấm áo lụa của một nàng ca kỹ.

        Ánh hoàng hôn rơi lả tả như một đám bụi vàng rắc trên sân. Mái tóc mụ Hortense bắt lửa và rung động trong cơn gió hiu hiu buổi chiều như thể muốn bay để truyền lửa sang đầu óc những người bên cạnh. Bộ ngực nửa trần của mụ, hai đầu gối không khép liền, đẫy ra vì tuổi tác, những nếp nhăn trên cổ, đôi giầy khiêu vũ nhuộm ánh vàng.

        Mụ kiều nữ già của chúng ta rùng mình. Lim dim đôi mắt đỏ hoe vì nước mắt và rượu, mụ hết nhìn tôi rồi lại nhìn Zorba, lúc này, môi khô ráo, đang chết mê chết mệt vì bộ ngực của mụ. Bây giờ trời tối sẩm hơn. Mụ nhìn cả hai chúng tôi với một vẻ dò hỏi, cố gắng phân biệt kẻ nào trong chúng tôi là Canavaro.

        - Bouboulina của tôi, Zorba đắm đuối thì thầm trong khi kê đầu gối vào đầu gối mụ. Ðừng lo ngại, không có Thượng Ðế mà cũng chẳng có ma quỉ gì hết. Ngẩng mái đầu nho nhỏ xinh xinh của em lên, tay chống lên má và hãy hát cho chúng tôi nghe một bài nào. Hoan hô cuộc sống và cho cái chết chết luôn!...

        Zorba rạo rực. Trong khi tay trái hắn xoắn ria mép, tay phải hắn sờ soạng trên người ca kỹ say. Hắn nói không ra hơi và cặp mắt hắn lờ đờ. Chắc chắn không phải mụ già xác ướp và trang điểm thái quá này hắn nhìn thấy trước mặt mà là tất cả cái “giống cái” như hắn thường gọi đàn bà. Cá nhân biến mất, bộ mặt bị xóa nhòa. Trẻ hay già, đẹp hay xấu, đó chỉ là những biến thể không quan trọng. Sau mỗi người đàn bà lồ lộ cái khuôn mặt khắc khổ, thiêng liêng và đầy bí ẩn của Aphrodite.

        Chính khuôn mặt đó Zorba đang nhìn thấy, chính khuôn mặt đó hắn đang nói với và thèm muốn; mụ Hortense chỉ là cái mặt nạ phù du và trong suốt mà Zorba xé rách toang để hôn lên cái miệng vĩnh cửu.

        - Ngẩng khuôn cổ ngà ngọc của em lên, cưng, cưng, hắn hổn hển khẩn khoản. Ngẩng khuôn cổ ngà ngọc của em lên, hát cho chúng tôi nghe đi nào!

        Mụ ca kỹ già tỳ má trên bàn tay mũm mĩm, bị cắt cứa bởi giặt giũ; cặp mắt mụ trở nên thờ thẫn. Mụ thốt lên một tiếng than não nuột, man rợ và bắt đầu bản nhạc ưa thích, hát đi hát lại nhiều lần trong khi nhìn Zorba bằng cặp mắt lim dim ngây ngất - mụ đã thực hiện xong cuộc lựa chọn:

        Au fil de mes jours

        Pourquoi t'ai-je rencontrée...*

        Zorba nhẩy cẳng lên đi tìm cây santuri của hắn, ngồi xếp bằng trên mặt đất, giở đồ nghề, tỳ trên đầu gối và duỗi hai bàn tay to lớn ra.

        - Ôi chao! Ôi chao! Hắn rống lên. Lấy dao cắt cổ họng tôi đi, Bouboulina của tôi ơi!

        Khi đêm bắt đầu buông xuống, khi sao mọc ở trên trời và tiếng đàn santuri tán tỉnh và đồng lõa ngân lên, mụ Hortense, tọng đầy thịt gà và cơm, hạnh đào nướng và rượu, lảo đảo vùi đầu trên vai Zorba thở dài. Mụ cọ xát nhè nhẹ vào hai bên cạnh sườn trơ xương của hắn, ngáp và lại thở dài thườn thượt.

        Zorba ra hiệu cho tôi và hạ thấp giọng thì thầm:

        - Mụ đang lên cơn, ông chủ. Ði đi, để mặc chúng tôi.

        4

        Trời vừa sáng, tôi mở mắt ra và trông thấy Zorba ngồi đối diện với tôi phía cuối giường, hai chân xếp lại; hắn hút thuốc và đang trầm tư mặc tưởng. Ðôi mắt bé nhỏ và tròn xoe của hắn đăm đăm nhìn về phía trước tới khuôn cửa trổ trên mái nhà mà những tia sáng đầu tiên đã nhuộm một mầu trắng sữa. Hắn có đôi mắt lộ, khuôn cổ trần và gân guốc vươn ra dài một cách khác thường, giống như cổ một con chim mồi.

        Ðêm qua, tôi đã cáo lui sớm và để hắn ta một mình với người đẹp già của hắn.

        - Tôi đi đây, tôi nói. Chơi cho vui nhé Zorba, và hãy can đảm lên nhé!

        - Chào ông chủ, hắn đáp. Xin ông mặc cho chúng tôi giải quyết công việc của chúng tôi; xin chào ông chủ và chúc ông chủ ngon giấc!

        Quả nhiên họ đã giải quyết vấn đề của họ, vì trong khi ngủ dường như tôi có nghe những tiếng rù rì đè nén và, có một hồi, những chấn động làm rung chuyển phòng bên cạnh. Rồi sau đó tôi lại ngủ thiếp đi. Già nửa đêm, Zorba đi chân không vào và nằm dài trên giường thật nhẹ nhàng để khỏi làm tôi thức giấc.

        Kỳ 14



        Bây giờ, khi trời vừa tang tảng sáng, hắn ta đã ngồi đấy, đôi mắt chìm vào xa xăm, hướng về vùng ánh sáng, mắt còn lim dim. Người ta tưởng chừng như hắn ta đang ở trong cơn hôn mê nhè nhẹ; thái dương hắn dường như chưa thoát khỏi giấc ngủ.

        Ðiềm tĩnh, thụ động, hắn ta buông mình trong vùng tranh tối tranh sáng dầy đặc như mật ong. Vũ trụ như trôi chẩy, đất đai, sông nước, tư tưởng, con người, tất cả đều trôi chẩy về một miền biển xa xôi, và Zorba cũng hân hoan trôi chẩy cùng với chúng, không kháng cự, không thắc mắc hỏi han chi.

        Thôn làng bắt đầu thức dậy - tiếng gà gáy inh ỏi cùng với tiếng lợn, lừa và người ta. Tôi muốn nhẩy xuống giường và la lên: “Này Zorba! Hôm nay chúng ta có việc làm rồi đấy!” Nhưng tôi tự cảm thấy vô cùng diễm phúc khi đắm mình như thế, im lặng, bất động, vào những tia hồng thắm len lỏi, chập chờn của buổi bình minh. Trong những giây phút thần kỳ này, tất cả cuộc đời nhẹ tựa lông hồng. Như một áng mây chờn vờn và mềm nhũn, trái đất thay hình đổi dạng theo cơn gió thổi.

        Tôi nhìn Zorba hút thuốc, tôi cũng thèm hút nữa, và tôi với tay lấy cái tẩu thuốc. Tôi ngắm nghía và bồi hồi cảm động. Ðó là một cái tẩu thuốc Ăng-lê vừa to vừa quí giá, một tặng phẩm mà một người bạn thân - người có đôi mắt xám xanh và bàn tay ngón búp măng - cách đây nhiều năm, ở ngoại quốc đã tặng cho tôi vào một buổi trưa. Việc học vừa xong, bạn tôi đã lên đường sang Hy Lạp ngay chiều hôm đó. “Bỏ thuốc lá, hắn nói với tôi như thế; anh đốt thuốc, anh hút một nửa và anh quẳng nó đi như một con đĩ. Xấu lắm. Tốt hơn hết anh hãy dùng tẩu thuốc. Ðó là một người vợ trung thành. Khi anh trở về nhà, nó sẽ luôn luôn ở đó, lặng lẽ chờ đợi anh. Anh sẽ châm tẩu, anh sẽ nhìn theo làn khói tỏa trong không khí, và anh sẽ nhớ đến tôi!”

        Giữa trưa, chúng tôi bước ra khỏi một viện bảo tàng ở Bá Linh nơi bạn tôi đến đó để giã từ bức tranh hắn thích, bức Chiến Sĩ của Rembrant, đội nón đồng, má hốc hác, với cái nhìn đau đớn và cương quyết. “Trong đời tôi, nếu có bao giờ tôi thực hiện được một hành động nào xứng đáng với con người, đó là nhờ hắn!” Anh bạn tôi vừa thì thầm vừa ngắm chàng chiến sĩ ghê gớm và tuyệt vọng.

        Chúng tôi đang tựa lưng vào một cột trụ trong sân viện bảo tàng. Ðối diện với chúng tôi là một pho tượng đồng - một nữ kỵ sĩ khỏa thân cưỡi trên lưng con ngựa rừng với một vẻ duyên dáng khó tả. Một con chim nhỏ mầu xám, con chim chìa vôi, đến đậu một lát trên đầu nàng kỵ sĩ, hót hai ba lần với vẻ nhạo báng rồi vỗ cánh bay.

        Tôi rùng mình nhìn bạn tôi:

        - Anh có nghe con chim hót không? Tôi hỏi. Nó có vẻ như muốn nói với chúng ta điều gì?

        Bạn tôi mỉm cười:

        “Ðó là một con chim, hãy để yên cho nó hót, đó là một con chim, hãy để cho nó nói!” Hắn đáp lại bằng một câu vè trích từ một bài ai-ca của dân gian.

        Tại sao giây phút này, khi trời vừa sáng, trên bãi biển đảo Crete này, kỷ niệm kia lại hiện về nơi ký ức tôi cùng với câu thơ ảo não khiến tinh thần tôi tràn trề cay đắng?

        Tôi thong thả nhồi thuốc vào tẩu và châm lửa. Tất cả đều có một ý nghĩa thầm kín trong thế gian này, tôi nghĩ. Con người, thú vật, cỏ cây, tinh tú, tất cả chỉ là một tượng hình; hạnh phúc thay cho kẻ nào bắt đầu đọc ra được những chữ ấy và minh giải được điều chúng muốn nói, nhưng cũng bất hạnh thay cho kẻ ấy. Khi chúng ta thấy chúng, chúng ta không hiểu chúng. Chúng ta tưởng đó là những con người, thú vật, cỏ cây, tinh tú. Chỉ nhiều năm sau, lâu lắm, chúng ta mới khám phá ra được cái ý nghĩa đích thực của chúng.

        Người chiến sĩ với cái nón đồng, anh bạn tựa lưng vào cột trụ, trong ánh sáng dầy đặc của buổi trưa ấy, con chim chìa-vôi và những gì nó nói qua tiếng chim kêu chim chíp, câu thơ trong bài ai ca, tất cả những điều ấy, hôm nay tôi nghĩ rất có thể có một ý nghĩa thầm kín nào đó, nhưng ý nghĩa nào mới được chứ?

        Tôi đưa mắt nhìn theo làn khói cuồn cuộn và từ từ tản mát trong vùng tranh tối tranh sáng. Và tâm hồn tôi quấn quít theo làn khói, chầm chậm tan biến trong những cuộn khói xanh lơ. Một hồi lâu trôi qua, không cần sự can thiệp của luận lý, tôi trực nhận ra một cách vô cùng đích xác nguồn gốc, sự triển nở cùng sự tiêu diệt của thế giới. Dường như tôi bị chìm ngập một lần nữa trong Ðức Phật nhưng lần này không có những danh từ phỉnh phờ và những trò múa rối vô liêm sỉ của tinh thần. Làn khói kia là tinh hoa của giáo lý ngài, những cuộn khói tan biến kia, đó là cuộc đời, thanh thản, tự tại và hoan hỷ đạt tới Niết Bàn xanh biếc. Tôi không suy nghĩ, không tìm kiếm, không chút nghi ngờ. Tôi sống trong niềm tin tưởng xác thực.

        Kỳ 15



        Tôi thở ra nhẹ nhõm. Như thể hơi thở này đưa tôi trở về với giây phút hiện tại, tôi nhìn quanh và thấy trong túp lều nghèo nàn bằng ván có một mảnh gương con treo trên ván phản chiếu lại tia sáng đầu tiên của mặt trời. Trước mặt tôi, trên tấm nệm, Zorba ngồi quay lưmg lại và đang hút thuốc.

        Trong một thoáng, hình ảnh ngày hôm qua sống lại nơi tôi với tất cả những dời đổi bi-hài. Hương vị hoa tím bị hở gió - mùi đổng thảo, mùi eau-de-Cologne, mùi xạ hương, mùi long-diên - một con két, một sinh vật nửa người biến thành con két, đập cánh trong lồng sắt trong khi gọi tên một tình nhân cũ; một chiếc thuyền buồm nhỏ duy nhất còn sống sót của đoàn tầu, trần thuật lại những trận thủy chiến xưa...

        Zorba nghe tôi thở dài, lắc đầu quay lại.

        - Chúng ta đã cư xử tệ quá, hắn lẩm bẩm, chúng ta đã cư xử tệ quá, ông chủ ạ. Ông đã cười cợt, tôi cũng vậy, và mụ đã nhìn thấy, cái mụ khốn khổ ấy! Và ông bỏ đi, không một lời dịu dàng, như thể mụ là một mụ già khú đế. Thật nhục nhã! Ðấy không phải là phép lịch sự, ông chủ. Một người đàn ông không thể cư xử như thế được, không, xin ông cho phép tôi nói với ông điều đó! Dù sao đó cũng là một người đàn bà, đúng không? Một sinh vật yếu đuối, sướt mướt. May mắn thay còn có tôi ở lại để an ủi mụ.

        - Nhưng bác muốn nói cái gì mới được chứ, Zorba? Tôi vừa nói vừa cười. Có thực bác cho rằng tất cả mọi người đàn bà đều chỉ có cái đó trong đầu không?

        - Vâng, họ chỉ có cái đó trong đầu. Tin tôi đi, ông chủ. Tôi đã thấy đủ thứ và làm đủ mọi chuyện lăn lóc. Tôi, như ai đó đã nói đó, tôi đã có chút kinh nghiệm. Người đàn bà không có điều gì khác trong đầu họ. Họ là một sinh vật bệnh hoạn, tôi xin nói với ông như vậy, một sinh vật sướt mướt. Nếu ông không nói với họ rằng ông yêu họ và thèm muốn họ thì họ sẽ khóc. Rất có thể họ sẽ từ chối ông, có thể họ không thích ông chút nào, có thể ông làm họ tởm, thì đó lại là chuyện khác. Nhưng ai đã thấy họ thì phải thèm muốn họ. Ðó là điều họ muốn, cái giống khốn khổ đó, và như thế ông rất có thể làm vừa lòng họ!

        “Tôi có một bà nội, bà phải làm đến tám mươi tuổi rồi chứ không ít. Chuyện bà lão đúng là một cuốn tiểu thuyết. Nhưng thôi, đó lại là một mục khác... Bà lão ấy phải đến tám mươi tuổi rồi và ngay trước nhà chúng tôi có một cô gái tươi như hoa. Tên nàng là Krystallo. Mỗi chiều Thứ Bẩy, chúng tôi, bọn trai làng còn non choẹt, chúng tôi đi nhậu một mách và rượu nho đã khiến chúng tôi hăng tiết vịt. Mỗi đứa trong bọn đều cài một cành hoắc-hương ở sau tai, một thằng anh em bà con với tôi xách lục huyền cầm theo và chúng tôi đến tổ chức sérenade trước cửa nhà nàng. Tình tứ làm sao! Say đắm làm sao! Chúng tôi rống lên như đàn bò. Tất cả chúng tôi đều muốn nàng và chiều Thứ Bẩy nào chúng tôi cũng tụ họp thành đàn để nàng tha hồ lựa chọn.

        “Ðó, ông có tin lời tôi không ông chủ? Ðây là một điều bí ẩn ghê gớm: nơi đàn bà có những vết thương không bao giờ lành cả. Tất cả những vết thương đều ngậm miệng, nhưng vết thương kia - ông đừng nghe mấy lời quyển sách nhảm nhí của ông - nó không bao giờ ngậm miệng cả. Sao, bởi vì người đàn bà đã tám mươi tuổi ư? Vết thương vẫn còn mở miệng!

        “Vậy là, mỗi Thứ Bảy, mụ già kéo tấm nệm của mụ tới trước cửa sổ, mụ lén lấy cái gương con và mụ chải lại mấy sợi tóc lơ thơ còn lại và cẩn thận rẽ đường ngôi... Mụ lén nhìn quanh mình, sợ có người thấy được; nếu có ai đến gần, mụ co mình lại như một kẻ giả nhân giả nghĩa và vờ ngủ. Nhưng làm thế nào mà ngủ được? Mụ ta chờ đợi cuộc hòa nhạc. Tám mươi tuổi! Ông thấy chưa, ông chủ, đàn bà thật khó hiểu! Ngay bây giờ điều ấy làm cho tôi muốn khóc lên được. Nhưng thuở ấy, tôi chỉ là một kẻ dại dột, tôi không hiểu và điều đó làm tôi tức cười. Một hôm tôi phát cáu với mụ ta. Mụ làm nhục tôi vì tôi chạy theo các cô gái, thế là tôi nói trắng việc làm của mụ ra: “Tại sao mỗi Thứ Bẩy bà đều lấy lá hồ đào bôi lên môi, và bà rẽ đường ngôi làm chi vậy? Bà tưởng tụi tôi hòa nhạc vì bà à? Chúng tôi chạy theo Krystallo kìa. Còn bà, bà gần kề miệng lỗ rồi đó!”

        “Ông có tin được không ông chủ? Ngày hôm đó, lần đầu tiên tôi hiểu thế nào là một người đàn bà khi thấy hai giọt nước mắt to tướng từ mắt mụ nội tôi tuôn ra. Mụ thu hình trong một xó như một con chó cái và cằm mụ run rẩy. ‘Krystallo!’ Tôi thét lên và đi lại gần mụ để mụ nghe rõ hơn. Tuổi trẻ thật là một con thú dữ, vô nhân đạo và không hiểu gì cả. Mụ nội đưa đôi cánh tay xương xẩu lên trời và thét to lên: “Tao nguyền rủa mày tự đáy lòng tao!”

        Kỳ 16



        Kể từ ngày ấy trở đi, mụ bắt đầu xuống dốc, mụ chết dần chết mòn và hai tháng sau, mụ chờ chết. Trong lúc hấp hối, mụ nhận thấy tôi. Mụ thở như một con rùa và mụ giơ bàn tay héo hắt túm lấy tôi: “Chính mày đã giết tao, Alexis, chính mày đã giết tao, quân độc ác. Tao nguyền rủa mày, cầu trời cho mày phải đau đớn như tao đã từng cam chịu đau đớn!”

        Zorba mỉm cười.

        - A! Lời nguyền rủa của mụ già không làm tôi hề hấn gì, hắn vừa nói vừa vuốt bộ ria mép. Hình như năm nay tôi sáu mươi lăm tuổi rồi, nhưng dù tôi có sống đến một trăm tuổi đi chăng nữa tôi cũng không bao giờ trở nên khôn ngoan cả. Tôi sẽ vẫn giữ mảnh gương con trong túi và tôi vẫn chạy đuổi theo giống cái như thường.

        Hắn lại mỉm cười, ném điếu thuốc lá qua cửa thông ánh sáng trên mái nhà, vươn vai nói:

        - Tôi còn có biết bao tật xấu khác nữa, nhưng tật xấu kia sẽ giết tôi.

        Hắn nhẩy phóc xuống khỏi giường.

        - Thế đủ rồi, nói hơi nhiều. Hôm nay ta làm việc!

        Hắn mặc quần áo chớp nhoáng, mang giày và đi ra.

        Tôi gục đầu xuống nghiền ngẫm những lời nói của Zorba và đột nhiên tôi nhớ đến thành phố xa xôi đầy tuyết phủ.

        Trong một phòng triển lãm tác phẩm của Rodin, tôi ngừng lại ngắm một bàn tay khổng lồ bằng đồng, Bàn Tay của Thượng Ðế. Lòng bàn tay nắm lại nửa chừng và trong lòng bàn tay ấy, một người đàn ông và một người đàn bà đang ngây ngất quấn quít vào nhau, phấn đấu để hòa hợp với nhau.

        Một thiếu nữ đến gần và dừng lại bên cạnh tôi. Nàng cũng xúc động khi ngắm nhìn vòng tay ôm ghì vĩnh cửu đầy lo âu của người đàn ông và người đàn bà. Nàng dáng thanh thanh, ăn mặc lịch sự, với mái tóc dầy vàng hoe, một cái cằm bướng bỉnh và đôi môi mỏng. Nàng có vẻ quả quyết và đàn ông. Thường thường tôi rất ghét gợi chuyện dễ dãi nhưng lần này tôi không hiểu điều gì đã thúc dụ tôi quay sang hỏi:

        - Cô nghĩ gì?

        - Nếu người ta có thể trốn thoát! Nàng thì thầm một cách giận dỗi.

        - Ðể đi đâu? Bàn tay Thượng Ðế ở khắp nơi. Không có sự cứu chuộc. Cô tiếc sao?

        - Không. Có thể tình yêu là niềm hoan lạc mãnh liệt nhất trên thế gian này. Ðiều ấy rất có thể. Nhưng bây giờ khi nhìn thấy bàn tay bằng đồng kia, tôi muốn tìm cách thoát thân.

        - Cô thích tự do hơn?

        - Dạ.

        - Nhưng nếu chỉ khi nào người ta vâng lời theo bàn tay đồng kia thì người ta mới được tự do? Nếu danh từ “Thượng Ðế” không có nghĩa tiện lợi như đám đông gán cho nó?

        Nàng nhìn tôi lo âu. Mắt nàng có một mầu xám chì, môi nàng khô và cay đắng.

        - Tôi không hiểu, nàng nói, rồi nàng lảng ra xa như hoảng sợ.

        Nàng biến mất. Từ đó, tôi không bao giờ nghĩ ngợi tới nàng. Tuy nhiên, chắc chắn nàng vẫn sống trong đáy lòng tôi - và hôm nay, trên bờ biển hoang vắng này, nàng tự phần sâu thẳm của con người tôi bước ra, xanh xao và ai oán.

        Vâng, tôi đã xử sự tệ quá. Zorba có lý. Bàn tay đồng ấy là một cớ chính đáng. Sự va chạm đầu tiên đã thành tựu, những lời nói dịu dàng đã được đổi trao, và dần dần chúng ta có thể, không ai lưu tâm đến ai, siết chặt lấy nhau và cùng nhau lẳng lặng hòa hợp trong lòng bàn tay Thượng Ðế. Nhưng tôi, tôi lại bất thần nhẩy vọt từ dưới đất lên trời khiến người đàn bà hoảng kinh chạy trốn.

        Con gà trống già đứng gáy trước sân nhà mụ Hortense. Ánh sáng ban mai trắng xóa giờ đây lùa qua khung cửa nhỏ. Tôi đứng phắt dậy.

        Bọn thợ bắt đầu đến với cuốc, đòn bẩy, cuốc chim của họ. Tôi nghe Zorba ra lệnh. Hắn lăn xả ngay vào công việc; người ta nhận thấy nơi hắn một người biết điều khiển và thích nhận lãnh trách nhiệm.

        Tôi thò đầu ra cửa sổ và nhìn thấy hắn đứng đấy như một tên khổng lồ nặng nề giữa đám khoảng độ ba mươi người gầy gò, thô kệch, mưa nắng dãi dầu và thân hình mảnh dẻ. Tay dang ra đầy quyền uy, hắn nói một cách vắn tắt và minh bạch. Ðột nhiên, hắn thộp ót một gã thiếu niên đang nói lầm bầm và ngập ngừng bước tới.

        - Mi có điều gì muốn nói? Hắn quát. Hãy nói to lên! Tao không ưa nói lí nhí. Muốn làm việc phải vui vẻ. Bằng không cút đi nhậu cho rồi!

        Lúc đó mụ Hortense hiện ra, đầu bù tóc rối, má phị, phấn không thoa. Mụ mặc một áo chemise bẩn và đôi giầy hàm ếch mòn gót. Mụ ho, tiếng ho khàn khàn của những ả ca kỹ già, giống tiếng lừa kêu. Mụ dừng lại và nhìn Zorba một cách kiêu hãnh. Mắt mụ mơ màng. Mụ lại dặng hắng cốt để hắn ta nghe thấy; rồi mụ vừa bước lại gần hắn vừa nhún nhẩy đôi mông. Chỉ còn cách một kẽ tóc nữa thôi là tay áo rộng của mụ chạm vào hắn ta. Nhưng dù thế hắn cũng vẫn không quay lại nhìn mụ. Hắn lấy của một người thợ một mẩu bánh bột lúa mạch và một nắm ô-liu và kêu to:

        -Nào, các bạn hãy làm dấu thánh giá đi nào!



        Kỳ 17



        Và hắn xài bước dẫn toán thợ sắp hàng ngay ngắn hướng về phía núi!

        Ở đây tôi sẽ không mô tả những công việc ở hầm mỏ. Muốn làm việc đó cần phải kiên nhẫn mà tôi thì không có cái đức tính ấy. Với lau sậy, sợi mây và mấy bi-đông xăng, chúng tôi cất được một cái chòi cạnh biển. Hừng đông, Zorba đã chồm dậy, chụp lấy cuốc rồi đi ra mỏ trước bọn thợ. Hắn đào một đường hầm, rồi bỏ đó, gặp một mạch than non lóng lánh như than đá và nhẩy cẫng lên vì sung sướng. Nhưng vài ngày sau, mạch mỏ mất tăm và Zorba nằm dài trên đất, chổng cả bốn vó lên trời mà chế nhạo ông trời.

        Hắn để hết tâm trí vào công việc. Hắn không hỏi ý kiến tôi nữa. Ngay từ những ngày đầu, tất cả mọi phiền phức và trách nhiệm đều được chuyền từ tay tôi qua hắn. Hắn có bổn phận quyết định và thi hành. Còn tôi thì bồi thường thiệt hại. Tuy nhiên sự phân công này không làm tôi phật ý chút nào. Vì tôi cảm thấy rõ ràng là những tháng ngày này sẽ là những tháng ngày hạnh phúc nhất trong đời tôi. Thế nên, sau khi tính toán cân nhắc đủ điều, tôi ý thức rằng tôi đang mua được hạnh phúc với một giá hời.

        Ông ngoại tôi, sống trong một thôn nhỏ ở Crete; mỗi buổi chiều xách đèn lồng và đi một vòng quanh làng để xem may ra có một người ngoại quốc nào đến không. Ông rước người khách về nhà, mời người ta ăn uống no say, rồi sau đó, ông ngồi xuống bộ ván, đốt cái ống điếu Thổ Nhĩ Kỳ dài, quay mặt về phía người khách lạ - đã đến lúc phải trả nợ - bằng một giọng kẻ cả:

        - Kể đi!

        - Kể gì, cố Mustoyorgi?

        - Ông là gì, ông là ai? Ông từ đâu đến, ông đã được thấy những thành phố và làng mạc nào, tất cả, hãy kể lại tất cả. Kìa, nói đi chứ!

        Và người khách bắt đầu kể lăng nhăng, bịa đặt lẫn với sự thật, trong khi đó ông tôi phì phà ống điếu, lặng lẽ ngồi trên phản, lắng tai nghe và du lịch với hắn. Và nếu người khách làm ông thích chí, ông bảo hắn:

        - Ngày mai, ông cũng sẽ ở lại đây. Ông chưa đi được. Ông còn nhiều chuyện để kể lắm.

        “Ông tôi không bao giờ ra khỏi làng. Ông cũng chưa đi đến Canada hay Canea nữa. “Ðến đó để làm gì chứ? Ông nói. Có những người Candia và Canea đi ngang qua đây. Candia và Canea đến nhà tôi rồi, thế thì tôi cần gì phải đến đó nữa?”

        Ngày hôm nay tôi tiếp tục cái tật ấy của ông tôi trên bờ biển Crete này. Tôi cũng thế, tôi đã tìm được một người khách, dường như tôi cũng bắt gặp hắn ta nhờ ánh đèn lồng. Tôi không để hắn bỏ đi. Hắn làm tôi tốn kém hơn một bữa cơm, nhưng hắn đáng được thế. Mỗi buổi chiều tôi đợi hắn sau giờ làm việc, tôi bắt hắn ngồi đối diện với tôi, chúng tôi cùng ăn. Ðến lúc hắn phải trả nợ, tôi bảo hắn: “Kể đi!” Tôi châm tẩu và lắng nghe. Người khách này đã thám hiểm đất đai và thám hiểm tâm hồn con người thật tài ba. Tôi lắng nghe hắn ta mà không thấy chán.

        - Kể đi Zorba, kể đi!

        Vừa khi hắn ta mở miệng nói là tất cả thành phố Macedonia phơi bầy ra trước mắt tôi, trải ra trong khoảng chật hẹp giữa tôi và Zorba, với tất cả núi đồi, rừng rú, thác ghềnh, với đoàn quân cách mạng, những người đàn bà lam lũ với công việc và những người đàn ông thô kệch nặng nề. Ngọn núi Athos với hai mươi mốt tu viện, những xưởng đóng tàu, và những tên ăn không ngồi rồi bàn tọa lớn. Zorba lúc lắc cái cổ áo vừa chấm dứt câu chuyện về các thầy tu vừa phá lên cười: “Cầu trời cho ông chủ đừng gặp đít la và đầu thầy tu!”

        Mỗi buổi chiều, Zorba đưa tôi đi dạo qua các xứ Hy Lạp, Bảo Gia Lợi và Constantinople. Tôi nhắm mắt lại và thấy các nơi đó. Hắn ta đã đi qua vùng Balkans rối loạn và quan sát tất cả mọi sự với đôi mắt nhỏ của con chim ưng, luôn luôn mở rộng vì kinh ngạc. Những sự vật quen thuộc với chúng ta và chúng ta đi qua một cách thản nhiên, những sự vật ấy lại đập vào mắt Zorba như những điều bí ẩn kinh khủng. Thoáng thấy một người đàn bà đi ngang qua, hắn ta sửng sốt dừng lại:

        - Bí ẩn gì đây? Hắn hỏi. Một người đàn bà là gì? Tại sao mụ ta lại khiến đầu óc chúng ta đảo điên? Người ấy còn là gì nữa chớ, hãy nói hộ tôi một tí!

        Hắn cũng tự hỏi với sự kinh ngạc như thế trước một gã đàn ông, một cây đơm hoa, một ly nước lạnh. Mỗi ngày Zorba nhìn tất cả mọi sự như nhìn thấy lần thứ nhất.

        Hôm qua chúng tôi ngồi trước lều. Vừa nốc xong một ly rượu nho, hắn ta quay về phía tôi, la hoảng:

        - Ông chủ ơi, thứ nước đỏ kia là gì thế, ông nói cho tôi biết với. Một cội cây già cỗi đâm nhánh non, có những trái nhỏ chua chua treo lủng lẳng, và thời gian qua, nắng làm trái chín, trái trở nên ngọt như mật và lúc đó người ta gọi chúng là những trái nho; ta đem ép nho, rồi vắt lấy nước ngọt chứa trong thùng. Tự nó nước ngọt ấy lên men, người ta bốc thùng ra vào dịp lễ Thánh George - Tửu Ðồ, thế là người ta có rượu nho. Thật kỳ diệu! Ông uống chất nước nho đỏ này và tự nhiên tâm hồn ông lẫm liệt, lẫm liệt quá nó không còn chịu ở trong thân thể già nua nữa, và nó thách đố Thượng Ðế chiến đấu với nó. Cái đó là cái gì ông chủ, ông chủ hãy nói đi!

        Kỳ 18



        Tôi không nói. Trong lúc Zorba nói, tôi cảm thấy thế giới khôi phục lại được vẻ tinh tuyền ban sơ. Tất cả mọi sự vật tẻ nhạt thường nhật lấy lại vẻ sáng choang rực rỡ chúng có thuở hồng hoang khi chúng vừa vuột ra khỏi bàn tay Thượng Ðế.

        Nước, đàn bà, tinh tú, bánh mì, tất cả đều trở về nguồn gốc nguyên thủy huyền bí, và cơn lốc thần thánh lại nổi lên trong không gian.

        Ðó là lý do tại sao mỗi buổi chiều nằm dài trên lớp đá cuội của bãi biển, tôi nóng lòng chờ đợi Zorba. Mình mẩy dính đầy bùn và nhem nhuốc vì than, hắn nhô lên khỏi lòng đất, giống như một con chuột khổng lồ với bước đi dài và thân thể đong đưa. Từ xa, tôi đoán được công việc ngày hôm nay trôi chẩy thế nào, căn cứ vào điệu bộ của thân hình hắn, vào đầu hắn cúi xuống hay ngẩng lên, vào cách vung vẩy của hai cánh tay lực lưỡng.

        Lúc đầu tôi đi với hắn. Tôi quan sát nhân công. Tôi cố gắng tìm một con đường mới, chú ý tới những công việc thực tiễn, tìm hiểu và yêu thương chất liệu nhân loại rơi vào tay tôi, để cảm thấy niềm hân hoan mong ước từ lâu là không dính líu gì với chữ nghĩa nữa mà chỉ liên đới với những con người sống động. Và tôi có những dự định lãng mạn - nếu việc khai thác mỏ than thành công: Tổ chức một thứ đoàn thể trong ấy tất cả chúng ta đều đồng lao công tác, tất cả đều là của chung, mọi người đều ăn cùng một thực phẩm và mặc cùng một thứ quần áo như anh em một nhà. Tôi sáng tạo ra trong trí tôi một giáo hội mới, chất men của một cuộc sống mới...

        Nhưng tôi chưa quyết định trình bày những dự tính này với Zorba. Hắn bực mình thấy tôi đi đi lại lại giữa đám công nhân, hỏi han can thiệp và luôn luôn đứng về phía người thợ.

        Zorba bậm môi nói:

        - Ông chủ, ông không ra ngoài dạo một vòng sao? Mặt trời và biển, ông hiểu chưa?

        Mới đầu tôi nằn nì, không chịu đi ra ngoài. Tôi thăm hỏi, chuyện trò, tôi biết rõ lai lịch của tất cả bọn thợ: Những đứa con mà họ phải nuôi dưỡng, những chị em mà họ phải lo cưới gả, cha mẹ què quặt, những lo âu, bệnh tật cùng những nỗi dầy vò của họ.

        - Ðừng đi sâu vào chuyện của họ, ông chủ, Zorba cau có gắt tôi. Ông sẽ bị xiêu lòng, ông sẽ thương yêu họ quá mức và như thế không có lợi cho công việc của chúng ta. Ông sẽ tha thứ cho họ tất cả... Thế là có hại cho họ nữa, ông nên biết điều đó. Khi chủ nhân cứng rắn, thợ thuyền sẽ sợ hãi, kính nể ông chủ và họ làm việc. Khi chủ nhân dễ dãi, họ sẽ xỏ mũi chủ, bỏ bê công việc, ông hiểu chưa?

        Một buổi tối khác, công việc xong xuôi, hắn ném cái cuốc trước lều, bực tức la lên:

        - Nào, hãy nói đi, ông chủ, tôi van ông đừng xen tí gì vào việc cả. Tôi, tôi xây dựng còn ông, ông phá hoại. Hôm nay ông nói những gì với tôi thế? Xã hội chủ nghĩa và những điều bá láp! Ông là một nhà truyền giáo hay một nhà tư bản? Ông phải chọn lựa đi!

        Nhưng chọn lựa cách nào? Tôi bị xâu xé bởi ước vọng ngây thơ muốn nối kết hai sự việc lại, muốn tìm một tổng hợp trong ấy những đối kháng quyết liệt sẽ hòa giải với nhau, và muốn đạt được cùng một lúc đời sống trần gian và thiên đàng. Ước vọng đó kéo dài từ nhiều năm qua, từ thuở tôi còn nhỏ. Lúc tôi còn ở ghế nhà trường, tôi cùng với một số bạn thân nhất tổ chức một Hội Ái Hữu bí mật - và khép mình trong phòng ngủ khóa chặt cửa của tôi, chúng tôi phát thệ rằng tất cả chúng tôi sẽ hy sinh trọn đời mình để chiến đấu chống lại bất công. Chúng tôi khóc ròng khi tay đặt lên phía trái tim, chúng tôi phát lời thệ nguyện.

        Ôi những lý tưởng trẻ con! Tuy nhiên khốn khổ cho ai nghe những điều ấy mà lại cười! Khi thấy những hội viên của Hội Ái Hữu trở thành lang băm, thầy kiện tồi, chủ tiệm tạp hóa, chính trị gia xảo quyệt, nhà báo quèn, lòng tôi quặn đau. Có lẽ khí hậu thế gian này hà khắc và cuồng bạo quá nên những hạt giống quí báu nhất không nẩy mầm hoặc bị chèn ép ngột ngạt bởi hoa hèn cỏ dại. Ngày hôm nay tôi thấy rõ ràng tôi chưa bị chết ngộp bởi lý trí. Cám ơn Thượng Ðế! Tôi vẫn còn cảm thấy rất sẵn sàng lăn mình vào những cuộc viễn chinh anh hùng rơm.

        Ngày chủ nhật, cả hai chúng tôi sửa soạn như những chàng trai sắp lấy vợ: Chúng tôi cạo râu, mặc áo chemise trắng mới tinh, vào lúc xế chiều, chúng tôi đến nhà mụ Hortense. Mỗi Chủ Nhật, mụ làm thịt cho chúng tôi một con gà mái, và cả ba chúng tôi lại ngồi vào bàn ăn uống; rồi Zorba thò hai bàn tay dài đặt lên bộ ngực mời mọc của mụ đàn bà tử tế và chiếm hữu nó. Khi chúng tôi trở về bờ biển lúc hoàng hôn, cuộc đời đối với chúng tôi có vẻ giản dị và đầy hảo ý, già nua, nhưng rất đáng yêu và niềm nở, giống như mụ Hortense.

        Và trong một những Chủ Nhật ấy, trên đường về sau bữa ăn thân mật thịnh soạn, tôi quyết định bầy tỏ với Zorba những dự định của tôi. Hắn há hốc miệng, cố gắng dằn lòng nghe. Nhưng thỉnh thoảng hắn lúc lắc cái đầu to tướng vẻ tức giận. Những lời nói đầu tiên của tôi đã khiến hắn tỉnh rượu ngay, đầu óc sáng suốt trở lại. Khi tôi dứt lời hắn bứt rứt nhổ hai ba sợi ria mép:

        - Mong ông chủ thứ lỗi cho, tôi có cảm tưởng óc ông chưa được đặc lắm, nó mới chỉ sền sệt như đậu hũ. Ông bao nhiêu tuổi?

        - Ba mươi lăm.

        - Thôi xong! Thế là nó sẽ không bao giờ đặc lại được nữa rồi.

        Kỳ 19



        Nói xong hắn phá lên cười. Bị chọc tức, tôi la lên:

        - Bác không tin tưởng vào con người sao?

        - Xin ông chủ đừng nổi giận. Không, tôi không tin tưởng vào bất cứ điều gì hết. Nếu tôi tin vào con người, tôi sẽ phải tin vào Thượng Ðế, tôi cũng sẽ phải tin vào ma quỉ nữa. Và đó là cả một vấn đề. Mọi sự rồi sẽ rối bời, ông chủ, và điều đó sẽ mang đến cho tôi không biết bao nhiêu là bực mình.

        Hắn nín lặng, lột mũ nồi ra, gãi đầu như điên, lại kéo mạnh ria mép như định nhổ đi. Hắn muốn nói điều gì nhưng lại thôi. Hắn liếc mắt nhìn tôi, nhìn thẳng lần nữa và quả quyết nói:

        - Con người là một con thú! Hắn la vừa lấy cây gậy đập lên mấy cục đá một cách giận dữ. Thú vật tàn bạo. Quí ông không thể tưởng tượng được điều đó đâu. Tất cả đều có vẻ quá dễ dãi đối với ông. Ông hỏi tôi đấy à? Tôi xin thưa: Họ là loài vật! Nếu ông tàn nhẫn với họ: Họ sẽ kính nể và sợ hãi ông. Nếu ông tử tế với họ: Họ sẽ khoét mắt ông.

        - Hãy xa cách họ, ông chủ, đừng để con người bạo dạn quá, đừng nói với họ là tất cả đều bình đẳng, tất cả đều có những quyền lợi như nhau, nếu không họ sẽ chà đạp lên quyền lợi của chính ông, họ sẽ cướp đoạt phần cơm áo của ông và bỏ ông chết đói ngay. Hãy xa cách họ ông chủ, tôi muốn ông được yên!

        - Nhưng bác không tin tưởng vào bất cứ điều gì sao? Tôi điên tiết la lên.

        - Không, tôi không tin tưởng vào bất cứ điều gì hết. Tôi còn phải nói với ông điều ấy bao nhiêu lần nữa? Tôi không tin tưởng vào bất cứ điều gì cũng không tin tưởng vào bất cứ ai, tôi chỉ tin vào Zorba. Không phải vì Zorba tốt hơn những kẻ khác, không phải vì thế. Không phải vì thế chút nào! Nó cũng là một con thú như tất cả mọi người. Nhưng tôi tin tưởng vào Zorba bởi vì hắn là kẻ duy nhất mà tôi biết: Tất cả những người khác đều là bóng ma. Chính với mắt nó mà tôi thấy, với tai nó mà tôi nghe, với ruột nó tôi tiêu hóa. Tất cả những người khác, đều chỉ là những bóng ma, tôi xin nhắc lại. Tôi, khi tôi chết đi, tất cả sẽ chết theo. Toàn thể thế giới Zorba sẽ chìm nghỉm xuống đáy!

        - Ích kỷ quá sức! Tôi châm biếm.

        - Ðiều đó không thể tránh được, ông chủ! Ðúng như vậy đó. Tôi ăn đậu, nói đậu, không ăn sóng nói gió; tôi là Zorba, tôi nói theo điệu Zorba.

        Tôi không nói gì cả. Tôi cảm thấy những lời nói của Zorba như những lằn roi quất lên mình tôi. Tôi thán phục hắn mạnh đến thế, có thể khinh bỉ con người đến độ đó mà đồng thời vẫn muốn sống và cùng làm việc với họ như vậy. Tôi, hoặc sẽ trở thành một kẻ ẩn tu, hoặc tôi sẽ tô điểm cho con người bằng bộ lông giả để có thể chịu đựng được họ.

        Zorba quay lại nhìn tôi. Dưới ánh sao, tôi nhận thấy hắn đang cười miệng ngoác đến tận mang tai.

        - Ông có giận tôi không, ông chủ? Hắn nói và im bặt.

        Chúng tôi về đến lều. Zorba dịu dàng và ái ngại nhìn tôi.

        Tôi không trả lời. Tôi cảm thấy lý trí tôi đồng ý với Zorba, nhưng trái tim tôi chống lại, muốn vươn lên thoát khỏi con mãnh thú, mở một con đường riêng.

        - Tối nay tôi không buồn ngủ, Zorba, tôi nói. Bác đi ngủ đi.

        Sao long lanh, biển thở dài và liếm mãi những vỏ sò ốc, một con đom đóm thắp ngọn dâm đăng nhỏ lập lòe dưới bụng. Tóc đêm dài đầm đìa sương.

        Tôi nằm úp mặt trên bãi biển, đắm chìm trong im lặng, không nghĩ ngợi điều gì hết. Tôi làm một với đêm và biển; tôi cảm thấy tâm hồn tôi giống như một con đom đóm, ngọn đèn nhỏ mầu xanh sáng rực, đậu trên mặt đất ẩm ướt tối đen và chờ đợi.

        Những vì tinh tú đi du lịch vòng quanh, thời khắc trôi qua - và khi tôi đứng dậy, không hiểu tại sao, tôi đã ghi sâu trong tâm khảm một phận sự song trùng mà tôi phải hoàn tất trên bãi biển này:

        Giải thoát khỏi Ðức Phật, trút bỏ trong chữ nghĩa mọi ưu tư siêu hình và giải thoát tâm hồn tôi khỏi nỗi xao xuyến vô ích.

        Thiết lập một cuộc tiếp xúc sâu xa và trực tiếp với con người, ngay từ giờ phút này.

        Tôi thầm nhủ: “Có lẽ mình còn đủ thì giờ.”

        5

        - Bác Anagnosti, kỳ mục, xin gửi lời chào ông và nếu ông vui lòng, xin ông chịu khó dời gót đến nhà dùng bữa cơm đạm bạc. Gã thợ thiến hôm nay sẽ đến làng ta thiến mấy con lợn. Ðây là một dịp đặc biệt, “của quí” thực là một món cao lương mỹ vị, Kyria Maroulia nội tướng của lão già sẽ đặc biệt lo việc nấu nướng phần “của quí” đó cho ông. Hôm nay cũng là ngày sinh nhật của Minas, cháu họ, ông có thể nhân dịp này chúc mừng cháu họ luôn thể.”

        Ðược bước vào nhà một nông dân Crete là một điều vô cùng thích thú. Mọi vật xung quanh đều cổ kính: lò sưởi, cái đèn dầu, những cái bình đất sắp hàng dọc theo vách nhà, một cái bàn với dăm ba cái ghế và, ở phía bên trái từ cửa bước vào, trong một hốc vách có một bình đựng nước mát. Trên sàn nhà treo lủng lẳng mấy tràng hạt mộc-qua, hạt lựu và hạt cây mùi: đan-sâm bạc-hà, hạt tiêu đỏ, mê-điệt và rau quế.

        Kỳ 20



        Cuối nhà, cái cầu thang hay ba bốn bậc gỗ dẫn lên cái bục nơi có để một cái sập và phía trên cao là những thánh tượng với cây đèn ngày đêm chong. Ngôi nhà có vẻ trống trải nhưng đủ đồ cần thiết, thực ra những nhu cầu thiết thực của con người chẳng có bao nhiêu.

        Ngày diễm lệ với mặt trời thu rất đỗi dịu dàng. Chúng tôi ngồi trong mảnh vườn nông phu trước nhà, dưới một cây ô-liu trĩu trái. Qua những chiếc lá tráng bạc, biển lấp lánh xa xa, bình lặng, êm ả hoàn toàn. Những đám mây mù bay ngang đầu chúng tôi, nối tiếp bay qua mặt trời và khiến trái đất hiện ra lúc vui lúc buồn, như thể nó đang hô hấp vậy.

        Cuối mảnh vườn, trong một cái chuồng nhỏ, con heo bị thiến la réo vì đau đớn làm chúng tôi điếc cả tai. Từ lò sưởi mùi “của quí” nướng trên than hồng của mụ Kyria Maroulia bay đến mũi chúng tôi.

        Chúng tôi nói về những sự việc ngàn đời: ngũ cốc, nho, mưa. Chúng tôi bắt buộc phải la to vì vị kỳ mục không còn nghe rõ. Lão bảo rằng tai lão rất là “kiêu kỳ.” Cuộc đời của vị bô lảo đảo Crete này suôn sẻ và bình thản như cuộc đời của một cái cây mọc bên khe nước khuất gió ngàn. Lão sinh ra, trưởng thành và lập gia đình. Lão có con cháu đầy đàn. Vài người đã qua đời, nhưng nhiều kẻ còn sống: việc nối dõi tông đường được bảo đảm chắc chắn.

        Vị bô-lão đảo Crete nhắc nhở đến thời xa xưa, thời kỳ Thổ đô hộ, nhớ lại những lời giáo huấn của thân phụ lão, những phép lạ xẩy ra vào thời kỳ đó vì thuở ấy dân chúng biết sợ Thượng Ðế và có đức tin.

        - Này, tôi, kẻ đang hầu chuyện với các ngài đây, tôi, bác Anagnosti, tôi được sinh ra do một phép lạ. Vâng, do một phép lạ. Và khi tôi thuật lại với các ngài sự việc như thế nào, các ngài sẽ vô cùng ngạc nhiên mà bảo rằng “Thượng Ðế thương xót chúng ta” và các ngài sẽ đi đến tu viện thờ Ðức Mẹ Ðồng Trinh để thắp nến lễ.

        Lão làm dấu thánh giá và bình thản nói với giọng dịu dàng:

        - Vào thời kỳ đó, ở làng tôi có một người đàn bà Thổ Nhĩ Kỳ giầu có - mụ khốn kiếp! Một ngày nọ mụ ta mang bầu, mụ quái ác ấy, và đã đến lúc mụ sinh nở. Người ta để mụ ngồi trên một cái ghế và mụ ngồi đấy mà rống lên như một con bò cái trong ba ngày ba đêm. Nhưng đứa con không chịu ra. Bởi thế một người bạn gái của mụ ta - cũng lại là một ả trời đánh nữa - cô này khuyên mụ như thế này: “Tzafer Hanum, chị phải cầu xin mẹ Mariré cứu giúp mới được!” Mẹ Mariré là tên người Thổ gọi Ðức Mẹ Ðồng Trinh. Oai quyền Ðức Mẹ lớn lắm! “Gọi bà ấy à?” Cái con chó cái Tzafer rống lên, gọi bà đó à? Thà chết còn hơn!” Nhưng mỗi lúc cơn đau càng dữ dội. Y thị phải chịu đựng một ngày một đêm nữa. Y thị vẫn rống lên và y thị vẫn không đẻ được. Làm sao bây giờ? Y thị không thể chịu đau lâu hơn nữa. Thế là y thị lại gọi: “Mẹ Mariré! Mẹ Mariré!” Y thị tha hồ mà kêu la nhưng cơn đau không buông tha y thị và đứa nhỏ cũng chưa chịu chui ra. “Bà không nghe chị đâu, người bạn gái của y thị nói. Có lẽ bà không hiểu tiếng Thổ. Vậy chị hãy gọi bà bằng tên Cơ Ðốc Giáo!” Lúc đó con đĩ chó mới kêu lên:

        “Hỡi Thánh Nữ Ðồng Trinh của dân Thiên Chúa Giáo!” Dân Thiên Chúa Giáo khốn kiếp! Cơn đau mỗi lúc mỗi gia tăng. Người bạn gái của y thị lại bảo: “Chị không gọi bà ấy đúng cách, Tzafer Hanum, chị không gọi bà ấy đúng cách nên bà ấy không đến.” Thế là con chó cái tà giáo ấy nhận thấy nguy cơ đã đến bèn rống lên một tiếng thật lớn: “Nữ Thánh Ðồng Trinh!” Tức thì đứa bé tuồn từ bụng y thị ra như một con lươn ra khỏi bùn.

        “Việc đó xẩy ra vào Chủ Nhật tuần này thì Chủ Nhật tuần sau đến lượt mẹ tôi đau đớn như vậy. Bà cũng thế, tội nghiệp quá, bà cũng đau, bà cũng rống lên, bà mẹ khốn khổ của tôi. Bà thét: “Hỡi Thánh Nữ Ðồng Trinh! Hỡi Thánh Nữ Ðồng Trinh!” Nhưng bà không được giải thoát. Cha tôi ngồi bệt dưới đất ở giữa sân. Ông đau lòng quá đến nỗi không ăn uống gì được cả. Ông không hài lòng với Ðức Mẹ Ðồng Trinh lắm. “Tuần trước, em thấy không, cái con đĩ chó Tzafer nó kêu gọi bà ta, và bà ta cắm đầu cắm cổ chạy đến để giải thoát nó. Bây giờ...” Ngày thứ tư, cha tôi không chịu đựng nổi nữa. Không chút lưỡng lự, ông xách cây gậy chạc đôi đi một mạch đến tu viện Nữ Thánh Ðồng Trinh Thống Khổ. Cầu cho chúng tôi! Ông bước vào nhà thờ mà không làm dấu Thánh giá, cơn thịnh nộ của ông lớn biết chừng nào, ông khóa cửa và dừng lại trước tượng Thánh Mẫu: “Xin bà cho tôi biết, hỡi Thánh Nữ Ðồng Trinh, vợ tôi, mụ Krinio, bà biết chứ? Bà phải biết, mụ thường mang dầu đến đây vào mỗi buổi chiều Thứ Bẩy và mụ thắp sáng hết các ngọn đèn chong ở đây, vợ tôi, mụ Krinio, đã đau đớn từ ba đêm ba ngày rồi và mụ kêu gọi bà. Bà không nghe thấy hay sao? Nhất định bà phải điếc nếu bà không nghe thấy. Chắc hẳn nếu mụ là một con đĩ chó nào đó như Tzafer, quân bẩn thỉu Thổ Nhĩ Kỳ thì bà đã cắm cổ chạy đến để giúp nó rồi đấy. Nhưng vợ tôi, chỉ là một tín đồ Cơ Ðốc Giáo bởi thế nên bà trở nên điếc đặc, không nghe thấy vợ tôi kêu van! Bà biết không, nếu bà không phải là Nữ Thánh Ðồng Trinh, tôi đã cho bà một bài học, với cây gậy mà bà đã thấy đây!”


        * Pháp văn trong nguyên bản - (N.H.H)

        Comment


        • #5
          Alexis Zorba - Con Người Chịu Chơi

          Kỳ 21



          “Nói xong, không thèm cúi đầu lạy lục gì hết cha tôi quay lưng bỏ đi. Nhưng Chúa thiêng liêng làm sao, cùng lúc ấy, thánh tượng bắt đầu kêu răng rắc thật lớn như thể nó đang nứt ra.

          Những thánh tượng kêu răng rắc như thế khi sắp ban phép lạ, ghi nhớ lấy điều ấy nếu các ngài không biết. Cha tôi hiểu ngay. Ông quay lại, quì gối xuống và làm dấu thánh giá. “Con đã xúc phạm đến Ngài, Nữ Thánh Ðồng Trinh, con đã nói nhiều điều quá đáng, xin Mẹ bỏ qua cho!”

          “Cha tôi vừa về đến làng là người ta đã báo tin mừng cho ông hay: ‘Mừng ông đó, Kostandi, vợ ông đã sinh con trai rồi.’ Ðó là tôi, lão Anagnosti này. Nhưng tôi sinh ra với lỗ tai hơi kiêu kỳ. Cha tôi, như các ngài biết, đã phạm thượng, ông bảo Mẹ Ðồng Trinh điếc.

          “A, được rồi, làm như thế đó phải không? Ðức Mẹ Ðồng Trinh hẳn phải nói như thế. Ðược lắm, hãy chờ một chút, con ơi, ta sẽ làm cho con ngươi điếc để dạy ngươi biết thế nào là phạm thượng!”

          Và bác Anagnosti làm dấu thánh giá.

          - Nhưng như thế cũng chẳng sao. Lạy Chúa! Bà có thể làm tôi đui mù, ngốc nghếch hay gù lưng hoặc - xin Thượng Ðế phù hộ cho chúng tôi - bà có thể làm tôi thành một đứa con gái không sao, tôi xin quì trước ơn cả của Ngài.

          Lão rót thêm rượu đầy ly.

          - Xin Mẹ phò trợ chúng ta! Lão vừa nói vừa nâng ly.

          - Uống mừng bác mạnh khỏe, bác Anagnosti. Xin cầu chúc bác sống trăm năm tuổi để nhìn thấy đàn chút chít của bác!

          Lão già nốc một hơi cạn ly rượu nho và lau ria mép:

          - Không con ạ, lão nói, thế này là đủ lắm rồi! Không nên đòi hỏi nhiều quá. Thời của lão đã đến rồi. Ta đã già, các bạn này, thận ta khô cạn, ta không thể - chứ không phải không muốn - ta không thể gieo giống được nữa; như thế, ta còn sống để làm gì chứ?

          Lão lại rót đầy các ly, móc thắt lưng ra mấy trái hồ đào, và mấy trái vải khô gói trong mớ lá nguyệt quế và chia cho chúng tôi.

          - Ta đã cho con cái tất cả những gì ta có. Chúng ta sa vào cảnh khốn cùng xơ xác, vâng, cảnh khốn cùng xơ xác, nhưng ta không ta thán gì hết. Thượng Ðế có tất cả những cái cần thiết!

          - Thượng Ðế có thể có tất cả những cái cần thiết, thưa bác Anagnosti, Zorba kề tai lão già la. Thượng Ðế có chứ không phải chúng ta. Nhưng lão keo kiết không cho chúng ta gì cả!

          Vị hương mục kỳ cựu nhíu mày.

          - Ðừng ăn nói thế, đừng nặng lời với Ngài như vậy ông bạn, lão nghiêm nghị nói. Xin đừng nặng lời vì Ngài cũng tin cậy vào chúng ta!”

          Trong lúc đó, cụ bà Anagnosti lặng lẽ đi vào và líu díu mang món cao lương mỹ vị đặt trên đĩa bằng đất và một bầu bằng đồng đầy rượu nho. Bà lão đặt tất cả xuống bàn, đứng đấy khoanh tay lại và cúi mặt xuống.

          Tôi cảm thấy lợm giọng phải nếm món ăn chơi này, nhưng tôi cũng xấu hổ nếu từ chối, Zorba liếc nhìn tôi và tinh quái cười trước sự lúng túng của tôi.

          - Ðó là món ngon nhất đấy ông chủ ạ, hắn quả quyết với tôi. Ðừng làm bộ chê chớ.

          Lão Anagnosti cười khúc khích.

          - Ông bạn nói đúng đấy, hãy thử dùng mà xem. Cũng như óc vậy mà! Khi hoàng tử George thăm viếng tu viện của chúng tôi ở phía ngọn núi trên kia, các tu sĩ sửa soạn một bữa ăn vương giả, mời tất cả mọi người dùng thịt heo. Riêng phần hoàng tử thì chỉ có một đĩa súp. Hoàng tử cầm muỗng và quấy đĩa súp của mình. Ngài ngạc nhiên hỏi: Ðậu trắng phải không? Kính mời hoàng tử nếm thử, vị tu viện trưởng nói, kính mời ngài nếm thử rồi chúng tôi sẽ thưa sau.” Hoàng tử nếm thử một muỗng, hai muỗng, ba muỗng rồi cạn hết đĩa và ngài liếm mép. Ngài hỏi: “Món ăn gì tuyệt diệu thế? Ðậu ngon quá! Như óc heo vậy! - Thưa hoàng tử, đó không phải là đậu, vị tu viện trưởng thưa. Ðó không phải là đậu. Chúng tôi đã thiến tất cả gà ở quanh vùng này!”

          Vừa phá lên cười ông lão vừa lấy cái nĩa ghim vào một miếng “của quí” của con heo.

          - Một món ăn vương giả! Lão nói. Há miệng ra.

          Tôi há miệng ra và lão nhét miếng thịt vào.

          Lão lại rót rượu đầy ly và chúng tôi uống chúc mừng cháu bé lão. Ðôi mắt của ông nội ngời sáng.

          - Bác ước muốn cháu bác trở thành gì, thành gì, thưa bác Anagnosti? Tôi hỏi lão như thế. Xin bác cho biết để chúng tôi chúc cháu.

          - Lão có thể ước muốn gì con? Vậy thì, mong rằng nó sẽ theo con đường ngay, nó sẽ trở thành một con người lương thiện, một người gia trưởng tốt; nghĩa là nó cũng sẽ lập gia đình và có con, có cháu. Và mong rằng một đứa con của nó sẽ giống lão. Ðể các bô lão trong làng khi nhìn thấy nó sẽ bảo rằng: “Coi này, nó giống lão Anagnosti làm sao! Mong rằng lão được yên nghỉ nơi suối vàng! Lão thật là một con người tốt.”

          “Maroulia! Lão gọi mà không nhìn vợ, Maroulia cho đầy bầu rượu nữa đi!”

          Ngay lúc đó, cửa chuồng heo bị tông thật mạnh và con heo vừa chạy ra sân vừa réo ầm ĩ.

          - Nó đau, tội nghiệp con vật... Zorba thương hại nói.

          - Dĩ nhiên là nó đau! Lão già Crete vừa cười vừa nói. Nếu người ta làm chú như thế, chú có đau không?

          Kỳ 22



          Zorba giẫy giụa trên ghế.

          - Thụt lưỡi đi, lão điếc lòi tai! Zorba sợ hãi càu nhàu.

          Con heo chạy qua lại trước mặt chúng tôi và nhìn chúng tôi một cách giận dữ.

          - Tin tôi đi, hình như nó hiểu rằng mình đang ăn của nó! Lão Anagnosti nói, cao hứng vì đã ngà ngà say.

          Nhưng chúng tôi, như những kẻ chuyên ăn thịt người, chúng tôi bình tĩnh và thỏa mãn tiếp tục vừa ăn vừa uống rượu vang đỏ; trong khi nhìn, qua những cành ô-liu tráng bạc, tới biển cả mà giờ đây hoàng hôn đã nhuộm hồng.

          Chúng tôi từ nhà vị kỳ mục trở về lúc chiều tà. Zorba lúc này chuếnh choáng say, ngứa ngáy muốn nói:

          - Ngày hôm kia mình nói gì nhỉ ông chủ? Ông nói ông muốn soi sáng đám dân, mở mắt họ ra. Ðược lắm, ông hãy thử mở mắt bác Anagnosti! Ông có thấy bà vợ lão đứng trước mặt lão, chờ lệnh lão như một con chó ăn xin không? Ông hãy đến dậy cho lão ta biết ngay bây giờ rằng đàn bà cũng có quyền như người đàn ông và ngồi đó mà ăn miếng thịt lợn trong khi con lợn còn đang sống rên xiết trước mắt mình như vậy là một điều tàn nhẫn và cám ơn Thượng Ðế vì lão có tất cả trong khi ông đang chết đói chỉ là một việc điên cuồng! Lão sẽ thu lượm được gì, cái lão già quỉ quái! Anagnosti ấy, với những lời giải thích phỉnh phờ của ông? Ông sẽ chỉ làm cho lão ấy bực mình. Và lão bà Anagnosti sẽ thu lượm được gì? Chẳng khác nào đổ thêm dầu vào lửa: những vụ lộn xộn sẽ bắt đầu, con gà mái muốn trở thành gà trống, và trong gia đình rồi sẽ những cuộc lục đục... xin ông hãy để cho họ yên, đừng mở mắt họ làm gì. Nếu ông mở mắt họ, họ sẽ thấy gì? Nỗi khốn cùng của họ! Hãy để mắt họ nhắm, ông chủ, để mặc họ tiếp tục mơ ngủ!

          Hắn ngừng nói giây lát rồi gãi đầu. Hắn suy nghĩ và cuối cùng tiếp tục:

          - Trừ phi... trừ phi...

          - Trừ phi gì... Cứ nói toạc ra đi!

          - Trừ phi khi họ được mở mắt, ông có thể chỉ cho họ một thế giới, tuyệt hảo hơn cái bóng tối mà hiện tại họ đang rờ rẫm đây... Ông có thể làm được chứ?

          Tôi không biết. Tôi biết rõ cái gì sẽ sụp đổ trên những đổ nát kia. Tôi nghĩ không ai biết được điều ấy một cách chắc chắn. Cuộc đời cũ và hiển nhiên vững vàng, chúng ta sống trong nó và tranh đấu với nó từng giây từng phút - nó hiện hữu đó. Cuộc đời vị lai chưa sinh ra, nó chưa thể sờ mó được, nó còn lỏng, cấu tạo bởi ánh sáng của mộng mơ dệt thành; đó là đám mây bị những cơn cuồng phong lùa đi - tình yêu, hận thù, trí tưởng tượng, sự tình cờ, Thượng Ðế... Nhà tiên tri vĩ đại nhất trên trái đất chỉ có thể ban cho con người một ám hiệu và ám hiệu càng mơ hồ, vị tiên tri càng vĩ đại.

          Zorba nhìn tôi với nụ cười chế giễu khiến tôi mếch lòng.

          - Tôi có thể chỉ cho họ một thế giới tuyệt hảo hơn! Tôi phát cáu trả lời hắn.

          - Thực không? Ðược lắm, ông hãy nói nghe!

          - Tôi không thể nói được, bác không hiểu đâu.

          - Thế có nghĩa là ông không có rồi! Zorba vừa nói vừa lắc đầu. Ðừng tưởng tôi là một tên ngốc nghếch, ông chủ. Nếu có ai nói với ông tôi là một tên đần độn người ta lừa ông đấy. Có thể tôi cũng dốt đặc như lão Anagosti, nhưng tôi không đến nỗi đần độn đến thế đâu! Á! Không! Ðược rồi, nhưng nếu tôi không hiểu thì ông hy vọng gì ở lão đáng thương kia và mụ đầu đặc như bí của lão? Còn tất cả những chàng Anagnosti khác trên thế giới sẽ ra sao? Họ sẽ chỉ thấy bóng tối mới dầy đặc hơn? Thôi, để họ giữ những bóng tối cũ; họ đã quen rồi. Họ đã tự biết lo liệu đàng hoàng cho đến bây giờ rồi, ông không thấy sao? Họ sống và sống rất hay, họ sinh con đàn cháu đống nữa. Thượng Ðế làm cho họ đui điếc để họ kêu rằng: “Vinh danh thay Thượng Ðế!” Họ sống thoải mái trong cùng khổ. Vậy ông để mặc họ và đừng nói gì cả.

          Tôi lặng thinh. Chúng tôi đi ngang vườn của góa phụ. Zorba dừng lại giây lát, thở dài nhưng không nói gì. Dường như trời đã đổ trận mưa rào đâu đây. Mùi đất mới, mát rượi đầy không khí. Những ngôi sao thứ nhất xuất hiện. Trăng non chiếu sáng, ánh vàng xanh dịu dàng. Bầu trời tràn ngập êm ái.

          Tôi thầm nghĩ: “Người đàn ông này không cắp sách đến trường và trí óc hắn không bị phá hỏng. Hắn đã điêu đứng quá nhiều, tâm trí hắn mở rộng, tâm hồn hắn mở phơi bát ngát, không đánh mất mảy may lòng táo bạo nguyên thủy. Mọi vấn đề phức tạp, nan giải đối với chúng ta, hắn đều cắt phăng bằng một đường gươm như Alexander Ðại Ðế cắt cái nút của vua Gordian*. Hắn khó lòng nghiêng lật vì hai chân hắn trồng vững trên mặt đất bởi sức nặng của toàn thân. Dân man rợ Phi Châu tôn thờ con rắn vì toàn thân nó tiếp xúc mặt đất và do đó hiểu tất cả những điều bí ẩn của trái đất. Nó biết những điều bí ẩn bằng bụng, bằng đuôi, bằng đầu nó. Nó luôn luôn tiếp xúc, hòa hợp, làm một với Ðất Mẹ. Zorba cũng thế. Còn chúng ta những kẻ trí thức, chúng ta chỉ là những con chim trời đầu óc trống rỗng.”

          Sao mỗi lúc một nhiều. Cứng rắn, lạnh lùng, ngạo mạn và tàn khốc đối với loài người.



          * Thần thoại Hy Lạp: Vua Gordian xứ Phrygia kết một cái nút mà theo sấm truyền chỉ có vị chúa tể tương lai của Á Châu mới cởi được. Alexander Ðại Ðế không cởi được bèn rút gươm cắt béng. (N.H.H.)



          Kỳ 23



          Chúng tôi không nói gì thêm nữa. Cả hai chúng tôi đều kinh hãi nhìn trời. Mỗi lúc chúng tôi lại thấy những ngôi sao mới bừng lên ở phương Ðông và kéo dài đám cháy lớn.

          Chúng tôi về đến lều. Tôi không còn muốn ăn uống gì nữa, và tôi ngồi bệt xuống tảng đá bên bờ biển. Zorba đốt lửa, hắn định ngồi bên cạnh tôi nhưng hắn đổi ý trèo lên nệm lăn ra ngủ.

          Mặt biển im lặng như tờ. Dưới trận mưa sao tới tấp đất cũng nằm bất động và lặng lẽ. Không một tiếng chó sủa, không một tiếng chim đêm thất thanh. Một sự im lặng hoàn toàn len lén, nham hiểm, làm thành bởi muôn vàn tiếng kêu xa xăm hay sâu thẳm quá nơi chúng ta đến nỗi chúng ta không nghe nổi. Tôi chỉ nhận ra dòng máu trong tôi rào rạt đập trong thái dương và tĩnh mạch cổ.

          “Hòa khúc hổ!” Tôi vừa nghĩ vừa run rẩy.

          Ở Ấn Ðộ, khi đêm xuống, một điệu hát nho nhỏ, một điệu ca trầm buồn thê thảm, man rợ và chậm rãi, như một tiếng ngáp của dã thú từ xa - hòa khúc hổ. Tâm hồn con người tràn ngập một niềm mong đợi căng thẳng.

          Và tôi nghĩ đến hòa khúc ghê gớm ấy, lồng ngực trống trải của tôi dần dần được lấp đầy. Tai tôi thức tỉnh, sự im lặng trở thành một tiếng thét. Như thể tâm hồn cũng được cấu tạo bằng hòa khúc ấy và nó thoát khỏi thân xác để lắng nghe.

          Tôi cúi xuống vốc nước biển vỗ lên trán và thái dương. Tôi cảm thấy tươi mát trở lại. Tận đáy lòng tôi, những tiếng kêu vang dội hăm dọa, rối loạn, nóng nẩy - con hổ ở trong tôi đang gầm thét.

          Ðột nhiên, tôi nghe thấy giọng nói một cách rõ ràng:

          - Ðức Phật! Ðức Phật! Tôi đứng phắt dậy và kêu lên.

          Tôi bắt đầu bước đi thật nhanh dọc theo mé nước như thể muốn trốn thoát. Ðã từ lâu lắm rồi, khi tôi cô đơn lúc đêm về và khi im lặng trì ngự, tôi lại nghe tiếng nói của Ngài - mới đầu buồn bã than van như một khúc ai ca - rồi dần dần trở nên giận dữ, quát tháo và phán quyết. Và nó lồng lộn trong lồng ngực tôi như đứa bé đã đến lúc rời lòng mẹ.

          Chắc phải đến nửa đêm rồi. Nhiều cụm mây đen xây thành ở trên trời, một vài hạt mưa lớn rớt trên tay tôi. Nhưng tôi không chú ý tới. Tôi đang chìm đắm trong một bầu không khí nóng bỏng; tôi cảm thấy có một ngọn lửa leo lét ở hai bên thái dương tôi.

          “Ðã đến lúc rồi đây, tôi thầm nghĩ và run rẩy, bánh xe Phật Giáo lôi cuốn tôi xa, đã đến lúc tôi phải tự giải thoát khỏi cái gánh nặng kỳ diệu này.”

          Tôi vội vã trở lại lều và đốt đèn lên. Khi ánh sáng hắt lên Zorba, hắn dụi mắt và mở mắt ra nhìn thấy tôi đang cúi mình viết trên giấy. Hắn càu nhàu điều gì tôi không nghe thấy, quay ngoắt về phía vách và lại chìm vào giấc ngủ ngay.

          Tôi viết rất nhanh, hối hả. “Ðức Phật” hoàn toàn ở trong tôi, tôi nhìn thấy Ngài hiện trước thần trí tôi như một giải băng xanh đầy biểu tượng. Ngài hiện ra rất mau và tôi cố gắng chụp bắt Ngài một cách tuyệt vọng. Tôi viết, tất cả trở nên đơn giản, thật đơn giản. Tôi không viết, tôi đang ghi chép lại. Cả một thế giới hiện ra trước mắt tôi, cấu thành bởi lòng từ bi, hỉ xả và hư không - những lâu đài của Ðức Phật, những cung tần mỹ nữ, cỗ xe ngựa bằng vàng, ba lần gặp gỡ tiền định với một cụ già, một người bệnh và một tử thi; cuộc trốn ra đi, cuộc sống khổ hạnh, sự giải thoát và lời phát thệ cứu độ chúng sinh. Mặt đất phủ hoa vàng, hành khất và vua chúa đều mặc áo mầu khương hoàng, đất đá, cây cối, xác thịt trở nên thanh thoát. Mọi tâm hồn đều trở thành hơi, hơi trở thành tinh thần và tinh thần trở thành hư không... Mấy ngón tay tôi mỏi rời rã nhưng tôi không muốn, tôi không thể ngừng viết. Sự trực thị qua, mau chóng rồi biến mất; tôi phải bắt kịp.

          Sáng hôm sau, Zorba thấy tôi nằm ngủ, đầu gối lên trang bản thảo.

          6

          Khi tôi thức dậy, mặt trời đã lên cao đến hai con sào rồi. Khớp xương tay phải của tôi bị tê cứng vì cầm bút quá lâu. Tôi không thể co những ngón tay khít lại. Cơn giông tố Phật Giáo đã qua đi và để tôi ở lại, mệt mỏi và trống trải.

          Tôi cúi xuống lượm những tờ giấy rải rác trên mặt đất. Tôi không muốn cũng như không đủ sức nhìn chúng. Như thể tất cả nguồn hứng khởi bộc phát này chỉ là một giấc mơ mà tôi không muốn nhìn thấy mình bị tù túng trong những chữ, trở thành đê hèn vì chúng.

          Trời mưa hiu hắt, âm thầm. Trước khi đi ra, Zorba đã đốt lò than, và suốt buổi sáng hôm ấy tôi ngồi xếp bằng, tay hơ trên ngọn lửa, không ăn, bất động, chỉ lắng nghe cơn mưa đầu mùa dìu dịu rơi rơi...

          Tôi không nghĩ ngợi gì hết. Cuộn tròn như con chuột chũi trong đất ẩm, trí óc tôi yên nghỉ. Tôi nghe thấy những cử động nhẹ nhàng, những tiếng xì xào và gậm nhấm sần sật của đất, và mưa rơi với những hạt giống căng phồng. Tôi cảm thấy trời đất giao hòa như trong buổi ban sơ khi chúng phối hợp với nhau tựa một người đàn ông và một người đàn bà và tạo ra con cái. Trước mặt tôi, dọc theo suốt một vùng duyên hải, tôi nghe thấy biển gầm thét và táp vào bờ như một con dã thú lè lưỡi ra liếm cho dịu cơn khát.

          Comment


          • #6
            Alexis Zorba

            Kỳ 24



            Tôi hoan hỷ, tôi biết điều đó. Trong khi an hưởng hạnh phúc chúng ta khó lòng ý thức được hạnh phúc. Chỉ khi nào nó đã qua đi và chúng ta nhìn lại đằng sau chúng ta mới đột nhiên cảm thấy - đôi khi thảng thốt - chúng ta đã sung sướng biết chừng nào. Nhưng tôi, trên bãi biển Crete này, tôi sống trong hạnh phúc và tôi biết rằng tôi hạnh phúc.

            Một vùng biển xanh thẫm, bao la, trải rộng đến tận duyên hải Phi Châu. Thường thường có một cơn gió nồm rất nóng, gió Livas, thổi từ miền cát cháy xa xôi tới. Buổi sáng, biển tỏa hương thơm như một trái dưa đỏ; buổi trưa, nó bốc hơi và lặng như tờ với những lượn sóng gờn gợn như bờ ngực mới nhú. Buổi chiều nó thở dài và có mầu của hoa hồng, của rượu nho, của cà dái dê, xanh thẫm.

            Xế trưa, tôi đùa giỡn bằng cách bốc cát vàng và để nó luồn, nóng và mềm, qua những kẽ ngón tay. Bàn tay - một cái đồng hồ cát qua đó cuộc đời chạy trốn và hư mất. Nó tự hư mất. Tôi nhìn biển, chờ đợi Zorba và cảm thấy thái dương tôi nổ vỡ vì hạnh phúc.

            Tôi nhớ một hôm, cháu gái tôi, Alka, một con bé bốn tuổi, trong lúc chúng tôi đang nhìn vào một cửa hàng đồ chơi vào tối hôm cuối năm, quay lại và nói với tôi nhận xét lạ lùng này: “Chú Ogre ơi, cháu sung sướng quá muốn mọc sừng đây này!” Tôi giật mình. Kỳ diệu thay cuộc đời và giống nhau làm sao mọi tâm hồn, khi cắm rễ thật sâu xuống, gặp gỡ và hòa hợp với nhau! Bởi tôi nhớ ngay tới một cái đầu Ðức Phật khắc trong gỗ mun mà tôi đã trông thấy trong một viện bảo tàng xa xôi. Ðức Phật đã giải thoát và thấm nhuần niềm hoan hỷ tối thượng, sau bẩy năm khắc khoải. Gân hai bên thái dương ngài căng phồng đến nỗi tung ra khỏi da và trở thành đôi sừng mạnh mẽ xoắn lại như hai cái lò so bằng thép.

            Cơn mưa nhỏ tạnh vào lúc xế chiều, bầu trời trở nên quang đãng. Tôi đói và hân hoan vì đã đói, bởi bây giờ Zorba sắp đến, nhóm lửa và bắt đầu nghi lễ nấu nướng.

            - Lại một câu chuyện bất tận nữa đây! Zorba thường nói khi đặt nồi lên bếp lửa. Không phải chỉ riêng đàn bà - quân khốn kiếp - mới là chuyện bất tận, cả cái việc ăn uống này nữa chứ.

            Trên bãi biển này lần đầu tiên tôi cảm thấy cái thú của một bữa ăn. Buổi tối, Zorba nhóm lửa giữa hai tảng đá và làm bếp; chúng tôi nhập cuộc ăn uống, câu chuyện trở nên sôi nổi hào hứng; cuối cùng tôi ý thức được rằng ăn cũng là một chức vụ tinh thần và thịt, bánh, rượu là những nguyên liệu tạo nên tinh thần.

            Sau một ngày làm việc cực nhọc, trước khi ăn uống Zorba buồn tẻ, gắt gỏng, gặng mãi mới moi được của hắn vài tiếng. Cử chỉ của hắn uể oải và khó thương. Nhưng khi hắn vừa ném than vào máy, theo lời hắn nói, toàn thể bộ máy trì trệ và mệt lử của thân thể hắn sống động trở lại, lấy trớn và bắt đầu làm việc. Mắt hắn sáng ngời, trí nhớ tràn trề, chân hắn mọc cánh và nhẩy múa.

            - Hãy nói cho tôi biết anh làm gì với cái anh ăn, tôi sẽ nói cho anh biết anh là ai. Có kẻ biến đồ ăn thành mỡ và phân, kẻ biến nó thành công việc và khí sắc vui vẻ, và kẻ khác, thành Thượng Ðế, như tôi nghe người ta nói. Vậy có ba loại người. Tôi, tôi không thuộc loại tệ nhất cũng chẳng thuộc loại tốt nhất. Tôi ở giữa hai loại đó. Cái tôi ăn, tôi biến nó thành công việc và tính khí vui vẻ. Không đến nỗi dở lắm!

            Hắn nhìn tôi một cách tinh quái và cất tiếng cười.

            - Còn về phần ông, ông chủ, tôi nghĩ có lẽ ông cố gắng biến cái ông ăn thành Thượng Ðế. Nhưng ông không hoàn toàn thành công và điều đó dày vò ông. Trường hợp ông cũng giống như trường hợp con quạ.

            - Trường hợp con quạ làm sao, Zorba?

            - Ông biết chứ, trước kia nó đi một cách oai phong, thoải mái, như một con quạ vậy. Nhưng một hôm tự nhiên nó nẩy ra ý muốn vừa đi vừa vênh váo như con đa đa. Từ khi đó, con chim đáng thương quên ngay cả cách đi riêng của mình. Nó bị lẫn lộn hết, ông thấy không? Nó chỉ còn nước đi khập khiễng.

            Tôi ngửng đầu lên. Tôi nghe tiếng chân Zorba đang lên khỏi đường hầm. Lát sau tôi thấy hắn tiến đến gần, mặt thuỗn ra, nhăn nhó, hai cánh tay dài đong đưa, thõng thẹo.

            - Chào ông chủ! Hắn thều thào nói.

            - Chào Zorba. Hôm nay công việc ra sao?

            Hắn không đáp.

            - Tôi đi nhóm bếp và làm cơm đây, hắn nói.

            Hắn lấy một ôm củi trong góc, đi ra ngoài xếp những thanh củi một cách khéo léo thành một đống giữa hai tảng đá và nhóm lửa. Hắn đặt cái nồi đất lên trên, đổ nước, bỏ vào đó hành, cà chua và gạo và bắt đầu nấu. Trong thời gian đó tôi trải một tấm khăn lên cái bàn tròn thấp, cắt những lát bánh mì dầy, và rót rượu từ trong hũ ra cho đầy quả bầu trang trí nhiều hình vẽ mà bác Anagnosti đã tặng cho chúng tôi ít lâu sau khi chúng tôi đến đây.

            Zorba quì gối trước bếp, mở mắt lớn nhìn ngọn lửa và giữ im lặng.

            - Bác có con chưa, Zorba? Ðột nhiên tôi hỏi hắn.

            Hắn quay lại:

            - Tại sao ông lại hỏi tôi điều ấy? Tôi có một đứa con gái.

            - Lập gia đình chưa?

            Kỳ 25



            Zorba cười.

            - Tại sao bác lại cười, Zorba?

            - Ðiều đó không cần phải nói. Dĩ nhiên là lập gia đình rồi. Nó cũng không phải là đứa đần độn gì. Hồi đó tôi đang làm việc tại một mỏ đồng ở Pravishta miền Chalcidice. Một hôm tôi nhận được thư của em Yanni tôi. À quên! Tôi chưa nói với ông là tôi có một đứa em, thuộc loại người khôn ngoan, biết phân biệt phải trái, ngồi nhà cho vay lãi, hay đi nhà thờ, giả đạo đức, một người rất phải phép, một rường cột của xã hội. Em tôi bán tạp hóa ở Salonica. “Anh Alexis, nó viết cho tôi, con Phrosco con gái anh đã hư hỏng rồi. Nó đã làm ô danh của chúng ta. Nó có một thằng nhân tình, nó đã có với thằng kia một đứa con. Danh tiếng nhà ta thế là đi đời. Tôi sắp về làng vặn họng nó.”

            - Và bác đã làm gì, Zorba?

            Zorba nhún vai.

            - Hừ! Ðàn bà! Tôi nói rồi xé bức thư.

            Hắn ghế cơm, cho thêm chút muối rồi cười khẩy.

            - Nhưng đợi chút ông sẽ thấy khía cạnh khôi hài của câu chuyện đó. Hai tháng sau, tôi lại nhận được một lá thư thư hai của thằng em ngốc nghếch: “Chúc anh mạnh giỏi và vui vẻ, anh Alexis thân mến”, thằng ngốc đó viết. “Danh dự nhà ta đã được phục hồi, bây giờ anh có thể ngẩng cao đầu lên, người đàn ông đó đã cưới con Phrosso rồi!”

            Zorba quay lại và nhìn tôi. Nhờ ánh sáng của điếu thuốc lá, tôi thấy hai mắt hắn long lanh. Hắn lại nhún vai.

            - Hừ! Ðàn ông! Hắn nói với vẻ khinh miệt khó tả.

            Một lát sau, hắn tiếp:

            - Người ta có thể mong đợi gì ở đàn bà? Họ phải có con với người đàn ông đầu tiên. Người ta có thể mong đợi gì ở đàn ông? Họ phải sa vào bẫy. Ông hãy nhớ điều tôi nói, ông chủ.

            Hắn bắc nồi xuống và chúng tôi bắt đầu dùng bữa ăn chiều.

            Zorba lại chìm đắm vào suy tưởng. Một mối lo âu nào đó đang dầy vò hắn. Hắn nhìn tôi, mở miệng ra rồi lại ngậm lại. Qua ánh đèn dầu, tôi nhận thấy rõ ràng vẻ lo lắng sầu muộn trong mắt hắn.

            Tôi không chịu nổi nhìn thấy hắn như vậy. Tôi hỏi.

            - Zorba, bác có điều gì muốn nói với tôi, cứ nói đi. Dặn ra đi sau đó bác sẽ thấy dễ chịu ngay.

            Zora vẫn lặng thinh. Hắn nhặt một hòn sỏi, cố ném lọt qua cửa sổ.

            - Ðể yên mấy cục đá đó đi! Nói đi nào!

            Zorba vươn dài khuôn cổ nhăn nheo ra.

            - Ông có tin tôi không, ông chủ? Hắn hỏi, lo lắng nhìn vào mắt tôi.

            - Có, Zorba, tôi đáp. Dù bác làm bất cứ điều gì, bác cũng không thể sai lầm. Dù bác có muốn lầm đi nữa, bác cũng không thể lầm lạc được. Bác giống như một con sư tử hay một con sói. Loại thú này không bao giờ xử sự như những con cừu hay con lừa, chúng không bao giờ đi ngược lại bản chất chúng. Bác cũng thế; bác là Zorba đến tận đường tơ kẽ tóc.

            Zorba lắc đầu:

            - Nhưng tôi mù tịt không biết chúng ta sẽ đi đâu! Hắn nói.

            - Tôi biết, bác đừng lo âu gì về điều đó. Cứ việc tiến tới!

            - Hãy lập lại điều ấy một lần nữa đi, để tôi thêm can đảm, ông chủ! Hắn la lên.

            - Tiến tới!

            Cặp mắt Zorba long lanh.

            - Bây giờ tôi có thể nói ông, hắn nói. Từ mấy hôm nay, tôi có một dự định to tát trong đầu; một ý nghĩ ngông cuồng. Liệu chúng ta có thể thực hiện ý tưởng đó không?

            - Bác cần gì phải hỏi tôi? Chính vì lý do đó chúng ta cần đến đây: để thực hiện những ý tưởng.

            Zorba vươn cổ ra sung sướng và sợ hãi nhìn tôi:

            - Ông hãy nói rõ, ông chủ! Hắn la to. Mình không đến đây vì than sao?

            - Than là một cái cớ để dân địa phương khỏi thắc mắc. Ðể họ tưởng lầm mình là những nhà thầu đứng đắn và không tiếp đón chúng ta bằng cách liệng cà chua. Bác hiểu chưa, Zorba?

            Zorba há hốc miệng sững sờ. Hắn cố gắng hiểu, hắn không dám tin tưởng vào một niềm hạnh phúc lớn lao nhường ấy. Ðột nhiên, hắn hiểu. Hắn lao tới và nắm lấy vai tôi:

            - Ông có nhảy không? Hắn hỏi tôi một cách say sưa. Ông có nhảy không?

            - Không.

            - Không à?

            Hắn buông thõng hai tay, sửng sốt.

            - Ðược lắm, lát sau hắn nói. Thế thì tôi sẽ nhảy, ông chủ. Xin ông ngồi ra xa một chút để tôi khỏi đụng vào ông. Ô, ê! Ô, ê.

            Hắn nhào lộn một cái rồi nhảy phóng ra khỏi lều, liệng cả giầy, áo ngoài, áo trong, xắn quần lên tới đầu gối và bắt đầu nhảy múa. Mặt hắn hãy còn than lem luốc. Lòng trắng mắt hắn sáng lên.

            Hắn lao vào điệu vũ, vỗ tay, nhảy nhót, nhào lộn trong không gian, rơi xuống trên hai đầu gối rồi vọt lên, hai chân co lại như thể hắn là cao su. Thốt nhiên hắn phóng mình lên thật cao như muốn chế ngự những định luật lớn của thiên nhiên và bay bổng. Người ta nhận thấy rằng trong cái thân thể mọt đục ấy, tâm hồn đang phấn đấu để lôi cuốn xác thịt đi và lao mình vào bóng tối như một vẩn thạch. Nó lay động thân thể đang rơi trở lại vì không thể ở quá lâu giữa không trung, nó lay động thân thể lần nữa, một cách tàn nhẫn, lần này cao hơn một chút nhưng cái thân thể đáng thương hại lại rơi xuống, hổn hển.



            Kỳ 26



            Zorba cau mày, khuôn mặt hắn có vẻ lo âu trầm trọng. Hắn không la thét nữa. Nghiến răng hắn gắng sức đạt cái bất khả.

            - Zorba! Zorba! Thế đủ rồi! Tôi thét lên.

            Tôi sợ rằng tấm thân già nua ấy sẽ không chịu đựng nổi ngần ấy bạo lực, có thể tan tác thành muôn ngàn mảnh và rải rác theo gió bốn phương.

            Tôi rất có thể la to nữa, nhưng có để làm gì đâu. Làm thế nào Zorba có thể nghe tiếng la của trái đất? Lòng hắn đã trở thành lòng chim.

            Tôi hơi xao xuyến dõi mắt theo điệu vũ man rợ và tuyệt vọng. Khi còn nhỏ, tôi thường để óc tưởng tượng lôi cuốn và kể cho các bạn nghe những chuyện viển vông thái quá mà chính tôi cũng tin tưởng.

            “Ông nội của mày chết như thế nào?”, một hôm tụi bạn học ở trường làng hỏi tôi.

            Và liền khi đó, tôi dựng lên ngay một huyền thoại; và càng dựng đứng lên bao nhiêu, tôi càng tin tưởng bấy nhiêu.

            “Ông nội tớ có chòm râu bạc và hay đi giầy cao-su. Một hôm ông tớ từ nóc nhà nhảy xuống. Nhưng khi chạm đất ông tớ lại nhảy vọt lên như một trái banh và lên cao hơn nóc nhà nữa, lên cao, lên cao mãi cho đến khi mất hút trong những đám mây. Ðó ông tớ chết như vậy đó.”

            Sau khi dựng lên huyền thoại đó, mỗi lần đến nhà thờ Thánh Minas nhỏ bé và nhìn thấy phía dưới bình phong có thánh tượng hình ảnh đấng Ky Tô Thăng Thiên, tôi chỉ cho chúng bạn thấy và nói:

            “Kìa, ông tớ đi giầy cao su đó!”

            Tối hôm nay, sau bao nhiêu năm, khi nhìn Zorba nhảy lên không, tôi sống lại một cách kinh hoàng câu chuyện trẻ con, sợ nhìn thấy Zorba biến mất trong mây.

            - Zorba! Zorba! Ðủ rồi! Tôi kêu lên.

            Bây giờ Zorba ngồi xổm trên mặt đất thở hổn hển. Nét mặt hắn rạng ngời hân hoan. Mớ tóc xám dính bết vào trán và mồ hôi hòa với bụi than, chảy dòng dòng trên má và cằm.

            Tôi cúi nhìn hắn, lo âu.

            - Nhảy múa làm tôi nhẹ nhõm, lát sau hắn nói với tôi, như thể người ta đã trích huyết tôi vậy. Bây giờ tôi có thể nói được rồi.

            Hắn trở vào lều, ngồi trước bếp than hồng và nhìn tôi, vẻ mặt rạng rỡ.

            - Cái gì khiến bác nhảy múa như vậy?

            - Tôi có thể làm gì hơn, ông chủ? Niềm hân hoan làm tôi ngộp thở, tôi phải tìm một lối thoát cho bớt căng thẳng chứ... Và phải tìm lối thoát bằng cách nào? Bằng lời nói à? Hừ!

            - Niềm hân hoan nào?

            Hắn sa sầm nét mặt. Môi hắn bắt đầu run.

            - Niềm hân hoan nào? Thế thì điều ông vừa nói với tôi, ông đã nói như nói với không khí như vậy sao? Ông không hiểu ngay cả chính ông nữa à? Ông đã nói rằng chúng ta không đến đây vì than. Ông đã nói điều đó như thế, phải không? Chúng ta đến đây để cho qua thì giờ. Chúng ta che mắt thiên hạ, để họ không cho chúng ta là những kẻ điên khùng và họ không ném cà chua vào chúng ta! Nhưng khi không có ai và không ai có thể trông thấy chúng ta, chúng ta sẽ cả cười khoái trá có phải thế không? Tôi xin thề rằng tôi cũng muốn như vậy, nhưng tôi không ý thức được điều đó rõ ràng. Ðôi khi tôi nghĩ đến than, đôi khi đến mụ Bouboulina, đôi khi đến ông... một sự hỗn độn thường xuyên. Khi tôi đào được một đường hầm tôi nói: “Than là cái ta muốn!” Và từ đầu đến chân, tôi trở thành than. Nhưng sau đó, khi công việc xong xuôi, khi tôi đùa giỡn với mụ nái sề ấy, chúc mụ may mắn! Tôi nói, mang mẹ nó hết tất cả than bùn và tất cả mấy lão chủ treo cổ - bằng sợi dây băng quanh cổ mụ - cả Zorba nữa! Tôi điên đầu. Rồi khi tôi ở một mình và không có việc gì làm, tôi nghĩ đến ông, ông chủ ạ, và tôi rất đau lòng. Lương tâm tôi nặng trĩu: “Xấu hổ lắm, Zorba, tôi kêu lên như thế, xấu hổ lắm, mi chế nhạo con người lương thiện kia và bòn rút tiền bạc của hắn, cho đến bao giờ mi mới hết là một tên đê tiện? Ta chán mi lắm rồi đó!”

            “Ông chủ, thú thực với ông tôi không biết tôi ở đâu nữa. Ma quỉ lôi kéo tôi một đàng, Thượng Ðế lôi kéo tôi một nẻo, về phần cả hai, họ xâu xé tôi ở giữa. Bây giờ, ông chủ, ông nói đúng quá và tôi thấy rõ điều đó. Tôi hiểu rồi! Mình đã đồng ý với nhau! Bây giờ hãy gây mối bất hòa! Ông còn bao nhiêu tiền nữa? Ðem cho hết đi! Ăn nhẵn hết đi cho rồi!”

            Zorba chặm mồ hôi và nhìn quanh. Bữa cơm chiều còn lại hãy còn chõng trơ trên cái bàn con. Hắn vươn cánh tay dài của hắn ra:

            - Xin phép ông chủ, hắn nói. Tôi lại đói rồi.

            Hắn cầm lấy một mẩu bánh mì, một củ hành và một nắm ô liu.

            Hắn ăn ngấu nghiến, dốc trọn bầu rượu vào miệng mà không cho bình chạm vào môi, và rượu chảy òng ọc qua cổ họng hắn. Zorba tặc lưỡi, thỏa mãn.

            - Tôi cảm thấy rất hăng hái.

            Kỳ 27



            Hắn nháy tôi và hỏi:

            - Tại sao ông không cười, ông chủ? Hắn hỏi tôi. Tại sao ông nhìn tôi? Tôi như vậy đó. Trong tôi có một con quỉ hò hét và tôi làm theo lời nó. Mỗi lần tôi xúc động sắp ngộp thở là nó la: “Nhẩy đi!” Và tôi nhảy múa. Và như vậy tôi thấy nhẹ nhõm. Một lần khi thằng bé Dimitraki của tôi chết ở Chalcidice, tôi cũng đứng dậy như hồi nãy và tôi nhảy. Bạn bè và họ hàng thân thích nhìn thấy tôi nhảy múa trước thi hài thằng bé, họ lao tới để ngăn tôi. “Zorba điên rồi! Họ la lên như vậy. Zorba điên rồi!” Nhưng lúc đó nếu tôi không nhảy múa, tôi sẽ phát điên vì đau khổ. Bởi vì đó là thằng con trai đầu lòng của tôi, nó vừa được ba tuổi, mất nó tôi không chịu đựng nổi. Ông chủ, ông có hiểu điều tôi nói không hay là tôi đang nói chuyện với đầu gối đây?

            - Tôi hiểu, Zorba ạ, tôi hiểu, bác không phải nói với đầu gối đâu.

            - Lại một lần khác... Lúc đó tôi đang ở Nga, gần Novo Rossisk... Vâng tôi cũng tới đó vì hầm mỏ. Lần này, mỏ đồng.

            “Tôi đã học được năm sáu tiếng Nga vừa đủ để làm ăn: ‘Không, vâng, bánh mì, nước, tôi yêu cô, lại đây bao nhiêu?’ Tôi kết bạn với một tên Nga, một anh chàng Bôn-sơ-vích hung hăng. Mỗi buổi chiều, chúng tôi đều đến một tửu quán ở bến tầu, người ta mang xuống không thiếu gì rượu Vodka và điều ấy khiến chúng tôi thêm hứng. Khi chúng tôi bắt đầu vui vẻ, cõi lòng chúng tôi rộng mở. Hắn thuật cho tôi từng chi tiết về tất cả những gì đã xẩy đến cho hắn trong thời kỳ cách mạng Nga, còn tôi, tôi cho hắn biết tất cả mọi công việc và hành động của tôi. Chúng tôi cùng say sưa, ông thấy chứ, và chúng tôi trở thành anh em.

            “Bằng những cử chỉ, chúng tôi cố gắng tìm cách thỏa thuận với nhau. Hắn nói trước, khi tôi không hiểu, tôi quát bảo hắn: ‘Stop!’ Thế là hắn đứng lên nhảy múa. Ông chủ, ông hiểu chứ? Nhảy múa để diễn tả điều hắn muốn nói. Và tôi cũng làm như vậy. Bất cứ điều gì chúng tôi không thể nói được bằng miệng, chúng tôi nói bằng chân, bằng tay, bằng bụng hay bằng những tiếng la hét man rợ như: Hai! Hai! Hô la! Ô-ê!

            “Gã người Nga bắt đầu: Họ đã cầm súng như thế nào, chiến tranh bùng nổ như thế nào, và họ đã đến Novo Rossisk thế nào. Khi tôi không hiểu nổi nữa điều hắn nói với tôi, tôi đưa tay lên và la: “Stop!” Tức thì tên người Nga phóng mình lên và hắn bắt đầu nhảy múa! Hắn nhảy múa như bị ma làm. Và tôi nhìn tay, chân, ngực, mắt hắn, tôi hiểu hết: Họ đã vào Novo Rossisk và giết các ông chủ họ ra sao, họ đã cướp phá các cửa tiệm như thế nào, họ đã vào các nhà và bắt cóc đàn bà như thế nào. Lúc đầu, mấy mụ này khóc lóc, mấy con đĩ, họ tự cào cấu mặt mũi và họ cấu xé cả bọn đàn ông, nhưng dần dần họ thuần thục, họ nhắm mắt, rồi họ kêu ẳng ẳng vì thỏa mãn. Ðàn bà, hừ...

            “Và sau đó đến lượt tôi. Ngay từ mấy tiếng đầu, có lẽ mặc dù hắn hơi đần độn và đầu óc hắn làm việc không chỉnh, tên người Nga đã la lên: ‘Stop!’ Tôi chỉ chờ có thế. Tôi phóng mình tới, xô bàn ghế ra và tôi bắt đầu nhảy múa. Ôi! Ông bạn thân mến của tôi! Con người đã sa đọa quá thấp, loài người, chao ôi! Tội nghiệp. Họ đã để thân xác họ trở thành câm lặng và họ chỉ nói bằng miệng. Nhưng ông mong đợi cái miệng nói điều gì chứ, cái miệng đó? Nó có thể nói được gì? Nếu ông có thể thấy tên Nga kia đã lắng nghe tôi, từ đầu đến chân và hắn đã hiểu tôi trọn vẹn thế nào! Tôi đã mô tả cho hắn thấy, bằng cách nhảy múa, những hoạn nạn, những chuyến du-lịch của tôi, tôi đã lấy vợ bao nhiêu lần, học được bao nhiêu nghề - thợ đào đá, thợ mỏ, phu khuân vác, thợ đồ gốm, comitadji (*) tay chơi đàn santuri, người bán hạt bầu rang, thợ rèn và buôn lậu; người ta bỏ tù tôi như thế nào, tôi đã vượt ngục như thế nào và tôi đã đến Nga ra sao...

            “Hắn đã hiểu hết tất cả, tất cả, mặc dù hắn đần độn như vậy. Chân tay tôi nói, tóc tai và quần áo tôi nói. Và con dao nhỏ đeo ở thắt lưng tôi cũng nói nữa. Khi tôi dứt lời, cái anh chàng đại ngốc ấy ôm chầm lấy tôi, hắn hôn tôi, tụi tôi rót rượu Vodka đầy ly, tụi tôi khóc cười trong tay nhau. Tờ mờ sáng chúng tôi chia tay và loạng choạng leo lên giường ngủ. Và buổi chiều chúng tôi lại gặp nhau.

            “Ông cười hả? Ông không tin tôi sao ông chủ? Ông đang tự nhủ: Lão Sinh Bá nhà hàng hải đang thêu dệt chuyện gì đây? Có thể nói bằng cách nhẩy múa được không? Tuy nhiên, tôi dám đoan chắc là ma quỉ và thần thánh bắt buộc phải nói với nhau bằng cách đó.

            “Nhưng tôi thấy ông buồn ngủ rồi. Ông yếu ớt quá, ông không có sức chịu đựng. Vậy, ông hãy đi ngủ đi mai ta sẽ lại trở lại câu chuyện. Tôi có một dự định, một dự định huy hoàng vĩ đại. Ngày mai tôi sẽ trình bày với ông. Tôi sắp đốt thêm một điếu thuốc nữa và có thể sẽ ngụp xuống biển. Tôi đang bốc cháy. Tôi phải lo dập tắt. Ông ngủ ngon nhé!”

            (*) Ðoàn viên trong các hội giải phóng Macédoine. G.c.D.

            Kỳ 28



            Khuya lắm tôi mới ngủ được. Ðời tôi hỏng rồi, tôi nghĩ. Nếu tôi có thể lấy một tấm khăn xóa hết tất cả những gì tôi đã học, tất cả những gì tôi đã thấy, đã nghe và nhập môn trường Zorba, học vỡ lòng tự mẫu vĩ đại, tự mẫu chân chính, thì con đường tôi đã chọn lựa sẽ khác biết bao!

            Tôi sẽ luyện tập ngũ quan một cách hoàn hảo, và toàn thể thân thể tôi nữa để nó có thể hưởng thụ và hiểu biết. Tôi sẽ tập chạy, tập vật lộn, tập bơi lội, cưỡi ngựa, chèo thuyền, lái xe, bắn súng. Tôi sẽ thỏa mãn xác thịt tôi bằng tâm hồn. Cuối cùng tôi sẽ hòa giải hai kẻ nghịch thù truyền kiếp trong tôi...

            Ngồi trên tấm nệm tôi nghĩ đến cuộc đời đang đi đến chỗ hoàn toàn lãng phí của tôi. Qua khung cửa mở, dưới ánh sao, tôi lờ mờ nhận thấy Zorba đang ngồi xổm trên một tảng đá như một con dạ điểu. Tôi thèm được như hắn. Chính hắn, đã tìm thấy chân lý, tôi nghĩ. Con đường đó là chánh đạo.

            Vào thời đại khác, sơ khai và sáng tạo hơn, Zorba hẳn đã là một tù trưởng. Hắn đã đi tiên phong mở đường khai lối bằng một lưỡi rìu. Hoặc hắn là một thi sĩ đãng tử nổi tiếng, thăm viếng các lâu đài, và tất cả mọi người - lãnh chúa, mệnh phụ phu nhân và nô tỳ chăm chăm nhìn vào cặp môi dày đón lời ca hắn... Trong thời đại bạc bẽo này, hắn đói khát rình mò xung quanh các hàng dậu như một con sói, hoặc hắn sa sút đến độ trở thành thằng hề của một tên cạo giấy nào đó.

            Tôi thấy Zorba hốt nhiên đứng dậy. Hắn cởi áo ném lên lớp đá cuội rồi hắn lao xuống biển. Chốc chốc, dưới ánh trăng non mờ ảo, tôi thấy cái đầu to lớn của hắn trồi lên rồi lại biến mất. Thỉnh thoảng, hắn la lên một tiếng, sủa, hí, bắt chước tiếng gà gáy - tâm hồn hắn trong đêm hoang vắng trống trơn này có ái lực quay về với loài thú vật.

            Âm thầm tôi ngủ thiếp đi lúc nào không hay. Tờ mờ sáng hôm sau, tôi đã thấy Zorba mỉm cười tươi tắn đến kéo chân tôi.

            - Dậy đi ông chủ, hắn nói, để tôi thú thực dự định của tôi với ông. Ông đang nghe đấy chứ?

            - Tôi đang nghe.

            Hắn ngồi xếp bằng tròn dưới đất và bắt đầu giải thích hắn sẽ thiết lập một đường sắt từ trên đỉnh núi xuống tới bờ biển như thế nào; do đó chúng tôi có thể chuyển gỗ cần dùng cho các đường hầm xuống và chúng tôi sẽ bán gỗ còn lại làm gỗ cất nhà. Chúng tôi quyết định mướn một khu rừng thông thuộc tu viện nhưng việc chuyên chở đắt đỏ và tìm không đủ la.

            Zorba đã tưởng tượng cách đặt đường sắt treo dây cáp lớn, cột trụ và ròng rọc.

            - Ðồng ý? Hắn hỏi tôi khi hắn dứt lời; ông tán thành chứ?

            - Tôi tán thành, Zorba, đồng ý.

            Hắn đốt lò than, đặt ấm nước lên bếp, pha cà phê cho tôi, ném một cái mền lên chân tôi, để tôi khỏi bị lạnh rồi hắn thích chí ra đi.

            - Hôm nay chúng ta đào một đường hầm mới. Tôi đã tìm ra được một lớp than đá hay lắm! Ðúng là kim cương đen!

            Tôi giở bản thảo Ðức Phật ra, tôi cũng chui vào những đường hầm của riêng tôi. Tôi viết suốt ngày, và càng tiến tới, tôi cảm thấy mình giải thoát. Cảm xúc của tôi hỗn độn: khuây khỏa, kiêu hãnh, chán chường. Nhưng tôi để mặc cho công việc lôi cuốn, vì tôi biết rằng, ngay khi tôi hoàn thành tập bản thảo này, niêm phong và buộc lại, tôi sẽ tự do.

            Tôi đói. Tôi ăn mấy trái nho khô, vài hạt hạnh nhân với một mẩu bánh mì. Tôi đợi Zorba trở về, mang theo tất cả những của báu làm vui lòng người - một tiếng cười trong trẻo, lời nói tử tế, những thức ăn ngon lành.

            Gần tối, hắn hiện về và sửa soạn bữa ăn. Chúng tôi ăn nhưng tâm trí chúng tôi để đâu đâu. Hắn quì gối, cắm những thanh củi nhỏ xuống đất, giăng một sợi dây bên treo một cái hộp diêm vào mấy cái ròng rọc nhỏ, cố gắng tìm kiếm để cho sợi chỉ nghiêng cách nào cho tất cả khỏi đổ.

            Hắn giải thích:

            - Nếu nghiêng quá là chúng ta thất bại liền. Mà nghiêng ít quá cũng không được. Phải tìm độ dốc chính xác. Và muốn thế, ông chủ, chúng ta cần phải có rượu và óc phán đoán.

            - Mình có thiếu gì rượu, tôi vừa nói vừa cười nhưng còn óc phán đoán...

            Zorba phá lên cười:

            - Ông chẳng khờ dại chút nào, ông chủ, hắn vừa nói vừa âu yếm nhìn tôi.

            Hắn ngồi xuống nghỉ và châm một điếu thuốc.

            Hắn vui vẻ lại và bắt đầu thích trò chuyện.

            - Nếu đường sắt treo thành công, hắn nói mình sẽ cho hạ hết cả rừng cây, mở một nhà máy, xẻ ván, đẽo cọc, làm ván lót hầm mỏ, mình sẽ mang thúng ra mà hốt bạc và sau đó mình sẽ đặt một tàu buồm rồi thu xếp hành lý chuồn thẳng và dong buồm vòng quanh thế giới!

            Mắt Zorba sáng ngời, chứa đầy hình ảnh những người đàn bà ở các hải cảng xa xôi, các đô thị, ánh đèn ngày lễ, những tòa nhà đồ sộ, máy móc, tầu bè.



            Kỳ 29



            - Ðầu tôi bạc rồi, ông chủ, và răng tôi bắt đầu lung lay tôi không còn thì giờ để phí phạm nữa. Ông còn trẻ, ông còn có thể kiên nhẫn được. Tôi xin chịu. Tôi nói thật đấy, càng già bao nhiêu tôi trở nên man rợ bấy nhiêu.

            Ðừng để ai đến lải nhải với tôi rằng tuổi già khiến con người trầm tĩnh và nhụt nhuệ khí! Hoặc khi thấy chết chóc, hắn vươn cổ ra bảo rằng: “Xin hãy vui lòng chặt đầu tôi đi để tôi về chầu trời!” Tôi càng sống lâu bao nhiêu, tôi càng nổi loạn bấy nhiêu. Tôi không chịu đầu hàng đâu, tôi muốn chinh phục thế giới!

            Hắn đứng dậy, gỡ cây santuri trên vách:

            - Ðến đây một chút nào, đồ quỉ, hắn nói. Mi làm gì mà trơ ra đó trên vách không nói một lời? Hãy ca lên một chút coi.

            Tôi không bao giờ chán nhìn Zorba với bao thận trọng, với bao dịu dàng lấy cây santuri ra khỏi bao vải bọc. Hắn có vẻ như đang bóc vỏ một trái vả hay khỏa thân một người đàn bà.

            Hắn đặt cây santuri lên đầu gối, nghiêng mình nhẹ vuốt mấy sợi dây đàn - như thể hắn muốn hỏi ý kiến cây đàn về điệu nhạc mà cả hai sẽ ca hát, như thể hắn đang van lơn cây đàn tỉnh giấc, như thể hắn đang cố dỗ dành cây đàn bầu bạn với tâm hồn phiêu đãng mệt mỏi vì cô đơn của hắn. Hắn dạo thử một khúc: Khúc nhạc không thành tiếng, hắn bỏ, rồi lại bắt đầu một bản khác; dây đàn nghiến ken két như thể chúng bị đau đớn, như thể chúng không muốn cất tiếng. Zorba tựa vào vách, chặm mồ hôi tự nhiên vã đầm đìa trên trán.

            - Nó không muốn... hắn vừa lẩm bẩm vừa kinh sợ cây santuri. Nó không muốn!

            Hắn cẩn thận bọc cây đàn lại, như thể đó là một con dã thú và hắn sợ nó có thể cắn; hắn thong thả đứng dậy treo nó lên vách.

            - Nó không muốn... hắn lại lẩm bẩm, nó không muốn... Không nên ép uổng nó.

            Hắn lại ngồi xuống đất, vùi mấy trái lật vào than, rót đầy mấy ly rượu. Hắn uống, uống nữa, bóc vỏ một trái lật rồi trao cho tôi.

            - Ông có hiểu gì không, ông chủ? Hắn hỏi tôi. Tôi chịu. Mọi vật hình như đều có một linh hồn - Gỗ đá, rượu mà chúng ta uống, đất mà chúng ta giẫm chân lên. Tất cả, tất cả mọi sự, ông chủ.

            Hắn nốc cạn ly rồi lại rót đầy.

            - Cuộc đời thực đĩ thõa! Hắn càu nhàu, con đĩ! Nó giống y như con mụ Bouboulina.

            Tôi bật cười.

            - Xin ông lắng nghe tôi, ông chủ, đừng cười. Cuộc đời giống y như con mụ Bouboulina. Nó già rồi, phải không? Ðược lắm nhưng nó không kém cay đâu. Nó biết những mánh lới làm ông điên đầu. Khi nhắm mắt lại, ông sẽ tưởng tượng mình đang ôm trong tay một thiếu nữ đôi mươi. Chắc chắn như thế, bạn ơi khi bạn đang hành sự và đã tắt hết đèn đóm đi.

            “Ăn thua gì nếu ông bảo tôi rằng mụ đã chín nẫu rồi, mụ đã có một cuộc sống bê tha phóng đãng, mụ đã chơi bời với các thủy sư đô đốc, với bọn lính thủy, lính săng đá, với bọn nhà quê, với phường xướng ca tứ chiếng, với các mục sư, dân chài, cảnh sát, giáo viên, nhà truyền giáo, các thẩm phán tòa hòa giải! Và sau đó? Ðiều đó ra sao? Mụ quên lẹ lắm, cái con đàn bà lẳng lơ dâm đãng ấy mà! Mụ không nhớ đến một tình nhân cũ nào cả. Tôi không nói giỡn đâu, mỗi lần mụ lại trở thành một con bồ câu ngây thơ, một con ngỗng trắng tinh, một con bồ câu mái bé nhỏ và mụ thẹn thùng, tin tôi đi, mụ e lệ thật, mụ run rẩy như thể đây mới là lần đầu tiên. Người đàn bà là một điều huyền bí ông chủ ạ! Dù họ có thể sa ngã hàng ngàn lần, một ngàn lần họ vươn lên như một trinh nữ. Nhưng tại sao thế, đố ông biết đấy? Này, bởi vì họ không nhớ bao giờ.

            - Nhưng con két nó nhớ Zorba, tôi nói để trêu hắn. Nó la mãi một cái tên mà không phải là tên bác. Ðiều đó không làm bác điên đầu sao, khi bác cùng mụ ấy lên bẩy từng trời bỗng nghe con két nó kêu: “Canavoro! Canavoro!”? Bác không nổi nóng mà nắm cổ nó và vặn họng nó sao? Ðã đến lúc bác phải dạy nó kêu: “Zorba! Zorba!” rồi đấy.

            - Ô, điều đó đáng kể gì! Zorba vừa kêu lên vừa giơ hai bàn tay to lớn lên bịt tai lại. Tại sao ông lại muốn tôi vặn họng nó chứ? Nhưng tôi quí nó khi nó gọi cái tên mà ông nói! Ban đêm mụ treo con két ở đầu giường, con đĩ đó, và vừa khi thấy chúng tôi bắt đầu tỏ bầy, bởi vì nó có đôi mắt đâm thủng bóng tối, con quỉ con đó, nó bắt đầu kêu: “Canavoro! Canavoro!”.

            “Và liền đó, ông chủ ạ, tôi xin thề, nhưng làm thế nào ông hiểu điều đó được khi ông đã bị mục nát bởi đống sách nhảm nhí của ông!

            - Tôi xin thề với ông rằng, tôi cảm thấy mình đi giầy bóng láng, mũ lông trên đầu và có hàm râu mượt đượm mùi long-diên-hương. Boungiorno! Buona sera! Mangiate macaroni! Tôi trở thành Canavora thật sự. Tôi leo lên chiếc soái hạm bị lũng ngàn lỗ đạn của tôi và a lê... đốt lò súp-de lên! Loạt súng thần công bắt đầu!”



            Kỳ 30



            Zorba cười vang. Hắn nhắm mắt trái và nhìn tôi bằng mắt kia.

            - Ông thứ lỗi cho tôi, ông chủ, hắn nói, nhưng tôi giống ông nội tôi, quan ba Alexis. Thượng Ðế đã rước linh hồn người rồi! Khi được trăm tuổi thọ, chiều chiều ông tôi thường ngồi trước cổng dòm trộm mấy cô ả gánh nước. Mắt cụ đã yếu nên cụ không còn phân biệt được rõ, cụ bèn gọi các cô lại: “Cháu là đứa nào nhỉ? - Xenio, con gái Mastrandoni - Lại gần đây chút nữa cho già rờ một tí nào! Ðến đây đừng sợ mà! Cô ta nén cười và giữ vẻ nghiêm trang bước lại gần. Thế là ông tôi đưa tay lên mặt cô gái rờ rẫm một cách chậm rãi, dịu dàng và thèm khát. Và nước mắt cụ tuôn rơi. “Tại sao nội khóc thế hở nội?” Một lần nọ, tôi hỏi cụ.

            “Hừ! Con tin rằng không có gì đáng khóc hở con, khi ta đang chết dần và để lại sau ta bao nhiêu là gái đẹp?”

            Zorba thở dài.

            - Ôi, tội nghiệp tôi, hắn nói, bây giờ cháu hiểu ông rồi! Tôi thường tự nhủ: “Chao ôi! Khốn khổ quá! Ước sao tất cả đàn bà đẹp cùng chết một lượt với ta!” Nhưng những con đĩ đó sẽ tiếp tục sống; chúng nó sẽ sống cuộc đời tươi đẹp, đàn ông sẽ ôm chúng vào lòng và hôn chúng, và Zorba nay sẽ trở thành cát bụi để bọn chúng giẫm lên.

            Hắn khều mấy trái lật ở bếp ra, bóc vỏ và chúng tôi cụng ly. Chúng tôi ngồi như vậy một lúc lâu, nhậu nhẹt và thong thả nhai tóp tép như hai con thỏ lớn, và chúng tôi nghe thấy biển đang gầm thét ngoài kia.



            7



            Chúng tôi ngồi im lặng bên lò than hồng cho tới khuya. Một lần nữa tôi lại cảm thấy hạnh phúc là một điều giản dị và đạm bạc vô cùng: Một ly rượu nho, một trái lật nướng, một cái lò sưởi tồi tàn, tiếng sóng rì rào. Không có gì khác nữa. Và cảm thấy rằng đó là điều hạnh phúc, chỉ cần có một tấm lòng đơn giản và thanh đạm.

            - Bác đã lấy vợ bao nhiêu lần rồi, Zorba? Tôi hỏi. Cả hai chúng tôi đều hơi ngà ngà say, không phải quá chén cho bằng vì cái hạnh phúc khó tả kia trong chúng tôi. Mỗi người theo cách riêng, chúng tôi đều thâm cản rằng chúng tôi chỉ là hai con côn trùng phù du bé nhỏ bám riết vào vỏ địa cầu, chúng tôi đã tìm ra một xó thuận tiện bên bờ biển, sau đám lau sậy, gỗ ván, và thùng dầu hỏa không, nơi đó chúng tôi ôm lấy nhau, chúng tôi có trước mặt mình vài điều thú vị và thực phẩm và trong mình sự thanh thản, tình thương yêu và sự an bình.

            Zorba không nghe tôi hỏi. Ai biết tâm trí hắn đang phiêu lãng trên đại dương nào mà tiếng nói của tôi không đạt tới. Tôi vươn tay ra và mấy đầu ngón tay chạm vào hắn.

            - Bác đã lấy vợ bao nhiêu lần rồi, Zorba? Tôi gạn hỏi.

            Hắn giật mình. Lần này hắn nghe thấy. Vừa khua bàn tay hộ pháp hắn vừa trả lời.

            - Ồ! Bây giờ ông muốn tìm kiếm cái gì nào! Rốt cục, tôi cũng chỉ là một thằng đàn ông. Như tất cả mọi người tôi đã phạm phải điều Xuẩn Ngốc Vĩ Ðại. Ðó là tên tôi đặt cho việc hôn nhân. Mong rằng những ai đã lập gia đình thứ lỗi cho tôi. Vâng, tôi đã phạm phải điều Xuẩn Ngốc Vĩ Ðại, tôi đã cưới vợ!

            - Ðược rồi, nhưng bao nhiêu lần mới được chứ?

            Zorba bứt rứt gãi đầu. Hắn suy nghĩ một lát.

            - Bao nhiêu lần nhỉ? Cuối cùng hắn nói: Ðoan chính chỉ có một lần, một lần mà thôi. Nửa đoan chính hai lần. Bất chính một ngàn, hai ngàn, ba ngàn lần không chừng. Ông muốn tôi tính sổ cách nào?

            - Kể sơ qua về những cuộc hôn nhân của bác, Zorba. Ngày mai Chủ Nhật, chúng ta sẽ cạo râu, mặc quần áo đẹp nhất của chúng ta và mình đến mụ Bouboulina. Chúng ta sẽ không có việc gì làm vậy thì chúng ta có thể thức suốt đêm nay. Kể đi!

            - Kể gì chứ? Ðó không phải là những điều người ta đem ra kể, ông chủ! Những vụ kết hôn hợp pháp đều vô vị, đó là một món ăn thiếu mắm muối. Kể gì chứ? Thật không còn chút thú vị nào khi người ta hôn nhau mà từ trên thánh tượng có các vị thánh dòm xuống và ban phúc lành. Trong làng chúng tôi, người ta bảo: “Chỉ có miếng thịt ăn trộm mới có hương vị”. Vợ ông không phải là miếng thịt ăn trộm. Bây giờ, những vụ kết hợp bất chính làm sao mà nhớ hết được? Con gà trống có ghi sổ không? Ông nghĩ coi! Và tại sao nó phải làm vậy? Tuy nhiên, khi tôi còn trẻ, tôi có tật lấy một lọn tóc của mỗi người đàn bà ăn nằm với tôi. Do đó, luôn luôn tôi có cây kéo trong mình. Ngay cả khi tôi đi lễ nhà thờ, cây kéo cũng ở trong túi tôi! Chúng ta là đàn ông chúng ta không bao giờ biết được cái gì sẽ xảy đến cho chúng ta phải không?

            “Thế rồi cứ như thế, tôi làm được một sưu tập các lọn tóc: Ðen có, hoe vàng có, đỏ hung có, đôi khi cũng có vài lọn tóc bạc. Nhờ gom góp lâu ngày, tôi nhồi đầy được một cái gối. Vâng, một cái gối, và tôi gối đầu lên ngủ; nhưng chỉ về Mùa Ðông thôi. Mùa Hè nó nóng lắm. Rồi, sau đó ít lâu, tôi đâm ra chán ngấy: Nó bắt đầu có mùi, bởi thế tôi đốt đi”.

            Zorba phá lên cười:

            - Ðó là cuốn sổ kế toán của tôi, ông chủ, hắn nói. Và nó đã cháy rụi. Tôi đã ngán thứ đó đến cỡ rồi. Tôi đã tưởng không có nhiều như vậy, và rồi tôi lại thấy thứ đó không chấm dứt cho nên tôi ném cây kéo.
            Last edited by saomai; 09-10-2014, 05:35 AM.

            Comment


            • #7
              Alexis Zorba

              Kỳ 31



              - Còn những vụ kết hợp nửa đoan chính, Zorba?

              - À những vụ đó à, những vụ đó không kém phần quyến rũ, hắn thở dài. Ôi chao! Những người đàn bà tư-lạp tuyệt vời, ước chi các em sống ngàn năm! Tự do làm sao! Không có những câu: “Anh đi đâu? Tại sao anh về vậy? Anh ngủ ở đâu?” Họ không hỏi ông câu nào cả và ông cũng không hỏi họ gì cả. Tự do mà!

              Hắn với tay lấy cái ly, nốc cạn, bóc vỏ một trái lật. Hắn vừa nhai vừa nói:

              - Có một nàng tên là Sophinka, và nàng nữa tên Noussa. Tôi quen với Sophinka tại một thôn lớn gần Novo Rossisk. Lúc ấy vào mùa Ðông, tuyết rơi, tôi đi tìm việc làm ở một hầm mỏ, và khi ngang qua làng đó, tôi dừng lại.

              Hôm đó, là ngày phiên chợ, và từ khắp các làng vùng lân cận, đàn ông đàn bà đều đổ về mua bán. Một nạn đói kinh khủng, trời rét như cắt, dân làng đem bán tất cả những gì họ có, cho đến cả những thánh tượng, để mua bánh mì.

              “Tôi len lỏi vào chợ khi tôi thấy một thôn nữ cao độ hai thước với đôi mắt mầu xanh nước biển, và đùi với mông đó... một con ngựa cái, thực thế!... Tôi chết đứng.

              “Này, Zorba đáng thương ơi! Tôi tự nhủ, đời mày tàn rồi!”

              “Tôi bắt đầu đi theo nàng. Và tôi nhìn nàng không chán... không thể nào dời mắt đi chỗ khác được! Ông phải thấy đôi mông nàng đong đưa qua lại như chuông nhà thờ ngày lễ Phục Sinh! “Tại sao lại đi tìm những hầm mỏ, hở ngốc tử? Tôi tự nhủ. Mi đã lầm đường rồi. Tại sao lại phí thì giờ quí báu ở đó, quân thay đổi ý kiến như chong chóng! Kia mới là hầm mỏ thực cho mi: Hãy chui mình vào đó và đào những đường hầm!”

              “Cô gái dừng lại, mặc cả, mua một mớ củi, khuân lên - Jesus, hai cánh tay! Và ném hết lên xe ngựa. Cô mua một ít bánh mì và năm sáu con cá sấy. “Bao nhiêu tất cả?” Nàng hỏi “Dữ vậy...?” Nàng gỡ hoa tai bằng vàng để trả tiền. Vì nàng hoảng kinh. Ðể cho một người đàn bà thế hoa tai của mình, những món trang sức của họ, những miếng xà phòng thơm, những lọ nước hoa... Nếu nàng bỏ tất cả những thứ ấy thì đời không còn gì nữa! Cũng như thể ông nhổ lông một con công đi. Ông có tâm địa nào nhổ lông một con công không? Không bao giờ! Không, chừng nào Zorba còn sống, tôi tự bảo, việc ấy không thể xẩy ra. Tôi mở túi bạc và trả tiền. Ðó là vào thời kỳ mà đồng rouble (*) đã trở thành mớ giấy lộn. Với một trăm drachma (**) người ta có thể mua được một con la, và với mười drachma, được một người đàn bà.”

              “Thế là tôi trả. Con đĩ rạc quay lại, liếc nhìn tôi. Ả cầm tay hôn. Nhưng tôi, tôi rút tay lại. Sao, nàng cho tôi là một cụ già à? ‘Spassibla! Spassibla!’ ả nói với tôi như thế; thế có nghĩa là: ‘Cám ơn! Cám ơn!’ Và ả nhảy lên xe ngựa; nàng cầm dây cương và dơ cao chiếc roi. ‘Zorba, lúc ấy tôi tự nhủ kìa, ông bạn, nàng sắp lọt khỏi tay mi rồi đó!’ Phóc một cái, tôi ở bên cạnh nàng trên xe ngựa. Nàng không nói gì. Nàng cũng không quay lại nhìn tôi. Một roi ngựa và thế là chúng tôi lên đường.”

              “Trên đường nàng đã hiểu rằng tôi muốn lấy nàng. Tôi ấp úng dăm ba câu tiếng Nga, nhưng đối với những chuyện này, không cần phải nói nhiều. Người ta nói với nhau bằng mắt, bằng tay, bằng đầu gối. Sau cùng, chúng tôi về đến làng và dừng lại trước isba của nàng. Chúng tôi xuống xe. Lấy vai đẩy một cái, thiếu nữ mở cổng và chúng tôi bước vào. Chúng tôi quăng củi xuống sân, lấy cá và bánh mì rồi chúng tôi chui vào phòng. Có một bà lão nhỏ thó ngồi bên lò sưởi nguội lạnh. Bà lão run cầm cập. Bà ta quấn mình trong những cái bị, những tấm giẻ rách, những tấm da cừu, nhưng bà cũng vẫn run như thường. Trời lạnh như cắt, mẹ kiếp! Tôi khom mình, lấy một ôm củi bỏ vào lò sưởi và nhóm lửa. Bà lão mỉm cười nhìn tôi. Cô con gái bà đã nói với bà điều gì, nhưng tôi không hiểu. Tôi gầy lửa, bà lão đã được sưởi ấm và bà hồi sinh dần.”

              “Trong lúc đó, thiếu nữ dọn bàn ăn. Nàng mang ra một ít rượu Vodka, và chúng tôi uống. Nàng châm lửa cái samovar và pha trà, chúng tôi ăn và chia phần ăn cho bà lão. Ðoạn nàng nhanh nhẹn dọn giường trải drap sạch, đốt ngọn đèn chong trước thánh tượng Ðức Mẹ Ðồng Trinh và làm dấu Thánh giá ba lần. Và nàng ra dấu gọi tôi; chúng tôi quì trước bà lão và hôn tay bà. Bà lão đặt đôi bàn tay xương xẩu lên đầu chúng tôi vừa thì thầm điều gì. Có lẽ bà ban phúc lành cho chúng tôi. ‘Spassibla! Spassibla!’ Tôi la, và, phóc một cái, tôi đã ở trên giường với con đĩ non.”

              Zorba nín lặng. Hắn ngẩng đầu lên và nhìn về phía biển xa.

              - Nàng tên Sophinka..., lát sau hắn nói, và lại rơi vào im lặng.

              - Sao nữa? Tôi sốt ruột hỏi hắn. Sao nữa?

              - Không có “sao nữa” gì hết! Ông có cái tật “sao nữa” với “tại sao” kỳ quá, ông chủ! Những điều đó không kể lại được mà! Ông thấy không! Người đàn bà là một dòng suối mát: người ta nghiêng xuống thấy bóng mình, và người ta uống; người ta uống cho đến khi xương kêu răng rắc. Rồi, kẻ khác lại đến và y cũng khát: y cúi xuống thấy bóng mình và y uống. Rồi một kẻ khác nữa...

              (*) Ðơn vị tiền Nga.
              (**) Ðơn vị tiền Hy Lạp - G.c.D.

              Kỳ 32



              Người đàn bà, quả thực là một dòng suối mát.

              - Rồi sau đó, bác có bỏ ra đi không?

              - Vậy ông muốn tôi phải làm gì chứ? Ðó là một dòng suối, tôi đã nói với ông như thế, và tôi một kẻ qua đường: tôi lại ra đi. Tôi lại ở lại với nàng ba tháng. Cầu Thượng Ðế phò trợ cho nàng, tôi không có gì ta thán nàng hết! Nhưng sau đó ba tháng, tôi nhớ ra là tôi đang đi tìm hầm mỏ. “Sophinka, tôi nói với nàng vào một buổi sáng, anh, anh có công việc, anh phải ra đi.” “Ðược rồi,” Sophinka bảo, “Anh đi đi. Em sẽ đợi anh trong một tháng, và nếu sau một tháng anh không trở lại, em tự do. Anh cũng thế. Cầu Thượng Ðế ban phước lành cho anh!” Tôi ra đi.

              - Và sau một tháng bác có trở lại...?

              - Ông ngốc quá, ông chủ, xin ông thứ lỗi cho! Zorba la lên. Làm sao mà trở lại được? Mấy con đĩ có bao giờ để mình yên đâu? Mười ngày sau, ở Kuban, tôi gặp Noussa.

              - Kể đi! Kể đi!

              - Ðể lần khác, ông chủ. Không nên trộn lẫn họ, những kẻ đáng thương! Chúc em khỏe mạnh, Sophinka.

              Hắn nốc một hơi cạn ly. Rồi tựa lưng vào tường và nói:

              - Ðược rồi, tôi sẽ kể ông nghe về Noussa. Tối nay đầu óc tôi đầy Nga. Hàng đi! Chúng ta sẽ làm cạn mấy cái hầm tầu!

              Hắn chùi bộ ria mép và quạt than.

              - Vâng như tôi đã nói với ông, tôi đã quen biết với cô ta ở làng Kuban. Lúc đó vào mùa Hạ. Hàng núi dưa hấu và dưa gang. Tôi cúi xuống lượm một trái và không ai nói gì cả. Tôi bổ nó ra làm đôi và úp mặt vào.

              “Tất cả đều dồi dào ở Nga, ông chủ, tất cả đều đầy đống. Hãy lựa chọn và lấy! Và không chỉ có dưa hấu dưa gang mà cả cám bơ, và đàn bà. Qua đường, ông thấy một trái dưa hấu, ông lấy đi. Ông thấy một người đàn bà, ông cũng lấy đi. Không phải như ở đây, ở Hy Lạp, nơi ông nhón một miếng vỏ dưa gang nhỏ xíu họ sẽ lôi ông ra tòa, và khi ông chạm vào một người đàn bà, anh em nàng sẽ xô tới, rút dao ra băm vằm thịt ông nát như tương. Khiếp! Bọn đê tiện bủn xỉn... Hãy tự treo cổ lên đi! Hỡi bọn nhớp nhúa! Hãy đến Nga một chút nếu bay muốn thấy bay có thể sống như những đại lãnh chúa như thế nào!

              “Tôi đi qua làng Kuban và tôi thấy một người đàn bà trong vườn rau. Tôi thích nàng. Ông nên biết rằng, ông chủ, người đàn bà Slave họ không giống những cô ả Hy Lạp ốm o, tham lam, bán xẻ ái tình bằng ống nhỏ giọt và tìm đủ mọi cách để bòn rút và cân thiếu lường gạt ông.”

              “Người đàn bà Slave, ông chủ, họ cân già cho mình. Trong giấc ngủ, trong tình yêu, trong việc ăn uống; họ rất gần với thú vật với đồng ruộng và với đất đai. Họ cho, họ cho một cách rộng rãi, họ không như mấy cô ả Hy Lạp gùn ghè, keo kiệt ấy đâu! Tôi hỏi nàng: ‘Cô tên gì?’ Với đàn bà ông thấy không, tôi đã học được một ít chút tiếng Nga.’Noussa, còn anh?’ ‘Alexis. Tôi thích cô lắm, Noussas. Nàng chăm chú nhìn tôi như người ta ngắm nghía một con ngựa trước khi mua. ‘Anh cũng vậy, anh không có vẻ một thằng con trai khờ khạo,’ nàng bảo tôi thế. ‘Anh có hàm răng chắc chắn bộ ria mép rậm, lưng rộng, hai cánh tay khỏe mạnh. Tôi thích anh.’ Chúng tôi không nói gì nhiều hơn nữa, không cần thiết. Chúng tôi thỏa thuận với nhau trong nháy mắt. Tôi phải đi ngay đêm đó về nhà nàng trong bộ quần áo diện nhất. ‘Anh có áo khoác bằng lông thú không?’ Nàng hỏi tôi. ‘Có, nhưng với sức nóng này...’’ ‘Không sao. Mang nó theo, như thế trông có vẻ sang trọng.’”

              “Thế rồi đêm hôm đó tôi ăn mặc như một chú rể, tôi cầm áo lông thú trên tay, tôi cũng mang theo một cây gậy đầu bịt bạc và tôi ra đi. Nhà nàng là một ngôi nhà kiểu quê rộng lớn, với những nhà phụ, bò cái, máy ép nho, hai đống lửa nhóm trong sân, những nồi niêu bắc trên bếp lửa. ‘Cái gì đang sôi đấy?’ Tôi hỏi. ‘Ðấy là nước dưa hấu.’ ‘Và đây?’ ‘Nước dưa gang.’ Xứ lạ quá! Tôi tự bảo mình, mi nghe chứ! Nước dưa hấu và nước dưa gang; đó là Ðất Hứa! Vĩnh biệt cái nghèo! Về phần mi đó, Zorba ơi, mi rơi trúng chỗ rồi, như chuột sa chĩnh gạo.”

              “Tôi leo lên cầu thang, một cầu thang gỗ thật to kêu ken két. Trên bậc đầu cầu thang cha mẹ Noussa ngồi. Họ mặc loại quần cụt xanh lá cây và đeo thắt lưng đỏ có búp tua; họ đội mũ trùm đầu lớn. Họ thực giầu sang. Họ dang tay và ôm tôi hôn lấy, hôn để. Tôi bị thấm đầy nước bọt. Họ nói với tôi thực nhanh và tôi không hiểu gì cả, nhưng qua nét mặt họ, tôi thấy rằng họ không muốn điều xấu cho tôi.”

              “Tôi bước vào phòng và tôi thấy gì? Các bàn ăn la liệt thức ăn và rượu nặng trĩu như những cái thuyền buồm. Mọi người đều đứng - họ hàng đàn ông, đàn bà và trước mặt là Noussa trang điểm, ăn mặc chỉnh tề với bộ ngực nhô ra như mỏm thuyền. Rực rỡ tuổi trẻ và sắc đẹp. Nàng thắt một cái khăn đỏ quanh đầu và ở giữa có thêu một cái lưỡi liềm và cái búa. ‘Hỡi tên Zorba số đỏ tội lỗi lút đầu, tôi thì thầm với mình, phần thịt đó của mi đó ư? Phải chăng đó là cái thân xác mi sắp ôm trong tay đêm nay? Thượng Ðế tha thứ cho cha mẹ mi, người đã mang mi vào thế gian này!’”

              “Tất cả chúng ta nhào vào yến tiệc ăn uống ngon lành, đàn bà cũng như đàn ông. Chúng tôi ăn như lợn và uống như hũ chìm. ‘Còn mục sư đâu?’ Tôi hỏi cha Noussa đang ngồi bên cạnh tôi và dường như ông ta sắp nổ tung vì nhồi nhét quá nhiều. ‘Mục sư ban phúc lành cho chúng tôi đâu?’ ‘Không có mục sư, ông trả lời tôi, phun cả nước bọt ra, không có mục sư. Tôn giáo là thuốc phiện của quần chúng.’”

              Kỳ 33

              “Nói đoạn ông vừa đứng dậy vừa ưỡn ngực, nới cái thắt lưng đỏ và giơ tay lên ra hiệu im lặng. Ông cầm ly rượu đầy tràn, và ông nhìn thẳng vào mắt tôi. Rồi ông bắt đầu nói liên tu bất tận: Ông dành cho tôi một bài diễn thuyết. Ông ấy nói gì? Có Trời biết! Tôi đứng phát mệt. Hơn nữa, lúc đó tôi cũng hơi chếnh choáng. Tôi ngồi xuống và kề đầu gối tôi vào đầu gối Noussa đang ngồi bên phải tôi.

              “Ông lão vẫn chưa chịu ngừng, mồ hôi tháo ra như tắm. Thế là tất cả nhào đến bao quanh ông ta, ôm ghì lấy lão để bắt lão ngừng nói. Lão không nói nữa. Noussa ra hiệu cho tôi: ‘Nào bây giờ, anh nói đi!’

              “Ðến lượt tôi đứng dậy và tôi đọc một diễn từ nửa Nga nửa Hy Lạp. Tôi nói gì? Trời đánh nếu tôi biết tôi nói gì. Tôi chỉ nhớ là cuối cùng tôi nhào vào mấy bản hát thảo khấu Klepht (*).Tôi bắt đầu rống lên lộn xộn, vô ý nghĩa không ra chi tiết:

              Bọn thảo khấu đã bò xuống núi để trộm ngựa.

              Chúng không tìm thấy ngựa đâu

              Chúng bèn bắt Noussa!

              Ông thấy không, ông chủ, tôi cũng biết tùy cơ ứng biến đấy chứ.

              Và chúng rút đi, chúng rút đi...

              (Chúng đã rút đi, má ơi!)

              Ôi ! Em Noussa của tôi!

              Ôi! Em Noussa của tôi!

              Vai!

              “Và, vừa rống ‘Vai’ xong, tôi nhẩy bổ vào Noussa và hôn nàng.

              “Tất cả chỉ muốn có thế! Như thế tôi ra dấu hiệu mà họ đã chờ đợi và họ, thực ra chỉ chờ đợi có điều đó, mấy gã to lớn râu đỏ nhào tới tắt đèn.

              “Bọn đàn bà, mấy con đĩ, bắt đầu kêu ăng ẳng, làm như sợ hãi lắm. Nhưng liền đó trong bóng tối, họ bắt đầu kêu những tiếng nho nhỏ: ‘Hi! Hi! Hi!’ Họ thích bị cù nhột và cười cợt.

              “Cái gì đã xảy ra, ông chủ, chỉ có Trời biết. Nhưng tôi tin là ngài cũng không biết nữa vì nếu không ngài đã cho sét quay chín chúng tôi rồi. Ðàn ông đàn bà lẫn lộn, lăn lóc dưới đất. Tôi bắt đầu đi tìm Noussa, nhưng làm sao có thể tìm thấy nàng? Tôi gặp một cô khác và tôi làm công việc với cô ta.

              “Tờ mờ sáng, tôi thức dậy để ra đi với vợ tôi. Trời còn tối và tôi không thấy rõ. Tôi nắm lấy một cái chân, tôi lôi ra. Không phải chân của Noussa. Tôi nắm lấy một chân khác - không phải! Tôi kéo một chân khác - cũng không phải nữa! Tôi nắm lấy một chân khác, rồi một chân khác nữa, và sau cùng, sau biết bao lộn xộn, tôi tìm được chân của Noussa, tôi kéo ra, tôi gỡ nàng ra khỏi ba tên quỉ sứ to lớn đã đè bẹp nàng, tội nghiệp, và tôi đánh thức nàng dậy: ‘Noussa,’ tôi gọi nàng, ‘Chúng ta đi thôi!’

              “Ðừng quên chiếc áo lông của anh nhé! Nàng đáp. ‘Ði!’ Và chúng tôi lên đường.”

              - Sao nữa? Tôi gạn hỏi hắn vì thấy hắn lại im lặng.

              - Ðấy ông trở lại với những “sao nữa?” của ông rồi! Zorba đổ quạu vì những câu hỏi đó.

              Hắn thở dài.

              - Tôi sống với nàng sáu tháng. Kể từ ngày ấy - có trời chứng giám - tôi không còn sợ gì hết. Không sợ gì hết, tôi xin nhắc lại với ông như thế! Không sợ gì hết trừ một điều, sợ ma quỉ hay Thượng Ðế, xóa mờ sáu tháng ấy trong ký ức tôi. Ông hiểu không? Tôi hiểu rồi! Ông phải nói như vậy.

              Zorba nhắm mắt lại. Hắn có vẻ rất xúc động. Ðó là lần thứ nhất tôi thấy hắn bị vồ chụp quá mãnh liệt bởi một kỷ niệm xa xôi.

              - Bác yêu nàng Noussa đó đến thế cơ à? Lát sau tôi hỏi hắn.

              Zorba mở mắt ra.

              - Ông còn trẻ, ông chủ, hắn nói, ông còn trẻ, ông không hiểu nổi đâu. Khi tóc trên đầu ông bạc trắng như tôi, chúng ta sẽ khơi lại chuyện muôn thuở này.

              - Câu chuyện muôn thuở nào?

              - Ðàn bà, trời ơi! Phải nhắc lại với ông bao nhiêu lần nữa mới được chứ? Ðàn bà là một câu chuyện muôn thuở. Bây giờ, ông giống như mấy con gà trống non hấp tấp phủ mấy con gà mái đoạn phồng diều lên, leo lên đống phân mà lên tiếng gáy và diễu võ giương oai. Chúng không nhìn thấy mấy con gà mái mà chúng nhìn mào chúng! Vậy thì làm sao chúng hiểu nổi thế nào là tình yêu? Không hiểu một chút nào hết.

              Hắn khinh bỉ nhổ xuống đất. Rồi hắn quay đầu đi; hắn không muốn nhìn tôi.

              - Sao nữa, Zorba, tôi lại hỏi hắn. Noussa ra sao?

              Zorba, mắt chìm đắm về miền biển xa, đáp:

              - Một buổi tối trở về, tôi không thấy nàng đâu nữa. Nàng đã trốn đi cùng tên lính đẹp trai vừa đến làng được mấy hôm. Thế là hết! Tim tôi bị bửa làm đôi. Nhưng nó cũng dính liền lại rất nhanh, quân gian xảo. Hẳn ông đã thấy những cánh buồm vá víu những mảnh đỏ, vàng, đen, lại với nhau bằng sợi chập đôi và không bao giờ rách ngay cả trong những cơn giông tố bão bùng dữ dội nhất? Tim tôi cũng giống như vậy đó. Muôn lỗ rách, ngàn mảnh vá: nó không còn biết sợ gì nữa hết!

              - Và bác không thù hận gì Noussa sao, Zorba?

              - Tại sao? Tại sao lại thù oán nàng? Ông muốn nói gì thì nói, đàn bà lại là một chuyện khác, ông chủ... một chuyện khác hẳn. Họ không phải là giống người! Tại sao lại thù oán họ? Ðàn bà là một cái gì không thể hiểu được, tất cả mọi luật lệ của nhà nước và tôn giáo đều lầm to. Không nên đối xử với đàn bà như vậy, không! Luật pháp và tôn giáo quá cứng rắn, ông chủ, quá bất công! Nếu có bao giờ tôi phải soạn luật, tôi sẽ không soạn cùng một thứ luật cho đàn ông và đàn bà. Mười, một trăm, một ngàn giới luật cho đàn ông. Ðàn ông, là đàn ông, sao!

              (*) Klepht: bọn thảo khấu ở miền núi Olympe và Pinde. G.c.D.

              Kỳ 34

              Hắn có thể chịu đựng được. Nhưng không một giới luật nào cho đàn bà. Bởi vì - tôi phải nói với ông bao nhiêu lần nữa, ông chủ? - đàn bà là một sinh vật yếu đuối. Hãy uống chúc mừng Noussa, ông chủ! Và chúc mừng người đàn bà!... Và mong rằng Thượng Ðế cho đàn ông chúng ta khôn ngoan hơn!

              Hắn uống, giơ cánh tay lên và bất thần giật mạnh xuống như thể hắn đang sử dụng một cái rìu.

              - Hoặc ngài phải cho chúng ta khôn ngoan hơn, hắn nhắc lại, hoặc phải giải phẫu chúng ta. Nếu không, tin tôi đi: chúng ta sẽ đi đời nhà ma!



              8

              Hôm nay, mưa nhỏ hạt và trời đất giao hòa trong một nỗi dịu dàng vô hạn. Tôi nhớ tới một bức chạm lõm trong đá xám sẫm Ấn Ðộ. Người đàn ông vòng tay ôm người đàn bà và kết hợp với nàng với xiết bao ôn nhu nhẫn nhục đến nỗi người ta có cảm tưởng - thời gian đã gậm nhấm và hầu như đã đục khoét đôi thân thể - nhìn thấy hai côn trùng ôm ghì lấy nhau trên đó một cơn mưa bụi bắt đầu rơi và thấm ướt cánh chúng. Siết chặt nhau như vậy, chúng đang bị mút trở lại vào trong cái miệng phàm ăn của đất, một cách chậm rãi.

              Ngồi trong lều tôi ngắm trời ảm đạm, đất tối mầu và biển sáng một mầu xanh chàm. Ðầu ghềnh cuối bãi không một bóng người, không một dáng buồm, không một cánh chim. Chỉ có mùi đất thâm nhập vào qua khuôn cửa sổ.

              Tôi đứng lên và chìa tay ra mưa như một tên hành khất. Thốt nhiên tôi muốn khóc. Một nỗi u sầu nào đó, không phải của chính tôi, nhưng sâu thẳm và tối tăm hơn, đang dâng lên từ đất ẩm: nỗi kinh hoàng của một con thú đang vô tư gặm cỏ, thình lình, ngẩng đầu lên, không thấy gì hết, nhưng đánh hơi thấy trong không khí mình đã bị vây hãm và không thể đào thoát.

              Tôi muốn thét lên một tiếng, biết rằng điều đó sẽ khiến tôi nhẹ nhõm, nhưng tôi xấu hổ.

              Mây mỗi lúc một thêm lũng thấp. Tôi nhìn qua khung cửa sổ; tim tôi run lên nhè nhẹ.

              Khoái cảm u sầu là những giờ phút mưa bụi gieo rắc trong ta! Tất cả những kỷ niệm cay đắng vùi sâu chôn chặt trong lòng bỗng dội về tâm trí - bạn bè ly biệt, nụ cười người yêu đã nhạt phai, hy vọng đã gẫy cánh như những con bướm đêm chỉ còn lại con sâu. Và con sâu đó đã đậu trên những phiến lá của tim tôi mà gặm nhấm.

              Qua màn mưa và đất thấm nước, hình ảnh bạn tôi lưu đầy trong rặng Caucasus dần dần hiện ra. Tôi cầm bút, cúi mình trên giấy, và bắt đầu nói với hắn để xé rách tấm lưới mỏng của mưa và để thở.

              Bạn thân mến,

              Tôi viết cho anh lá thư này trên bãi biển cô liêu ở Crete nơi chúng tôi đã đến. Ðịnh mệnh và tôi, và tôi lưu lại dăm tháng để chơi: thủ vai nhà tư bản, chủ nhân một mỏ than bùn, nhà kinh doanh. Nếu trò chơi của tôi thành công, lúc đó tôi sẽ nói đây không phải là một trò chơi, nhưng tôi đã làm một quyết định thay đổi cuộc đời.

              Anh còn nhớ, lúc ra đi, anh gọi tôi là một con “mọt sách”! Ðiều đó khiến tôi giận đến nỗi tôi quyết định bỏ sách vở trong một thời gian - hay mãi mãi? - và lao mình hành động. Tôi thuê một trái đồi nhỏ chứa mỏ than, tôi mộ thợ, mua xẻng cuốc, đèn đất, thúng mủng, xe chuyên chở. Tôi khai hầm và chui vào. Làm như vậy đó, để chọc tức anh. Và bằng cách đào xới và làm đường hầm trong lòng đất, con mọt sách trở thành một con chuột chũi. Tôi mong anh tán thành cuộc hóa thân này.

              Những nguồn vui của tôi ở đây thật vĩ đại bởi chúng quá đơn giản và làm bằng những yếu tố vĩnh cửu: không khí trong lành, mặt trời, biển và bánh mì. Buổi tối, ngồi xổm theo kiểu Thổ Nhĩ Kỳ trước mặt tôi, một Sinh Bá Nhà Hàng Hải nói chuyện. Hắn nói và thế giới mở rộng ra. Ðôi khi, khi lời nói chưa đủ hắn chồm lên và nhẩy múa. Và khi nhẩy múa chưa đủ, hắn đặt cây santuri lên đầu gối và bắt đầu chơi.

              Ðôi khi hắn chơi một điệu man rợ và người ta cảm thấy ngột ngạt, bởi người ta chợt nhận thấy đời mình vô vị, khốn khổ và không xứng đáng với con người. Ðôi khi một điệu nhạc đau đớn và người ta cảm thấy cuộc đời đi qua và lọt như cát qua kẽ ngón tay và không có sự cứu chuộc.

              Tim tôi chao qua chao lại trong ngực như con thoi của một bác thợ dệt. Nó dệt những tháng ngày này mà tôi đang sống ở Crete, và - xin Thượng Ðế tha thứ - tôi tin rằng tôi hạnh phúc.

              Ðức Khổng Tử nói: “Nhiều kẻ tìm hạnh phúc cao hơn con người; những kẻ khác, thấp hơn con người. Nhưng hạnh phúc vừa tầm vóc con người.” Ðúng lắm. Học trò thân mến và sư phụ tôi, đó là hạnh phúc của tôi hôm nay; tôi đo đi, đo lại, lo âu, để xem tầm vóc hiện tại của tôi ra sao. Bởi vì anh biết điều này hơn ai, tầm vóc con người không phải luôn luôn đồng nhất.

              Tâm hồn con người biến đổi biết bao tùy theo khí hậu, niềm im lặng, nỗi cô đơn, hay bạn bè trong đó con người sống!

              Nguyễn Hữu Hiệu



              Kỳ 35



              Nhìn từ trong nỗi cô đơn của tôi, con người hiện ra với tôi không phải như những con kiến, nhưng ngược lại, như những con quái vật khổng lồ, những con khủng long hay dực thủ long, sống trong một bầu không khí đầy acid carbonic và thực vật hư thối từ đó sinh ra tạo vật. Một rừng rậm phi lý, không thể hiểu được.

              Những ý niệm về “quốc gia” và “chủng tộc” mà anh thích, những ý niệm về “siêu quốc gia” và về “nhân loại” đã lôi cuốn tôi, ở đây cũng cùng có một giá trị đó dưới hơi thở toàn năng của hủy hoại. Chúng tôi cảm thấy rằng chúng tôi được đưa lên mặt để nói vài tiếng, và đôi khi không được vài tiếng, mà chỉ là những âm thanh không rõ ràng: một tiếng “a!” một tiếng “ừ!” - sau đó chúng tôi bị hủy hoại. Và ngay cả những ý tưởng cao viễn nhất, nếu bị đem ra mổ xẻ, người ta sẽ thấy những ý tưởng đó không là gì khác hơn những hình nộm nhồi cám và giấu trong cám, một cái lò-xo bằng thép.

              Anh hiểu tôi khá nhiều để ý thức rằng những suy tưởng này không hề làm tôi chạy trốn, trái lại là những bùi nhùi không thể thiếu được cho ngọn lửa nội tâm tôi. Bởi vì, nói như Ðức Phật, bậc thầy của tôi: “Ta đã thấy.” Và vì tôi đã thấy và đã giao hảo, trong nháy mắt với người đạo diễn vô hình, đầy vui vẻ và tiếu ngạo, từ nay tôi có thể thủ vai trò của tôi trên trái đất đến kỳ cùng, nghĩa là có mạch lạc và không nản lòng. Bởi vì sau khi thấy, tôi còn cộng tác với tác phẩm mà tôi đang thủ trên sân khấu của Thượng Ðế.

              Vì thế, trong khi đưa mắt nhìn lên sân khấu vũ trụ, tôi thấy anh ở nơi xa xôi đó, trong những thành lũy thần thoại của rặng Caucasus, cũng đang thủ vai trò của anh; tôi có thể thấy anh đang tranh đấu cứu vớt muôn ngàn sinh linh của dòng giống chúng ta trong cơn hiểm nghèo. Một Prometheus giả hiệu, tuy nhiên, phải chịu những cực hình rất hiện thực trong khi tranh đấu chống lại những sức mạnh mù quáng của đói khát, giá lạnh, bệnh tật, cái chết. Nhưng kiêu ngạo như anh, đôi khi anh phải hoan hỉ vì những sức mạnh mù quáng nhiều đến thế và bất khả khắc phục: vì thế chủ đích sống hầu như vô vọng của anh trở nên anh hùng hơn và tâm hồn anh thâu thái được một vẻ cao cả bi thảm hơn.

              Chắc chắn anh phải coi cuộc đời anh đang sống như một hạnh phúc. Và bởi anh coi nó như vậy, nó sẽ như vậy. Anh phải thửa hạnh phúc theo vóc dáng anh; và vóc dáng anh hiện nay - cảm tạ Thượng Ðế! - vượt quá tôi. Bậc thầy chân chính không mong mỏi một phần thưởng nào lớn lao hơn phần thưởng này: đào luyện được một đồ đệ vượt quá mình.

              Về phần tôi, tôi luôn luôn quên, chê bai phỉ báng mình, lạc lõng, đức tin của tôi là một tấm khảm bất tín. Ðôi khi tôi muốn ký một giao kèo: đổi tất cả đời mình lấy một phút sống ngắn ngủi. Nhưng anh, anh cầm chắc bánh lái và anh không bao giờ quên, ngay cả trong những khoảnh khắc dịu dàng nhất của cuộc nhân sinh này, hướng anh đã vạch ra.

              Anh còn nhớ ngày cả hai chúng ta vượt Ý Ðại Lợi trên đường về Hy Lạp? Chúng ta đã quyết định đổ bộ xuống vùng Pontus lúc ấy đang lâm nguy, anh nhớ không? Chúng ta vội vã bước xuống một tỉnh lỵ - Chúng ta chỉ còn một giờ để đáp chuyến tầu khác. Chúng ta đi vào một khu vườn rậm rạp gần ga. Có những cây lá to bản, cây chuối, lau tre lá sắc kim thẫm, bầy ong bám vào một cành trổ hoa sung sướng run rẩy nhìn chúng hút nhụy hoa mình.

              Chúng ta bước tới trong xuất thần câm lặng, như trong một giấc mộng. Ðột nhiên, ở chỗ rẽ của một đường hoa, hai thiếu nữ xuất hiện, vừa đọc sách vừa dạo gót. Tôi không còn nhớ các cô đẹp hay xấu. Tôi chỉ nhớ một cô tóc vàng, một cô tóc nâu, và cả hai đều mặc áo mùa xuân.

              Và với sự bạo dạn người ta có trong mơ, chúng ta lại gần các cô và anh nói: “Bất kỳ các cô đọc cuốn sách gì, chúng tôi cũng xin thảo luận với các cô.” Các cô đang đọc Gorki. Rồi, hấp tấp bởi chúng ta có rất ít thì giờ, chúng ta nói về tình yêu, về khổ cực, về sự nổi loạn của tâm hồn, về tình yêu...

              Tôi sẽ không bao giờ quên được nỗi hân hoan và sầu muộn của chúng ta. Chúng ta và hai thiếu nữ không quen biết kia đã trở thành bạn cố tri, thành tình cố cựu, tự hồi nào; chúng ta chịu trách nhiệm về thân tâm họ, và chúng ta vội vã vì chỉ vài giây phút nữa thôi, chúng ta sắp phải lìa họ mãi mãi. Trong không khí rung động, chúng ta ngửi thấy sự cưỡng đoạt và cái chết.

              Con tầu tới, huýt còi. Chúng ta giật mình, như tỉnh mộng. Chúng ta siết tay nhau. Làm sao có thể quên được mười ngón tay níu nhau tuyệt vọng, mười ngón tay chẳng muốn rời xa? Một cô xanh xám tái tê, một cô cười khan run rẩy.

              Và tôi nói với anh lúc ấy, tôi còn nhớ: “Hy Lạp, Tổ quốc, Bổn phận, nghĩa lý gì? Ðó chỉ là những danh từ. “Chân lý là đây!” Và anh trả lời: “Hy Lạp, Tổ quốc chúng ta, bổn phận không có nghĩa lý gì, nhưng chính vì cái vô nghĩa đó chúng ta sẵn sàng chịu hủy hoại.”

              Nhưng tại sao tôi lại viết điều đó cho anh? Ðể anh thấy rằng tôi chẳng hề quên một giây phút nào chúng ta sống với nhau. Và cũng nhân cơ hội diễn tả cái mà vì thói quen đè nén cảm xúc tốt (hay xấu) của chúng ta, tôi chưa bao giờ có thể phát lộ với anh khi chúng ta sống với nhau.

              Bây giờ vì anh không còn ở trước tôi và không thể nhìn thấy mặt tôi, và bây giờ vì tôi không sợ tỏ ra yếu đuối hay lố bịch, tôi có thể nói với anh rằng tôi rất yêu anh.



              Kỳ 36



              Tôi đã viết xong bức thư. Tôi đã trò chuyện với bạn tôi, và tôi cảm thấy nhẹ nhõm. Tôi gọi Zorba. Nép mình dưới một tảng đá cho khỏi ướt, hắn đang thử mẫu đường sắt treo của hắn.

              - Ði, Zorba, tôi gọi. Ðứng lên đi dạo một vòng trong làng chơi.

              - Ông có vẻ vui vẻ, ông chủ. Trời mưa, ông không muốn đi một mình sao?

              - Không, và tôi cũng không muốn mất vui. Nếu chúng ta đi cùng với nhau thì sẽ không sao cả. Ði đi.

              Hắn cười, nói:

              - Tôi rất sung sướng vì ông cần tôi. Ta đi nào!

              Hắn mặc áo choàng len kiểu Crete với mũ trùm đầu nhọn mà tôi đã cho hắn và chúng tôi lội bùn đến con lộ lớn.

              Trời mưa. Những đỉnh núi bị che phủ. Không có một hơi gió; đá cuội sáng bóng. Ðồi than bùn bị ngộp dưới sa mù. Như thể khuôn mặt đàn bà của trái đồi bị khâm liệm trong nỗi ảo não thế nhân, như thể nàng tàn tạ trong mưa.

              - Lòng người đau đớn khi trời đổ mưa, Zorba nói. Không nên oán trách trời!

              Hắn cúi xuống chân một hàng rào và hái những bông thủy tiên dại đầu mùa. Hắn nhìn những bông hoa một lúc lâu, mê man không biết chán, như thể lần đầu tiên hắn nhìn thấy những bông thủy tiên; hắn nhắm mắt hít một hơi, thở dài rồi đưa cho tôi.

              - Ước gì người ta biết những đất đá, cỏ hoa, mưa móc nói gì! Có thể chúng kêu gọi, kêu gọi chúng ta và chúng ta không nghe thấy. Khi nào tai người ta sẽ mở rộng, ông chủ? Khi nào người ta có cặp mắt mở rộng để nhìn? Khi nào chúng ta sẽ mở vòng tay ôm tất cả - đá, hoa, mưa, con người? Ông nghĩ sao ông chủ? Sách vở nhảm nhí của ông nói sao về điều đó?

              - Ma quỉ bắt chúng, tôi nói, dùng thành ngữ ưa chuộng của Zorba. Ma quỉ bắt chúng. Sách vở chỉ nói có vậy.

              Zorba nắm lấy cánh tay tôi.

              - Tôi sắp nói cho ông nghe ý tưởng của riêng tôi, ông chủ, nhưng ông không được nổi giận: mang tất cả những cuốn sách nhảm của ông ra chất đống lên và đốt đi. Sau đó, ai biết, ông đâu ngu dại gì, ông là một mẫu người tốt... ông cũng có đôi chút lợi ích cho nhân quần!

              “Hắn có lý, hắn có lý! Tôi la thầm trong tôi. Hắn có lý, nhưng tôi không thể làm được điều đó!”

              Zorba lưỡng lự và đăm chiêu. Ðoạn hắn nói:

              - Tôi thấy một điều...

              - Ðiều gì? Nói đi!

              - Tôi không biết rõ. Tôi chỉ biết tôi biết một điều, thế thôi. Nhưng nếu tôi cố gắng nói, tôi sẽ quay rối bời hết. Ðể hôm nào vui vẻ, tôi sẽ nhảy điều đó ông coi.

              Trời bắt đầu mưa lớn. Chúng tôi đến làng. Những cô thiếu nữ dẫn cừu từ đồng cỏ về, những bác thợ cầy đã cởi ách bò, bỏ cánh đồng cầy dở dang, những thiếu phụ chạy theo con trong phố hẹp. Một sự kinh hoàng cuồng nhiệt nổ vỡ trong làng khi cơn mưa rào tới. Những người đàn bà thốt lên những tiếng kêu lanh lảnh và mắt họ cười; những hạt mưa lớn bám vào những hàm râu cứng, những bộ ria vểnh cong của bọn đàn ông. Một mùi cay nồng bốc lên từ đất đá và thảo dã.

              Ướt như chuột lột, chúng tôi đâm bổ vào quán café hàng thịt “Khiêm Tốn.” Quán đông nghẹt. Người chơi bài belote, kẻ to tiếng tranh luận, như gọi nhau từ núi nọ qua núi kia. Xung quanh một cái bàn nhỏ trong cùng, trên một băng gỗ, những bô lão ngồi chễm chệ: bác Anagnosti với chiếc áo chemise trắng rộng tay; Mavrandoni lặng lẽ trang nghiêm, hút điếu cày, mắt trừng trừng ngó xuống đất, lão giáo viên đứng tuổi, đạo mạo, tỳ trên cây gậy lớn, lắng nghe một gã khổng lồ tóc tai rậm rạp vừa từ Candia về đang mô tả những kỳ quan của chốn đô hội với một nụ cười kẻ cả. Lão chủ quán café, đứng sau quay vừa nghe và cười trong khi vẫn để mắt nhìn những bình nấu café xếp hàng trên bếp lò.

              Khi thấy chúng tôi vào, bác Anagnosti đứng dậy:

              - Xin mời các ông lại đây, đồng bào, lão nói. Sfakianonikoli đang kể cho chúng tôi nghe tất cả những điều tai nghe mắt thấy ở Candia. Tức cười lắm, mời các ông lại cả đây.

              Lão quay sang lão chủ quán café.

              - Hai raki, Manolaki! Lão nói.

              Chúng tôi ngồi xuống. Gã mục đồng rừng rú co vòi vào và nín lặng khi thấy khách lạ.

              - Rồi sao nữa, sếp Nikoli, bác cũng tới cả nhà hát nữa à? Lão giáo viên hỏi để khiến gã mở miệng. Bác thấy ra sao?

              Sfakianonikoli chìa bàn tay hộ pháp ra, cầm lấy ly rượu, tợp một hơi hết, lấy can đảm.

              - Không tới nhà hát à? Hắn la lớn. Tôi tới mạnh chứ. Hết chỗ này nghe nói tới Kotopouli lại nghe chỗ kia nhắc tới Kotopouli! Thế rồi một buổi tối, tôi làm dấu và nói: mình cũng phải tới đó coi mới được. Xem cô ả mặt ngang mũi dọc ra sao mà chúng cứ làm ồn lên mãi. Hết Kotopouli lại đến Kotopouli.

              - Và bác thấy gì, bác đỏ? Bác Anagnosti hỏi. Kể đi coi nào!



              Kỳ 37



              - Không có gì hết. Nghe nói mãi về “nhà hát”, người ta tưởng đó phải là cái gì ghê gớm lắm. Nhưng không có gì hết. Thật uổng tiền. Nó giống như một thứ quán rượu, tròn quay, như một cái chuồng cừu, đầy người ta, ghế và đèn. Tôi không biết mình ở đâu, mắt tôi bị chói lòa và tôi không thấy gì cả. “Chúa ơi! Tôi tự nhủ, chúng sắp trù yếm mình đây.

              Mình phải chuồn gấp.” Ngay lúc đó, một con đĩ, ngúng nguẩy như một con chim chích chòe lại gần tôi và nắm lấy tay tôi. “Ô hay! Cô dẫn tôi đi đâu thế này?” Tôi hỏi ả. Nhưng ả cứ dẫn tôi đi, dẫn tôi đi không thèm để ý đến lời tôi nói với ả, cuối cùng ả rẽ và bảo tôi: “Ngồi xuống!” Tôi ngồi. Ở đâu cũng có người ta: Trước mặt, sau lưng, hai bên tôi và lên tận trần nhà. “Mình sắp chết ngộp, tôi tự nhủ, chắc chắn mình sắp chết đến nơi rồi, ở đây chẳng có chút khí trời nào!” Tôi quay sang hỏi người bên cạnh: “Ông bạn có thể cho biết những permadonnas (*) sẽ ra bằng cửa nào?” “Kia, từ phía thong kia”, y vừa nói vừa chỉ cho tôi tấm màn.

              (*) Tiếng đọc sai của chữ prima dona, đào chính, G.c.D.

              Ðúng như vậy! Bằng đầu có một tiếng chuông reo, tấm màn kéo lên và con Kotopouli (*) mà họ nói đứng lù lù trên sân khấu. Nhưng đừng hỏi tại sao họ gọi cô ả là một con gà tơ: Cô ả là một mụ đàn bà, từ đầu đến đuôi! Cô ả vừa bắt đầu vừa đi vòng quanh vừa vẫy đuôi. Cô ả đi qua đi lại, rồi sau đó, thiên hạ phát chán họ vỗ tay và cô ả chạy trốn”.

              (*) Một nữ kịch sĩ Hy Lạp nổi tiếng. Pouli có nghĩa là gà tơ - G.c.D.

              Dân làng ôm bụng cười, Sfakianonikoli cau có và có vẻ mắc cỡ. Gã quay ra cửa.

              - Trời mưa! Gã nói để thay đổi câu chuyện.

              Mọi người đều nhìn theo mắt gã. Ngay lúc đó, váy đen vén lên đến tận đầu gối, tóc xõa xuống vai, một người chạy ngang qua. Da thịt lồ lộ, quần áo dán vào người cho thấy một thân hình rắn chắc, khêu gợi.

              Tôi giật nẩy mình, “Dã thú nào đây?” Tôi nghĩ thầm. Nàng có vẻ mềm dẻo, nguy hiểm, một con thú nuốt đàn ông.

              Thiếu phụ quay đầu lại một lát và cặp mắt long lanh liếc vào quán café.

              - Ðức Mẹ Ðồng Trinh! Một gã trẻ măng râu lún phún như lông tơ ngồi gần cửa sổ lẩm bẩm.

              - Chém cha cái ngòi mìn! Manolaks, người tuần phu, gầm lên. Ngọn lửa mi đốt lên thiêu đốt đàn ông mi không bao giờ dập tắt.

              Gã thanh niên ngồi gần cửa bắt đầu ngâm nga nho nhỏ, mới đầu êm dịu, do dự; rồi dần dần giọng hắn trở nên ồ ồ:

              Chiếc gối góa phụ có hương mộc qua.

              Ta cũng bén mùi từ đó đêm thường chẳng ngủ.

              - Câm họng đi! Mavrandoni vừa thét lên vừa vung vẩy cái xe điếu.

              Gã thanh niên nín tắp. Một lão già cúi xuống thì thầm với Manolakas, người tuần phu:

              - Bác anh nổi giận rồi đó. Nếu vô phúc mụ rơi vào tay lão, lão sẽ chặt mụ ra làm trăm mảnh, tội nghiệp! Cầu Thượng Ðế phò trợ cho mụ.

              - Ê, bác Androulio, Manolakas nói, theo tôi biết, bác cũng chạy theo mụ góa. Bác, phụ thủ nhà thờ, bác không biết xấu hổ sao?

              - Ê, không! Tao nhắc lại với mày: Cầu Thượng Ðế phò trợ cho mụ! Lẽ nào mày không thấy trẻ con sinh trong làng ta hồi này đây? Chúng nó đẹp như thiên thần. Mày có biết tại sao không? Ðó là nhờ mụ góa! Mụ có thể nói là tình nhân của cả làng: Mi tắt đèn và mi tưởng tượng không phải là vợ mi mi ôm trong mà chính là mụ góa. Vì lẽ đó, mày có để ý không, làng ta mới cho ra đời được những đứa trẻ kháu khỉnh như vậy.

              Cha Adroulio lặng thinh một lát, đoạn lẩm bẩm:

              - Sung sướng thay những cặp đùi nào được ghì mụ! A! Bạn ơi! Nếu tôi mới hai mươi tuổi như Pavli, con Mavradoni!

              Họ quay ra cửa. Trời mưa xối xả. Nước chảy òng ọc trên sỏi; thỉnh thoảng chớp sáng lóe trên trời. Zorba đứt hơi từ lúc góa phụ đi qua. Hắn không chịu nổi nữa và hắn ra hiệu cho tôi:

              - Tạnh mưa rồi, ông chủ. Chúng ta đi thôi!

              Một gã thiếu niên đi chân đất, đầu bù tóc rối với cặp mắt man rợ mở lớn, hiện ra ở cửa. Những họa sĩ vẽ thánh tượng trình bày thánh St. John the Baptist như vậy, cặp mắt vô cùng lớn vì đói khát và kinh cầu.

              - Kìa, Mimiko! Một vài người vừa cười vừa la lên.

              Làng nào cũng có một kẻ ngây ngô, và nếu không có, họ sẽ cố tạo ra một kẻ để giải trí. Mimiko là kẻ ngây ngô của làng này.

              - Các bạn ơi, gã lắp bắp la lên bằng cái giọng cà lăm và đàn bà của gã, các bạn ơi, mụ góa Sourmelina mất con cừu. Ai tìm thấy sẽ được thưởng năm lít rượu vang.

              - Xéo đi! Lão Mavrandoni quát, xéo đi!

              Mimiko sợ hãi, chúi vào góc, gần cửa ra vào.

              - Ngồi xuống, Mimiko, lại đây uống một ly raki cho ấm bụng! Bác Ananosti thương hại bảo. Làng chúng ta sẽ ra sao nếu không có một thằng boom?

              Một người đàn ông vẻ bệnh hoạn, mắt xanh lợt hiện ra ở ngưỡng cửa, hổn hển, tóc bết vào vầng trán và nhỏ giọt.

              - Chào Pavli! Manolakas kêu, chào người anh em họ! Vào đây.



              Kỳ 38



              Mavrandoni quay lại, cau mày nhìn con.

              “Con trai ta đó sao? Lão tự hỏi. Kẻ bất thành nhân dạng đó? Không biết nó giống ma quỉ nào? Ta muốn túm lấy cổ nó, nâng lên và ném nó xuống đất như ném một con mực ma!

              Zorba như đỉa phải vôi. Góa phụ đã đốt cháy đầu óc hắn và hắn không thể ngồi trong bốn bức tường này.

              - Chúng ta đi thôi, ông chủ, chúng ta đi thôi chứ! Hắn thì thầm từng giây. Chúng ta chết thiêu trong này mất!

              Hình như đối với hắn mây đã tan và mặt trời lại ló dạng.

              Hắn quay sang lão chủ quán café, làm bộ thản nhiên hỏi:

              - Bà góa đó là ai vậy?

              - Một con ngựa cái, Kondomanoli đáp.

              Lão để một tay lên môi và đưa mắt ý nhị nhìn Mavrandoni, một lần nữa lại trừng trừng ngó xuống đất.

              - Một con ngựa cái, lão nhắc lại. Thôi đừng nói đến mụ kẻo chúng ta lại bị nguyền rủa đọa đầy!

              Mavrandoni đứng dậy và quấn xe điếu quanh cổ điếu cầy.

              - Xin vô phép, lão nói. Tôi về. Pavli, đi về!

              Lão dìu con đi. Họ đi qua mặt chúng tôi và biến mất ngay sau màn mưa. Manolakas đứng lên đi theo họ.

              Kondomanolio ngồi xuống ghế của Mavrandoni.

              - Tội nghiệp Mavrandoni, lão nói khẽ để những bàn bên cạnh khỏi nghe thấy. Lão đến chết vì tức mất. Thật là đại họa xảy đến cho nhà lão. Hôm qua chính tai mình nghe thấy Pavli nói với lão: “Nếu tôi không lấy được mụ, tôi sẽ tự tử!” nhưng con đĩ đó không thèm gã. Mụ gọi gã là “thò lò mũi xanh!”

              - Chúng ta đi thôi, Zorba nhắc lại. Mỗi một chữ nói về góa phụ lại khiến hắn càng thêm bốc lửa.

              - Thì đi! Tôi vừa nói vừa đứng dậy.

              Mimiko thò ra khỏi xó của gã và chuồn theo chúng tôi.

              Sỏi đá sáng lóng lánh, những khuôn cửa đẫm nước trở nên đen thẫm, những mụ già nhỏ thó đi ra với những cái thúng để tìm ốc sên.

              Mimiko lại gần, nắm lấy cánh tay tôi.

              - Cho một điếu thuốc ông chủ, gã nói. Nó sẽ mang lại may mắn cho ông trong tình yêu.

              Tôi cho gã điếu thuốc. Gã chìa bàn tay gay guộc, cháy nắng ra.

              - Cho tôi xin chút lửa nữa!

              Tôi cho gã lửa; gã rít vào đến tận đáy phổi, thở khói qua lỗ mũi và lim dim mắt.

              - Sướng như quan Thổ Nhĩ Kỳ! Gã lẩm bẩm.

              - Em đi đâu?

              - Tới vườn nhà mụ góa. Mụ nói mụ sẽ cho tôi ăn nếu tôi đi rao tin về con cừu của mụ.

              Chúng tôi đi nhanh. Mây hơi tan, mặt trời ló ra. Cả làng tươi tỉnh, tắm gội mát mẻ.

              - Em có thích bà góa không, Mimiko? Zorba hỏi, sùi bọt mép.

              Mimiko quang quác nói:

              - Tại sao tôi lại không thích mụ? Bộ tôi không chui ra từ một cái ống cống như mọi người hay sao?

              - Từ một cái ống cống? Tôi kinh ngạc kêu lên. Em muốn nói gì vậy, Mimiko?

              - À, từ lòng mẹ.

              Tôi sửng sốt. Chỉ có một Shakerspeare, trong những giây phút sáng tạo nhất, tôi nghĩ, mới có tể tìm được một thành ngữ hiện thực sống sượng đến thế để miêu họa cái huyền bí, tối tăm và nhơ nhớp của sự sinh đẻ.

              Tôi nhìn Mimiko. Cặp mắt gã to, ngây dại và hơi lé.

              - Hàng ngày em làm gì? Mimiko?

              - Ông muốn tôi làm gì? Như một ông quan Thổ Nhĩ Kỳ. Buổi sáng, tôi thức dậy, tôi ăn chút bánh. Rồi tôi đi làm thuê cho người ta, tôi làm bất cứ việc gì, bất cứ ở đâu. Tôi chạy việc vặt, đổ thùng, vun phân trâu ngựa, và đi câu với cần câu của tôi. Tôi ở nhà dì tôi, mẹ Lenio, khóc mướn. Có lẽ ông biết mụ. Người ta còn chụp hình mụ nữa. Tối tôi trở về nhà, ăn một đĩa súp và uống một chút rượu. Nếu không có rượu, tôi uống thả cửa nước của Chúa Trời cho đến khi bụng trương lên như cái trống mới thôi. Sau đó ngủ thẳng cẳng!

              - Em không lấy vợ sao, Mimiko?

              - Tôi? Tôi đâu có khùng! Bạn nói gì đó? Tôi phải chuốc của nợ vào người sao? Một người đàn bà cần có giầy dép! Tôi biết kiếm nó ở đâu? Nhìn đây, tôi đi chân không đây này.

              - Em không có giầy ống sao?

              - Sao tôi không có? Tôi có một đôi. Dì Lenio tôi kéo từ chân một thằng cha chết năm rồi. Nhưng tôi chỉ đi vào lễ Phục Sinh để đến nhà thờ cười ngó thầy tư tế. Sau đó, tôi rút giầy ra, vắt lên cổ và trở về.

              - Em thích gì nhất, Mimiko?

              - Trước hết là bánh mì. A, tôi thích bánh mì biết chừng nào. Nóng hổi và giòn tan, nhất là bánh bột mì! Sau đó, rượu vang. Sau rốt, ngủ.

              - Còn đàn bà?

              - Sì! Ăn, uống và đi ngủ, chỉ có thế. Còn tất cả chỉ là phiền nhiễu.

              - Và bà góa?

              - Kệ xác mụ là hay hơn cả! Vade retro Satanas?

              Gã nhổ ba lần và làm dấu thánh giá.

              - Em biết đọc không?

              - Nhìn xem tôi đâu ngu dại đến cỡ đó! Khi tôi còn nhỏ người ta lôi tôi đến trường, nhưng may mắn cho tôi, tôi bị đậu lào và trở thành ngốc nghếch. Tôi được xếp đặt để thoát ra như vậy đó.

              Zorba đã phát ngấy vì những câu hỏi của tôi; hắn chỉ nghĩ tới sương phụ.

              - Ông chủ... Hắn vừa nói vừa nắm cánh tay tôi. Ðoạn hắn quay sang Mimiko ra lệnh cho gã đi trước:

              - Chúng ta có chuyện riêng muốn nói.

              Kỳ 39



              Hắn hạ thấp giọng, và có vẻ xúc động:

              - Ông chủ, hắn nói, đây là lúc tôi trông cậy vào ông. Ðừng làm nhục giống nam nhi! Ma quỉ, hay Thượng Ðế, đã cho ông món thượng hạng này; ông có răng, vậy đừng từ chối!

              Vươn tay ra và nắm lấy! Tại sao Hóa Công cho chúng ta tay? Ðể lấy đồ vật! Vậy, hãy lấy đi. Ðàn bà, trong đời tôi, tôi đã thấy không biết bao nhiêu mà kể. Nhưng mụ gái quá trời đánh này làm đổ quán siêu đình như chơi (*)!

              (*) Bản Anh và Pháp dịch: “Nhưng mụ gái góa trời đánh này làm rung chuyển lầu chuông”. (Mais cette veuve, elle ferait crouler des clochers, la maudite! (Yvonne Gauthier) - But that damned widow makes the steeples rock! (Carl Wildman). “Làm rung chuyển lầu chuyển lầu chuông” là một thành ngữ dùng để chỉ sức hủy hoại của đàn bà nên tôi tưởng có thể chuyển suôn sẻ sang Việt ngữ: “Làm đổ quán “siêu đình” mà không thiệt hại gì cho nguyên tác và hy sinh tinh thần Hy Lạp. G.c.D.

              - Tôi không muốn nhiễu sự, tôi giận dữ trả lời.

              Tôi bực tức bởi trong thâm tâm tôi cũng thèm muốn tấm thân toàn năng đi qua trước mặt tôi như một con dã thú động tình, nhỏ giọt xạ hương.

              - Ông không muốn nhiễu sự? Zorba ngạc nhiên hỏi, vậy ông muốn gì mới được chứ?

              Tôi không trả lời.

              - Ðời là một sự phiền nhiễu, Zorba nói tiếp. Chết, không. Sống, ông có biết điều đó nghĩa là gì không? Thoát khỏi tình trạng thắt lưng buộc bụng và kiếm tìm huyên náo.

              Tôi lặng thinh. Tôi biết rằng Zorba có lý, tôi biết điều đó lắm, nhưng tôi không dám. Ðời tôi đã đi vào con đường lầm lạc và sự giao tiếp của tôi đối với con người chỉ là một cuộc độc thoại nội tâm. Tôi đã sa đọa quá thấp đến nỗi nếu phải lựa chọn giữa việc yêu một người đàn bà và đọc một cuốn sách hay về ái tình, chắc chắn tôi chọn cuốn sách.

              - Ðừng tính toán nữa, ông chủ, Zorba tiếp. Hãy bỏ rơi những con số, triệt hạ cái bàn cân thổ tả, đóng cửa tiệm buôn lại, tôi xin nói với ông như thế. Bây giờ là lúc ông sắp cứu rỗi hay đánh mất linh hồn. Nghe tôi nói đây, ông chủ, lấy hai đồng, đồng vàng chứ đừng lấy đồng giấy, đồng giấy không làm lóa mắt, gói lại trong một tấm khăn tay và nhờ Mimiko gửi cho bà góa. Dậy nó điều nó phải nói: “Ông chủ mỏ gửi lời chào bà và gửi bà tấm khăn nhỏ bé này. Ông nói của ít nhưng tình nhiều. Ông cũng nói là bà đừng lo âu về chuyện con cừu: Nếu mất nó xin bà đừng lo phiền. Có chúng tôi đây, đừng sợ! Ông mới thấy bà đi qua quán café và từ đó, ông chỉ tơ tưởng đến bà mà thôi.”

              “Ðó! Rồi tối đó ông gõ cửa nhà mụ. Phải rèn sắt khi nó còn nóng. Nói với mụ là ông lạc đường, trời lại tối quá, ông cần một cái đèn lồng. Hoặc thình lình ông bị váng vất khó chịu và cần một ly nước. Hoặc, hay hơn nữa, ông mua một con cừu khác mang đến cho mụ và nói: “Thưa bà, đây là con cừu bà đã mất. Tôi đã tìm thấy cho bà đây!” Tin tôi đi ông chủ bà góa sẽ thưởng ông và ông sẽ đi vào...! Nếu tôi có thể ngồi sau yên ngựa ông! Ông sẽ đi vào Thiên Ðàng trên lưng ngựa. Không có một thiên đàng nào ngoài thiên đàng đó, tôi xin cam đoan với ông như vậy! Ðừng có nghe lời bọn thầy tu, không có thiên đàng nào khác!”

              Có lẽ chúng tôi đang đi đến gần nhà góa phụ vì Mimiko thở dài và bắt đầu ca hát nỗi u sầu bằng cái giọng cà lăm của gã:



              Phải có rượu cho trái lật và mật cho trái hồ đào.

              Cho chàng trai một cô gái và cho cô gái một chàng trai.



              Zorba rảo bước. Hai cánh mũi hắn hấp hiu. Hắn ngừng lại hít một hơi dài, và nhìn thẳng vào mắt tôi.

              - Sao nữa? Hắn hỏi.

              Và hắn lo âu chờ đợi.

              - Ði thẳng! Tôi nghiêm khắc trả lời và đi thật nhanh.

              Zorba lắc đầu, càu nhàu điều gì tôi không nghe thấy.

              Khi chúng tôi về đến lều, hắn ngồi xếp bằng, đặt cây santuri lên đầu gối, và cúi đầu, chìm đắm trong suy tưởng. Dường như hắn đang lắng nghe vô số những bài hát và cố gắng lựa một bản hay nhất, hoặc tuyệt vọng nhất. Cuối cùng hắn chọn xong và cất tiếng hát một điệu ai oán. Thỉnh thoảng, hắn liếc nhìn tôi. Tôi cảm thấy tất cả những gì hắn không thể nói với tôi bằng lời, hắn diễn tả bằng santuri. Rằng tôi đang làm hỏng đời tôi, rằng sương phụ và tôi là hai con côn trùng chỉ sống trong giây phút dưới ánh mặt trời, để rồi chết đi mãi mãi. Không bao giờ nữa! Không bao giờ nữa!

              Zorba đứng phắt dậy. Hắn chợt nhận thấy rằng hắn tốn công vô ích. Hắn dựa vào vách, châm một điếu thuốc, và lát sau, hắn nói:

              - Ông chủ, tôi sắp thố lộ với ông một điều bí ẩn mà một hodja (*) một hôm đã nói với tôi ở Salonica; tôi sắp thố lộ với ông, dầu điều đó không ích lợi chi cả.

              (*) Người thánh thiện Thổ Nhĩ Kỳ. G.c.D.

              “Hồi đó, tôi bán hàng rong ở Macedonia. Tôi đi vào các làng mạc bán kim chỉ, thánh truyện, cánh kiến trắng, hồ tiêu. Tôi có một giọng ca thiên phú, đúng là một con họa mi. Ông phải biết rằng đàn bà cũng bị giọng hát lôi cuốn nữa. Và họ không bị lôi cuốn bởi cái gì, đồ đĩ? Có trời biết lòng dạ họ ra sao! Ông có thể đui què mẻ sứt, nhưng nếu ông biết hát, ông sẽ làm họ xiêu lòng ngay.

              “Tôi cũng còn bán hàng rong ở Salonica và tôi qua lại ngay cả những khu Thổ Nhĩ Kỳ. Và giọng tôi đã mơn trớn quyến rũ một người đàn bà Hồi Giáo giầu có, con gái của một ông quan Thổ, đến nỗi nàng mất ăn mất ngủ. Thế rồi nàng gọi một lão trượng hodja đến và cho lão một nắm mejidies (*) đầy, nàng nói với lão: “Aman (**)!Tới bảo tên bán hàng rong Giaour (***) tới, đây, Aman! Tôi phải nhìn thấy hắn. Tôi không chịu nổi nữa!”

              (*) Tiền Thổ Nhĩ Kỳ, do Abbdul-Medjid thiết định, có giá trị bằng 4 drac me 20 lepta.

              (**) Tán thán từ Hồi Giáo chỉ sự khan khoản, van nài.

              (***) Tiếng Hồi Giáo chỉ người khác tôn giáo, đặc biệt người Cơ Ðốc Giáo - G.c.D.

              40



              Hodja đến kiếm tôi: “Nghe đây, tên Cơ Ðốc Giáo trẻ tuổi, lão bảo tôi, đi với lão. Tôi không đi, tôi trả lời. Lão muốn dẫn tôi đi đâu? Có con gái của một Thổ quan tựa nước suối mát đợi cậu trong phòng, cậu bé Cơ Ðốc Giáo, đi!”

              Nhưng tôi biết rằng, ban đêm, họ giết dân Cơ Ðốc Giáo trong những khu Thổ. “Không, tôi không đi, tôi nói - Mi không sợ Thượng Ðế sao, Giaour? Tại sao tôi phải sợ? Bởi vì, chú bé Cơ Ðốc Giáo ơi, kẻ nào có thể ngủ với một người đàn bà và không làm, phạm một tội trọng. Khi một người đàn bà gọi mi đến để chung chăn gối mà mi không đến, con ơi, con sẽ mất linh hồn! Người đàn bà đó sẽ thở dài trước mặt Thượng Ðế vào ngày phán xét cuối cùng, và tiếng thở dài của người đàn bà đó sẽ xô mi xuống Ðịa Ngục, dù mi là ai và bất kể tất cả những nghĩa cử đẹp đẽ mà mi đã thực hiện!

              Zorba thở dài.

              - Nếu Ðịa Ngục có thật, hắn nói, tôi sẽ xuống Ðịa Ngục chính vì lý do đó. Không phải vì tôi đã trộm cắp, giết người hay ngủ với vợ những kẻ khác, không, không! Tất cả những điều đó không có nghĩa lý gì hết, Thượng Ðế chí tôn sẽ tha thứ tất những điều đó. Nhưng tôi sẽ sa Ðịa Ngục bởi vì, đêm đó, một người đàn bà chờ đợi tôi trong giường mà tôi không đến...

              Hắn đứng dậy, nhóm lửa và sửa soạn làm bếp. Hắn liếc nhìn tôi bằng nửa con mắt và mỉm cười khinh bỉ:

              - Không có kẻ điếc nào tệ cho bằng kẻ không muốn nghe.

              Và cúi xuống, hắn bắt đầu thổi gỗ ẩm một cách giận dữ.



              9



              Ngày thâu ngắn dần, ánh sáng sụp xuống rất nhanh, tinh thần trở nên bứt rứt vào mỗi buổi xế chiều. Nỗi sợ hãi cổ sơ xâm chiếm chúng tôi - nỗi sợ hãi của tổ tiên thấy trong những tháng mùa đông mặt trời mỗi ngày tắt một sớm hơn vào mỗi buổi chiều. “Ngày mai, nó sẽ lặn mãi mãi mãi,” họ tuyệt vọng nghĩ, và suốt đêm trên những đỉnh cao họ sống trong tuyệt vọng hãi hùng.

              Zorba cảm thấy nỗi lo âu này sâu xa hơn và cổ sơ hơn tôi. Ðể trốn thoát nỗi bứt rứt đó, hắn chỉ ra khỏi hầm mỏ lúc sao đã thắp sáng ở trên trời.

              Hắn đã vớ được một mạch than non không thải ra nhiều tàn, không ướt, giầu nhiệt lượng. Hắn hài lòng lắm. Bởi vì, trong chốc lát, lời lãi đã chịu nhiều biến thái kỳ diệu trong trí tưởng tượng của hắn: Nó trở thành những cuộc du lịch, đàn bà và những phiêu lưu mới. Hắn bất nhẫn chờ đợi ngày hắn kiếm được một gia tài, ngày đôi cánh của hắn đủ lớn - “đôi cánh” là danh từ hắn dùng để gọi tiền - để xa bay. Do đó qua nhiều đêm ròng hắn thí nghiệm máy cáp chở đồ nhỏ xíu của hắn, tìm độ dốc đúng nhất, để những thân cây hạ xuống êm ái, hắn nói, như được chuyên chở bởi những thiên thần.

              Một hôm hắn lấy một tờ giấy dài, bút chì mầu và vẽ núi rừng, đường sắt treo và những thân cây treo trên dây cáp đi xuống, mỗi thân cây có hai cánh lớn màu xanh da trời. Trong cái vịnh tròn nhỏ, hắn vẽ những con thuyền đen với những thủy thủ xanh như những con két và những thương đoàn chở những thân cây màu vàng. Bốn tu sĩ đứng ở bốn góc, và từ miệng họ bay lên những giải băng hồng chữ đen viết hoa: “Ôi Chúa cao cả thay và kỳ diệu thay những công trình của Chúa!”

              Từ mấy hôm nay, Zorba nhúm lửa một cách vội vã, hắn sửa soạn bữa ăn, ăn xong hắn chuồn gấp tới con đường về làng. Lát sau hắn cau có trở về.

              - Bác lại đi đâu nữa đó, Zorba? Tôi hỏi hắn.

              - Ông chủ đừng quan tâm, hắn nói và lảng sang chuyện khác.

              Một buổi tối trở về, hắn lo âu hỏi tôi:

              - Thượng Ðế có hay không? Ông nói sao về điều đó, ông chủ? Nếu có - tất cả đều có thể - ông tưởng tượng ra ngài ra sao?

              Tôi nhún vai không trả lời.

              - Tôi không nói đùa đâu ông chủ, tôi tưởng tượng Thượng Ðế giống hệt tôi. Chỉ lớn hơn, mạnh hơn, điên rồ hơn. Và trên tất cả, bất cứ. Ngài ngồi thoải mái trên những tấm da cừu mềm mại, và lều của ngài là bầu trời. Nó không làm bằng những bi-đông ét săng cũ như lều chúng ta, nhưng bằng mây. Trong bàn tay phải ngài cầm, không phải một đoản kiếm cũng chẳng phải một cái cân - những dụng cụ này dành cho bọn đồ tể và chủ tiệm tạp hóa - ngài cầm một miếng bọt biển đẫm nước, như một đám mây mưa. Bên phải ngài là Thiên Ðàng, bên trái là Ðịa ngục. Khi một linh hồn nhỏ nhoi khốn khổ bị điệu tới, hoàn toàn trần truồng, nó đã mất bộ áo khoác ngoài - tôi muốn nói thân thể - nó run ray. Thượng Ðế vừa nhìn nó vừa cười thầm, nhưng ngài giả bộ ông Ba-Bị quát: “Lại đây, lại đây, quân khốn kiếp!”

              Và ngài bắt đầu lấy khẩu cung. Lính hầu quì sụp dưới chân Thượng Ðế van xin: “Xin mở lượng khoan hồng cho con!” Và nó bắt đầu đọc tội lỗi của nó. Nó đọc một thôi một hồi liên tu bất tận. Thượng Ðế cho thế là quá đủ rồi. Ngài ngáp. “Thôi ngừng lại đi, ngài quát, mi làm ta nhức đầu mất!” Và ngáp! Một cú bọt biển và ngài xóa mọi tội lỗi. “Ði đi, chuồn mau vào Thiên Ðàng!” Ngài nói với linh hồn. “Peterkin, cho cả kẻ đáng thương này vào với!”

              “Bởi vì, ông phải biết, ông chủ, Thượng Ðế là một đấng chúa tể, và một đấng chúa tể quí phái có nghĩa là: tha thứ!”
              Last edited by saomai; 09-12-2014, 06:54 AM.

              Comment


              • #8
                Alexis Zorba

                Kỳ 41



                Tôi còn nhớ buổi tối hôm đó tôi cười trong khi Zorba tuôn ra những lời nói bậy bạ. Nhưng cái tính cách “quí phái” của Thượng Ðế thành hình và chín mùi trong tôi, bác ái, bao dung và toàn năng.

                Một buổi tối khác khi trời mưa và chúng tôi thu mình trong lều, nướng trái lật trong lò than, Zorba quay lại và nhìn tôi một lúc lâu như thể hắn muốn soi sáng một điều huyền bí lớn lao nào. Cuối cùng, hắn không chịu nổi nữa:

                - Ông chủ, tôi muốn biết ông có thể nhìn thấy gì nơi tôi? Ông chờ đợi gì mà không xách tay tôi quẳng ra ngoài? Tôi đã nói với ông rằng họ gọi tôi là “Mildew” bởi vì bất cứ nơi nào tôi tới, tôi phá hoại hoàn toàn... Công việc của ông sẽ đi đến chỗ tan hoang. Quẳng tôi ra, tôi xin nói với ông như vậy!

                - Tôi quí bác, tôi đáp. Ðừng đòi hỏi gì hơn.

                - Ông không hiểu rằng óc tôi không có trọng lượng chính xác sao, ông chủ? Có thể nó hơi nặng một chút, hoặc hơi nhẹ hơn, nhưng quả thật nó không có trọng lượng đúng mực! Thấy không, đây là vài điều sẽ khiến ông hiểu: bấy lâu nay ngày đêm mụ góa không lúc nào để tôi yên. Không, không phải vì tôi, tôi xin thề. Ma quỉ bắt mụ, tôi nói vậy. Không bao giờ tôi rớ tới mụ, đó là điều chắc chắn. Mụ không phải để cho tất cả mọi người. Tôi cũng không muốn mụ ngủ một mình. Như thế không được, ông chủ, tôi không thể chịu được điều đó. Bởi thế tôi lảng vảng quanh vườn nhà mụ. Ông biết tại sao không? Ðể xem có ai tới ngủ với mụ không thì tôi mới có thể an tâm!

                Tôi bật cười.

                - Ðừng cười, ông chủ! Nếu một người đàn bà ngủ trơ trọi một mình, đó là lỗi của tất cả bọn đàn ông chúng ta. Tất cả chúng ta sẽ phải báo cáo vào ngày phán xét cuối cùng. Thượng Ðế có thể tha thứ mọi tội lỗi của chúng ta, như trước kia đã có lần chúng ta nói ố ngài có sẵn miếng bọt biển trong tay. Nhưng tội lỗi này, ngài không thể tha thứ được. Khốn khổ thay cho người đàn bà mà lại không làm, ông chủ! Khốn khổ thay cho người đàn bà nào có thể ngủ với một người đàn ông mà lại không làm! Ông hãy nhớ lời lão hodja!

                Hắn lặng thinh giây lát.

                - Khi một người chết đi có thể trở lại trần gian dưới một hình thể khác được không? Ðột nhiên hắn hỏi.

                - Tôi không tin, Zorba.

                - Tôi cũng vậy. Nhưng nếu có thể được đi, thì lúc đó những người mà tôi nói đó, những người đã khước từ không chịu phục vụ, những kẻ đào ngũ ái tình, sẽ trở lại trần gian ông có biết như gì không? Như những con la!

                Hắn lại im lặng và suy nghĩ. Thình lình cặp mắt hắn sáng lên.

                - Biết đâu, hắn nói, kích động vì khám phá của hắn, có thể tất cả những con la mà chúng ta thấy trên thế giới hôm nay lại chẳng phải là những quân ngu độn, những kẻ đào ngũ, trong suốt đời chúng là đàn ông và đàn bà và đồng thời không phải. Và vì lẽ đó chúng luôn luôn đá hậu. Ông nghĩ sao về điều đó, ông chủ?

                - Rằng óc bác hơi nhẹ, Zorba, tôi vừa cười vừa đáp. Ðứng dậy lấy cây santuri xuống đi!

                - Tối hôm nay không có santuri, ông đừng giận, ông chủ. Tôi tiếp nói, nói những điều vô nghĩa, ông có biết sao không? Bởi tôi có rất nhiều điều lo lắng. Ðường hầm mới, ma quỉ bắt nó, sắp khiến tôi lên ruột. Và ông ngồi đó mà nói với tôi về chuyện santuri...

                Nói đoạn, hắn cời những trái lật ra khỏi đống than, trao cho tôi một nắm và rót rượu raki đầy ly của chúng tôi.

                - Cầu Thượng Ðế nghiêng bàn cân về phía bên phải! Tôi vừa nói vừa cụng ly.

                - Về phía bên trái! Zorba sửa lại. Về phía bên trái! Cho đến nay, bên phải chưa tạo ra được cái gì hay ho cả.

                Hắn uống một hơi hết dòng lửa nóng và nằm dài trên giường.

                - Ngày mai, hắn nói, tôi phải có rất nhiều sức mạnh. Tôi phải chiến đấu chống lại một ngàn con quỉ. Chúc ông ngon giấc.

                Ngày hôm sau, ngay từ lúc tờ mờ sáng, Zorba đã chui xuống mỏ. Họ đã mở sâu đường hầm vào trong lớp mạch mỏ tốt, nước từ trần nhỏ xuống, thợ thuyền lội bì bõm trong bùn đen.

                Từ hai ngày trước Zorba đã sai thợ khuân gỗ để làm chắc đường hầm. Nhưng hắn lo ngại. Những thân cây không được lớn và với bản ngăn sâu thẩm khiến hắn cảm thấy tất cả điều gì đang xẩy ra trong mê cung dưới đất này như chính trong thân thể hắn, cảm thấy rằng những cây gỗ này không chắc chắn. Hắn có thể nghe những tiếng nghiến ken két, rất nhỏ, những người khác chưa nghe thấy ố như thể những cây chống đỡ trần rên xiết dưới sức nặng.

                Một điều khác làm tăng thêm nỗi lo âu của Zorba ngày hôm nay: lúc hắn sửa soạn xuống hầm, cha Stephanos, thầy tư tế của làng, cưỡi la đi qua, vội vã hướng về tu viện bên cạnh ban phép bí-tích cho một dì phước đang hấp hối. May mắn thay Zorba đã có đủ thì giờ nhổ ba lần xuống đất trước khi thầy tư tế chào hỏi hắn.

                - Chào cha! Hắn quạu quọ đáp lời chào của thầy tư tế.

                Và hạ thấp giọng hơn chút nữa, hắn lẩm bẩm:

                - Cầu cho lời nguyền rủa của mi trên ta!



                Kỳ 42



                Tuy nhiên hắn cảm thấy những câu thần chú này chưa đủ và hắn tức tối đi xuống đường hầm mới.

                Một mùi than non và acetylene nặng mùi xông lên. Thợ thuyền đã khởi sự củng cố đà ngang và chống hầm. Zorba chào họ, cộc cằn, cau có; hắn xắn tay áo và bắt tay làm việc.

                Mười mấy người bắt đầu cuốc sâu vào mạch than và đánh đống than dưới chân, những người khác lấy xẻng xúc lại và chở ra ngoài trên những xe goòng nhỏ.

                Thốt nhiên Zorba dừng lại, ra hiệu cho những người khác làm theo và vểnh tai nghe. Như kỵ mã hợp nhất với con ngựa, như thuyền trưởng với tầu mình, Zorba cũng trở thành một với mỏ. Hắn có thể cảm thấy những chi nhánh của đường hầm như những mạch máu trong da thịt hắn, và điều gì những khối than đen tối không thể cảm, Zorba cảm thấy với ý thức sáng suốt của con người.

                Sau khi lắng cặp tai voi, lông lá ra nghe, hắn chăm chú ngó vào đường hầm. Ðúng lúc đó tôi tới. Như có dự cảm, như bị thúc đẩy bởi một bàn tay vô hình, sáng nay tôi choàng thức dậy. Tôi vội vã mặc quần áo và lao ra ngoài, không hiểu tại sao mình lại hấp tấp thế và đi đâu; nhưng thân thể tôi không lưỡng lự hướng về hầm mỏ. Tôi tới lúc Zorba đang lo âu nghe ngóng.

                - Không có gì hết... một lát sau hắn nói. Có lúc tôi thấy hình như... Ðừng quan tâm. Làm việc đi các bạn.

                Hắn quay lại, thấy tôi và mím môi:

                - Ông chủ làm gì ở đây sớm vậy?

                Hắn lại gần tôi:

                - Sao ông không lên hút thở trong lành, ông chủ? Hắn nói khẽ. Hôm khác ông hãy lại đây đi dạo.

                - Có chuyện gì đó, Zorba?

                - Không có gì hết... tôi có một vài ý tưởng. Sáng hôm nay tôi gặp một ông thầy tư tế. Ông đi đi!

                - Nếu có gì nguy hiểm mà tôi lại bỏ đi thì có phải là xấu hổ không?

                - Vâng, Zorba đáp.

                - Bác có đi không?

                - Không.

                - Sao nữa?

                - Cái Zorba làm một chuyện, hắn cáu kỉnh đáp, cái những kẻ khác lại làm là một chuyện khác. Nhưng vì ông cảm thấy rằng bỏ đi là điều xấu hổ thì đừng đi nữa. Cứ ở đây. Thây kệ!

                Hắn cầm búa và đứng đầu ngón chân để đóng đanh vào cái khung trần. Tôi lấy cây đèn đất trên một cái giá và đi đi lại lại trong bùn nhìn mạch mỏ đen lóng lánh. Những khu rừng bao la đã bị nuốt chửng hàng triệu năm về trước. Ðất đã nhai, tiêu hóa, biến đổi những đứa con của mình. Cây cối trở thành than bùn, than bùn trở thành than đá và Zorba đến...

                Tôi treo đèn vào chỗ cũ và ngắm Zorba làm việc. Hắn hoàn toàn để hết tâm trí vào công việc: hắn không nghĩ đến điều gì khác, hắn làm một với đất, với cái cuốc và than đá. Hắn, cây búa và đanh đã đoàn kết trong cuộc tranh đấu với gỗ. Hắn đau đớn với hầm trần

                - Hoan hô Zorba, tiến tới! Tôi bị lôi cuốn bởi một sự thán phục ngây thơ, kêu lên.

                Nhưng hắn không hề quay lại. Làm sao lúc này hắn có thể trò chuyện với một con mọt sách, thay vì cầm búa, lại cầm trong tay một mẩu bút chì cùn mằn? Hắn đang bận, hắn không muốn nói chuyện. “Ðừng nói với tôi khi tôi đang làm việc, một buổi tối hắn nói với tôi. Tôi có thể tan vỡ! - Tan vỡ tại sao vậy, Zorba? - Ðó ông lại “tại sao” với “sao nữa” rồi! Như một đứa con nít. Làm sao giải thích? Tôi hoàn toàn bị lôi cuốn bởi công việc, căng thẳng, cứng nhắc từ đầu tới chân, dán chặt vào đá hay than hoặc cây santuri. Nếu ông thình lình đụng vào tôi hay nói với tôi và tôi cố gắng quay lại, tôi có thể vỡ tung. Ðó bây giờ ông rõ chưa?”

                Tôi nhìn đồng hồ, mười giờ.

                - Ðến giờ nghỉ tay ăn sáng rồi, các bạn! Tôi nói. Các bạn làm việc quá giờ rồi.

                Thợ thuyền bèn liệng ngay dụng cụ vào một góc, lau khuôn mặt đẫm mồ hôi, sửa soạn ra khỏi đường hầm. Zorba, hoàn toàn chìm đắm trong công việc không nghe thấy. Dầu hắn nghe thấy, hắn cũng không nhúc nhích. Một lần nữa hắn lại lo âu lắng nghe.

                - Chờ chút, tôi nói với bọn thợ, hút điếu thuốc đã.

                Tôi lục túi, xung quanh tôi thợ thuyền chờ đợi.

                Thình lình Zorba giật nẩy mình. Hắn dán tai vào vách đường hầm. Dưới ánh đèn đất tôi thấy miệng hắn há hốc, méo xệch.

                - Sao thế, Zorba? Tôi hỏi.

                Nhưng ngay lúc đó, hầu như tất cả trần hầm run rẩy trên chúng tôi.

                - Chạy đi! Zorba la lên bằng một giọng ồ ồ. Chạy đi!

                Chúng tôi ùa về phía lối ra, nhưng chúng tôi chưa tới sườn gỗ thứ nhất thì đã nghe thấy một tiếng gẫy lớn hơn ở trên đầu. Trong khi đó Zorba đang nâng một thân cây lớn để chêm vào như một trụ chống cây đà. Nếu hắn làm kịp, có thể hắn sẽ chống đỡ được cái trần hầm thêm vài phút nữa và cho chúng tôi đủ thì giờ chạy thoát.

                - Chạy đi! Zorba lại la lên, nhưng lần này giọng hắn bị tắc nghẹn như nó phát ra tự lòng đất.

                Tất cả, với sự hèn nhát thường xâm chiếm con người vào những giây phút nghiêm trọng, chúng tôi túa ra ngoài hoàn toàn quên mất Zorba. Nhưng vài giây sau tôi trấn tĩnh lại và chạy trở lại đường hầm.

                - Zorba! Tôi thét lớn, Zorba!



                Kỳ 43



                Hình như tôi thét lớn, nhưng sau đó tôi hiểu rằng tiếng thét không thoát ra khỏi cổ họng. Sự sợ hãi đã bóp nghẹt giọng tôi.

                Tôi xấu hổ cùng mình. Tôi lao về phía hắn hai cánh tay mở rộng, Zorba đã chống chắc cây trụ đỡ trượt trong bùn, và đang chạy về phía lối ra. Trong bóng tối theo đà lôi cuốn, hắn đâm sầm vào tôi và chúng tôi ngã vào tay nhau ngoài ý muốn.

                - Chạy mau! Hắn la bằng giọng tắc nghẹn. Chạy mau lên!

                Chúng tôi chạy và ra tới ngoài ánh sáng. Bọn thợ bị một phen sợ mất mật, đang tụm lại tại cửa hầm và nhìn vào trong, mặt xanh như chàm đổ.

                Chúng tôi nghe thấy một tiếng gẫy thứ ba, lớn hơn, như cây bị đánh gẫy trong một trận bão. Rồi thình lình, một tiếng gầm kinh khủng nổi lên như một tiếng sấm, rung chuyển cả triền núi và hầm sụp xuống.

                - Lạy Chúa! Họ vừa lẩm bẩm vừa làm dấu.

                - Các người đã để cả cuốc ở trong đó rồi phải không? Zorba tức giận hỏi.

                Bọn thợ nín khe.

                - Tại sao không mang nó theo? Hắn lại giận dữ quát lên! Can đảm thật, các người đã vãi đái cả ra quần rồi, ta biết! Thế là đi đời dụng cụ!

                - Bây giờ không phải là lúc lo lắng cho mấy cái cuốc, Zorba, tôi can thiệp. Chúng ta hãy sung sướng vì tất cả đều bình yên vô sự! Xin cảm tạ bác, Zorba nhờ bác tất cả mới còn sống sót.

                - Tôi đói! Zorba nói. Nó nạo ruột tôi.

                Hắn lấy cái túi dết đựng đồ ăn sáng hắn đã đặt trên một tảng đá, mở ra, lấy ra bánh, ô-liu, hành, một củ khoai tây luộc và một bầu rượu nhỏ.

                - Ăn thôi! Hắn nói miệng đầy đồ ăn.

                Hắn ngốn rất nhanh, như thể hắn đột nhiên bị mất rất nhiều sức mạnh và bây giờ muốn bồi bổ lại.

                Hắn lặng lẽ cúi xuống ăn. Hắn lấy bầu rượu, ngửa cổ ra và để rượu òng ọc chảy xuống cổ họng khô khát.

                Thợ thuyền cũng lấy lại can đảm, mở túi dết của họ và bắt đầu ăn. Họ ngồi xếp bằng xung quanh Zorba, và vừa ăn vừa nhìn hắn. Họ muốn quì xuống chân hắn và hôn tay hắn, nhưng họ biết hắn cộc cằn và kỳ cục, nên không ai dám làm trước.

                Cuối cùng Michelis, người trọng tuổi nhất, có bộ ria rậm, xám, quyết định, nói:

                - Nếu không có thầy ở đấy, thầy Alexis, con cái chúng tôi giờ đây đã là những trẻ mồ côi.

                - Câm đi! Zorba nói, miệng đầy đồ ăn và không một người nào dám hó hé một lời nào nữa.



                10



                “Vậy thì ai đã tạo ra cái mê lộ của do dự này, cái đền của kiêu mạn này, cái bình tội lỗi này, cái cánh đồng gieo rắc muôn ngàn giả trá này, cái cánh cửa Ðịa Ngục này, cái lẵng hoa đầy xảo quyệt này, cái thuốc độc giống như mật ngọt này, cái dây xích trói buộc vào chúng sinh trần gian này: đàn bà?”

                Ngồi trên mặt đất gần lò than hồng tôi lặng lẽ, chậm rãi chép ca khúc Phật giáo này. Tôi cố gắng chồng chất thần chú này lên thần chú khác để xua đuổi khỏi tâm trí hình ảnh một tấm thân đàn bà đẫm nước mưa mà trong suốt những đêm đông lạnh ẩm đã đi đi lại lại trước mắt tôi với hông háng đong đưa. Tôi không biết tại sao ngay sau khi hầm mỏ bị sụp đổ, khi đời tôi gần như bị chặn đứng lại, tôi cảm thấy góa phụ nổi lên trong máu tôi; nàng kêu gọi tôi như một con dã thú, khẩn khoản và trách móc.

                - Hãy đến, hãy đến mau! Nàng kêu. Ðời qua như một tia chớp. Mau lên chứ, vội vàng lên mấy chứ, trước khi quá muộn màng!

                Tôi biết rõ rằng đó là Mara, Ma vương trong hình thể một người đàn bà đùi và hông mạnh mẽ. Tôi chiến đấu chống lại. Tôi chuyên chú viết “Ðức Phật” như những người man rợ trong hang động khắc với một miếng đá nhọn hay vẽ bằng mầu đỏ và trắng những mãnh thú đói khát rình mò quanh họ. Họ cũng cố gắng, bằng cách khắc vẽ những con thú này, đóng chặt chúng trên vách đá. Nếu họ không làm vậy, chúng sẽ lao vào.

                Từ ngày tôi thiếu chút nữa bị đè bẹp, góa phụ không ngừng lởn vởn trong bầu không khí cô đơn thiêu đốt của tôi, mời mọc tôi và đong đưa hông háng một cách khêu gợi. Ban ngày, tôi khỏe, tâm trí tôi tỉnh thức, nào Ma Vương hiện ra trước Ðức Phật, nó mặc hình thức đàn bà ra sao, nó tỳ bộ ngực rắn chắc lên đầu gối khổ hạnh sư như thế nào, cuối cùng, Ðức Phật thấy nỗi hiểm nguy, huy động tất cả sức mạnh và đuổi Ma Vương chạy tán loạn ra sao. Và tôi cũng đuổi được nó chạy tán loạn nữa.

                Mỗi dòng chữ viết mang lại cho tôi tin tưởng mới, tôi lấy can đảm, tôi cảm thấy Ma Vương rút lui, bị diệt trừ bởi phép mầu phù thủy của ngôn ngữ. Ban ngày tôi chiến đấu với tất cả sức mạnh, nhưng ban đêm, tâm trí tôi buông rơi khí giới, cửa lòng mở ngỏ và sương phụ bước vào.

                Buổi sáng, tôi thức dậy, mệt lả vì chiến bại và cuộc chiến lại bắt đầu. Khi tôi ngẩng đầu lên thì đã xế chiều; ánh sáng bị rượt đuổi, đã chạy trốn, bóng tối thình lình chụp xuống tôi. Ngày thâu ngắn dần, lễ Giáng Sinh sắp tới. Tôi lao mình vào cuộc chiến. Tôi tự nhủ: “Ta không đơn độc. Một sức mạnh vĩ đại, ánh sáng, cũng chiến đấu. Nó cũng khi thất bại, khi chiến thắng. Nhưng nó không tuyệt vọng. Ta chiến đấu và hy vọng với ánh sáng!”



                Kỳ 44



                Dường như, và ý nghĩ này khiến tôi thêm can đảm, tôi cũng tuân theo một nhịp điệu phổ quát vĩ đại trong khi chiến thắng chống lại góa phụ. Vật chất gian giảo đã lựa chọn thân thể này, tôi nghĩ, để làm tắt nguội dần ngọn lửa tự do chập chờn trong tôi.

                Tôi thầm nhủ: “Thiêng liêng hay sức mạnh bất diệt biến đổi vật chất thành tinh thần. Mỗi người đều có trong mình một phân tử của cơn lốc thần thánh này chính vì thế hắn thành công trong việc biến cải cơm nước và thịt cá thành tư tưởng và hành động. Zorba có lý: “Hãy nói cho tôi biết anh làm gì với cái anh ăn, tôi sẽ nói cho anh biết anh là ai!”

                Cho nên tôi tinh tấn biến đổi cái khát vọng xác thịt mãnh liệt này thành Ðức Phật một cách đau đớn.

                - Ông nghĩ gì đó, ông chủ? Ông có vẻ tâm thần bất định, Zorba nói với tôi như vậy vào đêm áp lễ Giáng Sinh. Hắn có một ý tưởng sắc bén về con quỉ nào tôi đang chiến đấu.

                Tôi giả vờ không nghe thấy. Nhưng Zorba không chịu bỏ cuộc một cách dễ dàng như thế.

                - Ông còn trẻ quá, ông chủ, hắn nói.

                Và đột nhiên giọng hắn có một âm điệu cay đắng và tức tối:

                - Ông còn trai trẻ và cường tráng, ông ăn uống được, ông hút thở không khí tốt lành của biển, ông tích lũy sức mạnh - nhưng ông làm gì với tất cả những sức mạnh ấy? Ông ngủ một mình, như thế rất hại cho sinh lực! Ông tới đó ngay đêm nay đi - phải đấy, đừng lôi thôi mất thì giờ! Mọi sự trên đời này đều đơn giản, ông chủ. Tôi phải nhắc lại với ông điều đó bao nhiêu lần nữa? Ðừng phức tạp hóa mọi sự!

                Tập bản thảo “Ðức Phật” mở rộng trước mặt, tôi lần giở từng trang trong khi nghe Zorba nói và tôi biết rằng những lời nói đó mở ra cho tôi một con đường chắc chắn, quyến rũ và rất nhân loại để noi theo. Và cùng với những lời nói đó, Ma vương, tên môi giới xảo trá cũng đang lên tiếng gọi.

                Tôi lẳng lặng nghe, cương quyết chống lại và lần giở những trang bản thảo. Tôi huýt gió để che giấu cảm xúc. Nhưng Zorba, thấy tôi vẫn im lặng, la lên:

                - Ðêm nay là đêm Giáng Sinh, ông bạn, mau lên, tới kiếm mụ trước khi mụ đi lễ nhà thờ. Ðêm nay Chúa sinh ra đời, ông chủ, ông cũng phải ban phép lạ nữa chứ!

                Tôi giận dữ đứng dậy:

                - Thế đủ rồi, Zorba, tôi nói. Mỗi người đi theo con dốc riêng của mình. Người ta tựa như một cái cây. Có bao giờ bác gây lộn với cây vả vì nó không tạo ra trái anh đào không? Vậy thì đừng nói nữa! Gần nửa đêm rồi. Thôi chúng ta cũng tới nhà thờ để xem Chúa sinh ra đời.

                Zorba chụp cái mũ trùm đầu Mùa Ðông dầy cộm lên đầu:

                - Ðược rồi! Hắn nói một cách chán nản, chúng ta đi! Nhưng tôi muốn ông phải biết rằng Ðức Chúa Trời hẳn sẽ hài lòng hơn nhiều nếu tối nay ông tới nhà mụ góa như thượng đẳng thiên sứ Gabriel. Nếu Ðức Chúa Trời cùng đi theo con đường như ông, ông chủ, ngài không bao giờ tới nhà Ðức Mẹ Mary thì Chúa đã chẳng bao giờ giáng sinh. Nếu ông hỏi tôi Ðức Chúa Trời đi theo con đường nào, tôi xin thưa: Con đường dẫn tới Ðức Mẹ Mary. Mary chính là góa phụ.

                Hắn nín lặng và chờ đợi câu trả lời uổng công. Hắn xô mạnh cửa và đi ra. Hắn lấy đầu gậy đập những viên sỏi một cách bực tức.

                - Ðúng, đúng, hắn bướng bỉnh nhắc lại, Mary chính là góa phụ!

                - Thôi, lên đường! Tôi nói. Ðừng có la lối!

                Chúng tôi bước đi vững vàng trong đêm đông. Bầu trời thật thanh tịnh, những vì sao long lanh, lớn, thấp, trông như những quả cầu lửa treo ở trên không. Vì chúng tôi đi dọc theo bờ biển, đêm tựa như một con thú lớn màu đen nằm dài bên mé nước.

                “Từ đêm nay, tôi tự nhủ, ánh sáng mà Mùa Ðông đã đẩy lui bắt đầu thắng thế. Như thể nó được sinh ra hôm nay cùng với Ðức Chúa Con”.

                Tất cả dân làng tụ họp trong cái vòm ấm áp và thơm ngát của nhà thờ. Ðàn ông đứng phía trước và đàn bà tay khoanh trước ngực, đứng sau. Cha Stephanos, cao lớn, điên tiết vì bốn mươi ngày chay tịnh trong tấm áo hai vạt bằng vàng nặng, xoặc cẳng chạy hết chỗ này đến chỗ kia, lúc lắc bình hương, hát vang lên và hấp tấp muốn thấy Chúa ra đời để trở về nhà lăn xả vào đĩa súp béo, xúc xích thơm ngon và những miếng thịt bốc khói...

                Nếu Kinh Thánh nói: “Hôm nay ánh sáng ra đời”, điều đó không làm cho tâm hồn con người xúc động; ý tưởng không thể trở thành thần thoại và không thể chinh phục thế giới. Nó chỉ diễn tả một hiện tượng vật lý thông thường và không kích thích óc tưởng tượng của chúng ta - tôi muốn nói linh hồn của chúng ta. Nhưng ánh sáng, sinh ra giữa Mùa Ðông đó trở thành một hài nhi, hài nhi đã trở thành Chúa Trời, và đã hai mươi thế kỷ nay, linh hồn chúng ta ôm ấp nó trong lòng và cho nó bú...

                Nghi lễ thần bí chấm dứt vào lúc quá nửa đêm một chút. Chúa đã giáng sinh. Dân làng, đói meo, sung sướng chạy về nhà để ăn tiệc và cảm thấy tận đáy lòng sự huyền bí của Giáng Sinh. Bụng là nền móng vững chắc; bánh, rượu và thịt là những cái cốt yếu đầu tiên; chỉ với bánh, rượu và thịt người ta mới có thể tạo ra Thượng Ðế.

                Tinh tú long lanh, vĩ đại như những thiên thần trên nóc nhà thờ trắng toát. Giải Ngân Hà, tựa một dòng sông, chảy từ đầu đến cuối trời. Một vì sao xanh lấp lánh trên đầu chúng tôi như một viên ngọc bích. Tôi thở dài, xao xuyến.

                Kỳ 45



                Zorba quay sang tôi:

                - Ông có tin điều đó không, ông chủ? Tin rằng Thượng Ðế trở thành người ta, sinh ra trong chuồng bò? Ông tin điều đó hay là ông cóc cần đời?

                - Khó nói lắm, Zorba, tôi nói. Tôi không thể nói là tôi tin cũng có thể nói là không tin. Còn bác?

                - Tôi cũng vậy. Tôi không hiểu ra sao nữa. Khi còn nhỏ xíu, tôi không tin những truyện thần tiên bà tôi kể, tôi không tin một mảy may. Tuy nhiên tôi run lên vì xúc động, tôi cười, khóc như thể tôi tin lắm. Khi cằm lún phún râu, tôi gạt những truyện ấy đi và đôi khi chế nhạo. Nhưng bây giờ, lúc về già - hình như tôi đang trở nên nhu nhược, phải không ông chủ? - một cách nào đó tôi lại tin vào những điều đó trở lại... Ðầu óc con người thật kỳ cục!

                Chúng tôi lên đường tới nhà mụ Hortense và chúng tôi sải như những chú ngựa đói đánh hơi thấy tầu ngựa.

                - Những giáo phụ ma lanh ác! Zorba nói. Họ nắm lấy bụng mình thì làm sao chúng ta có thể thoát khỏi họ? Trong bốn mươi ngày, họ nói chúng ta không được ăn thịt, không được uống rượu chay tịnh. Tại sao? Ðể chúng ta khao khát thèm thuồng rượu thịt. A! Mấy con heo thiến mập mạp họ biết tất cả những mánh khóe bịp bợm!

                Hắn cố gắng đi mau hơn nữa.

                - Nhanh lên, ông chủ, hắn nói, con gà tây chắc phải chín tới nơi rồi.

                Khi bước vào căn phòng nhỏ của mụ già với cái giường lớn cám dỗ, chúng tôi thấy bàn ăn được phủ bằng một tấm khăn trắng và trên đó chú gà tây nghi ngút khói nằm ngửa và hai chân dang ra; từ lò than hồng tỏa ra một hơi ấm rất dịu dàng.

                Mụ Hortense đã cuộn tóc xong và mụ mặc một cái áo mặc trong nhà dài màu hồng lợt với hai ống tay áo rộng và những đường ren tua. Một giải băng rộng bằng hai đầu ngón tay, mầu vàng tối nay, thắt quanh khuôn cổ nhăn nheo của mụ. Mụ đã xịt nước hoa cam đẫm người.

                “Mọi sự trùng hợp với nhau hoàn hảo làm sao trên trần gian này! Tôi nghĩ. Trần gian này tương hợp tốt đẹp làm sao với tâm hồn con người. Ðây là một ca kỹ già đã sống một cuộc đời phóng đãng; bây giờ trôi giạt lên bờ biển cô liêu này, mụ đã gói ghém trong gian phòng tồi tàn này tất cả mọi ân cần thiêng liêng và sự ấm áp của đàn bà”.

                Bữa ăn, thịnh soạn và cầu kỳ, lò than hồng, tấm thân trang điểm, chưng diện, mùa hoa cam - với xiết bao nhanh chóng và xiết bao đơn giản, tất cả những lạc thú xác thịt nhỏ bé rất con người này biến đổi thành một nỗi hân hoan vĩ đại của tâm hồn!

                Hốt nhiên, mắt tôi đầm đìa lệ. Tôi cảm thấy tôi không hoàn toàn cô đơn, ở đây, trên bãi biển tịch liêu, trong buổi tối thiêng này. Một sinh vật đầy tận tâm, dịu dàng và nhẫn nại đàn bà đang lại gần tôi: Ðó là người mẹ, người chị, người vợ. Và tôi, tôi tưởng mình không cần gì hết, đột nhiên cảm thấy mình cần tất cả mọi sự.

                Zorba chắc cũng có một cảm xúc tương tự bởi chúng tôi vừa đến hắn đã lao tới mụ ca kỹ tô lục chuốt hồng và ghì chặt lấy mụ.

                - Chúa đã ra đời! Hắn kêu lên. Xin chào em, giống cái!

                Hắn quay sang tôi vừa cười:

                - Thấy chưa, ông chủ, đàn bà thật là một sinh vật gian giảo! Ðến Thượng Ðế mà mụ cũng dỗ ngon dỗ ngọt được!

                Chúng tôi ngồi vào bàn, chúng tôi ngấu nghiến ăn uống; thân thể chúng tôi thỏa mãn và linh hồn chúng tôi run lên vì khoái cảm. Zorba lại trở nên linh hoạt.

                - Ăn và uống, hắn tiếp tục kêu to. Ăn và uống, ông chủ, và phấn khởi lên. Hát lên đi, ông bạn cũng hát lên đi, như những kẻ chăn chiên: “Vinh danh thay Ðấng Vô Cùng...!” Chúa đã ra đời, đó là một điều ghê gớm lắm. Hát lên đi để Chúa Trời nghe thấy và vui vẻ!

                Hắn đã phục hồi niềm yêu đời, và không có gì ngăn trở được hắn.

                - Chúa đã ra đời, ông Salomon khôn ngoan, ông bác học cạo giấy của tôi. Ðừng chi ly vụn vặt, ngài đã ra đời hay chưa ra đời! Bạn ơi, ngài đã ra đời, đừng có gàn dở! Nếu ông lấy một cái kính hiển vi nhìn nước mình uống - một ông kỹ sư đã nói với tôi điều đó - ông sẽ thấy nước đầy vi trùng, rất nhỏ mà mắt trần không thấy. Ông sẽ không uống và ông sẽ chết khát. Ðập vỡ cái kính hiển vi, ông chủ đập vỡ nó đi, và những con vi trùng sẽ biến mất ngay lập tức, ông có thể uống và giải khát!

                Hắn quay sang người bạn đồng hành lòe loẹt của chúng tôi, và nâng cái ly đầy ắp của hắn lên:

                - Bouboulina yêu quí của tôi, cựu chiến hữu của tôi, tôi sẽ uống ly rượu này mừng em! Trong đời tôi, tôi đã thấy nhiều mặt gỗ khắc: Chúng bị đóng đinh vào mũi tầu thuyền, tay ôm ngực, mà và môi son đỏ. Chúng đi qua khắp các mặt biển, ghé vào tất cả các bến, và khi con tàu hư nát, chúng trở lại đất liền và cho đến giây phút cuối cùng của đời chúng, chúng dựa vào vách một quán rượu của ngư phủ, nơi những thuyền trưởng tới.

                “Bouboulina của tôi, tối nay thấy em trên bờ biển này, khi đã no say, mắt mở rộng, tôi thấy em giống như khắc diện của một con tàu. Và tôi là cái bến cuối cùng của em, tôi là quán rượu mà những thuyền trưởng tới. Lại đây, dựa vào tôi, hạ buồm xuống! Tôi uống ly rượu Crete này mừng em, ngư nhân của tôi!”



                Kỳ 46



                Mụ Hortense xúc động, xiêu xiêu, cất tiếng khóc và tựa vào vai Zorba.

                - Ông sẽ thấy, ông chủ, Zorba thì thầm với tôi, tôi sắp gặp nhiều cái phiền nhiễu vì lời nói mật ngọt của tôi. Con đĩ, mụ không buông tha tôi tối nay đâu. Nhưng, ông muốn gì, tôi thương hại những kẻ đáng thương này, vâng, tôi thương hại họ!

                “Chúa đã ra đời! Hắn la to với ngư nhân mỹ nữ của hắn. Mừng cho sức khỏe của chúng ta!”

                Hắn luồn cánh tay dưới cánh tay mụ và cả hai cùng uống cạn ly, tay choàng lấy nhau, và nhìn nhau say đắm.

                Bình minh chắc cũng chẳng còn bao lâu khi tôi rời căn buồng ngủ ấm áp với cái giường rộng và một mình cất bước trở về nhà. Cả làng đều ăn uống no say, và bây giờ yên ngủ, cửa ra vào và cửa sổ khép kín dưới những vì sao vĩ đại Mùa Ðông.

                Trời lạnh, biển xô ầm, sao mai treo ở phương đông, nhấp nháy lấp lánh. Tôi đi dọc theo bờ nước, chơi đùa với sóng. Chúng cố trào lên để làm ướt tôi và tôi lảng tránh. Tôi sung sướng và tôi tự nhủ:

                “Ðây là chân hạnh phúc: Không có bất cứ một tham vọng nào và làm việc quần quật như trâu ngựa như thể mình có tất cả mọi tham vọng. Sống xa cách con người, không cần họ, tuy nhiên thương yêu họ. Dự lễ Giáng Sinh và, sau khi ăn uống say sưa, một mình tránh xa mọi cạm bẫy, có tinh tú ở trên đầu, đất bên tay trái, biển bên phải mình; và, hốt nhiên trực ngộ rằng, trong tâm ta cuộc đời đã viên thành cái phép lạ tối hậu của nó: Nó đã trở thành một truyện thần tiên.”

                Ngày qua ngày. Tôi cố gắng làm bộ gan dạ cứng cỏi, tôi la hét vang lừng, giả ngây giả ngô, nhưng trong những nếp gấp cuối cùng của hồn tôi, tôi biết tôi buồn. Trong suốt tuần lễ hoan lạc này, những kỷ niệm dâng lên và dồn đầy ngực tôi với âm nhạc xa vắng và người thân yêu. Hơn một lần, tôi lại thấy thần thoại cổ xưa này có vẻ đúng: Lòng người ta là một cái hố đầy máu me. Những kẻ thân yêu đã chết nằm trên miệng hố cúi xuống để uống máu và hồi sinh; và họ càng thân yêu với mình bao nhiêu, họ càng uống máu mình nhiều bấy nhiêu.

                Ngày cuối năm. Một đám trẻ trong làng, mang một con tầu giấy lớn, kéo nhau đến tận lều chúng tôi cất tiếng hát những khúc kalanda (*) bằng giọng chát chúa và vui vẻ của chúng:

                (*) Bài hát năm mới.

                Thánh Basil đã đến từ Caesarea, đô thị cố hương...

                Ngài đã đứng ở đây, trên bãi biển Crete nhỏ hẹp này bên biển xanh chàm. Ngài tỳ mình trên gậy và cây gậy của ngài bỗng phủ đầy hoa lá, và bài hát năm mới vang lên:

                Chúc dân Cơ Ðốc Giáo một năm hạnh phúc!

                Gia chủ, chúc nhà ngài đầy lúa gạo, dầu ô-liu và rượu vang

                Chúc vợ ngài chống đỡ mái nhà ngài như một cột trụ cẩm thạch;

                Chúc con gái lấy chồng sinh hạ chín trai một gái;

                Chúc những đứa cháu ngài giải phóng Constantinople, kinh đô của những vua ta!

                Zorba say sưa nghe. Hắn chụp lấy cái trống cơm của bọn trẻ và đánh như điên cuồng.

                Tôi ngắm nhìn và lẳng lặng nghe. Tôi cảm thấy một phiến lá nữa lìa khỏi tim tôi, một năm nữa qua. Tôi bước thêm một bước nữa về phía cái hố tối tăm.

                - Ông làm sao thế, ông chủ? Zorba hỏi trong lúc hát vang lên và đập trống cơm cùng lũ trẻ, ông già đi một tuổi. Tôi, trong những ngày như hôm nay, tôi lại trở thành một đứa trẻ con; tôi tái sinh, như Ðấng Christ. Không phải ngài sinh ra mỗi năm một lần sao? Tôi cũng vậy.

                Tôi nằm dài trên giường và nhắm mắt lại. Tâm hồn tôi tối nay man rợ, tôi không muốn nói.

                Tôi không thể ngủ. Tôi cảm thấy cần phải kiểm điểm lại những việc làm của tôi ngay đêm nay. Toàn thể đời tôi hiện ra, vụt nhanh, rời rạc và bất định như mộng huyễn. Tôi chiêm ngắm nó và thất vọng. Tựa một áng mây nõn bị tấn công tới tấp bởi gió đỉnh cao, đời tôi thường xuyên thay hình đổi dạng. Nó tan tác, kết tụ lại và hóa thân - thiên nga, chó, quỉ sứ, bọ cạp, khỉ - và mây không ngừng xơ xác tả tơi, gió cuốn bay cầu vồng pha sắc.

                Ngày rạng. Tôi không mở mắt. Tôi cố gắng tập trung vào ước vọng mãnh liệt đập vỡ cái vỏ của trí óc và đi sâu vào dòng khe mù mịt nguy hiểm nơi mỗi một giọt nhân loại rơi xuống bị cuộn đi ngay hòa trộn với đại dương. Tôi nóng nảy muốn xé rách tấm màn và xem năm mới sẽ mang lại điều gì cho tôi...

                - Chào ông chủ, chúc ông chủ một năm mới hạnh phúc!

                Tiếng nói của Zorba tàn bạo xô tôi xuống đất. Tôi mở mắt và đủ thì giờ nhìn thấy Zorba ném một trái thạch lựu lớn vào ngưỡng cửa. Hạt nó như những viên hồng ngọc trong suốt bắn vào đến tận giường tôi. Tôi lượm vài hạt ăn và cổ họng tôi mát lạnh.

                - Tôi hy vọng chúng ta kiếm được nhiều tiền và bị các cô mỹ miều cướp đi! Zorba vui vẻ kêu lên.

                Hắn rửa mặt cạo râu, mặc bộ quần áo đẹp nhất - quần dạ xanh, áo ngoài bằng vải len thô mầu nâu, trên đó khoác một tấm áo ấm da, dê cạo nửa lông. Hắn đội mũ trùm đầu Nga làm bằng da cừu con ở Astrakhan, vuốt ria lên và nói:

                - Ông chủ, tôi sắp làm một cuộc ra mắt ở nhà thờ như một đại diện của công ty. Không phải vì lợi ích của hầm mỏ mà họ coi chúng ta như những hội viên hội tam điển. Tôi không mất mát gì! Và tôi làm thế để tiêu khiển.



                Kỳ 47



                Hắn cúi xuống và nháy mắt.

                - Có thể tôi cũng sẽ thấy bà góa, hắn lẩm bẩm.

                Thượng Ðế, lợi ích của công ty và góa phụ hòa hợp với nhau trong tâm trí Zorba. Tôi nghe thấy bước chân nhẹ nhàng của hắn dời xa. Tôi đứng phắt lên. Sức quyến rũ đã mất linh nghiệm, tâm hồn tôi lại bị giam cầm trong ngục tù của xác thịt.

                Tôi mặc quần áo và đi xuống mé nước. Tôi đi thật nhanh. Tôi vui vẻ như thể thoát khỏi một nỗi nguy hiểm hay một tội lỗi. Ước vọng tọc mạch do thám và tìm hiểu tương lai trước khi nó sinh ra sáng nay đột nhiên hiện ra với tôi như một tội phạm thượng.

                Tôi nhớ một buổi mai khi tôi khám phá thấy một con kén trong lần vỏ một thân cây, ngay lúc con bướm đục rách màng bọc và sửa soạn chui ra. Tôi đợi một lát nhưng nó chậm quá mà tôi thì hấp tấp vội vàng. Bực tức, tôi cúi xuống và thổi vào để sưởi ấm nó. Tôi cố sưởi ấm nó càng nhanh càng hay, và phép lạ bắt đầu hiện ra trước mắt tôi, theo một nhịp điệu nhanh hơn tự nhiên. Màng bọc mở, con bướm từ từ lết ra, và không bao giờ tôi quên được nỗi kinh sợ của tôi lúc ấy: đôi cánh của nó chưa mở và nhăn nheo; toàn thân run rẩy, nó cố gắng khép cánh lại. Cúi mình trên con bướm, tôi trợ giúp nó bằng hơi thở của tôi. Vô ích. Một sự nẩy nở kiên nhẫn là điều cần thiết và sự mở phơi đôi cánh phải là một quá trình tiệm tiến trong ánh mặt trời. Bây giờ thì đã quá muộn. Hơi thở của tôi đã thúc bách con bướm xuất hiện, nhăn nheo, trước hạn kỳ. Nó dãy giụa, tuyệt vọng, vài giây sau, chết trong lòng tay tôi.

                Cái thi thể nhỏ bé đó, tôi tin rằng đó là cái gánh nặng nhất trên lương tâm tôi. Bởi vì ngày nay tôi ý thức được rằng cưỡng bách những định luật vĩ đại của thiên nhiên là một trọng tội. Chúng ta không được vội vàng, chúng ta không được bất nhẫn, nhưng chúng ta phải tuân theo cái nhịp điệu vĩnh cửu một cách tin tưởng.

                Tôi ngồi trên một tảng đá lặng lẽ nghiền ngẫm tư tưởng đầu năm mới này. A! Ước gì con bướm nhỏ bé đó có thể bay lượn chập chờn trước mặt để chỉ đường cho tôi mãi mãi.



                11



                Tôi đứng lên sung sướng như thể nhận được quà tặng năm mới. Gió lạnh, trời trong vắt và biển sáng ngời.

                Tôi theo con đường về làng. Lễ mi-sa hẳn đã chấm dứt. Trong khi bước đi, tôi băn khoăn tự hỏi, với một cảm xúc phi lý, ai là kẻ thứ nhất - Hên hay sui? - tôi sẽ gặp đầu năm mới này. Ước gì là một đứa trẻ tay ôm đầy đồ chơi năm mới, tôi nghĩ, hay một cụ già tráng kiện với chiếc áo chemise trắng tay thêu, hài lòng và kiêu hãnh vì đã làm tròn bổn phận trên đời một cách can đảm. Tôi càng tiến lên, càng về gần đến làng bao nhiêu, tôi càng bối rối bấy nhiêu.

                Thốt nhiên đầu gối tôi muốn quỵ xuống: trên đường làng, dưới rặng ô-liu, đi với một bước đi nhún nhẩy, quần áo đỏ, tấm khăn choàng đen trên đầu, sương phụ hiện ra với dáng người duyên dáng, thanh thanh.

                Dáng đi uyển chuyển của nàng đúng là dáng đi của một con báo đen và trong không khí dường như phảng phất có mùi hắc của xạ hương. “Ước gì ta có thể trốn thoát!” tôi nghĩ. Tôi cảm thấy rằng khi con mãnh thú này nổi giận lên nó sẽ tàn bạo vô cùng và cách hay nhất là chạy trốn. Nhưng chạy trốn bằng cách nào? Góa phụ lại gần. Sỏi đá trên đường hình như nghiến lạo xạo như có một đoàn quân đi qua. Nàng trông thấy tôi, nghiêng đầu, tấm khăn choàng đầu của nàng tuột xuống và tóc nàng phô ra, đen mướt như mun. Nàng đưa mắt say đắm não nùng nhìn tôi và mỉm cười. Cặp mắt nàng có vẻ dịu dàng man rợ. Vội vàng nàng sửa lại khăn, như thể xấu hổ vì đã để cho người thấy sự bí ẩn sâu thẳm nhất của người đàn bà: tóc nàng.

                Tôi muốn nói, chúc nàng năm mới, nhưng cổ họng tôi tắc nghẹn, như ngày hầm mỏ bị sụp và đời tôi bị nguy khốn. Lau lách quanh vườn nàng rung động, mặt trời mùa Ðông rơi trên những trái chanh ửng vàng và những trái cam lá xanh thẫm. Cả khu vườn rực rỡ như thiên đàng.

                Góa phụ dừng lại, vươn cánh tay ra, xô cổng. Ðúng lúc đó, tôi đi qua nàng. Nàng quay lại, cau mày nhìn tôi thật nhanh.

                Nàng để ngỏ cổng và tôi thấy nàng khuất sau rặng cam, đong đưa hông háng khi bước đi.

                Vượt qua cánh cổng đó, cài then cửa, chạy theo nàng, ôm lấy eo nàng, lẳng lặng không nói một lời kéo nàng tới cái giường góa phụ rộng thênh thang của nàng, như thế gọi là hành động như một người đàn ông! Ông nội tôi chắc đã làm vậy, và tôi cũng mong cháu tôi sẽ làm như vậy. Nhưng tôi đứng ngây ra đó, cân nhắc và suy nghĩ...

                “Trong cuộc đời khác, tôi vừa lẩm bẩm vừa mỉm cười cay đắng, trong một cuộc đời khác ta sẽ khu xử khá hơn!”

                Kỳ 48



                Tôi đi sâu vào trong khe núi nhiều cây cối, cảm thấy tâm hồn nặng trĩu như đã phạm phải một tội lỗi tầy đình. Tôi lang thang đây đó, trời lạnh, tôi run lên. Tôi tha hồ gạt ra khỏi tư tưởng sự đong đưa, nụ cười, bộ ngực của góa phụ, những hình ảnh ấy vẫn không ngừng trở lại và tôi ngộp thở.

                Cây cối đã trút hết lá, nhưng những lộc non đã nhú, căng phồng, đầy nhựa. Trong mỗi lộc non, người ta đã cảm thấy sự hiện diện của những mầm mới, của hoa trái tương lai, nằm chờ đợi và sẵn sàng vươn ra ngoài ánh sáng. Dưới những lớp vỏ cây khô, cái phép lạ vĩ đại của mùa Xuân đang âm thầm sửa soạn đêm ngày giữa mùa Ðông giá.

                Hốt nhiên tôi thốt lên một tiếng kêu mừng rỡ. Trước mặt tôi, trong một lũng khuất, một cây hạnh đào táo bạo đã trổ hoa giữa mùa Ðông mở đường cho ngàn cây và báo hiệu mùa Xuân tới.

                Tôi cảm thấy vô cùng nhẹ nhõm. Tôi hít một hơi dài hương thơm hơi cay cay của nó. Tôi bỏ đường lớn và đến ngồi thu mình dưới những cành đơm hoa.

                Tôi ngồi đó một lúc lâu, không suy nghĩ gì hết, vô tư lự và sung sướng. Tôi ngồi trong vĩnh cửu, dưới một gốc cây của Thiên Ðàng.

                Thình lình một tiếng nói lớn thô lỗ xô tôi xuống đất.

                - Ông làm gì trong cái hang đó, ông chủ? Tôi tìm ông mãi. Gần đến trưa rồi đó, chúng ta đi thôi.

                - Ði đâu?

                - Ði đâu? Ông hỏi tôi đi đâu ư? Tới nhà mụ Lợn Sữa, dĩ nhiên! Ông không đói sao? Con lợn sữa đã ra khỏi lò! Thơm quá sức... làm người ta chẩy cả nước miếng. Thôi đi!

                Tôi đứng dậy, vuốt ve thân cây hạnh rắn chắc đầy bí ẩn đã tạo ra phép lạ trổ bông này. Zorba đi trước, nhẹ nhàng, khoái hoạt và đói meo. Những nhu cầu căn bản của con người - đồ ăn, thức uống, đàn bà, sự nhảy múa - không bao giờ cạn và cùn nhụt trong thân thể mạnh mẽ và khát khao của hắn.

                Tay hắn cầm một cái gói bọc giấy hồng, buộc bằng một sợi dây vàng.

                - Quà tặng năm mới? Tôi vừa hỏi vừa mỉm cười.

                Zorba cất tiếng cười, cố gắng che giấu cảm xúc.

                - Vâng, chiều mụ một chút, mụ đáng thương đó! Hắn nói không quay lại. Nó sẽ làm mụ nhớ tới dĩ vãng vàng son... Mụ là một người đàn bà, chúng ta chẳng thường nói thế là gì? - một sinh vật luôn luôn than thân trách phận.

                - Một tấm ảnh?

                - Rồi ông sẽ thấy... rồi ông sẽ thấy, đừng hấp tấp quá. Tự tôi làm lấy. Chúng ta đi nhanh lên nào!

                Mặt trời bữa trưa làm người ta vui vẻ đến tận xương tủy. Biển cũng sung sướng sưởi ấm trong ánh mặt trời. Xa xa, một hòn đảo nhỏ hoang liêu, bị bao trùm trong một làn sương mỏng, trông như được nhấc lên khỏi mặt biển và đang trôi nổi.

                Chúng tôi về gần đến làng, Zorba lại gần tôi, hạ thấp giọng nói:

                - Ông biết không, ông chủ, đương sự đang ở nhà thờ. Tôi đứng đằng trước, gần ban hát, thình lình tôi thấy thánh tượng sáng rực. Ðức Chúa, Ðức Mẹ Ðồng Trinh, mười hai thánh tông đồ, tất cả chói sáng... “Cái gì đây? Tôi vừa tự hỏi vừa làm dấu thánh giá. Mặt trời chắc?” Tôi quay lại thì ra bà góa!

                - Ðủ rồi Zorba, thế đủ rồi! Tôi vừa nói vừa rảo bước.

                Nhưng Zorba chạy theo tôi:

                - Tôi đã thấy mụ gần, ông chủ. Mụ có một nốt ruồi trên má đủ khiến ông điên đầu. Thêm một điều bí ẩn nữa: những nốt ruồi trên má những người đàn bà!

                Hắn mở to mắt, có vẻ kinh ngạc.

                - Ông có để ý điều đó không, ông chủ? Da rất mịn màng tự nhiên có một chấm đen. Thế đủ làm ông điên đầu rồi! Ông có hiểu gì không, ông chủ? Sách vở của ông nói sao về điều đó?

                - Ma quỉ bắt chúng, sách với vở!

                Zorba cất tiếng cười, hài lòng.

                - Có thế chứ, hắn kêu lên. Có thế chứ, ông bắt đầu hiểu biết rồi đó.

                Chúng tôi đi quanh qua quán café, không dừng lại.

                Mụ già tử tế của chúng tôi đã làm cho chúng tôi một con lợn sữa và đang đứng chờ chúng tôi trên ngưỡng cửa.

                Mụ lại quấn giải băng mầu hoàng yến quanh cổ, và trát bự phấn, môi bôi một lớp son đỏ chót như vậy mụ đủ khiến người ta mất vía. Vừa thấy chúng tôi, tất cả xác thịt mụ dường như run lên vì cảm xúc, cặp mắt nhỏ bé của mụ đảo lên một cách ranh mãnh và chăm chú nhìn vào bộ ria uốn cong của Zorba.

                Cánh cửa trông phố ra vừa khép, Zorba ôm lấy eo mụ.

                - Năm mới hạnh phúc! Bouboulina của tôi, lão nói. Nhìn xem tôi mang cho em cái gì đây! Và hắn hôn lên gáy mập ú và đầy vết nhăn của mụ.

                Kỳ 49



                Mụ ngư nữ già bị nhột một lát nhưng mụ không lạc hướng mục tiêu. Mắt mụ dán chặt vào món quà. Mụ nắm lấy, cởi dây buộc, nhìn và thốt lên một tiếng kêu vui vẻ.

                Tôi cúi xuống nhìn: trên một tấm bìa dầy, lão Zorba quỉ quái đã vẽ bốn chiến hạm vĩ đại, treo đầy cờ trên một mặt biển xanh chàm bằng bốn mầu: đỏ hung, vàng, xám và đen. Ðằng trước những chiến hạm, trôi nổi trên sóng, hoàn toàn khỏa thân, trắng toát, tóc chẩy dài, ngực ngửa lên trời, với một cái đuôi cá xoắn ốc và một giải băng vàng quanh cổ là một ngư nữ, mụ Hortense! Mụ cầm bốn sợi dây kéo bốn chiến hạm phất phới cờ Anh, Nga, Pháp và Ý. Trong mỗi một góc tranh treo một bộ râu, một đỏ hung, một vàng, một xám và một đen.

                Mụ ca kỹ già hiểu ngay lập tức.

                - Tôi đây! Mụ vừa nói vừa chỉ ngư nữ một cách kiêu hãnh.

                Mụ thở dài:

                - A! Ngày xưa ta cũng là một Ðại Cường Quốc!

                Mụ gỡ tấm gương tròn nhỏ treo trên đầu giường gần lồng con két, và treo tác phẩm của Zorba lên. Dưới lớp phấn dầy, cặp má mụ hẳn phải tái đi.

                Trong lúc đó Zorba đã lẻn xuống bếp. Hắn đói. Hắn bưng lên cái đĩa có con lợn sữa, đặt một chai rượu trước mặt và rót ba ly rượu.

                - Ăn đi thôi! Hắn vừa ăn vỗ tay vừa. Chúng ta hãy bắt đầu với cái nền tảng - cái bụng. Sau đó, cưng ơi! Chúng ta sẽ săn sóc tới gì ở phía dưới!

                Nhưng không khí bị nhiễu loạn bởi những tiếng thở dài của mụ ngư nữ già. Mỗi đầu năm mới, mụ cũng có ngày phán xét cuối cùng nhỏ bé của mụ. Mụ nhìn lại quá khứ, cân nhắc đời mụ và thấy nó phí phạm. Trong cái đầu lưa thưa tóc này, những đô thị lớn, những người đàn ông, quần áo lụa là, những chai rượu champagne, những chòm râu thơm ngát, trong những ngày trọng đại, bước ra khỏi những nấm mồ dĩ vãng của mụ và kêu gào.

                - Tôi không đói chút nào, mụ bẽn lẽn thì thầm. Tôi không đói chút nào... không đói chút nào...

                Mụ quì trước lò than hồng, cời than, cặp má xệ của mụ phản chiếu ánh lửa. Một lọn tóc mụ xõa xuống trán, lướt qua ngọn lửa. Mùi tóc cháy lợm giọng tràn ngập gian phòng.

                - Tôi không muốn ăn... mụ lại lẩm bẩm, khi thấy rằng chúng tôi chẳng để ý gì đến mụ cả.

                Zorba bứt rứt nắm chặt tay. Tâm trí hắn bối rối trong chốc lát. Hắn có thể để mụ muốn càu nhàu trong miệng thế nào cũng được trong lúc chúng tôi lăn xả vào con lợn quay. Tôi nhìn khuôn mặt rám nắng và thấy những làn sóng trái ngược thoảng qua trên nét mặt linh động của hắn.

                Ðột nhiên, nét mặt hắn cố định. Hắn đã quyết định. Hắn quì xuống đặt hai tay lên đầu gối ngư nữ và nói bằng một giọng bi thiết lắm:

                - Nếu em không ăn, mỹ nhân ơi, thì đã đến ngày tận thế rồi. Hãy tội nghiệp con lợn con đáng thương, cưng ơi, và ăn cái chân nhỏ xíu này!

                Và hắn ấn vào miệng mụ cái chân lợn giòn và phủ đầy bơ.

                Hắn ôm mụ trong tay, đỡ mụ đứng lên, và nhẹ nhàng đặt mụ xuống ghế giữa chúng tôi.

                - Ăn đi, ăn đi cưng, để thánh Basil vào làng chúng ta! Nếu không em biết đó, ngài sẽ không vào đâu! Ngài sẽ trở về quê ngài ở Caesarea. Ngài sẽ lấy lại giấy mực, bánh trái này, quà tặng này, đồ chơi trẻ em này, mang cả con lợn sữa này nữa và đem đi hết! Bởi thế, há cái miệng xinh xinh của em ra, Bouboulina của tôi, và ăn đi nào!

                Hắn thò hai ngón tay ra và cù nách mụ. Mụ ngư nữ già cười hinh hích vì sung sướng, lau cặp mắt đỏ hoe và trệu trạo nhai cái giò heo giòn tan...

                Ngay lúc đó, hai con mèo động tình bắt đầu gào thét trên mái nhà trên đầu chúng tôi. Chúng gào thét bằng một giọng oán hận khôn tả, giọng của chúng lên, xuống đầy dọa nạt. Thốt nhiên nghe thấy chúng lăn xả vào cào xé nhau...

                - Meo, meo... Zorba vừa kêu vừa nháy mụ ngư nữ già.

                Mụ mỉm cười và siết tay hắn dưới gầm bàn. Cổ họng mụ mở ra và mụ bắt đầu vui vẻ ăn.

                Mặt trời lặn, tia sáng lọt vào qua khuôn cửa sổ nhỏ và đậu trên chân mụ già. Chai rượu đã cạn. Xoắn ria lên như ria con mèo hoang, Zorba ghé lại gần “giống cái” của hắn. Mụ Hortense co quắp, rụt đầu rụt cổ lại, rùng mình khi thấy hơi thở nồng mùi rượu phả trên thân mình.

                - Lại một điều bí ẩn gì nữa đây, ông chủ? Zorba vừa nói vừa quay lại. Tất cả đều đi ngược lại với tôi. Khi còn là một đứa con nít, trông tôi giống như một ông cụ non. Tôi đần độn, ít nói nhưng có giọng của một người lớn. Họ bảo tôi giống ông nội tôi! Nhưng càng già cả bao nhiêu, tôi càng dại dột bấy nhiêu. Hai mươi tuổi tôi bắt đầu làm những việc điên rồ. Ô, không có gì đặc biệt lắm, những việc mà tất cả mọi người đều làm vào tuổi ấy. Bốn mươi tuổi, tôi bắt đầu cảm thấy thực sự trẻ trung và lao vào những việc điên rồ nhất. Và bây giờ, hơn sáu mươi tuổi đầu - sáu mươi lăm, ông chủ, nhưng ông đừng nói hở ra cho người ngoài nghe nhé - vâng, hơn sáu mươi tuổi đầu rồi, nói thực với ông, tôi coi trời bằng vung!



                Kỳ 50



                Hắn nâng ly lên và trịnh trọng quay về phía nương tử của hắn.

                - Chúc em mạnh khỏe, Bouboulina của tôi, hắn nghiêm trang nói. Tôi mong em năm nay mọc vài cái răng, và đôi mày thanh nhã, da dẻ tươi mát như một trái đào! Và em sẽ liệng đi mấy giải băng lôi thôi này đi! Tôi cũng chúc em có một cuộc cách mạng khác ở Crete và Tứ Cường lại trở lại với hạm đội của họ, Bouboulina yêu quí, và mỗi hạm đội có một thủy sư đô đốc râu quăn và thơm tho. Và em, ngư nữ của tôi, em lại trồi lên mặt sóng một lần nữa, hát điệu hát mê hồn của em. Và mong sao những hạm đội đó tan tành trên hai trái núi đá tròn trĩnh và hoang dã này!

                Nói đoạn, hắn đặt bàn tay hộ pháp lên bộ ngực chẩy xệ và mềm nhẽo của mệnh phụ phu nhân.

                Zorba lại sôi nổi trở lại, giọng nói của hắn trở nên ồ ồ vì dục vọng. Tôi cất tiếng cười. Một hôm, trong rạp chiếu bóng, tôi thấy một ông quan Thổ Nhĩ Kỳ đùa giỡn trong một quán rượu ở Paris. Ông ta đặt một cô bán hàng tóc vàng trên đùi. Khi ông ta say, búp tua len trên mũ fez từ từ nâng lên, bất động khi nó nằm ngang, và đột nhiên vọt thẳng lên.

                - Ông cười gì đó, ông chủ? Zorba hỏi.

                Nhưng mệnh phụ phu nhân hãy còn nghĩ đến điều Zorba nói hồi nãy.

                - Ồ, anh cho rằng có thể thế được không? Mụ hỏi. Tuổi trẻ qua đi... không bao giờ trở lại.

                Zorba xích lại gần hơn nữa, hai cái ghế kề nhau.

                - Nghe anh nói đây, cưng, hắn vừa nói vừa đồng thời cố cởi cái cúc thứ ba, cái cúc quyết định của tấm áo cánh của mụ Hortense. Nghe đây, để anh nói về món quà vĩ đại mà anh sắp cho em; có một bác sĩ mới - bác sĩ Voronoff - biết làm phép lạ, họ nói vậy. Ông ta cho em một phương thuốc, chẳng biết thuốc nước hay thuốc bột, khiến em sẽ trở lại tuổi đôi mươi, cùng lắm là hai mươi lăm. Em đừng khóc, em yêu, anh sẽ gửi sang Âu Châu mua cho em...

                Mụ ngư nữ già giật nẩy mình lên. Da đầu đỏ nhạt của mụ sáng bóng qua mớ tóc thưa. Mụ quàng hai cánh tay mập mạp quanh cổ Zorba.

                - Nếu là thuốc nước, cưng của em, mụ vừa nói vừa dụi vào Zorba như một con mèo cái, nếu lá thuốc nước, anh gửi mua cho em một bình. Nếu là thuốc bột...

                - Một bao lớn, Zorba miệng nói, tay cởi cái nút thứ ba.

                Những con mèo, im tiếng một lát, lại bắt đầu kêu gào. Một giọng than thở và van nài, một giọng tức giận và đe dọa.

                Mệnh phụ phu nhân của chúng ta ngáp và cặp mắt trở nên đờ đẫn.

                - Anh có nghe thấy mấy con vật dơ dáy đó không? Chúng biết mắc cỡ... mụ vừa thì thầm vừa ngồi lên đùi Zorba.

                Mụ ngồi tựa lưng vào người hắn và thở dài. Mụ hơi quá chén và mắt mụ mơ màng.

                - Em đang nghĩ gì đó, con miêu con của anh? Zorba hỏi, hai tay chụp lấy ngực mụ.

                - Alexandria... mụ ngư nữ phiêu bạt lẩm bẩm. Alexandria... Beirut... Constantinople... dân Thổ Nhĩ Kỳ, dân Ả Rập, kem nước đá pha rượu, dép mạ vàng, mũ fezz đỏ...

                Mụ lại thở dài.

                - Khi Ali Bey ở lại đêm với em - trời ơi ria, lông mày, cánh tay! - chàng gọi bọn đánh trống thổi sáo đến, ném tiền cho họ qua cửa sổ và họ chơi trong sân nhà em mải cho tới tảng sáng. Hàng xóm ghen ghét muốn chết: “Ali Bey đêm nay ở lại với bà...”

                “Sau đó, ở Constantinople, quan Thổ Suleiman không cho em ra ngoài ngày Thứ Sáu. Y sợ Hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ đi lễ đền thờ thấy em và bị lóa mắt bởi sắc đẹp của em, cướp em đi mất. Buổi sáng, khi y ra đi, y cắt ba tên mọi khổng lồ canh cửa không cho một người đàn ông nào lại gần em... A! Suleiman yêu quí của em!”

                Mụ lấy trong áo ngực ra một chiếc khăn tay lớn kẻ ô vuông và ngậm nó, thở phì phì như con rùa nước.

                Zorba gỡ mụ ra bằng cách đặt mụ lên cái ghế bên cạnh và tức tối đứng dậy. Hắn đi đi lại lại trong phòng hai ba lần và hắn cũng thở phì phò; căn phòng đột nhiên trở nên quá chật chội đối với hắn. Hắn lượm cây gậy, lao ra ngoài sân, bắc thang dựa vào tường và tôi thấy hắn leo lên thang, hai bậc một như điên cuồng.

                - Bác định đập ai đó, Zorba? Tôi la, quan Thổ Nhĩ Kỳ Suleiman hả?

                - Mấy con mèo trời đánh, hắn gào lên, chúng không chịu để tôi yên một lát!

                Và phóc một cái, hắn nhảy lên mái nhà.

                Mụ Hortense say bí tỉ, đầu tóc rũ rượi, bây giờ đã nhắm nghiền cặp mắt được hôn biết bao lần lại, và một tiếng ngáy đứt đoạn phát ra từ cái miệng móm của mụ. Giấc ngủ đã nâng mụ lên và đưa mụ tới những kinh thành Ðông Phương -trong những khu vườn rào kín, những khuê phòng thâm u của những quan Thổ Nhĩ Kỳ đa tình. Giấc ngủ để mụ đi qua tường và mang lại cho mụ những giấc mộng. Nó đưa mụ vượt biển và mụ thấy mình đang câu. Mụ quăng xuống bốn dây câu và bắt được bốn chiếc thiết giáp hạm vĩ đại.

                Ngáy và thở ầm ầm, mụ ngư nữ già mỉm cười sung sướng trong giấc ngủ, và có vẻ tươi mát vì tắm trong biển.

                Comment


                • #9
                  Alexis Zorba

                  Kỳ 51



                  Zorba đi vào tay khua cây gậy.

                  - Ngủ rồi hả? Hắn hỏi khi nhìn thấy mụ. Con đĩ nó ngủ rồi hả?

                  - Vâng, thưa quan Thổ Nhĩ Kỳ Zorba, tôi trả lời. Mụ được bác sĩ Voronoff chuyên cải lão hoàn đồng - giấc ngủ - mang đi rồi. Bây giờ, mụ mới có hai mươi tuổi và mụ đang đi dạo ở Alexandria, Beirut...

                  - Cho mụ cút xéo đi cho rảnh mắt, con đĩ thối tha, Zorba càu nhàu và nhổ xuống đất. Nhìn nó cười kìa! Không biết nó cười cái gì, con đĩ rạc dài? Chúng ta đi thôi ông chủ, đi!

                  Hắn chụp mũ lên đầu và mở cửa. Tôi nói:

                  - Ăn uống như heo rồi sau đó bỏ đi để mụ trơ trọi một mình. Làm như thế coi không được chút nào!

                  - Mụ không trơ trọi một mình đâu. Zorba gào lên, mụ đang ở bên quan Suleiman, ông không thấy sao? Mụ đang ở trên chín tầng mây, đồ đàn bà bẩn thỉu! Ði, ông chủ. Ði ngay khỏi nơi này!

                  Chúng tôi ra ngoài gió lạnh. Mặt trăng đang lướt qua một bầu trời quang đãng.

                  - A, đàn bà! Zorba kêu lên một cách khinh bỉ. Hừ! Nhưng không phải lỗi họ, đó là lỗi của chúng ta, của những tên khờ dại, những tên ngốc nghếch, những tên Suleiman và những tên Zorba!

                  Hắn nói tiếp một cách giận dữ sau khi ngừng một lát:

                  - Không, cũng không phải lỗi của chúng ta nữa, đó là lỗi của một kẻ duy nhất, một kẻ Khờ Dại Ngốc Nghếch vĩ đại, tên quan Thổ Nhĩ Kỳ Suleiman Vĩ Ðại... ông có biết đó là ai không?

                  - Nếu ngài hiện hữu, tôi trả lời, nhưng nếu ngài không hiện hữu thì sao?

                  - Chúa ơi, thế thì chúng ta lãnh đủ chứ sao?

                  Chúng tôi lặng lẽ bước nhanh một lúc lâu. Chắc chắn Zorba đang nghiền ngẫm những ý nghĩ tàn bạo trong đầu vì hắn lấy cây gậy đập tung mấy hòn sỏi và nhổ bọt không ngừng.

                  Thình lình hắn quay sang tôi:

                  - Ông nội tôi - mong cụ an nghỉ! - hắn nói, cụ biết nhiều về đàn bà. Cụ yêu họ lắm, tội nghiệp cụ, và họ khiến cụ điên đảo. Cụ nói với tôi: “Cháu Alexis, ông khuyên cháu một điều: Hãy nghi ngờ đàn bà. Khi Chúa Trời muốn tạo ra một người đàn bà với một cái xương sườn của Adam, ma quỉ biến thành con rắn và nó nhẩy lên ăn trộm cái xương sườn và chạy trốn. Chúa Trời rượt theo, nhưng con rắn luồn qua kẽ ngón tay và chỉ để lại cho ngài cặp sừng. “Một người nội trợ giỏi, Chúa Trời nói, có thể khâu bằng cái thìa! Ta sẽ tạo ra một người đàn bà với cặp sừng của quỉ!” Và ngài làm như vậy; vì lẽ đó ma quỉ thắng tất cả chúng ta, Alexis! Bất cứ chỗ nào chúng ta đụng tới một người đàn bà, chúng ta đều vớ phải sừng ma quỉ. Hãy nghi ngờ đàn bà, con! Người đàn bà còn ăn trộm táo vườn Ðịa Ðàng và giấu vào ngực áo và bây giờ ưỡn ngực ra nhởn nhơ đi qua đi lại. Ðồ mắc dịch! Nếu con ăn những trái táo đó con sẽ hư mất. Nếu con không ăn, con còn hư mất hơn nữa. Vậy ông có thể khuyên con điều gì, hả con? Làm cái gì con thích!” Ông nội tôi nói với tôi như vậy, nhưng tôi không trở nên khôn ngoan đến cỡ đó. Tôi cũng đi con đường như ông tôi - tôi đi với ma quỉ!

                  Chúng tôi vội vã vượt qua làng. Ánh trăng rối loạn. Hãy tưởng tượng bạn đang say sưa, ra ngoài hóng gió, và bạn thấy thế giới đột nhiên biến đổi. Những con đường đã trở thành những dòng sông sữa, những hố sâu, những vết bánh xe lún sâu đầy vôi, đồi núi tuyết phủ. Tay, mặt, cổ người ta phát quang như bụng một con đom đóm. Và vầng trăng treo trên ngực, người ta tựa một tấm huy chương ngoại quốc.

                  Chúng tôi lặng lẽ rảo bước. Say sưa vì ánh trăng, say sưa vì rượu, chúng tôi không cảm thấy chân mình chạm mặt đất. Ðằng sau chúng tôi làng mạc ngủ yên, chó trèo lên mái nhà sủa trăng. Tự nhiên không hiểu vì sao, chúng tôi cũng muốn vươn cổ ra và tru lên...

                  Bây giờ chúng tôi đi qua nhà mụ góa, Zorba dừng lại. Rượu, đồ ăn ngon, trăng đã làm hắn điên đảo. Hắn vươn cổ ra và, bằng giọng con lừa, hắn hí lên một đôi câu tục tĩu, mà trong lúc hứng khởi, hắn ứng khẩu ra:

                  Tôi yêu thân thể xinh đẹp của em, từ trên xuống dưới!

                  Nó nhận được cây kim và làm nó trở nên vô dụng ngay!

                  - Lại một cái sừng ma quỉ, hắn nói. Chúng ta đi thôi, ông chủ!

                  Ngày sắp rạng khi chúng tôi về đến lều. Tôi ngã xuống giường, mệt lả. Zorba rửa mặt, châm lò và pha café. Hắn ngồi xổm trước cửa, đốt một điếu thuốc và bắt đầu hút một cách bình thản, thân thể ngay ngắn, bất động, và nhìn ra biển. Nét mặt hắn trang nghiêm và tư lự. Hắn giống một bức tranh Nhật Bản mà tôi khổ hạnh sư, mặc y phục mầu da cam ngồi xếp bằng; khuôn mặt bóng lọng như gỗ rắn chắc đẽo khắc tỷ mỉ, đen đúa vì mưa; cổ vươn thẳng, mỉm cười, vô úy, nhìn vào đêm tối trước mặt...



                  Kỳ 52



                  Tôi nhìn Zorba dưới ánh trăng và thán phục thái độ gan dạ và đơn giản hắn thích nghi với thế giới xung quanh, cách thân thể và tâm hồn hắn hợp thành một toàn thể hòa điệu, và tất cả mọi sự, đàn bà, bánh, nước thịt, giấc ngủ, kết hợp một cách hân hoan với xác thịt hắn và trở thành Zorba. Chưa bao giờ có một cuộc giao hảo thân thiện đến thế giữa một người và vũ trụ.

                  Vầng trăng lúc này sắp lụn tàn, tròn và xanh xao. Một vẻ dịu dàng khôn tả bao trùm mặt biển.

                  Zorba liệng mẩu thuốc lá, vươn tay lấy cái giỏ, lấy ra dây, cuộn chỉ, mấy mảnh gỗ nhỏ, thắp ngọn đèn dầu và lại bắt đầu thí nghiệm đường sắt treo. Cúi mình trên món đồ chơi nguyên sơ, chìm đắm trong những con toán chắc hẳn phải khó khăn lắm, vì hắn luôn luôn gãi đầu một cách điên cuồng và chửi thề.

                  Ðột nhiên, hắn chán ngấy. Hắn đá đường sắt treo và nó sụp đổ trên mặt đất.



                  12



                  Giấc ngủ xâm chiếm tôi. khi tôi thức dậy, Zorba đã đi rồi. Trời lạnh, tôi không muốn bước xuống giường chút nào. Tôi với tay lấy một cuốn sách tôi thích và đã mang theo để trên kệ sách đầu giường: tập thơ Mallarmé. Tôi đọc chậm rãi và ngẫu nhiên. Tôi gấp sách lại, lại mở ra và cuối cùng ném xuống. Lần đầu tiên trong đời tôi, tất cả những thứ đó dường như thiếu máu, vô vị, vô hương và không có chất người. Những chữ xanh xao trống rỗng, treo trong khoảng không. Một thứ nước cất hoàn toàn tinh khiết, không có vi trùng, nhưng cũng không có dưỡng chất. Vô sinh.

                  Cũng như trong những tôn giáo đã mất những hơi thở sáng tạo buổi đầu, thần thánh chỉ còn là những thi tứ hay những vật trang trí tô điểm cho nỗi cô độc của con người và tường vách, thứ thi ca này cũng vậy. Hứng khởi mãnh liệt của tâm hồn chất chứa đất đai và hạt giống đã trở thành một trò chơi trí thức hoàn toàn, một kiến trúc hư không, bác học và phức tạp.

                  Tôi lại giở cuốn thơ ra và bắt đầu đọc. Tại sao những bài thơ này đã đầu độc tôi trong bấy nhiêu năm? Thi ca thuần túy! Cuộc đời trở thành một trò chơi sáng suốt, trong trẻo, không vấy một giọt máu. Môi trường nhân loại nặng trĩu dục vọng, vẩn đục, bất tịnh - nó được cấu tạo bởi tình yêu, xác thịt, tiếng kêu gào tuyệt vọng. Hãy để nó thăng hoa thành ý tưởng trừu tượng và, trong cái nồi nấu của tinh thần, bằng nhiều quá trình của khoa luyện kim, hãy để nó bị lọc mất tính cách vật chất và bốc hơi!

                  Tất cả những thứ này ngày xưa đã mê hoặc tôi bao nhiêu, sáng hôm nay chỉ còn là những trò leo dây múa rối tinh thần và xảo thuật lừa bịp khéo léo đối với tôi bấy nhiêu! Luôn luôn, vào buổi suy tàn của tất cả mọi nền văn minh, nỗi khắc khoải của con người chấm dứt như vậy - bằng những trò lường gạt ảo thuật khéo léo: thi ca thuần túy, âm nhạc thuần túy, tư tưởng thuần túy. Con người cuối cùng - kẻ đã giải thoát mình khỏi mọi đức tin, mọi ảo tưởng không chờ đợi gì nữa, không sợ hãi gì nữa - thấy đất sét mà mình được nặn ra bị giản lược vào tinh thần, và tinh thần này không còn mảnh đất nào buông rễ để hút mầu mỡ và tự nuôi dưỡng. Con người cuối cùng đã tự làm trống rỗng mình; không còn hạt giống, không còn phân, không còn máu. Tất cả mọi sự đều trở thành danh từ, tất cả mọi danh từ đều trở thành những xảo thuật âm nhạc. Con người cuối cùng còn đi xa hơn thế nữa: hắn ngồi trong nỗi cô đơn tuyệt đối và phân tích âm nhạc thành những phương trình toán học.



                  Kỳ 53



                  Tôi thảng thốt. “Ðức Phật chính là con người cuối cùng!” Tôi kêu lên. Ðó là ý nghĩa bí ẩn và kinh khủng của ngài. Ðức Phật là tâm hồn “thuần túy” đã trống rỗng hóa mình; trong ngài là hư không, ngài là hư không. “Hãy làm trống rỗng thân các người, trống rỗng tinh thần các người!” Ngài kêu. Bất cứ nơi nào ngài đặt chân tới nước không vọt lên, cỏ không mọc, hài nhi không ra đời nữa.

                  “Ta phải bao vây ngài, bằng cách huy động những chữ và khả năng chiêu hồn của chúng, tôi nghĩ, bằng cách cầu đảo những âm tiết phù thủy và ném một đạo bùa lên ngài để đẩy ngài ra khỏi lòng ta! Ta phải tung lên ngài cái lưới hình ảnh, chụp bắt ngài và giải thoát ta!”

                  Việc viết “Ðức Phật” không còn là một trò chơi văn chương. Ðó là một cuộc tử chiến chống lại một sức mạnh hủy hoại vĩ đại ẩn náu trong tôi, một cuộc quyết đấu với hư không vĩ đại đang tiêu hủy lòng tôi, và sự cứu chuộc của tâm hồn tôi tùy thuộc vào kết quả của cuộc quyết đấu tay đôi này.

                  Tôi cầm tập bản thảo, vui vẻ và cương quyết. Tôi đã tìm thấy mục tiêu, bây giờ tôi biết tôi phải đánh chỗ nào! Ðức Phật là con người cuối cùng. Chúng ta, chúng ta mới ở bước khởi đầu; chúng ta chưa ăn chưa uống cũng chưa yêu thương đủ; chúng ta chưa sống. Ngài đã đến với chúng ta quá sớm, ông già yếu ớt hết hơi này. Chúng ta phải trục xuất ngài càng nhanh chừng nào càng hay chừng ấy!

                  Tôi tự nhủ như vậy và bắt đầu viết một cách hân hoan. Không, tôi không viết. Ðó không phải là viết: Ðó là một trận chiến thực sự, một cuộc săn đuổi tàn nhẫn, một cuộc công hãm và một đạo bùa để xua con quái vật ra khỏi hang ẩn trú. Quả thực nghệ thuật của một bùa phép kỳ diệu. Những sức mạnh giết người nương náu trong lòng chúng ta, xung lực giết tróc, phá hoại, thù hận, làm nhơ nhuốc độc hại. Rồi, với tiếng sáo mơ màng, nghệ thuật hiện ra và giải thoát chúng ta.

                  Tôi viết, tôi săn đuổi và chiến đấu suốt ngày. Buổi tối, tôi kiệt lực. Nhưng tôi cảm thấy tiến bộ và đã chế ngự được nhiều tiền đồn của địch quân. Bây giờ tôi nóng ruột chờ Zorba trở về để ăn, ngủ lấy lại sức để tái chiến lúc bình minh.

                  Trời tối mịt khi Zorba trở về. Mặt hắn rạng rỡ. Hắn cũng đã tìm thấy lời giải đáp cho một điều gì, tôi nghĩ thầm và tôi chờ đợi.

                  Mấy hôm trước đây, bực mình với hắn, tôi giận dữ nói:

                  - Vốn hụt đi rồi đấy, Zorba. Cái gì phải làm thì phải làm nhanh lên! Cho dây sắt treo bắt đầu chạy đi; nếu than không thành công, chúng ta bỏ để làm gỗ. Nếu không thì hỏng bét cả đấy.

                  Zorba gãi đầu:

                  - Vốn hụt đi ư, ông chủ! Hắn hỏi. Thế thì hỏng quá!

                  - Chúng ta đã ăn hết tất cả, Zorba! Bác thử xoay xở xem sao. Công việc thí nghiệm dây cáp treo đi đến đâu rồi? Không có gì may mắn hơn à?

                  Zorba cúi đầu không trả lời. Buổi tối hôm đó hắn cảm thấy xấu hổ. “Cái đường sắt treo trời đánh! Hắn càu nhàu. Ta sẽ thắng mi cho mà coi!” Và chiều nay hắn trở về, khuôn mặt rạng rỡ vì thành công.

                  - Tôi thấy rồi, ông chủ! Hắn là từ xa. Tôi đã tìm thấy độ dốc chính xác! Nó tuột khỏi tay tôi, cố gắng chạy trốn, nhưng tôi đã bắt được nó, ông chủ!

                  - Vậy thì khởi sự ngay đi, Zorba! Bác cần những gì nào?

                  - Sáng sớm mai, tôi phải ra tỉnh mua những vật liệu cần thiết: Dây cáp bằng thép lớn, ròng rọc, mang-trục, đanh, móc... Ðừng lo, tôi sẽ trở về trước khi ông thấy tôi đi!

                  Hắn nhóm lửa, sửa soạn bữa ăn, và chúng tôi ăn uống ngon lành. Ngày hôm đó cả hai chúng tôi cùng làm việc được.

                  Sáng hôm sau tôi đi với Zorba tới tận làng. Chúng tôi nói chuyện với nhau về mỏ than, trang nghiêm như những người đầu óc thực tiễn. Khi đi xuống một con dốc, Zorba đá một hòn đá lăn xuống đồi. Hắn dừng lại một lát, kinh ngạc như thể lần đầu tiên trong đời hắn thấy một cảnh tượng lạ lùng như vậy. Hắn quay sang nhìn tôi, và tôi thấy một vẻ sợ hãi thoáng qua mắt hắn.

                  - Ông có để ý thấy không, ông chủ? Cuối cùng, hắn nói. Trên dốc, những hòn đá trở nên sống động trở lại.

                  Tôi không nói gì hết nhưng tôi cảm thấy hân hoan vô cùng. Tôi nghĩ: “Ðó là cách những đại tiên tri thấu thị và những đại thi hào nhìn vạn vật - như nhìn thấy lần thứ nhất. Mỗi buổi mai, họ nhìn thấy một thế giới mới trước mắt họ; không phải họ thực sự thấy nó, họ sáng tạo ra nó.”

                  Vũ trụ đối với Zorba, như đối với những người đầu tiên, là một ảnh tượng nặng trĩu và dầy đặc; tinh tú lướt qua đầu, biển xô ầm vào thái dương hắn. Hắn sống trực tiếp với đất, nước, thú vật và Thượng Ðế, không qua một sự can thiệp méo mó của lý trí.

                  Mụ Hortense đã được báo trước và mụ đang chờ chúng tôi trên ngưỡng cửa. Mụ thoa son, trát phấn, và lo lắng. Mụ trang điểm như một chợ phiên vui nhộn tối thứ bảy. Con la đứng ở trước cửa; Zorba nhảy lên lưng nó rồi cầm cương.

                  Kỳ 54



                  Mụ ngư nữ già bẽn lẽn lại gần và đặt bàn tay mập ú lên ức con vật như muốn ngăn cản không cho người yêu ra đi.

                  - Zorba... mụ vừa âu yếm gọi vừa kiễng chân lên, Zorba...

                  Zorba quay mặt đi chỗ khác. Hắn không ưa những lời lẽ lẩm cẩm giữa đường phố như thế. Mụ đàn bà đáng thương nhìn thấy cặp mắt hắn và sợ hãi. Nhưng tay mụ vẫn tỳ trên ức con la, khẩn khoản, dịu dàng.

                  - Em muốn gì? Zorba gắt hỏi.

                  - Zorba, mụ van nài, hãy ngoan ngoãn... Ðừng quên em nhé, Zorba... hãy ngoan ngoãn...

                  Zorba giật cương, không trả lời. Con la cất bước đi.

                  - Ði may mắn nhé, Zorba! Tôi nói to. Ba ngày thôi đấy, bác nghe rõ chưa? Không được quá đâu đấy!

                  Hắn quay lại, vẫy vẫy bàn tay hộ pháp. Mụ ngư nữ già khóc và nước mắt mụ đào thành những luống trong lớp phấn.

                  - Tôi xin hứa mà, ông chủ! Zorba la lên. Tôi đi đây.

                  Và hắn khuất dạng dưới những cây ô-liu. Mụ Hortense tiếp tục khóc, nhưng vẫn mải miết nhìn ánh tấm chăn đỏ tươi mà mụ đặt rất cẩn thận để cho người yêu ngồi được thoải mái lấp lánh và tắt dần qua vòm lá tráng bạc. Lát sau ánh tấm chăn cũng biến mất. Mụ Hortense đưa mắt nhìn quanh: thế giới hoang vắng trống trải.

                  Tôi không trở lại bãi biển. Tôi cảm thấy buồn và hướng về rặng núi. Khi tôi tới con đường lên dốc, tôi nghe thấy tiếng kèn trompette. Lão phát thư báo hiệu cho mọi người biết lão đến làng.

                  - Ông chủ! Lão vừa gọi vừa vẫy tôi.

                  Lão lại gần và đưa cho tôi một bó báo, tạp chí văn nghệ và hai lá thư. Tôi bỏ ngay một lá vào túi để đọc tối nay, khi ngày chấm dứt và tâm trí lắng dịu. Tôi biết ai viết cho tôi, và tôi muốn triển hạn nguồn vui của tôi để nó kéo dài hơn nữa.

                  Lá thư kia, tôi nhận ra nhờ nét chữ sắc sảo, đột ngột và những con tem ngoại quốc. Lá thư này đến từ Phi Châu, từ một ngọn núi hoang vu gần Tangangyika, do một người bạn học cũ của tôi - Karayannis gửi.

                  Hắn là một thanh niên kỳ lạ, dữ dội, ngăm ngăm đen, răng rất trắng. Một cái răng nanh của hắn chìa ra như răng lợn lòi. Hắn không bao giờ nói: hắn la. Hắn không bao giờ thảo luận: hắn tranh luận. Hắn sớm rời bỏ quê hương hắn, đảo Crete, nơi hắn là một giáo sư thần học và một tu sĩ. Hắn tán tỉnh một cô sinh viên và một hôm người ta bắt gặp họ đang hôn nhau ngoài đồng; người ta la ó đả đảo họ. Ngay ngày hôm đó, ông giáo sư trẻ tuổi dục áo thầy tu và lên lầu. Hắn tới nhà một người chú ở Phi Châu, lao mình vào công việc, mở một xưởng chế tạo dây thong và kiếm được rất nhiều tiền. Thỉnh thoảng hắn viết cho tôi, và mời tôi tới ở với hắn sáu tháng. Trong khi mở mỗi lá thư hắn và ngay trước khi đọc nữa, tôi cảm thấy từ xấp thư dầy cộm, bao giờ cũng được khâu lại với nhau, bốc lên một cơn cuồng phong khiến tóc tôi dựng đứng lên. Tôi luôn quyết định sang Phi Châu thăm hắn, nhưng không bao giờ đi cả.

                  Tôi bỏ đường đi, đến ngồi trên một tảng đá, bóc thư và bắt đầu đọc:

                  “Khi nào anh quyết định đến đây thăm tôi, đồ con hầu bám vào đá Hy Lạp kia? Anh nữa, anh cũng trở thành một thứ người hay la cà ở quán rượu như tất cả những tên Hy Lạp đê tiện khác. Anh ngụp lặn trong những quán café như trong sách vở của anh, và thói quen của anh, những ý thức hệ quí báu của anh. Hôm nay là Chủ Nhựt, tôi không phải làm việc; tôi ở tại nhà tôi, trong khu điền địa của tôi, và tôi nghĩ đến anh. Mặt trời thiêu đốt như một cái hỏa lò. Không một giọt mưa. Ở đây, khi trời đổ mưa, vào Tháng Tư, Tháng Năm và Tháng Sáu, đúng là một trận đại hồng thủy.

                  Tôi hoàn toàn cô độc và tôi thích vậy. Không thiếu những tên Hy Lạp ở đây (có nơi nào mà không có giống rệp này) nhưng tôi không muốn giao thiệp với họ. Họ ghét tôi, bởi vì các ông mẫu quốc thân mến, mong ma quỉ bắt các ngài đi, ngay cả nơi đây, các ngài cũng đem bệnh cùi của các ngài, những đam mê chính trị của các ngài, tới cho chúng tôi. Chính trị, đó là cái làm tiêu vong Hy Lạp. Có cả bài bạc, dĩ nhiên, nạn mù chữ và những tội lỗi của xác thịt.

                  “Tôi ghét dân Âu Châu; chính vì lẽ đó tôi lang thang ở đây, trong rặng Usumbara này. Tôi ghét dân Âu Châu, nhưng trên tất cả, tôi ghét dân Hy Lạp và tất cả những gì là Hy Lạp. Không bao giờ tôi đặt chân lên xứ Hy Lạp của anh nữa đâu. Tôi sẽ chết ở đây. Tôi đã xây xong mộ tôi, trước lều của tôi, trên sườn núi hoang vắng. Tôi đã đặt cả mộ chí nữa và chính tay tôi khắc bằng chữ hoa lớn:

                  “Ðây là nơi an nghỉ của một người Hy Lạp ghét dân Hy Lạp”

                  “Tôi phá lên cười, tôi nhổ, tôi nguyền rủa, tôi khóc khi tôi nghĩ tới Hy Lạp. Ðể không phải nhìn thấy dân Hy Lạp và tất cả những gì Hy Lạp, tôi vĩnh viễn rời xa tổ quốc. Tôi đến đây, tôi đã dẫn dắt định mệnh - không phải định mệnh dẫn dắt tôi: con người làm điều hắn muốn! - tôi dẫn dắt định mệnh tôi đến đây, tôi làm việc và tôi làm việc quần quật như một tên mọi. Tôi đổ mồ hôi và tôi tiếp tục đổ từng suối mồ hôi. Tôi chiến đấu với đất, với gió, với mưa, với thợ thuyền, với nô lệ đen và đỏ của tôi.



                  Kỳ 55



                  “Tôi không có một nguồn vui nào. Có chứ, một nguồn vui: làm việc. Với thân thể và tinh thần tôi, nhất là với thân thể. Tôi thích mệt lả, vã mồ hôi, nghe xương tôi kêu răng rắc. Một nửa tiền của tôi liệng đi, tôi phung phí bằng cách nào và ở bất cứ nơi nào tôi thích.

                  Tôi không là nô lệ của tiền bạc: tiền bạc là nô lệ của tôi. Tôi là nô lệ của công việc, tôi kiêu hãnh nói thế. Tôi đốn cây: tôi ký giao kèo với bọn Ăng Lê. Tôi chế tạo thừng; bây giờ, tôi trồng cả bông nữa. Ðêm qua, giữa đám da đen của tôi, hai bộ lạc Wa'yao và Wa'ngoni - đánh nhau vì một mụ đàn bà: một con đĩ. Vì tự ái, anh thấy không. Hệt như ở bên Hy Lạp. Chửi rủa, huyên náo, tai vạ bất ngờ, máu đã đổ. Bọn đàn bà đang đêm chạy đến đánh thức tôi đến phân xử. Tôi nổi giận, tôi bảo chúng cút đi cho rảnh, rồi tới cảnh sát Anh. Nhưng chúng không chịu đi, đứng suốt đêm ngoài cửa nhà tôi kêu gào. Sáng sớm, tôi đi ra và làm trọng tài phân xử.

                  “Sáng sớm mai, Thứ Hai, tôi sẽ trèo lên rặng Usumbara, với rừng, núi, nước mát và cỏ xanh vạn niên. Thôi, đồ Hy Lạp đê tiện, bao giờ mi mới chịu bỏ rơi Âu Châu, con đĩ ngồi trên những sông ngòi lớn, kẻ gian dâm với tất cả vua chúa của trần gian”? Khi nào mi mới chịu đến để chúng ta cùng trèo lên rặng núi hoang vắng và trinh tuyền này?

                  “Tôi có một đứa con với một mụ da đen: một đứa con gái. Mẹ nó, tôi đã đuổi đi rồi: mụ cho tôi mọc sừng công khai, giữa thanh thiên bạch nhật, dưới mỗi cây xanh hàng xóm. Tôi chán mụ quá và tôi đã đuổi mụ đi rồi. Nhưng tôi giữ lại con nhỏ; nó được hai tuổi. Nó đi, nó bắt đầu nói và tôi dạy nó nói tiếng Hy Lạp; câu đầu tiên tôi dạy nó là: “Tao nhổ vô mặt các người, quân Hy Lạp, tao nhổ vào mặt các người quân Hy Lạp!”

                  “Nó giống tôi, con ranh con. Nó chỉ có cái mũi tẹt, rộng là giống mẹ nó thôi. Tôi yêu nó, nhưng giống như anh yêu một con chó hay một con mèo. Ðến đây và kiếm một đứa con trai với một mụ đàn bà Usumbara. Chúng ta sẽ cho chúng nó cưới nhau một ngày kia, để làm vui lòng chúng ta, và để làm vui lòng chúng nó nữa.

                  Thôi, chúc ma quỉ đi với anh, và với tôi, bạn thân mến!

                  Carayannis, Servus diabolicus Dei.

                  Tôi để lá thư mở rộng trên đầu gối. Ước vọng ra đi mãnh liệt một lần nữa lại xâm chiếm tôi. Không phải tôi cần đi. Tôi hoàn toàn thoải mái trên bờ biển Crete này, tôi cảm thấy sung sướng và tự do. Tôi không thiếu gì hết. Nhưng tôi luôn luôn bị dầy vò bởi một ước vọng mãnh liệt: thấy và sờ mó đất đai và biển càng nhiều càng hay trước khi tôi chết.

                  Tôi đứng dậy, thay đổi ý kiến và thay vì trèo núi, tôi vội vàng rảo bước xuống bờ biển. Tôi cảm thấy lá thư kia trong túi áo trên chiếc áo khoác ngoài, và tôi không cầm lòng được nữa. “Ðủ rồi, tôi nghĩ, tiền vị của nỗi hân hoan ngọt ngào và kinh hoàng này kéo dài đủ rồi.”

                  Tôi về đến lều, nhóm lửa, pha café, ăn bánh với bơ, mật ong và mấy trái cam. Tôi cởi quần áo nằm dài trên giường và mở lá thư:

                  “Sư phụ và đệ tử tân tòng của tôi!

                  “Ở đây tôi có nhiều việc nặng nề và khó khăn, đội ơn “Thượng Ðế” - tôi nhốt chữ nguy hiểm giữa hai ngoặc kép (như nhốt một con mãnh thú giữa chắn song sắt), để thầy khỏi bực mình ngay sau khi giở lá thư của tôi. Vâng, một công việc rất khó khăn, đội ơn “Thượng đế”! Một nửa triệu dân Hy Lạp đang nguy khốn ở miền Nam nước Nga và trong rặng Caucasus. Ða số chỉ biết nói tiếng Thổ Nhĩ Kỳ hay tiếng Nga, nhưng tim họ nói tiếng Hy Lạp một cách cuồng tín. Họ là nòi giống ta. Chỉ cần nhìn họ - cách cặp mắt họ sáng lên, tham lam vô độ, tọc mạch, vẻ tinh quái và đầy nhục dục của môi họ khi họ cười, cách họ thu xếp để trở thành chủ nhân và có nông nô làm việc cho họ trên lãnh thổ mênh mông này của nước Nga - là thầy đủ hiểu họ đúng là con cháu của Odysseus thân yêu của thầy. Bởi thế ta đến đem yêu thương cho họ và không thể để họ bị tiêu diệt.

                  “Bởi vì họ đang bị họa tiêu diệt. Họ đã mất tất cả những gì họ có, họ đói khát, trần truồng. Một mặt họ bị bọn Bolchevik theo dõi; một mặt bị dân Kurds rình mò. Khắp nơi, dân di cư lũ lượt đổ dồn về định cư tại một vài tỉnh ở Georgia và Armenia. Không có thực phẩm, thuốc men, quần áo. Họ tập trung trong những hải cảng, lo lắng, đăm đăm hướng về phía chân trời xem có tầu Hy Lạp đến đón họ trở về với Mẹ - Hy Lạp. Một phần của nòi giống ta, nghĩa là một phần tâm hồn chúng ta đang trong cơn khủng hoảng.

                  “Nếu ta phó mặc họ với số phận họ, họ sẽ bị tiêu diệt. Chúng ta cần phải có nhiều tình thương yêu và hiểu biết, nhiệt tâm và đầu óc thực tiễn - những đức tính mà thầy mong muốn thấy đoàn kết xiết bao - để đi đến cứu họ và bứng họ trồng trong mảnh đất tự do của chúng ta, nơi sẽ ích lợi nhất cho nòi giống ta - nghĩa là trên biên thùy Macedonia, và xa hơn nữa, trên miền biên giới Thrace. Ðó là cách duy nhất khiến chúng ta cứu vớt được hàng trăm ngàn dân Hy Lạp và chúng ta sẽ cứu vớt được chúng ta cùng với họ. Bởi vì ngay sau khi đến đây, tôi vẽ một vòng tròn, theo cách thầy dạy tôi, và gọi vòng tròn đó là: “Bổn phận của tôi.” Tôi nói: “Nếu ta cứu vớt được cả vòng tròn này ta sẽ được cứu vớt; nếu ta không cứu vớt được nó, ta sẽ hư mất!” Mà, trong vòng tròn đó có năm trăm ngàn dân Hy Lạp!

                  Kỳ 56



                  “Tôi đi khắp các tỉnh, các làng, tôi tập trung dân Hy Lạp, tôi viết báo cáo và điện tín, tôi cố gắng tìm cách khiến những sĩ quan hải quân của chúng ta ở Nhã-Ðiển gửi tầu bè, thực phẩm, quần áo, thuốc men đến và chuyên chở những sinh vật khốn khổ này về Hy Lạp.

                  Nếu chiến đấu với nhiệt tình và lòng kiên quyết là hạnh phúc, thì tôi hạnh phúc. Chẳng biết có phải tôi đã ‘thửa’ hạnh phúc tôi theo vóc dáng của tôi như thầy đã nói đó không; lạy trời, bởi vì nếu thế tôi có một vóc dáng vĩ đại. Tôi còn muốn trải cái vóc dáng của tôi với những biên cương xa tắp của Hy Lạp đồng thời cũng là giới hạn của hạnh phúc tôi. Nhưng thôi, dẹp lý thuyết đi! Thầy đang nằm dài trên bờ biển Crete, thầy nghe biển và đàn santuri, thầy có thì giờ, tôi thì không. Tôi bị ngấu nghiến bởi hành động và tôi sung sướng vì điều đó. Hành động, thầy bất động thân mến của tôi, hoạt động không có một sự cứu chuộc nào khác.

                  “Ðề tài suy tưởng của tôi bây giờ, quả thực, rất đơn giản và hợp nhất, tôi tự nhủ: dân ở Pontus và dân Caucasus, nông dân ở Kars, thương gia lớn bé ở Tiflis, Batum, Navo Rossik, Rostov, Odessa, Crimea là đồng bào ta, họ là máu mủ ta: đối với họ cũng như đối với chúng ta, kinh đô Hy Lạp là Constantinople. Chúng ta cùng có một lãnh tụ. Thầy gọi người là Udysseus, những người khác gọi là Constantinos Palaeologos (*) - không phải người đã bị giết ở dưới chân thành Byzantium, nhưng là người khác, người đã hóa thành cẩm thạch và vẫn còn đang đứng trơ trơ chờ Thiên Thần Tự Do. Xin thầy cho phép, tôi gọi vị lãnh tụ của dòng giống chúng ta là Acritas (**).Tôi thích tên này hơn; nó có vẻ khắc khổ và hiếu chiến hơn. Khi nào tôi nghe thấy nhắc tới tên đó, tôi cảm thấy trong tôi hình ảnh của Hellene vĩnh cửu vươn lên, võ trang cùng mình, đang chiến đấu không ngừng trên những quan ải, biên giới. Trên tất cả mọi biên giới: quốc gia, trí thức, tinh thần. Và nếu người ta thêm Degenis, người ta càng vẽ dòng giống chúng ta một cách hoàn hảo hơn, cái tổng hợp kỳ diệu giữa Ðông Phương và Tây Phương này.

                  “Bây giờ tôi đang ở Kars; tôi đến để tập trung dân Hy Lạp ở tất cả những làng mạc lân cận. Chính hôm tôi tới, dân Kurds đã bắt giữ trong vùng Kars một linh mục và một giáo viên Hy Lạp và đã đóng móng họ như những con la. Những vị linh mục sợ hãi đã trốn cả vào trong nhà tôi ở trọ. Luôn luôn chúng tôi nghe thấy tiếng đại bác bọn Kurds mỗi lúc một gần thêm. Tất cả đều hướng vào tôi như thể tôi là kẻ duy nhất có đủ sức mạnh cứu vớt họ.

                  “Tôi định mai đi Tiflis, nhưng bây giờ, trước hiểm họa, tôi xấu hổ nếu bỏ ra đi. Bởi thế tôi ở lại. Người Chiến Sĩ của Rembrant, người Chiến Sĩ của tôi, đã chẳng từng làm như vậy hay sao? Chắc chàng đã ở lại; vậy tôi cũng ở lại. Nếu bọn Kurds vào thành phố, dĩ nhiên là đúng lý tôi là người đầu tiên bị đóng móng sắt. Tôi chắc không bao giờ, thưa thầy, thầy lại nghĩ học trò của thầy có thể chấm dứt cuộc đời như vậy.

                  “Sau một cuộc thảo luận liên tu bất tận kiểu Hy Lạp, chúng tôi quyết định rằng tất cả tối nay tập trung, với la, ngựa, bò, cừu, đàn bà, trẻ con, và sáng sớm tất cả chúng tôi sẽ cùng khởi hành về phương Bắc. Tôi sẽ đi tiên phong, con cừu đực đầu đàn hướng dẫn bầy cừu.

                  “Một cuộc di dân tộc trưởng của một dân tộc qua những rặng núi và bình nguyên có những cái tên thần thoại! Và tôi, tôi sẽ là một thứ Moses - Moses giả hiệu - dẫn dắt dân được chọn tới Ðất Hứa, như những kẻ ngây thơ gọi Hy Lạp. Dĩ nhiên, để xứng đáng với sứ mệnh có tính cách Moses này và để khỏi làm thầy xấu hổ, tôi phải bỏ những cái xà cạp dạ thanh lịch mà thầy thường chế diễu và quấn chân tôi bằng những dải da cừu. Lẽ ra tôi còn phải có một chòm râu dài gợn sóng, trơn mượt và nhất là hai cái sừng. Nhưng rất tiếc về điểm này tôi không thể làm thầy vừa lòng được. Thay đổi tâm hồn với tôi dễ hơn thay đổi y phục. Tôi mang xà cạp, râu ria cạo nhẵn nhụi như một cái lõi bắp cải và tôi chưa lập gia đình.

                  “Thưa thầy, tôi hy vọng thầy nhận được lá thư này vì có thể đây là lá cuối cùng. Biết đâu. Tôi không tin vào những mãnh lực bí mật bảo vệ con người, như người ta nói. Tôi tin vào những sức mạnh mù quáng đánh tả đánh hữu, không quỉ quái, không mục đích, giết bất cứ kẻ nào trên đường chúng. Nếu tôi lìa trần gian (tôi nói ‘lìa’ để khỏi làm thầy và chính tôi sợ nếu dùng chữ chính xác), vậy, nếu tôi lìa trần gian, tôi mong thầy khỏe mạnh và sung sướng, thầy thân mến của tôi! Tôi xấu hổ phải nói lên điều này, nhưng tôi phải nói, vậy xin thầy thứ lỗi cho tôi: tôi cũng yêu thầy lắm lắm.”

                  Và, ở dưới, tái bút viết thảo bằng bút chì:

                  “T.B. Tôi không bao giờ quên điều chúng ta đã đồng ý với nhau hôm tôi ra đi. Nếu tôi phải “lìa bỏ” trần gian này, sẽ báo cho thầy rõ, thầy hãy nhớ, bất cứ thầy ở đâu; xin thầy đừng sợ.”



                  (*) Ðại Ðế cuối cùng của Ðế Quốc Ðông La Mã (1448-1423)

                  (**) Basilius Digenes Acritas: vị anh hùng Byzance thế kỷ thứ 10. Digenes có nghĩa là song sinh (cha Hồi Giáo và mẹ Thiên Chúa Giáo, Hy Lạp và Ðông Phương) còn Acritas là tráng sĩ phòng vệ biên thùy của Ðế Quốc - G.c.D.



                  Kỳ 57



                  13



                  Ba ngày, bốn ngày, năm ngày trôi qua: Zorba vẫn biệt tăm.

                  Ngày thứ sáu, tôi nhận được một lá thư dầy từ Candia gửi về, đúng là một lá thư dông dài huyên thuyên nói chuyện trên trời dưới đất. Thư được viết trên những tờ giấy hồng thơm phức và trong góc tờ giấy có hình một trái tim bị một mũi tên xuyên qua.

                  Tôi cẩn thận giữ gìn nó và tôi ghi lại một cách trung thành, giữ tất cả những thành ngữ trau chuốt rải rác đây đó trong thư. Tôi chỉ sửa lại những lỗi chính tả đáng yêu, Zorba cầm bút như một cái cuốc, hắn tấn công tờ giấy một cách tàn bạo, vì thế, tờ giấy thủng nhiều lỗ và bắn đầy mực.

                  Kính thưa ông chủ, nhà tư bản!

                  “Tôi cầm bút trước hết để hỏi xem sức khỏe của ông có được dồi dào như ý, còn về phần chúng tôi, cảm ơn Thượng Ðế, chúng tôi vẫn được như thường.

                  “Lâu nay tôi ý thức được rằng tôi không đến thế gian này để trở thành một con ngựa hay một con bò. Chỉ có những con vật mới sống để ăn. Ðể thoát khỏi sự buộc tội trên, ngày đêm tôi tạo ra những công việc. Tôi phó mặc cơm áo hàng ngày cho một tư tưởng, tôi đảo ngược những phương ngôn tục ngữ và nói: ‘Thà làm con cuốc ốm nhom bơi lội trên ao hơn làm một con sẻ tròn quay trong lồng.’

                  “Nhiều kẻ là những nhà ái quốc và điều đó không nguy hại gì cho họ cả. Tôi không phải là một nhà ái quốc, và sẽ không bao giờ là một nhà ái quốc, dầu điều đó nguy hại cho tôi thế nào mặc lòng. Ða số tin vào Thiên Ðàng và giữ một con lừa cột chắc ở đây. Tôi không có lừa, tôi tự do; tôi không sợ địa ngục, nơi con lừa của tôi phải chết; tôi cũng không hy vọng ở Thiên Ðàng, nơi nó sẽ phè phỡn tọng đầy xa-trục thảo. Tôi không có học thức, tôi không biết diễn tả, như ông hiểu tôi, ông chủ.

                  “Nhiều kẻ sợ tính cách phù phiếm của sự vật! Tôi đã vượt qua điều đó. Nhiều kẻ suy nghĩ lao lung; tôi không cần suy nghĩ. Tôi không vui vẻ vì điều thiện cũng chẳng bực tức vì điều ác. Nếu tôi nghe nói người Hy Lạp đã lấy Constantinople, điều đó đối với tôi cũng chẳng khác nào người Thổ Nhĩ Kỳ đang chiếm Athenas.

                  “Nếu căn cứ vào những lời nói nhăng nói cuội của tôi, ông cho rằng tôi đã trở nên hư đốn, xin ông hãy viết cho tôi. Tôi tới những nhà hàng ở Candia mua dây cáp về làm đường sắt treo và tôi đùa cợt.

                  “Tại sao ông đùa cợt vậy, ông bạn? Người ta hỏi tôi. Nhưng làm sao có thể giải thích cho họ hiểu? Tôi cười bởi vì ngay lúc tôi dang tay ra để thử xem dây thép có tốt không, tôi nghĩ về bản thể con người, tại sao hắn đến trần gian này và hắn dùng để làm gì... không để làm gì hết, theo tôi. Không có gì khác biệt nếu tôi có vợ hay không có vợ, tôi lương thiện hay bất lương, tôi là quan Thổ Nhĩ Kỳ hay một tên phu khuân vác. Chỉ có tôi sống hay chết mới khác biệt mà thôi. Nếu ma quỉ hay Thượng Ðế triệu hồi tôi - ông muốn gì, ông chủ? đối với tôi ma quỉ và Thượng Ðế đều cá mè một lứa - tôi sẽ chết, tôi sẽ trở thành một xác chết hôi thối, tôi sẽ đầu độc mọi người và họ bắt buộc phải vùi tôi dưới ba tấc đất để khỏi chết ngạt.

                  “Nhân đây, tôi sắp hỏi ông một điều làm tôi sợ hãi - điều duy nhất - và nó không cho tôi an nghỉ ngày đêm: tôi sợ tuổi già, ông chủ. Cầu trời tránh cho chúng ta khỏi điều đó! Chết chóc không có nghĩa gì hết, chỉ phào! Một tiếng và ngọn nến tắt là xong. Nhưng tuổi già là một điều ô nhục.

                  “Tôi coi như một điều vô cùng nhục nhã khi phải thú nhận rằng mình già, và tôi cố gắng hết sức để người không biết rằng mình già: tôi nhẩy nhót, khiêu vũ, thận tôi đau xóc, nhưng tôi vẫn nhẩy. Tôi nhậu, tôi choáng váng, trời đất quay cuồng nhưng tôi không chịu ngồi xuống, và tôi làm như không hề hấn gì. Tôi vã mồ hôi, tôi nhào xuống biển, tôi cảm lạnh, tôi muốn ho gu! Gu! Cho thoải mái, nhưng tôi xấu hổ, ông chủ, tôi dằn cơn ho. Có bao giờ ông nghe thấy tôi ho không? Không bao giờ! Và không phải chỉ khi có mặt người khác, như người ta nghĩ, mà cả khi chỉ có một mình tôi nữa, tôi cũng không ho. Tôi xấu hổ trước Zorba, ông chủ, tôi xấu hổ trước hắn!

                  “Một hôm, trên núi Athos - bởi tôi cũng có lên đó nữa, và tôi thà chặt bàn tay phải còn khỏe hơn! - tôi gặp một tu sĩ, Cha Lavrentio, sinh quán ở Chios. Thật là một kẻ đáng thương, lão tưởng đó là một quỉ trong lão và lão đặt tên nó là Hodja. ‘Hodja muốn ăn thịt ngày Thứ Sáu thiêng liêng! Cha Lavrentio đáng thương vừa rống lên vừa đập đầu xuống thềm nhà thờ. Hodja muốn ngủ với một người đàn bà, Hodja muốn giết tu viện trưởng. Ðó là Hodja, chứ không phải tôi!’ Và lão đập đầu trên tảng đá.

                  “Tôi cũng vậy, ông chủ, tôi cũng có một con quỉ trong tôi và tôi gọi nó là Zorba. Tên Zorba bên trong không muốn già chút nào, và hắn không già, sẽ mãi mãi không già. Hắn là một ông ngáo ộp, tóc đen như mun, có ba mươi hai số (số: 32) răng, và một con mắt nhỏ đỏ đòng đọc sau tai. Nhưng tên Zorba bên ngoài, gã vô phước đó, hơi già đi và có vài sợi tóc bạc. Hắn teo lại và nhăn nheo, răng hắn rụng và cái tai voi của hắn đầy lông trắng của tuổi già, những cái lông dài!”

                  Kỳ 58



                  “Làm sao bây giờ, ông chủ? Tới bây giờ hai tên Zorba đánh nhau? Kẻ nào thắng? Nếu tôi sớm ngoẻo, hay lắm, tôi không lo âu gì cả. Nhưng nếu tôi tiếp tục sống dai dẳng, tôi lúa rồi. Tôi lúa rồi, ông chủ, một ngày kia tôi sẽ trở thành đê hèn nhục nhã.

                  Tôi sẽ mất tự do: Con dâu tôi và con gái tôi ra lệnh cho tôi chăm nom một con khỉ con, một con quái vật kinh khủng, hậu duệ của chúng, để nó đừng phải bỏng đừng ngã, đừng chơi bẩn. Và nếu có chơi bẩn, chúng sẽ bắt rửa ráy cho nó! Khiếp!

                  Ông cũng sẽ phải chịu số phận nhục nhã tương tự, ông chủ, dầu ông còn trẻ. Ông hãy coi chừng! Hãy nghe điều tôi nói với ông, hãy theo con đường như tôi. Không có cách cứu chuộc nào khác; hãy đi vào trong núi, khai mỏ than, đồng, sắt, kẽm, kiếm cho thật nhiều tiền và cho họ hàng kính nể chúng ta, cho tất cả những tên tai mặt lớn ngả mũ chào chúng ta. Nếu chúng ta không thành công, ông chủ, thà chết, thà bị chó sói, hùm beo hay bất cứ con mãnh thú nào trong rừng ăn thịt còn hơn. Vì lẽ đó Thượng đế chí tôn sinh ra mãnh thú để vồ những kẻ như chúng ta, để họ khỏi trở nên quá đê hạ.”

                  Chỗ này Zorba vẽ bằng bút chì mầu một người cao lớn, ốm nhom, đang chạy dưới rặng cây xanh với bầy con sói đỏ đeo bén gót, và ở dưới hàng chữ: “Zorba và bẫy Tội Trọng” viết bằng chữ lớn.

                  Ðoạn hắn viết tiếp:

                  “Căn cứ vào thư tôi, chắc ông cũng hiểu tôi là kẻ bất hạnh như thế nào. Chỉ khi nào nói với ông nỗi u uẩn của tôi mới có cơ khuây khỏa đôi phần. Bởi ông cũng giống hệt như tôi, có điều ông không biết đấy thôi. Ông cũng có một con quỉ trong ông, nhưng ông không biết tên nó, và, vì không biết ông ngộp thở. Ðặt tên cho nó, ông chủ, và ông sẽ cảm thấy thoải mái hơn.

                  Tôi đã nói tôi là một kẻ bất hạnh. Tôi có thể nhìn thấy rõ rằng tất cả trí thông minh của tôi chủ là sự ngu dại không hơn không kém. Tuy nhiên, thỉnh thoảng tôi cũng trải qua những ngày có những ý nghĩ cực kỳ cao viễn, và nếu tôi có thể thực hiện điều đó Zorba bên trong ra lệnh, cả thế giới sẽ sửng sốt!

                  Thấy rằng tôi không ký giao kèo hữu hạn với đời tôi, tôi phải phanh xuống con dốc nguy hiểm nhất. Ðời người là một con đường có lên đèo xuống dốc. Tất cả những người khôn ngoan đều tiến lên với một cái thắng. Nhưng tôi, và đây là giá trị của tôi, ông chủ, tôi phá hủy cặp thắng của tôi từ lâu rồi, bởi sự lắc xóc không làm tôi sợ hãi chút nào. Thợ máy chúng tôi gọi sự trật đường ray là xóc. Trời đánh nếu tôi để ý tới những cái lắc xóc này. Ðêm ngày tôi đâm bổ hết ga về phía trước tôi làm bất cứ điều gì tôi thích: Thây kệ nếu tôi tan như xác pháo. Tôi có gì để mất? Không có gì cả. Bằng cách nào đi nữa, dầu tôi thung dung bước tới, cuối cùng tôi không phải xuôi tay nhắm mắt sao? Dĩ nhiên là có! Vậy chúng ta hãy đốt giai đoạn!

                  Tôi chắc bây giờ ông đang cười tôi, ông chủ, nhưng tôi cứ viết cho ông những sự u mê của tôi, hay, nếu ông thích, những suy tư của tôi hay những sự yếu đuối của tôi thì cũng vậy - quả thực tôi không thấy có sự khác biệt nào giữa ba điều ấy - tôi cứ viết và ông, ông cứ cười nếu ông thích. Tôi cũng cười khi nghĩ rằng ông cười tôi, và vì thế sự tiếu ngạo không bao giờ dứt trên thế gian. Mỗi người đều có cái điên cuồng riêng, nhưng nỗi điên cuồng lớn nhất, theo tôi, là không có một nỗi điên cuồng nào.

                  Bởi thế tôi đang xem xét nỗi điên cuồng của tôi ở đây, tại Candia, và tôi viết tỉ mỉ cho ông, ông chủ, bởi tôi muốn hỏi ý kiến ông. Ông còn trẻ thật, nhưng ông đã đọc sách thánh hiền và ông đã thành, xin ông thứ lỗi, một ông cụ non; vì thế, tôi cần những lời khuyên bảo của ông.

                  Vâng, tôi nghĩ rằng mỗi người có một hơi hám riêng của mình. Chúng ta không phân biệt được vì những hơi hám trộn lẫn với nhau và chúng ta không biết mùi nào của ông, mùi nào của tôi, thực thế... Chúng ta chỉ biết rằng có một mùi hôi thối lắm và đó là cái người ta gọi là “nhân loại”, tôi muốn nói: Mùi hôi thối nhân loại. Không thiếu gì những kẻ hít lấy hít để cái mùi đó như thể đó là mùi lan huệ. Riêng tôi, mùi đó làm tôi muốn mửa. Nhưng thôi, đó là chuyện khác.

                  Tôi chỉ muốn nói - và tôi lại sắp nhả thắng một lần nữa - rằng những con đàn bà đĩ thõa có những cái mũi ướt như mũi chó, và chúng đánh hơi thấy ngay người đàn ông nào thèm muốn chúng và người nào không thèm chúng. Bởi thế trong bất cứ thành phố nào tôi đặt chân tới, ngay cả bây giờ, già cú đế và xấu xa như một con khỉ đột, quần áo lôi thôi, tôi cũng luôn luôn có hai ba con đàn bà chạy theo đuôi. Chúng hít hơi tôi, mấy con chó. Cầu Thượng Ðế ban phước lành cho chúng!

                  Ngày đầu tiên tôi an toàn đến Candia vào lúc nhọ mặt người. Tôi chạy ngay tới mấy tiệm buôn nhưng tất cả đều đóng cửa. Tôi vào một lữ quán, cho la ăn tôi cũng ăn uống, rửa ráy. Tôi châm một điếu thuốc và đi dạo một tua. Tôi không biết một ma mãnh nào trong tỉnh và cũng chẳng ma nào biết tôi; tôi hoàn toàn tự do. Tôi có thể huýt gió trong phố, cười nói một mình. Tôi mua một ít passa-tempo (*), tôi nhằn, nhổ và mặc sức lang thang. Ðèn đường bật sáng, đàn ông uống rượu khai vị, đàn bà trở về nhà, không khí ngát mùi son phấn, xà phòng thơm, rượu hồi hương và souvlakia (**).Tôi tự nhủ: “Này lão Zorba kia, mi hy vọng sống với hai cánh mũi phập phồng đó bao lâu nữa? Mi không còn nhiều thì giờ để hít thở không khí nữa đâu đấy nhé. Tiếp tục đi, ông bạn già, hít thở cho thẳm sâu vào!”



                  (*) Hạt bầu rang.

                  (**) Găm thịt nướng - G.c.D



                  Kỳ 59



                  “Tôi tự nhủ như vậy trong khi đi lên đi xuống cái công trường lớn mà ông đã biết. Ðột nhiên, tôi nghe thấy tiếng kêu la, khiêu vũ, trống, và mấy điệu hát Ðông Phương.

                  Tôi lắng nghe và chạy tới nơi huyên náo. Ðó là một quán café - ca nhạc. Tôi chỉ muốn có thế. Tôi bước vào quán, ngồi xuống một cái bàn nhỏ ngay phía trước. Tại sao tôi lại phải dụt dè? Như tôi đã nói với ông, chẳng có ma nào biết nói, tôi hoàn toàn tự do!”

                  “Một mụ đàn bà to lớn vụng về đang nhẩy trên bục, mụ vén váy ưỡn ẹo, nhưng tôi không để ý. Tôi gọi một chai bia, rồi một con gà mái tơ đến ngồi bên tôi. Nàng dễ thương, da hung nâu, trát phấn lòe loẹt bằng một cái bay. “Nội cho phép?” Nàng vừa cười vừa hỏi.

                  “Máu tôi bốc lên đầu. Tôi phát điên muốn vặn cổ nó ngay, con bé trơ tráo! Nhưng tôi dằn lòng, tôi cảm thấy thương hại cái ‘giống cái’, tôi gọi bồi:

                  ‘Hai chai champagne!’

                  Ông chủ phải thứ lỗi cho tôi! Tôi đã tiêu phí tiền ông, nhưng thực là một điều sỉ nhục ghê gớm, phải cứu vãn danh dự của tôi, phải bắt con bé ngạo mạn này quì trước mặt chúng ta! Bắt buộc phải làm như vậy. Tôi không biết bao giờ ông lại để tôi thiếu tự vệ như vậy, vào giây phút khó khăn này! Bởi vậy, ‘Hai chai champagne, bồi!’

                  Rượu champagne tới, tôi cũng gọi bánh ngọt đàng hoàng và lại gọi thêm champagne nữa. Một gã mang hoa nhài đi tới, tôi mua cả thúng và đổ vào lòng con ranh con dám sỉ nhục chúng ta.

                  Chúng tôi uống hết ly này đến ly khác, nhưng tôi xin thề, ông chủ, tôi không hề đụng tới con nhỏ. Tôi biết thân tôi. Khi tôi còn trẻ, việc đầu tiên tôi làm là cấu véo và đùa giỡn với họ. Bây giờ già cả, việc đầu tiên mà tôi làm là chi tiền, nịnh đầm, tiêu tiền như rác. Ðàn bà thích được chiều chuộng như vậy. Mấy con đượi phát điên lên vì những cung cách đó, và ông tha hồ gù lưng, lẩy bẩy, xấu như ma, họ quên hết. Họ không nhìn thấy gì khác, mấy con đĩ, ngoài bàn tay vung tiền như nước. Bởi vậy, như tôi đã nói, tôi tiêu mất một món tiền lớn - cầu Thượng Ðế ban phước lành cho ông và trả lại cho ông gấp trăm lần, ông chủ, - và con đượi không chịu rời tôi ra nữa. Nó xích lại dần dần, nó kề cái đầu gối nhỏ bé của nó vào hai cẳng chân xương xẩu to lớn của tôi. Nhưng tôi giống như hệt một tảng băng, mặc dầu bên trong tôi nóng bỏng và bứt rứt. Ðó là cái làm cho đàn bà điên đầu, ông phải biết điều đó phòng khi gặp trường hợp tương tự, rất có lợi cho ông: Ðể họ cảm thấy rằng ông đang sôi sục bên trong tuy nhiên ông không thèm đụng tới họ!”

                  Ðã quá nửa đêm. Ðèn bắt đầu tắt, quán café-ca nhạc đóng cửa. Tôi móc túi lấy ra một tờ giấy một ngàn drachma, trả tiền và cho bồi một món tiền nước hậu hỹ. Con nhỏ bám sát lấy tôi. “Anh tên gì? nó hỏi tôi bằng một giọng đắm đuối mê mệt - Ông nội!” Tôi bực mình đáp!

                  “Con đĩ non véo tôi một cái rõ đau và thì thầm: “Ði với em... đi với em...”

                  “Tôi cầm bàn tay nhỏ xíu của nó, siết chặt một cách rất điệu và trả lời: “Ði thì đi, cục cưng của tôi...” Giọng của tôi khàn khàn.

                  “Phần còn lại, ông có thể tưởng tượng lấy, ông chủ. Chúng tôi làm công việc của chúng tôi. Rồi chúng tôi lăn ra ngủ. Khi tôi thức dậy, ít ra là mười hai giờ trưa rồi. Tôi nhìn quanh, và tôi thấy gì? Một gian phòng nhỏ xinh xinh, sạch sẽ, ghế bành, lavabo, xà bông thơm, ve lọ to nhỏ, gương lớn gương con, váy màu sặc sỡ mắc trên tường và đủ thứ hình: thủy thủ, sĩ quan, tướng tá, cảnh sát vũ nữ, đàn bà với một bộ đồ duy nhất trên giường, một đôi dép nhỏ. Và bên cạnh tôi, trên giường một con cái ấm áp, thơm tho, tóc rối.”

                  “A! Zorba, tôi vừa khẽ nhủ thầm vừa nhắm mắt lại, mi đã vào Thiên Ðàng ngay khi còn sống! Ðây là một nơi thú vị, đừng có nhúc nhích!”

                  “Ông chủ, tôi đã có lần nói với ông rằng mỗi người có một thiên đàng riêng. Với ông, Thiên Ðàng sẽ chứa đầy sách và những bình mực lớn. Với kẻ khác, nó sẽ chứa đầy những thùng rượu vang, rhum, cognac. Với kẻ khác nữa, nó chất hàng đống tiền. Thiên Ðàng tôi là một gian phòng nhỏ thơm ngát với những xiêm y rực rỡ, những bánh xà phòng thơm, một cái giường rộng với những cái lò-xo thật tốt và bên cạnh tôi, một người đàn bà.”

                  “Tội lỗi thú thực được tha thứ nửa phần.” Suốt ngày tôi không thò mặt ra ngoài. Ông thử nghĩ xem đi đâu? Làm gì mới được chứ? Tôi đang sung sướng nơi đây! Tôi sai người tới một lữ quán thượng hạng đặt thức ăn và họ mang tới cho chúng tôi một khay thực phẩm, toàn những đồ ăn bổ dưỡng: Trứng cá muối đen, thịt sườn, cá, nước chanh vắt, cadaif (*).Chúng tôi lại làm ái tình một lần nữa và ngủ thêm một giấc. Buổi tối chúng tôi thức dậy, mặc quần áo và khoác tay nhau tới quán café-ca nhạc nơi nàng làm việc.



                  (*) Bánh ngọt Thổ Nhĩ Kỳ gồm hạnh nhân, hạt đỏ, mật ong...

                  Kỳ 60



                  “Ðể nói vắn tắt và khỏi làm rườm tay ông, chương trình này vẫn tiến hành đều. Nhưng ông đừng lo, ông chủ, tôi vẫn để ý chăm lo công việc của chúng ta. Thỉnh thoảng tôi ngó qua các cửa hàng. Tôi sẽ mua dây cáp và tất cả những vật dụng cần thiết, ông hãy an tâm. Sớm hơn một ngày hay chậm hơn một tuần, ngay cả một tháng đi nữa thì cũng có gì quan trọng đâu? Như người ta nói, con mèo trong lúc vội vàng, đẻ con không què thì thọt. Vậy chúng ta đừng hối hả. Vì lợi ích của ông, tôi chờ cho tai tôi thính, tinh thần tôi tỉnh táo để khỏi bị lường gạt. Dây cáp phải là thứ tốt nhất nếu không chúng ta mất nghiệp. Vậy hãy kiên nhẫn một chút, ông chủ, và hãy tin cậy nơi tôi.”

                  “Nhất là ông đừng lo cho sức khỏe của tôi. Những cuộc phiêu lưu rất có ích cho tôi. Trong vòng vài ngày tôi đã trở thành một thanh niên đôi mươi trở lại. Tôi khỏe đến nỗi tôi sắp mọc lại răng, thận tôi hơi bị đau, nhưng bây giờ tôi khỏe như vâm. Mỗi buổi sáng soi gương, tôi ngạc nhiên sao tóc mình chưa đen bóng trở lại như giầy đánh xi từ đêm qua.”

                  “Nhưng có thể ông sẽ tự hỏi tại sao tôi lại viết cho ông tất cả những điều đó. Bởi vì đối với tôi ông gần như một vị linh mục nghe xưng tội và tôi không xấu hổ khi thú nhận với ông tất cả tội lỗi của tôi. Ông có biết tại sao không? Theo tôi biết, tôi làm việc phải hay trái, ông đều coi như không. Ông cũng có một miếng bọt biển thấm nước, như Thượng Ðế chí tôn, và pháp! Phốp! Thiện ác tốt xấu bị xóa hết. Ðó là điều khiến tôi có can đảm nói với ông hết. Bởi thế, ông nghe đây!”

                  “Ðầu óc tôi đảo điên và tôi sắp hoàn toàn mất trí. Vậy xin ông cầm bút viết cho mấy chữ ngay sau khi nhận được lá thư này. Tôi sẽ tiếp tục ngồi trên dầu sôi lửa bỏng cho đến khi nhận được thư trả lời của ông. Tôi nghĩ rằng từ bao năm nay tên tuổi tôi đã bị xóa trong cuốn sổ của Thượng Ðế. Trong sổ của ma quỉ cũng vậy. Chỉ có trong cuốn sổ của ông, tôi nghĩ là còn ghi tên tôi, bởi vậy tôi không còn ai ngoài các hạ để giải bầy; vậy xin lắng nghe điều tôi sắp thố lộ. Và đây là câu chuyện xẩy ra:

                  Hôm qua, có một cuộc lễ trong một thôn làng gần Candia, ma quỉ bắt tôi nếu tôi biết ngày lễ ông thánh nào! Lola - a! Quả thật tôi đã quên chưa giới thiệu nàng với ông: Tên nàng là Lola - nàng bảo tôi:

                  ‘Ông Nội ơi!’ (Nàng lại gọi tôi là ông nội, nhưng bây giờ đó là một cái tên âu yếm, ông chủ). ‘Ông Nội ơi, em muốn đi xem lễ!’

                  ‘Vậy thì đi đi, Bà Nội, đi đi,’ tôi bảo nàng.

                  ‘Nhưng em muốn đi với anh cơ.’

                  ‘Anh không đi đâu. Anh không ưa thần thánh. Vả lại anh còn có công chuyện. Em đi một mình đi.’

                  ‘Thôi, nếu thế em cũng không đi nữa.’

                  Tôi trợn mắt ngó nàng:

                  ‘Em không đi nữa à? Tại sao vậy? Em không thích đi sao?’

                  ‘Nếu anh đi với em, em sẽ đi. Nếu anh không đi, em cũng không đi.’

                  ‘Sao vậy? Em không phải là một người tự do sao?’

                  ‘Hông!’

                  Tôi tưởng tôi nghe nhầm.

                  ‘Em không muốn tự do à?’ Tôi kêu lên.

                  ‘Không, em không muốn tự do! Em không muốn tự do!’

                  ‘Ông chủ, tôi đang viết cho ông trong phòng Lola, trên giấy của Lola; vì Thượng Ðế, xin ông hãy lắng nghe. Tôi nghĩ rằng chỉ có kẻ muốn tự do mới là người thôi. Ðàn bà không muốn tự do. Vậy, đàn bà có phải là người không?’

                  Xin ông làm ơn trả lời tôi ngay. Hôn ông, ông chủ tốt nhất của tôi.”

                  Tôi Alexis Zorba

                  Khi tôi đọc xong thư của Zorba, tôi bối rối một lát. Tôi không biết mình nên giận, nên cười hay nên thán phục con người sơ khai đã đập vỡ cái vỏ của cuộc đời - luận lý, luân lý, tính lương thiện - này và đạt tới cái cốt tủy. Tất cả những đức tính nhỏ bé, rất ít dụng đều thiếu ở nơi hắn. Hắn chỉ có một đức tính bất tiện, khó khăn và nguy hiểm không ngừng thôi thúc hắn và lôi cuốn hắn một cách không cưỡng chế được về những giới hạn cùng cực, về vực thẳm.

                  Khi viết, người lao công này bóp vỡ những cây bút trong cơn hung hăng bất nhẫn. Tựa những người đầu tiên trút lớp da khỉ, hay như những đại triết gia, hắn bị chế ngự bởi những vấn đề căn bản của nhân loại. Hắn sống những vấn đề ấy như những nhu cầu cấp thiết tối sơ. Giống như đứa trẻ, hắn nhìn vạn vật lần thứ nhứt. Hắn không ngừng sửng sốt và kinh ngạc. Tất cả đối với hắn đều kỳ diệu, và mỗi buổi mai khi mở mắt và nhìn cây cối, biển đá, chim, hắn đều thảng thốt kinh dị.

                  “Phép lạ nào đây? Hắn la lên. Những sự huyền bí gọi là cây, biển, đá, chim là gì?”

                  Comment


                  • #10
                    Alexis Zorba

                    Kỳ 61



                    Tôi còn nhớ một hôm trên đường về làng, chúng tôi gặp một lão già nhỏ thó cưỡi một con la. Zorba trố mắt nhìn con vật. Cặp mắt hắn chắc phải bốc lửa và tia nhìn của hắn mãnh liệt đến nỗi lão nông phu hoảng sợ kêu lên:

                    - Lạy Chúa đừng nhìn nó một cách độc ác!

                    Và lão làm dấu thánh giá.

                    Tôi quay sang hỏi Zorba:

                    - Bác làm gì lão già thế khiến lão kêu lên như vậy?

                    - Tôi hả? Tôi có làm gì lão đâu! Tôi chỉ nhìn con la, thế thôi! Ông không ngạc nhiên sao, ông chủ?

                    - Ngạc nhiên gì?

                    - A... ngạc nhiên vì có những con vật như con la trên trái đất.

                    Một bữa khác, tôi nằm dài trên bãi biển đọc sách, Zorba đến ngồi trước mặt tôi, đặt cây santuri trên đầu gối và bắt đầu chơi. Tôi ngẩng lên nhìn hắn. Khuôn mặt hắn dần dần thay đổi và một nguồn vui man rợ xâm chiếm hắn, hắn lúc la lắc lư cái cổ nhăn nheo và cất tiếng hát.

                    Những bài hát Mecedonia, Klepht, những tiếng kêu man rợ, cái cổ họng nhân loại trở lại thời tiền sử, khi tiếng thét là một tổng hợp vĩ đại chứa đựng tất cả những cái mà ngày nay chúng ta gọi là thi ca âm nhạc và tư tưởng. “Ác! Ác!” Tiếng thét bốc lên từ đáy lòng Zorba, và toàn thể cái vỏ mỏng của chúng ta gọi là văn minh rách toang cho con mãnh thú bất tử, vị thần lông lá, con khỉ đột khủng khiếp bước ra.

                    Than bùn, lỗ lãi, mụ Hortense, và những dự định tương lai biến mất. Tiếng thét cuốn đi mất tất cả, chúng tôi không cần gì nữa. Bất động trên bãi biển Crete cô liêu này, cả hai chúng tôi cùng giữ trong lồng ngực tất cả nỗi dịu dàng và cay đắng của cuộc đời. Nỗi dịu dàng và cay đắng không tồn tại nữa. Mặt trời lặn, đêm xuống, chòm Ðại Hùng Tinh nhẩy nhót xung quanh cái trục bất động của bầu trời, trăng lên và sợ hãi nhìn hai con vật nhỏ li ti đang ca hát trên cát và coi trời bằng vung.

                    - A! Con người là một con dã thú! Zorba thốt nhiên kêu lên, bị kích động vì tiếng hát. Liệng sách đi. Ông không biết xấu hổ sao? Con người là một con dã thú, và dã thú không đọc sách.

                    Hắn im lặng một lát, đoạn cất tiếng cười:

                    - Ông có biết Thượng Ðế tạo ra con người bằng cách nào không? Ông có biết những tiếng đầu tiên mà con vật người nói với Thượng Ðế là những tiếng gì không?

                    - Không, làm sao tôi biết được? Tôi không có mặt ở đấy.

                    - Tôi có mặt ở đấy! Zorba la lên, mắt long lanh.

                    - Sao nữa, nói đi!

                    Nửa xuất thần, nửa nhạo báng, hắn bắt đầu bịa thần thoại về sự sáng tạo con người:

                    - Rồi, nghe đây, ông chủ! Một buổi sáng, Thượng Ðế phiền muộn thức giấc. “Ta là Thượng Ðế cóc khô! Ta chẳng có được một thằng người nào để tán dương ta hay nhân danh ta thề thốt để ta tiêu khiển! Ta đã chán ở mãi một mình như một con cú già rồi!” Ngài nhổ vào tay, xắn tay áo, đeo kính, lấy một nắm đất nhổ lên làm thành bùn, nhồi nặn thành một thằng người nhỏ xíu và đặt ra ngoài nắng.

                    “Bẩy ngày sau, Ngài mang nó vào. Nó đã khô cứng. Thượng Ðế nhìn nó cười: ‘Ma quỉ bắt ta, đây là một con lợn đứng trên hai chân sau! Ðây không phải là cái ta định làm chút nào! Ta làm hỏng mẹ nó mất rồi!’”

                    “Ngài nắm lấy da cổ nó xách lên và đá vào mạng mỡ nó: ‘Ði đi, cút xéo nó! Tất cả công việc của mi bây giờ là tạo ra những con lợn con, trái đất thuộc về mi đó. Chuồn đi! Một hai! Một hai, đằng trước bước!’”

                    “Nhưng, ông thấy không, đó không phải là một con lợn. Nó đội một cái mũ mềm; một cái áo khoác cẩu thả trên hai vai, một cái quần dài có một nếp gấp, một đôi giầy hàm ếch với những búp len đỏ. Và trong thắt lưng nó - đúng là ma quỉ đã cho nó cái này - một con dao găm sắc với hàng chữ: ‘Tao sẽ giết mày!’”

                    “Ðó là con người. Thượng Ðế chìa tay ra cho kẻ kia hôn, nhưng con người vuốt ria và nói: ‘Ði đi, lão già, tránh đường cho ta đi qua!’”

                    Zorba ngừng lại khi thấy tôi phá lên cười. Hắn nhăn mặt nói:

                    - Ðừng cười! Chuyện đó hoàn toàn có thực!

                    - Nhưng tại sao bác biết?

                    - Tôi cảm thấy như vậy và tôi sẽ làm như vậy nếu tôi ở địa vị Adam. Chặt đầu tôi đi nếu Adam làm khác. Ông phải tin tôi, đừng tin vào mấy cuốn sách nhảm nhí của ông!

                    Không chờ câu trả lời, hắn duỗi bàn tay hộ pháp ra và lại tiếp tục chơi santuri.

                    Tôi vẫn cầm lá thư thơm ngát của Zorba với trái tim bị một mũi tên xuyên qua và tôi sống lại tất cả những ngày đó, đầy chất người mà tôi đã sống bên hắn. Bên cạnh Zorba thời gian có một hương vị khác. Nó không còn là một chuỗi biến cố có tính cách toán học, cũng không còn là một vấn đề triết lý nan giải nội tại. Ðó là cát nóng, dây kỹ, và tôi cảm thấy nó dịu dàng luồn qua những kẻ ngón tay tôi.

                    - Cầu trời ban phước lành cho Zorba! Tôi thì thầm. Hắn đã cho tất cả những ý niệm trừu tượng đang run rẩy trong ta một thân thể nóng ấm, sống động, thân yêu... khi hắn không có mặt ở đây, ta lại bắt đầu ớn lạnh.

                    Tôi lấy một mảnh giấy, gọi một công nhân và gửi một điện tín khẩn cấp:

                    “Về ngay.”
                    Kỳ 62



                    14



                    Chiều Thứ Bảy, mồng một Tháng Ba. Tôi tỳ trên một tảng đá trông ra biển, viết. Ngày hôm đó, tôi trông thấy con én đầu tiên và tôi hân hoan. Lễ yểm trừ Ðức Phật vẫn tiếp tục trên giấy không gặp một trở ngại nào, cuộc chiến đấu chống lại Ngài dịu dần, tôi không còn hấp tấp nữa và tôi tin chắc vào sự giải thoát của tôi.

                    Ðột nhiên tôi nghe thấy tiếng chân trên sỏi.

                    Tôi ngẩng đầu lên và thấy mụ ngư nữ già đang lần như trái banh trên bờ biển, chưng diện như một cái tầu buồm cổ xưa. Mụ nóng hổi và thở hổn hển. Mụ có vẻ có điều gì lo lắng.

                    - Có thư phải không? Mụ lo âu hỏi.

                    - Vâng! Tôi vừa cười vừa trả lời, và tôi đứng lên đón mụ. Hắn hỏi thăm bà, hắn nói đêm ngày hắn nghĩ đến bà. Hắn không thể ăn ngủ được và hắn không thể chịu được sự cách biệt này.

                    - Anh ấy chỉ viết có thế thôi sao? Mụ đàn bà bất hạnh hổn hển hỏi.

                    Tôi thương hại mụ. Tôi móc túi lấy lá thư và giả vờ đọc. Mụ ngư nữ già há hốc cái miệng móm mém, đôi mắt ti hí của mụ chớp chớp và mụ nín thở nghe.

                    Tôi làm bộ đọc, và vì tôi bối rối, tôi làm như chữ viết khó đọc: “Ông chủ, hôm qua tôi vào ăn tại một quán ăn bình dân. Tôi đói. Tôi thấy một thiếu nữ rất đẹp đi vào, đúng là một nữ thần... Lạy Chúa! Nàng giống Bouboulina của tôi làm sao! Thế là lập tức nước mắt tôi trào ra như suối, tôi nghẹn ngào, không tài nào nuốt nổi! Tôi đứng dậy, trả tiền và bước ra. Và tôi, kẻ năm thì mười họa mới nghĩ đến thần thánh thế mà tôi bị xúc động đến nỗi tôi chạy ngay tới nhà thờ Thánh Minas thắp một cây nến, ông chủ. Tôi khấn: ‘Thánh Minas, cho con nhận được tin lành của thiên thần con yêu. Cho cánh chúng con sớm liền nhau!’”

                    - Hi! Hi! Hi! Mụ Hortense cười, khuôn mặt rạng rỡ.

                    - Tại sao bà cười? Tôi vừa hỏi vừa dừng lại để lấy hơi và bịa những câu nói dối mới. Tại sao bà cười? Ðiều đó khiến tôi phát khóc.

                    - Nếu ông biết... nếu ông biết... mụ phì cười.

                    - Biết gì?

                    - Cánh... là cái lão đểu giả đó gọi là chân. Hắn gọi như vậy khi chúng tôi ở một mình với nhau. Cho cánh chúng tôi sớm liền nhau, hắn nói... Hi! Hi! Hi!

                    - Nghe tiếp đây đã, bà còn ngạc nhiên hơn nữa...

                    Tôi lật sang trang và lại giả vờ đọc:

                    “Và hôm nay, tôi đi ngang một tiệm hớt tóc. Ngay lúc đó, người thợ hớt tóc đem đổ chậu xà phòng ngay trước cửa tiệm. Cả phố thơm nức. Tôi lại nghĩ đến Bouboulina của tôi và tôi bắt đầu khóc. Tôi không thể xa nàng lâu hơn nữa, ông chủ... Tôi sắp phát điên. Xem đây, tôi còn làm thơ nữa đây này. Hôm kia, tôi không ngủ được và tôi làm một bài thơ tặng nàng. Phiền ông chủ đọc cho nàng nghe để nàng thấy tôi đau khổ đến mức nào:

                    A! Nếu chúng ta có thể gặp nhau trên một đường mòn.

                    Con đường đủ rộng chứa vừa nhớ thương!

                    Dù thân anh nát như tương.

                    Thịt xương rời rã vẫn lên đường kiếm em!”

                    Mụ Hortense, mắt lờ đờ lim dim, sung sướng, hết sức chăm chú lắng nghe. Mụ còn gỡ giải băng vướng cổ để cho những nét nhăn tự do một lát.

                    Mụ mỉm cười yên lặng. Sung sướng và mãn nguyện tâm hồn mụ dường như bay bổng tới tận trời xanh.

                    Tháng Ba, cỏ non, hoa đỏ, vàng, tía đua chen nước trong vắt nơi thiên nga trắng và đen vừa giao hợp vừa ca hát líu lo. Con cái trắng, con đực đen, mỏ hồng hé mở. Những con cá chình xanh lóng lánh, chồi lên khỏi mặt nước quấn quanh những con rắn vàng. Mụ Hortense trở lại tuổi mười bốn, nhảy múa trên những tấm thảm Ðông Phương ở Alexandria, Beirut, Smyrna, Constanople, và rồi ở Crete, trên những boong tầu bóng lộn... Mụ không thể nhớ rõ. Tất cả pha trộn với nhau, ngực mụ rướn lên, bờ biển rạn nứt.

                    Rồi thình lình, trong khi mụ nhảy múa, biển tràn ngập những thuyền mũi bằng vàng, trên boong đầy những lều muôn màu và soái kỳ bằng lụa. Một đoàn quan Thổ Nhĩ Kỳ ra khỏi lều với những búp bằng vàng trên mũ fez, một đoàn quan Tổng Ðốc Thổ Nhĩ Kỳ giàu có, tay đầy quà tặng đắt tiền với những cậu con trai mặt mày ủ rũ của họ. Có cả những thủy sư đô đốc, mũ ba góc bóng loáng và những thủy binh với cổ áo trắng tinh và quần rộng phất phới, theo sau là những thanh niên Crete, quần cụt phồng bằng dạ xanh tươi, giầy ống vàng, và khăn tay đen chit quanh đầu. Cuối cùng là Zorba, vĩ đại hơi gầy đi một chút vì làm ái tình nhiều, một cái nhẫn hỏi lớn ở ngón tay, một vòng hoa cam trên mái tóc hoa râm...

                    Trên tầu không thiếu một người nào mụ quen trong suốt cuộc đời trôi nổi phiêu bạt của mụ, ngay cả cái lão lái đò răng thưa, lưng còng một đêm đã đưa mụ dạo trên sông nước Constantinople. Ðêm xuống và không ai nhìn thấy họ. Tất cả, tất cả đều đi ra, trong khi đàng sau họ, những con cá chình, rắn, thiên nga đang giao hợp với nhau.

                    Kỳ 63



                    Họ đi ra gặp mụ, hợp thành đoàn như những con rắn đa tình mùa Xuân, vừa vươn lên chập thành một bó vừa huýt gió. Và ở giữa, trần truồng, trắng toát, mồ hôi nhễ nhại, miệng hé mở lộ những chiếc răng nhọn, bất động, khao khát, ngực rướn lên, một mụ Hortense mười bốn, hai mươi, ba mươi, bốn mươi, sáu mươi xuân xanh đang huýt sáo.

                    Không có gì mất đi, không một người tình nào chết. Trong bộ ngực khô héo của mụ họ đều hồi sinh, trong mũ áo uy nghi. Như thể mụ Hortense là một con tầu ba cột buồm quí phái và tất cả những tình nhân của mụ - mụ đã thấy trong bốn mươi nhăm năm hành nghề - trèo lên mụ, leo vào hầm tầu, trên mạn tầu, trong đám dây thừng ở cột buồm, trong khi mụ lướt sóng về bờ đến cuối cùng khát vọng bấy lâu: hôn nhân. Và Zorba mang một ngàn khuôn mặt: Thổ Nhĩ Kỳ, Âu Châu, Armenia, Ả Rập, Hy Lạp và, trong khi ôm hắn, mụ Hortense ghì trọn đám rước thiêng liêng, bất tận...

                    Mụ ngư nữ già đột nhiên nhận thấy tôi đã dừng lại; viễn ảnh của mụ thình lình bị chận lại, mụ nhướng mi mắt nặng trĩu lên:

                    - Anh ấy không nói gì nữa à? Mụ vừa trách móc hỏi vừa liếm môi cách thèm thuồng.

                    - Bà muốn gì nữa, bà Hortense? Bà không thấy sao? Tất cả lá thư chỉ nói về bà. Này nhìn đây, hai con chim bồ câu hôn nhau, trên cánh chúng, hai chữ nhỏ li ti, viết bằng mực đỏ, đan vào nhau: Hortense-Zorba!

                    Chẳng có bồ câu mà cũng chẳng có chữ nhưng đôi mắt ti hí của mụ ngư nữ già đầy nước mắt nhìn thấy tất cả cái gì chúng muốn.

                    - Không còn nữa sao? Không còn gì nữa sao? Mụ chưa thỏa mãn hỏi lại.

                    Cánh, nước xà bông, tiệm hớt tóc, đôi bồ câu nhỏ - tất cả rất tốt đẹp, nhưng tất cả chỉ là danh từ hoa mỹ là hư không. Ðầu óc thực tiễn đàn bà của mụ đòi hỏi một cái khác, một cái gì chắc chắn hơn, có thể sờ mó được. Trong đời mụ, mụ đã nghe những lời hoa mỹ ấy biết bao lần rồi! Và mụ rút tỉa được gì từ những lời nói ấy? Sau bao năm làm việc cực nhọc, mụ bị bỏ rơi, thui thủi một mình.

                    - Không còn gì nữa sao? Mụ trách móc hỏi lại. Không còn gì nữa sao?

                    Mụ nhìn tôi bằng cặp mắt của một con hươu cái cùng đường. Tôi thương hại mụ. Tôi nói:

                    - Hắn còn một điều rất, rất quan trọng, bà Hortense. Vì thế, tôi để dành đến phút chót.

                    - Có thể chứ... mụ vừa nói vừa thở dài.

                    - Hắn viết rằng ngay khi hắn trở về, hắn quì xuống, nước mắt rưng rưng, cầu xin bà lấy hắn. Hắn không chịu nổi nữa. Hắn muốn bà trở thành cô vợ nho nhỏ của hắn thưa bà Hortense Zorba, để hai người không bao giờ xa cách nhau nữa.

                    Lần này thì nước mắt trào ra thực. Ðó là nguồn vui lớn nhất, đó là niềm ân hận suốt đời của mụ! Tìm thấy sự bình thản, nằm dài trên một cái giường đoan chính, không còn gì hơn nữa!

                    Mụ lấy tay che mắt.

                    - Ðược lắm, mụ nói với giọng kẻ cả của một bà lớn, tôi chấp nhận. Nhưng ông làm ơn viết cho anh ấy rằng trong làng ta không có vòng hoa cam. Phải mang từ Candida về. Anh ấy cũng phải mang về hai cây nến trắng nữa với những giải băng hồng và bánh hạnh nhân hảo hạng. Rồi anh ấy phải mua cho tôi một cái áo cưới trắng, tất lụa và giầy cao gót xa tanh. Ông viết cho anh ấy đừng mang khăn trải giường về, ở nhà có rồi. Giường cũng có rồi.

                    Mụ sắp đặt danh sách đặt hàng, biến chồng thành một anh chạy công chuyện vặt ngay. Mụ đứng dậy, đột nhiên lấy vẻ đàng hoàng của một người đàn bà có chồng.

                    - Tôi có một chuyện muốn đề nghị cùng ông một chuyện đứng đắn. Ðoạn mụ ngừng lời, xúc động.

                    - Nói tiếp đi, bà Hortense, tôi sẵn lòng giúp bà.

                    - Zorba và tôi rất quí ông. Ông rất tử tế và ông sẽ không làm chúng tôi phải mất mặt. Ông có vui lòng làm chứng cho chúng tôi không?

                    Tôi rùng mình. Ngày xưa, ở nhà song thân tôi có một mụ đầy tớ già tên Diamandoula đã ngoài sáu mươi tuổi, một mụ gái nửa già, nửa điên nửa dại vì không chồng, cau có, nhăn nheo, không có ngực và có ria mép. Mụ phải lòng Misto, con trai lão chủ tiệm thực phẩm trong khu chúng tôi, một nông dân dơ dáy, béo tốt và trai tráng.

                    - Bao giờ anh lấy tôi? Mụ thường hỏi gã mỗi Chủ Nhật như vậy. Lấy tôi đi! Sao anh có thể chần chờ lâu như vậy? Tôi không chịu nổi nữa!

                    - Tôi cũng thế, gã con chủ tiệm thực phẩm ranh mãnh trả lời, mơn trớn để giữ khách. Tôi cũng không thể chờ đợi lâu hơn nữa, Diamandoula của tôi, nhưng hãy chịu khó chờ cho tới bao giờ tôi cũng có ria mép đã...

                    Năm tháng trôi qua như vậy và mụ Diamandoula kiên nhẫn chờ đợi. Thần kinh mụ bớt căng thẳng, chứng đau đầu giảm đi, cặp môi cay đắng chưa bao giờ biết tới nụ hôn bắt đầu học cười. Mụ giặt quần áo kỹ hơn, ít đánh vỡ đĩa chén hơn và không làm cháy món ăn nữa.

                    - Cậu có vui lòng tới làm chứng cho chúng tôi không, cậu chủ? Một buổi tối mụ lén hỏi tôi.

                    - Dĩ nhiên là tôi rất vui lòng, Diamandoula, tôi trả lời, cổ họng se lại vì chua chát.

                    Kỳ 64



                    Câu chuyện này khiến tôi rất đau lòng, bởi thế, khi nghe mụ Hortense nhắc lại câu hỏi đó, tôi rùng mình.

                    - Dĩ nhiên là tôi rất vui lòng, tôi đáp. Ðó là một điều vinh dự cho tôi, thưa bà Hortense.

                    Mụ đứng lên, sửa những lọn tóc xõa xuống dưới chiếc mũ nhỏ xíu và liếm môi.

                    - Chúc ông ngủ ngon. Chúc ông ngủ ngon và mong anh ấy về sớm với chúng ta.

                    Tôi nhìn mụ đi xa dần, đong đưa nhún nhẩy tấm thân già nua với tất cả điệu bộ nhõng nhẽo của một thiếu nữ. Nỗi hân hoan cho mụ đôi cánh, và đôi giầy cao gót cũ nhấn những lỗ sâu trong cát. Mụ chưa đi vòng hết mũi đất thì thấy những thì thấy những tiếng kêu la chát chúa và những tiếng than khóc đã vang lên dọc theo bờ biển.

                    Tôi nhỏm dậy và chạy tới chỗ huyên náo. Trên mũi đất đối diện, bọn đàn bà tru tréo như thể họ đang hát truy điệu. Tôi trèo lên một hòn núi đá quan sát. Ðàn ông đàn bà từ làng ùa ra, sau họ chó sủa vang. Hai ba người cỡi ngựa đi trước, bụi bay mù mịt.

                    “Có tai nạn gì rồi,” tôi nghĩ và tôi chạy vòng quanh vịnh.

                    Tiếng ồn ào mỗi lúc một lớn dần. Hai ba đám mây hồng mùa xuân đứng bất động trong ánh chiều tà. Cây vả của cô phủ đầy lá xanh non.

                    Mụ Hortense lảo đảo chạy trở lại, tóc rối bù, hổn ha hổn hển, một chiếc giày mụ văng ra. Mụ cầm ở tay và vừa chạy vừa khóc.

                    - Lạy Chúa tôi... Lạy Chúa tôi...

                    Mụ ta loạng choạng và suýt ngã nhào vào tôi. Tôi đỡ mụ.

                    - Sao bà khóc vậy? Có chuyện gì xẩy ra?

                    Tôi giúp mụ đi lại giầy.

                    - Tôi sợ... Tôi sợ...

                    - Sợ gì?

                    - Sợ chết.

                    Mụ kinh hoàng ngửi thấy mùi cái chết trong không gian.

                    Tôi nắm cánh tay mềm nhão định dẫn mụ tới chỗ đó, nhưng tấm thân già nua của mụ cưỡng lại và run rẩy.

                    - Tôi không muốn tới đó... Tôi không muốn tới đó... Mụ la lên.

                    Mụ già đáng thương không dám lại gần nơi cái chết đã hiện ra. Charon không được nhìn thấy mụ và không được nhớ mụ... Giống như tất cả những kẻ già cả, mụ ngư nữ đáng tội nghiệp của chúng ta cố gắng ẩn trốn bằng cách mặc quần xanh của cỏ, mầu nâu sẫm của đất để Charon không thể phân biệt mụ với đất và cỏ. Ðầu thụt trong đôi vai tròn và cong, mụ run rẩy.

                    Mụ lết tới gần một cây ô liu, trải cái áo khoác vá víu của mụ ra và nhào xuống đất.

                    - Chùm nó lên giùm tôi, chùm nó lên giùm tôi và đi tới xem đi.

                    - Bà lạnh à?

                    - Tôi lạnh, chùm cái áo lên giùm tôi.

                    Tôi cố chùm cái áo lên cho mụ thật khéo để mụ lẫn với đất và tôi bỏ đi.

                    Tôi tới mũi đất và bây giờ nghe rõ tiếng than khóc. Mimiko chạy vượt qua tôi, tôi gọi giật lại:

                    - Chuyện gì vậy, Mimiko?

                    - Y chết đuối! Y chết đuối! Gã la lên, không dừng lại.

                    - Ai?

                    - Pavli, con trai Mavrandoni.

                    - Tại sao?

                    - Mụ góa...

                    Danh từ đó treo trong trời chiều và tấm thân nguy hiểm và mềm mại của góa phụ lồ lộ hiện ra.

                    Tôi tới chỗ mỏm đá nơi cả làng tụ tập. Ðàn ông yên lặng, đầu trần, đàn bà, khăn quàng vắt vai, vừa dứt tóc vừa thốt lên những tiếng kêu nhức óc. Một thi thể xanh mét, trương lên nằm trên bãi sỏi. Lão Mavrandoni đứng nhìn, bất động. Tay phải lão tỳ trên cây gậy. Tay trái, lão nắm chòm râu xám uốn cong.

                    - Trời tru đất diệt mày, con mụ nạ dòng tội lỗi kia! Một giọng nói the thé bỗng nhiên thốt lên. Chúa sẽ bắt mày trả món nợ đó!

                    Một người đàn bà tiến lên và quay sang bọn đàn ông.

                    - Thế nào, không có một mống đàn ông nào trong làng dám đặt nó trên đùi và cắt họng nó như một con cừu à? Hứ! Một bọn hèn nhát!

                    Và mụ nhổ bọn đàn ông đang lặng lẽ nhìn mụ.

                    Kondomanolio, lão chủ quán café, trả lời mụ.

                    - Không được sỉ nhục chúng tôi mụ Deli-Katerina điên cuồng kia, lão quát to, không được sỉ nhục chúng tôi, làng còn nhiều người đàn ông can đảm, rồi mụ sẽ thấy!

                    Tôi không kiềm chế được nữa, la lên:

                    - Xấu hổ lắm, các bạn! Người đàn bà đó có trách nhiệm gì? Số phận đã định như vậy. Các bạn không sợ Chúa Trời sao?

                    Nhưng không ai trả lời.

                    Manolakas, anh họ kẻ bị chết đuối, uốn cong tấm thân lực lưỡng, ôm tử thi lên và đi về làng trước tất cả mọi người.

                    Kỳ 65



                    Ðàn bà kêu gào, cào mặt, dứt tóc. Khi họ thấy xác chết được mang đi, họ chạy theo nắm chặt lấy. Nhưng lão Mavrandoni, vung gậy lên, xua đuổi họ và bước lên đi trước đoàn người. Bọn đàn bà theo sau, vừa đi vừa hát truy điệu. Bọn đàn ông im lặng đi sau cùng.

                    Họ biến mất trong ánh hoàng hôn. Người ta lại nghe thấy hơi thở dịu dàng của biển. Tôi nhìn xung quanh. Tôi đơn độc.

                    “Ta sẽ trở về nhà,” tôi tự nhủ. “Lại một ngày đầy cay đắng!”

                    Tôi bước đi, chìm đắm trong suy tưởng. Tôi thán phục những người đó đã ràng buộc quá chặt chẽ, quá nhiệt thành trong những nỗi khổ đau của con người; mụ Hortense, Zorba, góa phụ, và gã Pavli xanh xao và can đảm trầm mình xuống biển để chôn vùi nỗi phiền muộn. Và Deli-Katerina đòi cắt cổ góa phụ như một con cừu, và Mavrandoni không chịu khóc và ngay cả nói năng trước mặt những người khác. Riêng mình tôi bất lực và lý trí, máu tôi không bao giờ sôi sục, tôi không yêu cũng không ghét với tất cả nhiệt tình. Tôi vẫn còn muốn xếp đặt mọi sự, một cách hèn nhát, bằng cách phó mặc tất cả cho bàn tay định mệnh.

                    Trong ánh chiều tà tôi nhận ra bác Anagnosti hãy còn ngồi đó, trên một hòn đá. Lão tỳ cằm lên cây gậy dài và ngắm nhìn biển cả.

                    Tôi gọi lão, nhưng lão không nghe tiếng. Tôi lại gần, lão thấy tôi, lắc đầu:

                    - Ðáng thương thay loài người! Lão lẩm bẩm. Uổng một đời thanh niên! Nhưng kẻ khốn khổ kia, không chịu nổi nỗi sầu muộn của mình, trầm mình xuống nước và chết. Thế là gã được cứu rỗi.

                    - Ðược cứu rỗi?

                    - Ðược cứu rỗi, con ạ, phải, được cứu rỗi. Ðời gã có thể làm được gì hơn? Nếu gã cưới mụ góa, những cuộc gây gổ chẳng bao lâu sẽ xẩy ra, có thể ô danh nhục nhã nữa chưa biết chừng. Y thị đúng là một con ngựa cái, con đàn bà dâm đãng đó! Vừa thấy đàn ông một cái là thị đã hí lên. Và nếu gã không cưới được y thị, có thể đó là điều ân hận của đời gã, bởi gã đã có định kiến rằng gã đã mất một nguồn hạnh phúc lớn lao! Vực thẳm trước mặt, hố sâu sau lưng.

                    - Ðừng nói vậy bác Anagnosti, bác khiến người nghe phải thất vọng.

                    - Cứ nói đi, đừng sợ, không có ai nghe thấy lão nói đâu. Mà dù cho họ có nghe thấy, họ cũng chẳng tin nào. Này, đã có ai may mắn hơn lão chưa? Lão có ruộng, có vườn nho, vườn ô-liu và một căn nhà hai tầng, lão giầu và và là kỳ mục trong làng. Lão vớ được một mụ đàn bà hiền thục ngoan ngoãn đẻ cho mụ thuần con trai. Lão chưa bao giờ thấy mụ dám ngước mắt lên nhìn thẳng vào mặt lão bao giờ còn các con trai lão đều là những người cha tốt. Lão không có điều gì phải phàn nàn cả. Lão có cả cháu nội đầy đàn. Lão còn đòi hỏi gì hơn nữa? Gốc rễ lão cắm quá sâu rồi. Vậy mà nếu lão phải bắt đầu lại cuộc đời chắc lão cũng buộc một hòn đá vào cổ như Pavli và gieo mình xuống biển cho xong. Ðời nhọc nhằn lắm; ngay cả đối với những kẻ may mắn nhất, cuộc đời cũng nhọc nhằn lắm, cuộc đời chó đẻ!

                    - Nhưng bác còn thiếu gì nữa, bác Anagnosti? Bác ta thán điều gì nào?

                    - Lão không thiếu gì hết, thực thế! Nhưng con đi mà hỏi lòng dạ con người!

                    Lão yên lặng một lát, và lại nhìn biển đang tối mầu.

                    - Thôi được, Palvi, con làm như vậy là phải! Lão vừa nói to vừa vung cây gậy. Mặc kệ bọn đàn bà kêu gào; họ là đàn bà, họ không có đầu óc. Thế là con đã được cứu rỗi, Pavli, cha con biết vậy vì thế lão lặng thinh không nói gì hết.

                    Lão đưa mắt ngó trời và núi lúc này đã nhạt nhòa.

                    - Tối rồi, lão nói. Ta về thôi.

                    Thốt nhiên lão ngừng bặt, có vẻ hối tiếc những lời đã thốt ra như thể lão đã để lộ một điều bí mật lớn mà bây giờ lão muốn che đậy lại.

                    Lão đặt bàn tay khô héo run run lên vai tôi.

                    - Con còn trẻ, lão vừa nói vừa mỉm cười với tôi; đừng nghe lời bạn già. Nếu thế giới nghe lời bọn già, nó sẽ lao nhanh tới chỗ suy sụp ngay. Nếu một góa phụ đi trên đường con, hãy nhẩy chồm vào mụ. Cưới liền, sinh con đẻ cái ngay, đừng lưỡng lự! Những lộn xộn phiền nhiễu được làm nên cho bọn trẻ!

                    Tôi về đến bãi biển của tôi, nhúm lửa và pha trà buổi tối. Tôi mệt, đói, và tôi ăn ngấu nghiến, hoàn toàn buông mình vào niềm hạnh phúc thú vật này.

                    Ðột nhiên Mimiko thò cái đầu dẹt của gã qua khuôn cửa sổ, nhìn tôi đang ngồi xổm ăn bên bếp lửa. Gã mỉm cười một cách tinh quái.

                    - Em đến có chuyện gì đó, Mimiko?

                    - Bà góa nhờ tôi đem đến cho ông cái này, ông chủ... Một giỏ cam. Bà nói đây là những trái cuối cùng trong vườn bà.

                    - Bà góa nhờ? Tôi giật mình hỏi lại. Tại sao bà ấy lại gửi cam cho tôi?

                    - Bởi những lời tử tế của ông chiều nay nói với dân làng, bà ấy nói vậy.

                    - Lời nói tử tế nào?

                    - Tôi biết đâu! Tôi chỉ nhắc lại lời bà ấy nói với tôi, thế thôi!

                    Kỳ 66



                    Gã trút giỏ cam xuống giường. Cả lều thơm ngào ngạt.

                    - Em nói giùm tôi cảm ơn bà rất nhiều vì món quà bà cho và khuyên bà nên cẩn thận đề phòng! Bà nên cẩn thận không được ra ngoài làng vì bất cứ lý do gì, nghe rõ chưa? Bà nên ở trong nhà một thời gian, cho đến khi người ta quên câu chuyện bất hạnh này đi! Em hiểu không, Mimiko?

                    - Chỉ có thế thôi à, ông chủ?

                    - Chỉ có thế thôi, đi đi.

                    Mimiko nháy tôi.

                    - Chỉ có thế thôi à?

                    - Ði mau đi!

                    Gã bỏ đi. Tôi bóc một trái cam. Trái cam nhiều nước và ngọt như mật ong. Tôi đặt mình xuống, thiếp đi, và suốt đêm tôi đi thơ thẩn trong vườn cam. Một cơn gió ấm áp nổi lên, ngực tôi phơi trần trước gió và tôi có một cọng hoắc hương giắt sau tai. Tôi là một nông dân hai mươi tuổi, tôi đi lang thang trong vườn cam, tôi huýt sáo chờ đợi. Tôi chờ đợi ai? Tôi không rõ, nhưng trái tim tôi sắp nổ tung vì hân hoan. Tôi vuốt ria và lắng nghe, suốt đêm, biển thở dài như một người đàn bà sau vườn cam.



                    15



                    Ngày hôm đó có một cơn gió nồm dữ dội, nóng bỏng, thổi từ sa mạc Phi Châu qua Ðịa Trung Hải tới. Những đám bụi cát mịn quay cuồng trong không khí, len vào cổ họng và phổi. Răng nghiến ken két, mắt nẩy lửa, cửa ra vào, cửa sổ phải đóng kín mít nếu người ta muốn ăn một miếng bánh mì không rắc cát.

                    Không khí ngột ngạt. Trong những ngày khó thở này khi nhựa dâng lên, tôi cũng cảm thấy nỗi bứt rứt không yên của xuân thì. Một sự mệt mỏi, một sự náo động căng thẳng trong lồng ngực, một cảm giác rần rần như kiến bò khắp châu thân, một ước vọng - hay hoài niệm? - về một niềm hạnh phúc đơn giản và lớn lao.

                    Tôi đi theo đường mòn đầy sỏi dẫn lên núi. Tự nhiên tôi muốn thăm viếng tiểu đô thị Minos đã chồi lên khỏi mặt đất sau ba hay bốn ngàn năm và sưởi ấm lại lần nữa dưới mặt trời Crete thân yêu. Tôi nghĩ sau ba bốn giờ đi bộ, sự mỏi mệt có thể làm dịu cơn bứt rứt mà mùa Xuân đã mang lại.

                    Những tảng đá xám trơ gan cùng tuế nguyệt, một vẻ trần truồng sáng choang, ngọn núi tàn khốc và tịch liêu tôi yêu. Một con cú mèo, mắt vàng tròn xoe bị đui mù bởi ánh sáng, đậu trên một tảng đá. Nó trang nghiêm, đẹp đẽ và đầy bí ẩn. Tôi đi rón rén, nhưng tai nó rất thính; nó sợ hãi bay lên không tiếng động giữa tảng đá và biến mất.

                    Trong không khí thoáng mùi bạch-lý-hương. Những bông hoa vàng và dịu dàng đầu tiên của cây kim-tước đã bừng nở giữa những gai góc.

                    Tôi sửng sốt khi trông thấy tiểu đô thị điêu tàn. Lúc đó phải vào quãng trưa rồi, tia mặt trời dọi thẳng xuống và dội ánh sáng chan hòa trên những đổ nát. Trong những đô thị cổ điêu tàn, đây là giờ nguy hiểm nhất. Không gian tràn ngập những tiếng la thét của quỉ thần. Một cành gẫy, một con thằn lằn bò nhanh, một đám mây rợp bóng bay qua đủ khiến ta kinh hoàng. Mỗi tấc đất ta giẫm chân lên là một nấm mồ và ta nghe thấy người chết rên la.

                    Dần dần, mắt quen với ánh sáng chói lọi. Giữa những đổ nát, bây giờ tôi có thể nhận thấy bàn tay con người: hai con phố rộng lát đá nhẵn bóng. Bên phải bên trái hai con phố là những phố hẹp, ngoằn ngoèo. Ở giữa, một công trường hình tròn hay một hội trường và cạnh đó, với một vẻ hạ cố rất dân chủ, là cung điện nhà vua với những hàng cột đôi, những cầu thang đá rộng rãi và vô số tòa nhà phụ.

                    Trong trung tâm đô thị, nơi đá mòn nhẵn nhiều nhất bởi bàn chân người, đền thờ xưa hẳn phải dựng lên ở đây: Ðại Nữ Thần còn đó, hai vú nẩy nở và cách xa nhau, hai cánh tay cuốn lại như rắn.

                    Tiệm buôn nhỏ, máy ép dầu, lò rèn, xưởng mộc và xưởng đồ gồm ở khắp nơi. Một tổ kiến kiểu mẫu khéo léo, xây dựng trong một vị trí khuất khúc mà những con kiến đã biến mất hàng ngàn năm trước. Trong một xưởng thợ, một thợ thủ công đã khắc một cái bình trong đá vân, nhưng chưa có thời giờ hoàn thành: dao khắc tuột khỏi tay hắn, được tìm thấy hàng ngàn năm sau, bên cạnh tác phẩm bất toàn.

                    Những vấn đề vĩnh cửu, vô ích, ngu xuẩn: Tại sao? Ðể làm gì? Trở lại đầu độc tâm hồn ta một lần nữa. Cái bình bất toàn trên đó cảm hứng hân hoan và tin tưởng của người nghệ sĩ đột nhiên thất bại, khiến lòng tôi tràn trề cay đắng.

                    Thình lình một mục đồng, da rám nắng, quấn một cái khăn tay quanh mái tóc quăn, đứng trên một tảng đá cạnh lâu đài đổ nát để lộ hai cái đầu gối đen thui ra.

                    - Ê! Ông bạn đó à? Gã la lên.

                    Tôi muốn được cô độc. Tôi làm bộ không nghe thấy. Nhưng tên mục tử phá lên cười chế giễu.

                    - Ê! Làm bộ điếc hả? Này! Có điếu thuốc lá nào không? Cho xin một điếu! Trong cái sa mạc này, tôi rầu muốn chết.

                    Kỳ 67



                    Gã kéo dài chữ cuối cùng với xiết bao thiểu não đến nỗi tôi phải thương hại gã.

                    Tôi không có thuốc lá, tôi muốn cho gã tiền. Nhưng gã mục đồng phát cáu.

                    - Cho tiền về cái nhà bò! Gã la lên. Tôi làm gì bằng tiền mới được chứ? Tôi nói với ông rằng tôi đã chán tất cả. Tôi muốn một điếu thuốc lá kia!

                    - Tôi không có thuốc lá, tôi tuyệt vọng nói. Tôi không có một điếu nào cả.

                    - Ông không có thuốc lá! Gã điên tiết lấy cây gậy đập xuống đất. Không có thuốc lá! Ðược rồi, thế ông có cái gì trong túi kia? Túi phồng lên vì cái gì trong đó?

                    - Một cuốn sách, một cái khăn tay, giấy, một cái bút chì, một con dao díp, tôi vừa trả lời vừa lần lượt chìa những đồ vật trong túi ra. Em có thích con dao díp này không?

                    - Tôi có một con rồi. Tôi có tất cả: bánh mì, phô-mai, ô-liu, một con dao, một cái dùi, da làm giầy và một bình nước, tất cả, tất cả... trừ một điếu thuốc lá! Và như thế hầu như tôi không có gì hết! Còn ông, ông tìm gì trong đống đổ nát này?

                    - Tôi khảo cứu cổ vật.

                    - Ông có rút được lợi ích gì không?

                    - Không.

                    - Không. Tôi cũng vậy. Họ chết cả rồi, chúng ta sống. Tốt hơn ông nên đi ngay đi thì hơn!

                    Có thể nói linh hồn u hiển nơi này xua đuổi tôi.

                    - Tôi đi đây, tôi ngoan ngoãn nói.

                    Tôi vội vã trở lại đường mòn với một chút xao xuyến trong tâm hồn.

                    Lát sau tôi quay lại và thấy gã mục đồng phiền muộn đang đứng trên một tảng đá. Mái tóc quăn của gã xõa khỏi tấm khăn tay đen, đang phất phơ trong gió nồm. Ánh sáng dội tràn từ đầu xuống chân gã. Tôi có cảm tưởng nhìn thấy pho tượng một thanh niên bằng đồng. Ðã đặt cây gậy ngang vai và huýt sáo.

                    Tôi đi sang một con đường khác và đi xuống bãi biển.

                    Thỉnh thoảng, những đợt gió nhẹ, ấm áp và thơm ngát từ các vườn gần đó thổi tới tôi. Ðất dâng hương, biển cười và dài, trời xanh và lóng lánh như thép.

                    Mùa đông làm tâm hồn và thân thể teo lại, nhưng đây rồi hơi ấm đến làm căng lồng ngực. Tôi tiến lên, thình lình tôi nghe thấy những tiếng kèn lớn trên không. Tôi ngẩng đầu lên và nhìn cảnh tượng tuyệt vời khiến tôi xúc động mãnh liệt từ hồi thơ ấu: Ðàn hạc dàn trải ra ngang trời như một đạo quân xáp chiến, từ miền ấm áp trở về, và, như thần thoại kể, mang những con én trên cánh và trong thân thể gầy trơ xương của chúng.

                    Tiết điệu không sai trệch của bốn mùa, bánh xe quay muôn đời của trần gian, bốn mặt của trái đất lần lượt được mặt trời soi sáng, nhịp đi của đời tất cả những điều đó một lần nữa lại cho tôi một cảm giác đè nén nặng nề. Cùng với tiếng hạc bay qua, một lần nữa lại vang vọng trong tôi lời cảnh tỉnh khủng khiếp rằng chỉ có một cuộc đời duy nhất cho con người, rằng không có một cuộc đời khác, và tất cả những gì người ta có thể hân hưởng, người ta phải hân hưởng ngay ở nơi đây. Không có một dịp may nào khác dành cho chúng ta trong vĩnh cửu.

                    Một tâm trí nghe thấy lời cảnh cáo tàn nhẫn này - một lời cảnh cáo tàn nhẫn và đồng thời đầy thương xót - sẽ quyết định chiến thắng hay yếu đuối và ti tiện, sự lười biếng và những hy vọng vĩ đại hão huyền của mình và sẽ bám riết vào mỗi giây phút đang chạy trốn mãi mãi.

                    Những tấm gương lớn trở lại trong trí nhớ và người ta thấy rõ ràng người ta chỉ là một linh hồn đã mất, cuộc đời tả tơi theo những lạc thú nhỏ nhoi, những đau khổ vụn vặt và những chuyện phù phiếm. Người ta muốn kêu lên: “Xấu hổ lắm,!” và bặm môi.

                    Những con hạc đã bay qua vòm trời và mất hút về phương Bắc, nhưng trong đầu tôi, chúng vẫn tiếp tục bay từ thái dương nọ sang thái dương kia, thốt lên những tiếng kêu bằng cái giọng ồ ồ của chúng.

                    Tôi đến bờ biển. Tôi vội vã đi dọc theo mé nước. Kinh sợ thay khi đi một mình bên bờ biển! Mỗi đợt sóng, mỗi cánh chim kêu gọi ta và nhắc nhở ta tới bổn phận. Khi đi với đông người, ta nói nói cười cười và tiếng ồn ào che lấp tiếng sóng và tiếng chim kêu. Dĩ nhiên có thể chúng không nói gì hết. Chúng ngắm ta đi qua, khỏa lấp trong câu chuyện và chúng im hơi.

                    Tôi nằm dài trên sỏi, nhắm mắt lại. “Vậy linh hồn là gì? Tôi nghĩ, và giữa linh hồn, biển, mây và hương thơm, có sự tương ứng bí mật nào? Dường như linh hồn tự nó cũng là biển, mây và hương thơm...”

                    Tôi đứng dậy và bắt đầu bước đi như thể tôi đã quyết định. Quyết định nào? Tôi không rõ.

                    Thình lình tôi nghe thấy một tiếng nói sau lưng:

                    - Ông đi đâu đó, ông chủ? Ông cũng tới tu viện?

                    Tôi quay lại một ông già tráng kiện, thấp, buộc một tấm khăn tay đen quanh mái tóc trắng, vừa vẫy tôi vừa cười. Một bà cụ đi sau lão, và sau bà cụ là cô con gái họ, một thiếu nữ da ngăm đen, cặp mắt dữ tợn, chít khăn choàng đen.

                    - Tới tu viện? Lão già hỏi lại lần thứ hai.

                    Ðột nhiên tôi ý thức được rằng tôi quyết định đi về phía đó. Từ mấy tháng nay, tôi muốn tới tu viện nhỏ bé của các nữ tu sĩ xây bên bờ biển, nhưng chưa bao giờ quyết định dứt khoát. Quyết định này, chiều nay thân thể tôi đột ngột thực hiện cho tôi.

                    - Vâng, tôi trả lời, tôi tới tu viện để nghe tụng ca Ðức Mẹ Ðồng Trinh.

                    - Cầu Ðức Mẹ ban phước lành cho ông!



                    Kỳ 68



                    Lão rảo bước và bắt kịp tôi.

                    - Có phải ông là người họ gọi là công ty than đó không?

                    - Ðúng vậy.

                    - Vậy thì cầu Ðức Mẹ Ðồng Trinh ban cho ông nhiều lợi lộc! Ông đã làm được nhiều điều tốt cho làng chúng tôi, mang lại kế sinh nhai cho nhiều chủ gia đình nghèo khó. Cầu ơn trên ban phước lành cho ông!

                    Và lát sau lão già tinh quái, chắc cũng đã biết công việc của chúng tôi không được may mắn lắm, vội nói thêm những lời an ủi này:

                    - Và dầu con không thu hoạch được lợi lộc gì, con đừng lo âu. Thế nào rồi con cũng được. Linh hồn con sẽ lên thẳng Thiên Ðàng...

                    - Con cũng chỉ mong ước được như vậy, thưa nội.

                    - Lão không có học nhiều, nhưng một hôm ở nhà thờ lão nghe Chúa Cứu Thế nói. Câu nói như đóng đinh vào đầu óc lão, không bao giờ quên được. Ngài nói: “Hãy bán tất cả những gì người có để mua hạt Ðại Trân Châu đó là sự cứu chuộc của linh hồn, con ạ. Con sắp có hạt Ðại Trân Châu đó.

                    Hạt Ðại Trân Châu! Biết bao lần nó đã ngời sáng trong tâm trí tôi, giữa đêm tối, như một hạt lệ lớn?

                    Chúng tôi bước đi, hai người đàn ông đi trước, hai người đàn bà tay khoanh trước ngực, đi sau. Thỉnh thoảng chúng tôi trao đổi câu nhận xét: “Hoa ô-liu còn ở trên cây lâu không? Trời sắp mưa cho lúa mạch nẩy nở chưa không biết?” Hai chúng tôi hẳn đều đói vì chúng tôi liên tục xoay câu chuyện quanh thực phẩm và không muốn thay đổi đề tài.

                    - Nội thích món gì nhất?

                    - Tất cả, tất cả, con ạ. Nói cái này ngon, cái này dở là một tội trọng con ạ.

                    - Sao vậy? Chúng ta không thể lựa chọn sao?

                    - Không, dĩ nhiên, chúng ta không thể lựa chọn.

                    - Tại sao?

                    - Bởi vì còn nhiều người đói khát.

                    Tôi nín lặng, xấu hổ. Chưa bao giờ tâm hồn tôi đạt tới sự cao nhã và bác ái nhường ấy.

                    Cái chuông nhỏ của tu viện reo vui, nghịch ngợm, như tiếng cười của một người đàn bà.

                    Ông lão làm dấu thánh giá.

                    - Cầu Ðức Mẹ Ðồng Trinh Khổ Nạn tới phò trợ chúng tôi! Lão lẩm bẩm. Mẹ bị một con dao găm vào cổ họng và chảy máu. Vào thời cướp biển...

                    Và lão bắt đầu thêu dệt những nỗi khổ đau của Ðức Mẹ Ðồng Trinh như truyện một người đàn bà thật, một thiếu phụ di cư khóc mếu máo dẫn con từ Ðông Phương qua bị bọn dị giáo đâm chết.

                    - Mỗi năm một lần, máu nóng thật chảy từ vết thương của bà, ông lão nói tiếp. Tôi còn nhớ một lần lâu rồi, vào ngày lễ Ðức Bà, - lúc đó tôi chưa có râu - dân các làng đều kéo đến quì lạy Ðức Mẹ Ðồng Trinh. Ðó là ngày rằm Tháng Tám. Ðàn ông chúng tôi nằm ngủ ngoài sân; đàn bà, ở bên trong. Trong giấc ngủ tôi nghe thấy Ðức Mẹ Ðồng Trinh kêu la. Tôi vội vã nhỏm dậy, chạy tới thánh tượng ngài, và đặt tay lên cổ họng ngài. Ông nghĩ xem tôi thấy gì? Các ngón tay tôi đầm đìa máu...

                    Ông lão làm dấu và quay lại nhìn thấy người đàn bà, giục:

                    - Ði mau lên, các bà! Cố lên, sắp tới nơi rồi!

                    Lão hạ thấp giọng:

                    - Lúc đó tôi chưa lập gia đình. Tôi quì trước Ðức Bà, và tôi quyết định từ bỏ cuộc đời giả dối này và trở thành một tu sĩ...

                    Lão cất tiếng cười.

                    - Tại sao nội cười vậy?

                    - Không cười sao được, con? Ngay chính hôm đó, trong đám hội, ma quỉ đội lốt đàn bà dừng lại trước mặt ta. Mụ đó!

                    Không ngoái cổ lại, tay cái chỉ về đằng sau, chỉ bà lão lặng lẽ đi theo chúng tôi, lão nói:

                    - Ðừng nhìn mụ bây giờ, tởm lắm. Nhưng vào thời đó, mụ là một thiếu nữ nhí nhảnh, giẫy giụa như một con cá. “Người đẹp mi dài” họ gọi nàng như vậy, và nàng xứng đáng với cái tên đó, con mẹ ranh! Nhưng bây giờ lông mi của mụ đâu? Than ôi! Chúng rụng hết rồi còn đâu!

                    Ngay lúc đó, sau lưng chúng tôi, bà lão cằn nhằn như một con chó gắt gỏng bị xích. Nhưng bà lão không nói một lời nào.

                    - Kìa, tu viện kia rồi! Lão già vừa nói vừa giơ tay chỉ.

                    Bên bờ biển, nằm lọt thỏm giữa hai trái núi đá lớn, tu viện sáng lóa, trắng xóa một mầu. Ở giữa, mái tròn của giáo đường vừa quét vôi trắng lại, nhỏ và tròn trịa như một trái vú đàn bà. Xung quanh nhà thờ, có năm sáu phòng nhỏ cửa sơn xanh, trong sân ba cây trắc bá, và dọc theo tường, mấy cây lê gai lớn đơm hoa.

                    Chúng tôi rảo bước. Những bản thánh ca du dương lan truyền từ khuôn cửa sổ mở rộng của giáo đường, không khí mặn nồng ngào ngạt an-tức hương. Cửa ra vào giữa khung bán nguyệt, mở rộng ra cái sân sạch sẽ, thơm ngát, lót đá cuội đen và trắng. Tả hữu, dọc theo tường, có những dẫy bình mê-điệt, kinh-giới và hoắc-hương.

                    Thanh tĩnh làm sao! Dịu dàng làm sao! Mặt trời bây giờ đang lặn và những bức tường trắng có một mầu hồng.

                    n, tu viện sáng lóa, trắng xóa một mầu. Ở giữa, mái tròn của giáo đường vừa quét vôi trắng lại, nhỏ và tròn trịa như một trái vú đàn bà. Xung quanh nhà thờ, có năm sáu phòng nhỏ cửa sơn xanh, trong sân ba cây trắc bá, và dọc theo tường, mấy cây lê gai lớn đơm hoa.

                    Chúng tôi rảo bước. Những bản thánh ca du dương lan truyền từ khuôn cửa sổ mở rộng của giáo đường, không khí mặn nồng ngào ngạt an-tức hương. Cửa ra vào giữa khung bán nguyệt, mở rộng ra cái sân sạch sẽ, thơm ngát, lót đá cuội đen và trắng. Tả hữu, dọc theo tường, có những dẫy bình mê-điệt, kinh-giới và hoắc-hương.

                    Thanh tĩnh làm sao! Dịu dàng làm sao! Mặt trời bây giờ đang lặn và những bức tường trắng có một mầu hồng.

                    Kỳ 69



                    Tiểu giáo đường, ấm và khá tối bên trong, phảng phất mùi sáp. Ðàn ông và đàn bà di động trong đám khói hương và năm sáu nữ tu sĩ, trong những tấm áo đen bó chẽn, đang hát: “Ôi, Chúa Vô Cùng...” bằng giọng ngọt ngào, cao vút.

                    Trong khi hát chư vị thường quì xuống luôn và tiếng sột soạt của áo xống nghe như chim vỗ cánh bay.

                    Tôi không nghe tụng ca Ðức Mẹ Ðồng Trinh từ nhiều năm nay. Trong cuộc nổi loạn của tuổi thanh xuân, tôi đi qua nhà thờ với lòng khinh miệt và giận dữ. Tôi thuần hậu dần theo thời gian. Thỉnh thoảnh tôi còn đi dự những cuộc lễ nữa - lễ Giáng Sinh, Phục Sinh - và tôi sung sướng thấy đứa trẻ trong tôi lại hồi sinh. Lòng hăng hái thần bí ngày xưa sa đọa trở thành một khoái cảm thẩm mỹ. Dân man rợ tin rằng khi một nhạc cụ không còn được dùng cho những nghi thức tế tự, nó mất sức mạnh thần thánh và bắt đầu phát ra những âm thanh du dương. Cũng vậy, tôn giáo đã sa đọa trong tôi: nó đã trở thành nghệ thuật.

                    Tôi lùi vào một góc, tựa vào ghế xung quanh chỗ hát kinh mà những bàn tay tín đồ đã làm cho ngâm khúc thành Byzantium từ quá khứ xa xưa vọng về: “Xin chào! Những đỉnh cao không thể đạt tới của tâm hồn nhân loại. Xin chào! Ðáy sâu khôn dò ngay cả đối với mắt thiên thần! Xin chào! Vị hôn thê đồng trinh, ôi đóa hoa hồng không bao giờ phai nhạt...”

                    Và những vị nữ tu quì gối, đầu cúi xuống và áo lại kêu sột soạt như cánh chim.

                    Giây phút đi qua, tựa những thiên thần cánh thơm mùi an-tức-hương, cầm những bông huệ và ca ngợi nhan sắc Ðức Mẹ Mary. Mặt trời lặn, hoàng hôn xuống, nhẹ như tơ và xanh biếc. Tôi không biết chúng tôi vào trong sân cách nào, nơi tôi đứng một mình với Ðức Mẹ Bề Trên và hai nữ tu sĩ trẻ tuổi, dưới cây trắc bá lớn nhất. Một nữ tu sĩ sơ tu mang đến cho tôi một thìa mứt, nước lạnh và cà phê, và câu chuyện bình dị bắt đầu.

                    Chúng tôi nói về phép lạ của Ðức Mẹ Ðồng Trinh, về than non, về những con gà mái đang bắt đầu đẻ vì bây giờ đang là mùa Xuân, về dì Eudoxia bị bệnh động kinh và tiếp tục ngã xuống sân lát đá của giáo đường, giẫy giụa như một con cá, sùi bọt mép và xé rách quần áo của mình.

                    - Dì ấy ba mươi lăm tuổi, Mẹ Bề Trên vừa nói thêm vừa thở dài, tuổi quái ác, thời khó khăn! Cầu Ðức Mẹ Ðồng Trinh Khổ Nạn của chúng ta phò trợ và chữa lành cho dì ấy. Mươi mười lăm năm nữa, dì ấy sẽ khỏi.

                    - Mươi mười lăm năm... tôi sợ hãi lẩm bẩm.

                    - Mươi mười lăm năm nghĩa lý gì? Mẹ Bề Trên nghiêm khắc nói. Hãy nghĩ đến vĩnh cửu!

                    Tôi không trả lời. Tôi biết rằng vĩnh cửu là mỗi giây phút đang trôi qua. Tôi hôn bàn tay Mẹ Bề Trên - một bàn tay trắng mũm mĩm, phảng phất mùi trầm hương và bỏ đi.

                    Ðêm đã xuống. Hai ba con quạ vội vã bay về tổ; mấy con cú mèo ra khỏi những hốc cây để đi săn; sên, sâu, bọ, chuột đồng ra khỏi lòng đất để làm mồi cho những con cú.

                    Con rắn huyền bí ngậm đuôi khép tôi vào vòng của nó: trái đất hạ sinh và ăn tươi nuốt sống con cái nó như thế, rồi nó lại cho ra đời những đứa con khác và lại nuốt sống chúng như vậy.

                    Tôi nhìn xung quanh tôi. Trời đã hoàn toàn tối sẩm. Những người dân làng cuối cùng đã ra về hết, không ai trông thấy tôi, tôi cô đơn tuyệt đối. Tôi cởi giầy, và vùi chân xuống biển. Tôi lăn trên cát. Tôi cảm thấy cần tiếp xúc với đá, nước và không khí với tấm thân trần của tôi. Mẹ Bề Trên đã làm tôi nổi giận với cái “vĩnh cửu” của bà và tôi cảm thấy danh từ đó rơi trên tôi như một sợi dây thòng lọng bắt ngựa hoang. Tôi nhẩy lên một cái để trốn tránh. Tôi muốn cọ xát thân thể trần truồng của tôi với đất và biển, và cảm thấy chắc chắn rằng những sự vật yêu dấu phù du này có thực.

                    “Chỉ có một mình ngươi hiện hữu thôi, ôi Trần Gian! Tôi kêu lên trong tận cùng con người tôi. Và tôi là đứa con cuối cùng của ngươi, ta bú vú ngươi và không nhả. Ngươi cho ta sống một giây phút thôi, nhưng giây phút đó trở thành một cái vú và ta bú chẳng rời.”

                    Tôi rùng mình như thể suýt nữa tôi bị té nhào xuống cái chữ “vĩnh cửu” ăn thịt người đó. Tôi nhớ lại ngày xưa - bao giờ? Mới năm trước đây - tôi đã cúi xuống nhắm mắt, dang tay sẵn sàng lao mình vào đó.

                    Khi tôi học tới lớp năm trường làng, có một truyện thần tiên dùng làm bài tập đọc trong phần thứ hai cuốn sách vỡ lòng như sau:

                    Có một đứa trẻ bị ngã xuống giếng. Trong đó nó thấy một thành phố huyền diệu với những vườn hoa, một hồ mật, một núi bánh sữa và nhiều đồ chơi sặc sỡ. Tôi càng đánh vần, mỗi vần dường như càng đưa tôi đi sâu vào đô thị kỳ ảo đó. Thế rồi một buổi trưa sau khi đi học về, tôi chạy ra vườn, lao tới miệng giếng, dưới giàn nho, và tôi say đắm nhìn mặt nước đen phẳng lặng. Tôi tưởng như sắp trông thấy thành phố huyền diệu, nhà cửa, phố xá, trẻ em và giàn nho trĩu trái đến nơi. Tôi không kiềm chế được nữa; tôi chúi đầu xuống, vươn tay ra và đạp đất để nhào xuống. Nhưng ngay lúc đó mẹ tôi trông thấy. Mẹ tôi thét lên, chạy tới và vừa kịp ôm lấy ngang lưng tôi...

                    Khi còn là một đứa trẻ, suýt nữa tôi ngã xuống giếng. Tới tuổi trưởng thành, tôi suýt ngã xuống danh từ “vĩnh cửu,” và một số những danh từ khác nữa như “tình yêu,” “hy vọng,” “tổ quốc,” “Thượng Ðế.” Mỗi một chữ vượt qua, tôi có cảm tưởng thoát khỏi một nỗi nguy hiểm và tiến bộ thêm một bước. Nhưng không. Tôi chỉ thay đổi danh từ và gọi là giải thoát. Và đã hai năm nay, tôi bị treo trên mép bờ danh từ “Ðức Phật.”

                    Nhưng bây giờ, tôi cảm thấy chắc chắn rằng, nhờ Zorba, Ðức Phật sẽ là cái giếng cuối cùng, và sau đó tôi sẽ được giải thoát mãi mãi. Mãi mãi? Ðó là cái ta thường nói tới mỗi lần.

                    Tôi đứng phắt dậy. Tôi sung sướng từ đầu tới chân. Tôi cởi quần áo và nhào xuống biển. Sóng biển hân hoan đùa giỡn và tôi đùa giỡn với chúng. Cuối cùng, mệt lả, tôi lên bờ, phơi khô mình trong gió đêm, đoạn tôi bước những bước dài thoải mái, cảm thấy mình đã thoát khỏi một nỗi nguy hiểm lớn lao và bám chặt lấy vú Ðất Mẹ hơn bao giờ hết.

                    Kỳ 70



                    16



                    Vừa trông thấy bãi than bùn, tôi hốt nhiên đứng dừng lại: có ánh sáng trong lều. “Zorba hẳn đã trở về!' Tôi sung sướng nghĩ thầm.

                    Tôi sắp sửa chạy, nhưng tôi tự kiềm chế mình. “Ta phải che giấu nỗi vui mừng của ta. Ta phải có vẻ giận dữ và rầy la hắn. Ta sai hắn đi công chuyện khẩn cấp và hắn đã ném tiền qua cửa sổ, đeo mấy cô bán quán lẳng lơ và về chậm mười hai ngày. Ta phải làm ra vẻ vô cùng tức giận... Phải vậy mới được!”

                    Tôi chậm rãi bước để có đủ thời giờ tạo ra cơn giận dữ. Tôi cố gắng tức giận, cau mày, nắm tay, làm tất cả những cử chỉ mà một người giận dữ thường có, nhưng không thành công. Trái lại, khoảng cách càng thâu ngắn bao nhiêu, niềm hân hoan của tôi càng gia tăng bấy nhiêu.

                    Tôi rón rén đi về lều và nhìn qua khuôn cửa sổ nhỏ có ánh sáng. Zorba quì trước bếp than hồng và đang làm cà phê.

                    Xúc động, tôi kêu lên:

                    - Zorba!

                    Cửa mở toang ra. Zorba chân đất, mình trần, lao ra ngoài. Hắn vươn cổ ra, nhìn vào bóng tối, thấy tôi, hắn dang tay ra, nhưng rụt lại ngay và buông thõng xuống.

                    - Sung sướng lại được gặp ông, ông chủ! Hắn do dự nói, mặt thộn ra và bất động trước mặt tôi.

                    - Sung sướng bác cất công trở về đây, tôi mỉa mai. Ðừng lại gần tôi, bác nồng mùi xà phòng thơm.

                    - A! Nếu ông biết tôi kỳ cọ kỹ như thế nào, ông chủ, hắn khẽ nói. Tôi đã cạo hết lớp da trời đánh, khốn nạn trước khi trình diện ông! Tôi đã lấy đá kỳ mất một tiếng đồng hồ. Nhưng cái mùi mắc dịch đó... Tuy nhiên, cái mùi đó làm sao? Ðây đâu phải là lần thứ nhất. Sớm muộn gì nó cũng bay đi ngay đấy mà, dù muốn dù không.

                    - Ði vô, tôi nói, suýt nữa phá lên cười.

                    Chúng tôi đi vào lều. Lều ngát mùi dầu thơm, phấn, xà bông và đàn bà.

                    - Những cái của nợ gì thế kia? Tôi vừa nói vừa chỉ những cái xách tay, những cây xà bông thơm, bít tất, một cái dù mầu đỏ và một lọ nước hoa nhỏ xíu xếp trên mặt một cái rương.

                    - Quà tặng... Zorba nói nhỏ, cúi gầm mặt xuống.

                    - Quà tặng? Tôi vừa hỏi vừa cố lấy giọng tức giận, quà tặng hả?

                    - Quà tặng, ông chủ... cho mụ Bouboulina đáng thương. Xin ông đừng giận. Lễ Phục Sinh sắp tới rồi, mụ đáng thương đó dầu sao cũng là người...

                    Một lần nữa, tôi lại ngăn được mình khỏi bật cười.

                    - Cái quan trọng nhất thì bác lại không đem về... Tôi nói.

                    - Cái gì?

                    - Những vòng hoa đám cưới chứ còn gì nữa!

                    Tôi kể cho hắn nghe câu chuyện bịa đặt tôi đánh lừa mụ ngư nữ già si tình.

                    Zorba gãi đầu và nghĩ ngợi một lát đoạn nói:

                    - Lẽ ra ông không nên đùa cợt như vậy, ông chủ, xin ông hãy thứ lỗi cho. Ðùa cợt kiểu đó, ông chủ... Ðàn bà là một sinh vật yếu đuối, mỏng manh, tôi phải nói với ông điều đó bao nhiêu lần nữa? Họ như cái bình sứ, phải nâng niu hết sức cẩn thận.

                    Tôi cảm thấy xấu hổ. Tôi cũng hối hận, nhưng quá muộn rồi. Tôi lãng sang chuyện khác:

                    - Thế còn dây cáp đâu? Tôi hỏi. Rồi dụng cụ đâu?

                    - Tôi mang về tất cả, không thiếu một thứ gì, ông đừng lo! “Cỏ mọc đầy đồng bò nào ăn cho hết.” Ðường dây sắt treo, Lola, Bouboulina - đâu vào đấy cả!

                    Hắn nhắc briki (*) khỏi bếp, rót đầy tách tôi, trao cho tôi vài chiếc jumbal (**) vừng hắn mang về và halva (***) mật mà hắn biết tôi thích.

                    Tôi làm quà cho ông một hộp halva lớn! Hắn dịu dàng nói. Ông thấy không, tôi đâu có quên ông. Này, tôi còn mang về cả một bao đậu phộng nhỏ cho con két nữa. Tôi không quên ai hết. Ðầu óc tôi cũng căn cơ lắm chứ, ông chủ!

                    Tôi ngồi bệt xuống đất ăn kẹo vừng, halva, uống cà phê. Zorba nhấm nháp cà phê của hắn, hút thuốc, nhìn tôi và đôi mắt hắn mê hoặc tôi như cặp mắt rắn.

                    - Bác đã giải quyết xong vấn đề dầy vò bác chưa, bác du đãng già của tôi? Tôi ngọt ngào hỏi hắn.

                    - Vấn đề nào, ông chủ?

                    - Ðàn bà có phải là một con người không?

                    - Ô, là là! Xong rồi! Zorba vừa trả lời vừa múa tay. Ðàn bà cũng là một con người, một con người như chúng ta - có điều tồi tệ hơn! Khi họ thấy túi tiền của chúng ta, mắt họ tối lại, đầu óc đảo điên. Họ bám riết lấy chúng ta, bán rẻ tự do và sung sướng bán rẻ tự do, vì, trong đầu óc họ, túi tiền chói lòa. Nhưng chẳng bao lâu... Thôi, dẹp tất cả những chuyện đó đi, ông chủ!

                    Hắn đứng dậy, ném điếu thuốc qua cửa sổ.

                    - Nào, bây giờ nói chuyện đàn ông, hắn nói tiếp. Tuần Thánh sắp tới, chúng ta đã có dây cáp, đã đến lúc lên tu viện kiếm mấy con heo mập ký giấy tờ thầu rừng... trước khi bọn họ thấy đường dây và ngốt lên, ông hiểu ý tôi? Thời gian trôi qua, ông chủ, bây giờ không phải là lúc ngồi đó mà làm biếng thiu người ra nữa, chúng ta bắt đầu vơ lại tiền là vừa... phải bắt đầu chất gỗ lên thuyền để thu lại số tiền đã tiêu đi... Cuộc du lịch đến Candia này tốn một số tiền khá lớn. Ông thấy không, ma quỉ...



                    (*) Bánh pha cà phê hình nón.

                    (**) Bánh hay kẹo trái cây.

                    (***) Kẹo nấu bằng dầu vừng và đường. - C.W.

                    Comment


                    • #11
                      Alexis Zorba

                      Kỳ 71



                      Hắn im bặt. Tôi thấy thương hại hắn. Hắn giống như một đứa trẻ, sau khi làm những việc rồ dại, không biết chữa lại cách nào nữa, trái tim thơ ngây run lên như phiến lá.

                      “Xấu hổ chưa, tôi tự nhủ, sao nỡ để một tâm hồn run lên vì sợ hãi? Còn có bao giờ tìm thấy được ở nơi đâu một Zorba khác nữa? Ðứng lên, cầm lấy miếng bọt biển và xóa tất cả đi!”

                      - Zorba! Tôi kêu lên. Ðể yên ma quỉ đấy, chúng ta không cần nó! Cái gì đã qua, không nên nhắc tới. Lấy cây santuri xuống đi!

                      Hắn lại mở vòng tay ra như muốn ôm tôi. Nhưng hắn từ từ khép lại, do dự.

                      Hắn nhảy một bước tới bên vách. Hắn kiễng chân lên và gỡ cây santuri xuống. Lúc hắn lại gần ánh sáng ngọn đèn dầu, tôi nhìn tóc hắn: Tóc đen như mun.

                      - Kìa, tóc tai làm sao thế, gã ba que kia? Lấy ở đâu ra vậy.

                      Zorba phá lên cười.

                      - Tôi nhuộm đấy, ông chủ. Ðừng hoảng hốt... tôi nhuộm tóc, quân phản bội.

                      - Tại sao?

                      - Vì tự ái chứ còn sao nữa! Một hôm tôi đang dạo chơi với Lola, nắm cánh tay nàng. Không phải nắm... đây, như thế này, chỉ cầm mấy đầu ngón tay thôi! Và một thằng lỏi tì láu lỉnh, lớn không bằng hạt mít, làm chúng tôi xấu hổ: “Ê! Lão già, thằng mất dạy đó la lên. Ê, lão già, lão dẫn cháu gái đi đâu đó?”

                      “Chắc ông cũng thấy, Lola xấu hổ lắm, tôi cũng vậy. Và để nàng khỏi xấu hổ vì tôi, ngay tối hôm đó tôi tới một tiệm hớt tóc nhuộm đen mái tóc luôn”.

                      Tôi phì cười. Zorba nghiêm trang nhìn tôi:

                      - Ông thấy điều đó tức cười lắm à? Ðược ông chờ đợi một chút sẽ thấy con người là một con vật kỳ cục đến mức nào! Từ hôm đó, tôi trở thành một con người khác. Ông tưởng tóc tôi đen thật và chính tôi cũng tưởng vậy chứ - người ta rất dễ quên cái gì không thích hợp với mình, ông thấy không - và tôi xin thề với ông, tôi thấy khỏe hơn trước. Lola cũng nhận thấy điều đó. Ông có nhớ trước kia tôi thường bị đau nhức ở lưng? Thế mà bây giờ hết rồi đó! Khỏi hẳn rồi. Dĩ nhiên ông không tin tôi. Mấy cuốn sách nhảm của ông đâu có viết những điều như thế.

                      Hắn cười chế giễu, nhưng hối hận ngay.

                      - Xin lỗi ông chủ... Cuốn sách duy nhất mà tôi đọc trong đời tôi là cuốn Sinh Bá Nhà Hàng Hải, và tất cả lợi ích mà tôi rút ra được từ cuốn sách đó...

                      Hắn gỡ cây santuri, dịu dàng, thong thả lấy ra khỏi bao.

                      - Ta ra ngoài, hắn nói. Cây santuri không được thoải mái trong bốn bức vách. Nó là một con thú man rợ, nó cần khoảng trống.

                      Chúng tôi đi ra. Sao lung linh. Giải Ngân Hà vắt ngang trời. Biển sôi sục.

                      - Khi gặp cơn khốn đốn, chúng ta phải vui chơi cho thỏa chí bình sinh. Sao! Cảnh khốn cùng tưởng ta đầu hàng nó chăng? Lại đây santuri!

                      - Một điệu Mecedonia quê hương bác, Zorba, tôi nói.

                      - Một điệu Crete của quê hương ông! Zorba nói. Tôi sẽ hát một ca khúc tôi học được ở Candia. Cuộc đời tôi thay đổi từ khi biết bài ca đó.

                      Hắn suy nghĩ một lát:

                      - Không, nó không thay đổi, hắn nói, có điều bây giờ tôi biết rằng tôi có lý.

                      Hắn đặt những ngón tay to lớn lên cây santuri và vươn cổ ra. Giọng ca man rợ, khàn khàn, đau khổ của hắn cất lên:

                      Khi bạn đã quyết chí rồi, hãy tiến lên đừng sợ hãi! Nhìn lại đằng sau, ích lợi chi đâu?

                      Thả lỏng dây cương cho tuổi trẻ bạn, đừng sắp đặt nó, hãy can trường, đừng hối tiếc chi!

                      Những nỗi lo âu tan biến, những chán chường cỏ rả tầm thường tiêu tan, tâm hồn vươn tới đỉnh cao của nó. Lola, than non, đường sắt treo, “vĩnh cửu”, những ưu tư lớn nhỏ, tất cả trở thành một đám khói xanh tan trong không gian, và chỉ còn lại một con tim thép, tâm hồn con người ca hát.

                      - Tôi tặng bác tất cả đó, Zorba! Tôi kêu lên khi bài hát kiêu hùng vừa dứt. Tất cả những gì bác làm - cô bán hàng, tóc nhuộm, tiền bác tiêu đi - tất cả là của bác, tất cả. Hát nữa đi!

                      Hắn lại vươn cái cổ ra:

                      Can đảm lên! Mạo hiểm đi, muốn ra sao thì ra!

                      Một thành hai bại xá gì, bạn ơi!

                      Một số công nhân ngủ cạnh mỏ than nghe mấy tiếng hát. Họ đứng dậy, len lén chạy xuống và ngồi chồm hổm xung quanh chúng tôi. Họ nghe thấy những điệu nhạc ưa chuộng và cảm thấy ngứa ngáy như kiến bò trong chân. Và đột nhiên không thể kềm chế mình lâu hơn nữa, họ lao ra khỏi bóng tối, mình trần trùng trục, đầu bù tóc rối, quần cụt rộng thùng thình. Họ quay vòng tròn xung quanh Zorba và cây santuri và bắt đầu nhảy nhót trên bãi biển đá sỏi.

                      Xúc động, tôi ngắm họ trong yên lặng.

                      Tôi tự nhủ: “Ðây chính là nguồn mạch đích thực ta tìm kiếm. Ta không muốn mạch mỏ nào khác”.




                      Kỳ 72



                      Sáng hôm sau, trước bình minh, đường hầm vang lên những tiếng cuốc và tiếng Zorba la hét. Thợ thuyền làm việc một cách hăng hái. Chỉ có một mình Zorba mới có thể lôi cuốn họ như vậy. Với hắn, công việc trở thành rượu, bài ca, tình yêu và họ say sưa.

                      Ðất trở nên sống động trong tay hắn. Ðá, than, gỗ, thợ thuyền chấp nhận nhịp điệu của hắn, một cuộc chiến tranh nổ tung trong hầm mỏ, dưới ánh sáng trắng của đèn đất và Zorba đi tiên phong, đánh giáp lá cà. Hắn đặt tên cho mỗi một đường hầm và mỗi mạch mỏ, hắn cho những sức mạnh vô hình và một khuôn mặt và từ lúc đó, chúng khó mà thoát khỏi tay hắn.

                      “Khi tôi biết đường đó là đường hầm Canavaro (hắn thường đặt tên đường hầm thứ nhất như vậy) tôi yên tâm ngay. Tôi biết rõ tên nó, nó không dám xấc xược chơi xấu tôi. Không còn là gì hơn. “Mẹ Bề Trên, “Cô Vòng Kiềng”, “Nước Ðái”. Tôi biết tất cả, thật đấy, biết tên từng đường hầm một”.

                      Hôm đó tôi lẻn vào đường hầm mà hắn không thấy.

                      - Cố lên! Cố lên chút nữa! Hắn la bọn thợ, như hắn vẫn thường làm khi hăng hái. Tiến tới! Các bạn, chúng ta sẽ thắng ngọn núi! Chúng ta là người, phải không? Ðó là những con mãnh thú! Thượng Ðế cũng phải hoảng sợ khi nhìn thấy chúng ta. Các bạn, dân Crete, tôi, Macedonia, chúng ta sẽ thắng ngọn núi chứ không phải nó sẽ thắng chúng ta! Chúng ta đã thắng Thổ Nhĩ Kỳ, có phải thế không? Vậy thì ngọn núi hạt tiêu này đối với chúng ta nghĩa lý gì? Tiến lên nào!

                      Một người nào đó chạy tới Zorba. Dưới ánh sáng đèn đất, tôi nhận ra khuôn mặt gầy ốm xanh xao của Mimiko.

                      - Zorba, gã gọi bằng cái giọng lắp bắp của gã, Zorba...

                      Zorba quay lại, liếc mắt thấy Mimiko và hắn hiểu ngay chuyện gì. Hắn giơ nắm tay to lớn lên:

                      - Cút đi chỗ khác! Hắn la. Chết bây giờ!

                      - Bà sai tôi đến... gã ngốc nghếch run run nói.

                      - Cút đi chỗ khác, nghe rõ chưa? Người ta đang làm việc đây!

                      Mimiki vắt giò lên cổ chạy. Zorba tức giận nhổ bọt.

                      - Ban ngày là của công việc. Ban ngày là một người đàn ông. Ban đêm là để chơi đùa. Ðêm là một người đàn bà. Không được lẫn lộn!

                      Ngay lúc đó tôi tiến lên.

                      - Trưa rồi các bạn. Ðã đến giờ nghỉ và dùng bữa.

                      Zorba quay lại, nhìn thấy tôi, và cau mày.

                      - Xin lỗi ông chủ, để mặc chúng tôi. Ông cứ đi dùng bữa trưa đi. Chúng tôi đã mất mười hai ngày, bây giờ phải làm bù lại. Ông ăn ngon nhé!

                      Tôi ra khỏi đường hầm và đi xuống biển. Tôi giở cuốn sách mà tôi mang theo. Tôi đói, nhưng tôi quên cả đói khát “Trầm tư cũng là một cái mỏ, tôi nghĩ, tiến tới!” Và tôi lao xuống những đường hầm lớn của trí óc.

                      Một cuốn sách đáng sợ mô tả những ngọn núi tuyết phủ ở Tây Tạng, những tu viện huyền bí, những tu sĩ lặng lẽ trong tấm y mầu khương hoàng, tập trung ý chí, bắt thanh khí mặc những hình thể họ muốn.

                      Trên những đỉnh cao, không gian đầy quỉ thần. Tiếng lao xao phù phiếm của thế tục không lên tới được trên ấy. Ðại khổ hạnh sư nửa đêm dẫn chúng đệ tử, từ mười sáu đến mười tám tuổi tới một cái hồ đóng băng trên núi. Họ cởi quần áo, đập vỡ băng, ném quần áo vào nước giá lạnh, mặc lại và để quần áo khô trên da thịt. Rồi họ lại nhào quần áo vào nước và hong khô chúng trên thân thể. Họ làm như vậy liên tiếp bảy lần. Sau đó họ trở về tu viện để công phu sáng.

                      Họ trèo lên một đỉnh núi cao từ năm tới sáu ngàn bộ. Họ ngồi lặng lẽ, hít thở thẳm sâu, đều đặn. Họ cởi trần nhưng không cảm thấy lạnh. Họ cầm một cái ly nước đá trong lòng bàn tay, nhìn cái ly, tập trung tất cả sức mạnh trên nước băng giá và nước sôi sục. Ðoạn họ pha trà.

                      Ðại khổ hạnh sư quây quần đệ tử xung quanh và nói:

                      “Bất hạnh thay cho kẻ nào không có trong mình nguồn hoan hỷ!”

                      “Bất hạnh thay cho kẻ nào muốn làm vui lòng người khác!”

                      “Bất hạnh thay cho kẻ nào không cảm thấy rằng kiếp này và kiếp sau chỉ là một!”

                      Ðêm đã xuống, tôi không còn nhìn thấy gì để đọc. Tôi gấp sách và nhìn biển khơi. “Ta phải giải thoát khỏi những bóng ma này, tôi nghĩ, những Ðức Phật, những Ðức Chúa, những Tổ Quốc, những Tư Tưởng... Bất hạnh thay cho kẻ nào không thể giải thoát khỏi những Ðức Phật, những Ðức Chúa, những Tổ Quốc, những Tư Tưởng!”

                      Biển thình lình trở nên đen thẫm. Vầng trăng non lặn mau. Từ những mảnh vườn xa vẳng tiếng chó tru ai oán và toàn thể khe suối sủa vọng lại.

                      Zorba hiện ra lem luốc vấy bùn; áo chemise tơi tả. Hắn ngồi xổm cạnh tôi.

                      - Hôm nay được lắm, hắn vui vẻ nói, làm được khối việc đáng kể.

                      Tôi nghe thấy những tiếng nói của Zorba nhưng không hiểu rõ ý nghĩa. Tâm trí tôi hãy còn ở trên những triền dốc huyền bí xa xôi và nguy hiểm.

                      - Ông đang nghĩ gì đó, ông chủ? Tâm trí ông để ở đâu đâu.

                      Tôi thu hồi tâm trí, quay lại. Tôi nhìn người bạn đường của tôi, lắc đầu.

                      - Zorba, bác tưởng mình là một Sinh Bá nhà Hàng Hải ghê gớm, và bác làm tàng vì đã giang hồ phiêu bạt đôi nơi. Nhưng bác không thấy gì hết, không thấy gì hết. Không thấy tí gì, thật đáng thương! Cả tôi cũng thế. Thế giới bao la hơn chúng ta tưởng nhiều. Chúng ta du lịch, qua rừng, qua biển, tuy nhiên chúng ta vẫn chưa thò mặt ra khỏi xó nhà.

                      Kỳ 73



                      Zorba bỉu môi, không nói gì cả. Hắn chỉ gừ gừ như một con chó trung thành khi bị chủ nhà đánh. Tôi nói tiếp:

                      - Trên thế giới có những ngọn núi cao vời, bát ngát, đầy tu viện. Và trong những tịnh xá ấy có những tu sĩ áo vàng sống. Họ ngồi kiết già một tháng, sáu tháng, và chỉ quán tưởng tới một điều và điều duy nhất mà thôi. Một điều duy nhất thôi, bác nghe rõ chưa? Không hai, một thôi! Họ không nghĩ về đàn bà hay về than non như chúng ta, hay về sách vở và về than non: Họ tập trung tinh thần trên một và cùng một vật thôi, và họ tạo ra phép lạ. Phép lạ thường xảy ra như vậy. Bác thấy gì khi bác để một cái kính lúp ngoài mặt trời và hội tụ tất cả tia sáng trên một điểm độc nhất Zorba? Ðiểm đó chẳng bao lâu bắt lửa ngay. Tại sao? Bởi vì sức mạnh của mặt trời không bị tản mát, nó được hội tụ tất cả trên một điểm duy nhất đó. Tinh thần con người cũng vậy. Người ta tạo ra phép lạ bằng cách tập trung tinh thần trên một điều duy nhất. Bác hiểu không, Zorba?

                      Zorba thở một cách nặng nhọc. Lát sau hắn nhúc nhích như muốn bỏ chạy. Nhưng hắn tự kềm chế mình.

                      - Ông nói tiếp đi, lẩm bẩm bằng một giọng tắc nghẹn.

                      Nhưng rồi hắn đứng phắt dậy, ngay ngắn.

                      - Ông im đi! Im đi! Hắn la. Tại sao ông nói với tôi điều đó, ông chủ? Tại sao ông đầu độc tâm hồn tôi? Tôi đang yên lành ở đây, tại sao ông lại làm cho tôi bối rối bất an? Tôi đói. Thượng Ðế hay ma quỉ (trời đánh tôi nếu tôi thấy sự khác biệt giữa Thượng Ðế và ma quỉ) quẳng cho tôi một khúc xương, và tôi gặm. Tôi vừa vẫy đuôi vừa kêu: “Cám ơn! Cám ơn!” Bây giờ...

                      Hắn giậm chân, quay đi, làm một cử động như muốn trở về lều, nhưng hắn vẫn còn sôi máu. Hắn ngừng lại.

                      - Hừ! Khúc xương khốn nạn y ném cho tôi, tên thượng đế - ma quỉ đó! Hắn gầm lên. Một mụ ca kỹ già bẩn thỉu hết thời!

                      Hắn vốc một nắm sỏi và liệng xuống biển.

                      - Nhưng y là ai, y là ai, tên ném cho chúng ta những khúc xương đó?

                      Hắn chờ một lát và hắn bực tức khi không thấy câu đáp.

                      - Ông không nói gì sao, ông chủ? Hắn la lớn. Nếu ông biết, nói cho tôi hay để tôi biết tên y. Ông đừng lo ngại gì hết, tôi sẽ săn sóc y cẩn thận! Nhưng nếu lại ít hy vọng như vậy thì tôi biết đi về ngả nào bây giờ? Hỏng bét cả!

                      - Tôi đói rồi, tôi nói. Về làm bếp đi là vừa. Ăn cái đã!

                      - Chúng ta không thể nhịn đói một tối được sao, ông chủ? Tôi có một ông chú tu sĩ, ngày thường ông chỉ dùng muối với nước lã. Chủ Nhật và ngày lễ lớn, ông dùng thêm một chút cám. Vậy mà ông sống tới một trăm hai chục tuổi.

                      - Ông ấy sống tới một trăm hai chục tuổi, Zorba, bởi vì ông có đức tin. Ông ta đã tìm thấy Thượng Ðế và không còn lo lắng gì nữa. Nhưng chúng ta không có Thượng Ðế nào để nuôi chúng ta, Zorba, bởi vậy bác hãy nhóm lửa đi, chúng ta có mấy con cá trác. Nấu một nồi xúp nóng, đặc, với thật nhiều hành và hồ tiêu vào, như chúng ta vẫn thích. Sau đó sẽ thấy.

                      - Thấy gì? Zorba tức tối hỏi. Vừa khi no bụng một cái là chúng ta sẽ quên hết tất cả những điều đó.

                      - Ðó chính là điều tôi muốn! Ðó là giá trị của thực phẩm, Zorba. Thôi, đi đi, nấu một nồi xúp cá thật ngon, nếu không đầu chúng ta nổ tung bây giờ!

                      Zorba vẫn không nhúc nhích. Hắn đứng yên chăm chú ngó tôi.

                      - Này, ông chủ, tôi có điều muốn nói với ông. Tôi biết ông định làm gì rồi. Khi ông đang nói với tôi, thình lình tôi thấy rõ những dự định của ông nhanh như chớp.

                      - Tôi định làm gì, Zorba? Tôi tò mò hỏi.

                      - Ông muốn xây một tu viện chứ còn gì nữa! Thay vì tu sĩ, ông qui tụ một vài ông cạo giấy như các hạ, tối ngày bôi bác nguệch ngoạc. Rồi, giống như mấy ông thánh người ta thấy trong những bức tranh cổ, từ miệng các ngài vọt ra những băng giấy in chữ. Tôi đoán có đúng không?

                      Tôi cúi đầu, buồn bã. Những giấc mơ xưa của tuổi trẻ, đôi cánh rộng đã rụng hết lông - những ước vọng ngây thơ, bao dung, cao nhã... Thiết lập một đoàn thể trí thức, khép mình trong đó, một nhóm chừng mươi mười bạn thân - nhạc sĩ, họa sĩ, thi sĩ... suốt ngày làm việc, chỉ gặp nhau ban đêm, ăn uống, ca hát, đọc sách chung với nhau, bàn luận những vấn đề lớn của nhân loại, đánh đổ những giải đáp truyền thống. Tôi đã soạn thảo những nội quy của đoàn thể. Tôi còn tìm thấy luôn cả trụ sở, ở Thánh-John-Liệp-Hộ, tại một ngọn đèo của rặng Hymettus...

                      - Tôi đoán đúng quá! Zorba thích thú la lên khi thấy tôi vẫn im lặng.

                      - Ðược rồi, lúc bấy giờ con sẽ xin ngài một đặc ân, thưa đức tu viện trưởng: Trong cái tu viện đó, xin ngài cho con chân gác cửa để con có thể buôn lậu và thỉnh thoảng đem vào một vài của lạ: đàn bà, đàn mandoline, bình rượu raki, lợn sữa quay... để ngài đừng phí hoài cuộc đời trong những câu chuyện tào lao!



                      Kỳ 74



                      Hắn cười to và hăng hái rảo bước về lều. Tôi chạy theo hắn. Hắn làm cá không hé môi trong khi tôi khuân củi và nhóm bếp. Xúp nấu xong, chúng tôi lấy muỗng và bắt đầu ngay từ trong nồi.

                      Cả hai chúng tôi không ai nói gì cả. Chúng tôi ăn ngấu nghiến: Cả ngày chúng tôi chưa có gì dính răng. Chúng tôi uống rượu và tinh thần sảng khoái. Bây giờ Zorba mới mở miệng:

                      - Bây giờ mà thấy mụ Bouboulina đến đây thì vui biết mấy, ông chủ nhỉ! Chỉ còn thiếu có mụ thôi. Mụ không có chút giá trị gì hết. Tuy nhiên ông cũng biết đó, ông chủ, tôi mong nhớ mụ quá, ma quỉ bắt mụ!

                      - Thế bây giờ bác không hỏi ai đã ném cho bác khúc xương đặc biệt đó à?

                      - Ông đếm xỉa đến điều đó làm chi, ông chủ? Nó tựa như một thứ cỏ nội hoa hèn ấy mà. Hãy gậm lấy khúc xương và đừng thắc mắc bàn tay nào đã ném cho mình khúc xương ấy. Nó có ngon không? Còn dính chút thịt nào trên đó không? Ðó là tất cả vấn đề cần đặt ra. Kỳ dư...

                      - Thực phẩm đã hoàn thành cái phép lạ kỳ diệu của nó! Tôi vừa nói vừa vỗ vai Zorba. Thân thể đói khát đã lắng dịu! Thế rồi tâm hồn tra hỏi cũng lắng xuống theo. Lấy cây santuri xuống đây!

                      Nhưng ngay lúc Zorba đứng dậy, chúng tôi nghe thấy những bước chân nhỏ vội vàng và đè nặng trên sỏi. Hai lỗ mũi đầy lông của Zorba hấp hiu.

                      - Vừa nói tới ma là quỉ tới liền! Hắn vừa nói khẽ vừa vỗ đánh đét một cái vào đùi. Mụ đến đó! Con chó cái đã đánh hơi thấy mùi Zorba trong không khí và đã dẫn xác đến đó.

                      - Tôi đi đây, tôi vừa nói vừa đứng lên. Tôi chán chuyện đó lắm. Tôi ra ngoài đi dạo một vòng. Muốn làm gì thì làm!

                      - Ngủ ngon, ông chủ!

                      - Ðừng quên nhé, Zorba. Bác đã hứa lấy mụ rồi đấy. Ðừng khiến tôi trở thành một kẻ nói dối.

                      Zorba thở dài.

                      - Lấy vợ nữa ư, ông chủ? Tôi ngán đến tận mang tai rồi!

                      Mùi xà phòng thơm lại gần thêm.

                      - Cố lên Zorba!

                      Tôi vội vã ra khỏi lều. Bên ngoài, tôi đã nghe thấy hơi thở hổn hển của mụ ngư nữ già.



                      17



                      Sáng hôm sau, từ mờ sáng, tiếng nói của Zorba đã đánh thức tôi dậy.

                      - Mới bảnh mắt ra mà đã có chuyện gì vậy? Tại sao bác la hét thế?

                      - Không có gì nghiêm trọng, ông chủ, hắn vừa trả lời vừa nhét đồ ăn vào túi dết. Tôi đã dắt về hai con la, ông dậy đi, chúng ta tới tu viện ký giấy tờ để đặt đường sắt treo. Chỉ có một cái làm con sư tử sợ: Ðó là rận. Những con rận sẽ hút hết máu mủ chúng ta, ông chủ.

                      - Tại sao bác lại coi mụ Bouboulina đáng thương như một con rận? Tôi vừa cười vừa nói.

                      Zorba giả điếc.

                      - Ði thôi, trước khi mặt trời lên quá cao.

                      Tôi rất sung sướng được leo núi và ngửi mùi thông. Chúng tôi leo lên lưng những con vật của chúng tôi và bắt đầu leo dốc. Chúng tôi dừng lại một lát ở mỏ để Zorba cắt đặt công việc cho thợ cuốc hầm “Mẹ Bề Trên”, đào rãnh trong đường hầm “Nước Ðái” để tháo nước và dọn sạch “Canavaro”.

                      Ngày rực rỡ như một viên kim cương đẹp nước. Càng lên cao, tinh thần chúng tôi càng trở nên tinh khiết và hứng khởi. Một lần nữa, tôi lại cảm thấy ảnh hưởng của không khí trong sạch, dễ thở và chân trời bao la trên tâm hồn. Con người cho rằng tâm hồn cũng là một con vật có phổi và lỗ mũi, nó cần nhiều dưỡng khí và nó chết ngộp trong bụi bậm hay giữa nhiều hơi thở hôi hám.

                      Mặt trời lên cao khi chúng tôi vào đến rừng thông. Không khí phảng phất mùi mật ong, gió thổi trên đầu chúng tôi, ào ào như sóng biển. Trong cuộc hành trình, Zorba quan sát độ dốc của núi. Trong trí tưởng tượng, vài thước một hắn lại trồng một cây cột, và khi ngước mắt lên, hắn đã trông thấy dây cáp sáng lòa dưới ánh mặt trời và chạy thẳng cho tới bờ biển. Treo vào dây cáp, những thân cây đã bị đốn vừa lướt đi vừa rít lên như tên bắn.

                      Hắn xoa tay vào nhau nói:

                      - Tuyệt diệu! Ðây sẽ là một mỏ vàng! Chẳng bao lâu nữa chúng ta sẽ ngồi trên đống vàng mười và có thể thực hiện tất cả những việc gì chúng ta đã nói.

                      Tôi ngạc nhiên nhìn hắn.

                      - Ô kìa, ông quên hết cả rồi sao? Trước khi xây tu viện, chúng ta sẽ trèo lên một ngọn núi cao. Ông gọi là núi gì nhỉ? Thèbes phải không?

                      - Tây Tạng, Zorba, Tây Tạng. Nhưng chỉ có hai chúng ta thôi. Bác không thể mang đàn bà đến đó được đâu.

                      - Ai nói chuyện đem đàn bà tới? Nhưng dù sao những kẻ đáng thương đó rất có ích, vì thế đừng nói xấu họ; rất có ích, khi một người đàn ông không có một công việc đàn ông để làm như khai mỏ than, tấn công những thành phố hay nói chuyện với Thượng Ðế. Trong trường hợp đó hắn còn nói có việc gì để làm để khỏi chết? Hắn uống rượu, chơi súc sắc, vuốt ve đàn bà... và hắn chờ đợi. Hắn chờ thời - nếu thời cơ đến.



                      Kỳ 75



                      Hắn im lặng một lát.

                      - Nếu thời cơ đến! Hắn tức tối nhắc lại, vì có thể nó sẽ không bao giờ đến cả.

                      Và một lát sau:

                      - Nó không thể tiếp tục thế này mãi được, ông chủ; hoặc là thế giới sẽ phải nhỏ đi hoặc là tôi sẽ phải vĩ đại hơn lên. Nếu không tôi hỏng mất.

                      Một tu sĩ hiện ra giữa rặng thông, tóc đỏ và nước da vàng, tay áo xắn lên, đội một cái mũ len tròn dệt lấy ở nhà trên đầu. Ông ta cầm một cây sắt, vừa đập xuống đất vừa xoạc cẳng bước. Khi nhìn thấy chúng tôi, ông ta ngừng lại và nhấc cây gậy lên:

                      - Các ông đi đâu? Ông ta hỏi.

                      - Tới tu viện, Zorba đáp. Chúng tôi tới cầu nguyện.

                      - Quay về đi, giáo đồ Cơ Ðốc Giáo! Tu sĩ đó la lớn, cặp mắt trong xanh của ông ta đỏ ngầu lên khi ông ta nói. Quay về đi, vì lợi ích của các ông tôi khuyên như vậy. Ðó không phải là vườn cây ăn trái của Ðức Mẹ Ðồng Trinh đâu, đó là vườn cây của Quỉ. Nghèo khó, khiêm nhượng, thanh khiết... Sự quang vinh của tu sĩ như người ta nói! Hi! Hi! ! Hi! Ði về đi, tôi khuyên các ông. Tiền bạc, kiêu căng, trai tân! Ðó là Tam Vị Nhất Thể thiêng liêng của họ!

                      - Gã này là một tên kỳ cục, ông chủ, Zorba thích thú nói thầm với tôi.

                      Hắn quay sang gã:

                      - Sư huynh tên chi? Và sư huynh từ đâu tới đây?

                      - Tôi tên Zaharia. Tôi khăn gói ra đi đây! Ði luôn! Tôi không thể chịu đựng lâu hơn nữa! Cho tôi hân hạnh được biết quí danh, đồng bào.

                      - Canavaro.

                      - Tôi không thể chịu đựng lâu hơn nữa, bạn Canavaro. Suốt đêm Chúa rên rỉ và ngăn không cho tôi ngủ. Và tôi rên rỉ với Ngài. Thế rồi lão tu viện trưởng - cầu cho lão bị quay chín trong lửa Ðịa Ngục! - sáng sớm hôm nay cho gọi tôi lên, lão nói: “Này, Zaharia, không để cho các sư huynh ngủ sao? Tôi sắp phải đuổi thầy. - Tôi không để cho họ ngủ ư? Tôi nói, tôi hay Chúa? Chính Chúa rên rỉ đó!”

                      “Thế rồi lão giơ thánh giá lên, lão Quỉ Vương phản Chúa đó, và, này nhìn đây!”

                      Gã bỏ mũ trùm đầu tu sĩ ra và cho thấy một vũng máu đã đóng cục trong tóc.

                      - Thế là tôi rũ áo đi liền.

                      - Trở lại tu viện với chúng tôi, Zorba nói. Tôi sẽ dàn xếp với tu viện trưởng. Ði, bạn có thể đi cùng với chúng tôi và chỉ đường cho chúng tôi. Thật đúng là trời khiến bạn đến đó.

                      Gã thầy tu suy nghĩ một lát. Mắt gã sáng lên. Cuối cùng gã hỏi:

                      - Các ông sẽ thuê tôi cái gì?

                      - Bạn muốn gì?

                      - Một ký cá thu muối và một chai rượu mạnh.

                      Zorba trố mắt nhìn gã:

                      - Phải chăng thỉnh thoảng bạn có một con quỉ nào đó trong bạn Zaharia?

                      Gã thầy tu giật nẩy mình:

                      - Sao bạn biết rõ vậy?

                      - Tôi từ núi Athos tới, Zorba trả lời. Tôi biết sơ sơ về điều đó!

                      Gã thầy tu cúi đầu khẽ đáp:

                      - Vâng, tôi có con quỉ trong tôi.

                      - Và nó muốn cá thu muối và rượu mạnh, đúng không?

                      - Vâng, con quỉ bị đầy địa ngục ba lần ấy!

                      - Thôi, được rồi! Thế nó có hút nữa không?

                      Zorba ném cho gã một điếu thuốc và gã thầy tu vội vàng vồ lấy.

                      - Nó hút, vâng, nó hút, đồ mắc dịch!

                      Và gã móc túi lấy ra một hòn đá lửa và một cái bấc, châm điếu thuốc và rít đến tận đáy phổi.

                      - Nhân danh Chúa tôi! Gã nói.

                      Gã nhấc cây gậy lên, quay đầu lại và đi mở đường.

                      - Con quỉ của bạn tên nó là? Zorba vừa hỏi vừa nháy tôi.

                      - Joseph! Zaharia trả lời không quay lại.

                      Tôi chẳng thích đi cùng với gã thầy tu nửa điên nửa khùng này chút nào. Một tâm trí bệnh hoạn cũng như một linh hồn bệnh hoạn khiến tôi thương hại và đồng thời ghê tởm. Nhưng tôi không nói gì hết, để mặc Zorba muốn làm gì thì làm.

                      Không khí trong lành làm chúng tôi mau đói. Chúng tôi ngồi dưới một cây thông vĩ đại và mở túi dết. Gã thầy tu cúi xuống và hau háu nhìn xem có gì trong đó.

                      - Khoan đã! Zorba hét, đừng liếm mép vội, Zaharia! Hôm nay là Thứ Hai tuần thánh. Chúng tôi là hội viên hội Tam-Ðiểm, chúng tôi sẽ ăn chút thịt, một con gà giò, Thượng Ðế tha tội cho chúng tôi. Nhưng chúng tôi cũng có halva và ô-liu cho dạ dầy đức ngài, này!

                      Gã thầy tu vuốt chòm râu nhớp nhúa:

                      - Tôi, Zaharia, tôi ăn chay, tôi sẽ ăn ô-liu và bánh với nước lã, gã nói một cách thống hận... Nhưng Joseph, con quỉ, nó sẽ ăn thịt gà giò với các bạn; nó thích gà giò, và nó sẽ uống rượu trong bầu các bạn, tên mất linh hồn đó!

                      Gã làm dấu, ngấu nghiến ăn bánh, ô-liu, halva, chùi miệng bằng mu bàn tay, uống nước, đoạn lại làm dấu thánh giá như thể gã đã ăn xong bữa.

                      - Nào, bây giờ đến lượt Joseph, tên bị đọa địa ngục ba lần khốn khổ ấy nào!

                      Và gã vồ lấy con gà giò.

                      - Ăn đi, tên mất linh hồn! Gã vừa lẩm bẩm một cách giận dữ vừa đưa những miếng thịt gà lớn vào miệng, ăn đi!

                      - Hoan hô, ông thầy tu! Zorba khoái chí là lên. Thầy bắt cá hai tay tài thật.

                      Hắn quay sang tôi:

                      - Ông thấy gã thế nào, ông chủ?

                      - Gã giống bác, tôi vừa cười vừa trả lời.

                      Zorba trao cho gã thầy tu bầu rượu:

                      - Joseph, làm một hớp!

                      - Uống đi! Tên mất linh hồn! Gã thầy tu vừa nói vừa cầm bầu rượu đưa lên miệng.

                      Kỳ 76



                      Mặt trời nóng gay gắt, chúng tôi lui vào bóng mát. Gã thầy tu nồng mùi mồ hôi chua ra trầm hương. Gã sắp tan thành nước trong ánh mặt trời và Zorba phải lôi gã vào chỗ râm mát nhất để gã đừng bốc mùi hôi thối quá.

                      Zorba lúc này đã ăn uống no nê và muốn nói chuyện phiếm, hắn hỏi:

                      - Bạn trở thành tu sĩ như thế nào?

                      Gã thầy tu cười khẩy:

                      - Có lẽ bạn cho là vì thánh thiện? Chắc vậy! Vì nghèo đói, bạn ơi, vì nghèo đói! Tôi không có gì để ăn, vì thế tôi tự nhủ: “Ta chỉ còn nước đi vào tu viện để khỏi chết đói mà thôi!”

                      - Và bạn có mãn nguyện không?

                      - Lạy Chúa! Tôi khao khát than thở luôn luôn, nhưng xin bạn đừng để ý tới điều đó. Tôi không khao khát những chuyện trần gian, những cái đó, tôi i... vào, xin lỗi bạn, ngày nào tôi cũng i... vào. Nhưng tôi khao khát thiên đàng! Tôi kể chuyện khôi hài và tôi nhảy nhót làm bọn thầy tu cười. Tất cả đều bảo tôi bị quỉ ám và nhục mạ tôi. Nhưng tôi thầm nhủ: “Không thể được, chắc chắn Thượng Ðế phải ưa sự đùa giỡn.” “Vào trong này, chú hề nhỏ bé của ta, vào trong này!” Tôi biết một ngày kia ngài sẽ nói với tôi như vậy. “Ðến làm trò cười cho ta!” Tôi sẽ vào Thiên Ðàng như một tên hề vậy đó.

                      - Bạn ơi! Tôi tin rằng cái đầu bạn vít đúng chỗ đấy! Zorba vừa nói vừa đứng dậy. Thôi đi kẻo tối!

                      Gã thầy tu lại đi mở đường. Trong khi leo núi tôi có cảm tưởng đang leo lên những cấp bậc tinh thần trong tôi, đi từ những lo âu đê hạ tầm thường tới những mối bận tâm cao cả hơn, từ những chân lý tiện nghi của đồng bằng với những lý thuyết hiểm trở.

                      Ðột nhiên gã thầy tu dừng lại.

                      - Ðức Bà Trừng Phạt! Gã la lên, tay chỉ một giáo đường nhỏ mái tròn duyên dáng.

                      Gã quì xuống và làm dấu thánh giá.

                      Tôi xuống la và bước vào nhà nguyện. Trong một góc tường có một tượng Thánh Mẫu cổ kính, ám khói và đầy đồ mã: những tấm bạc mỏng trên đó những bàn chân, bàn tay, những đôi mắt, những trái tim... được khắc một cách thô sơ. Một ngọn đèn chầu bằng bạc trước thánh tượng duy trì một ánh sáng không bao giờ tắt.

                      Tôi lặng lẽ lại gần: một tượng Thánh Mẫu dữ dội, hiếu chiến, khuôn cổ mạnh mẽ và tia mắt nghiêm khắc, xao xuyến của một trinh nữ, giữ trong tay, không phải Chúa hài đồng mà là một cây giáo dài thẳng băng.

                      - Khốn cho kẻ nào xúc phạm tới tu viện! Gã thầy tu kinh sợ nói. Bà sẽ lao vào hắn và cây giáo của Bà sẽ xuyên qua người hắn. Ngày trước quân Algérie đến đây đốt tu viện. Nhưng hãy coi chúng bị trừng phạt thế nào, những quân vô lại ấy; lúc chúng đi qua giáo đường này, đức Mẹ Ðồng Trinh từ tượng Thánh Mẫu nhẩy xuống và lao ra ngoài và bắt đầu đập bằng cây giáo, đập tứ tung; Ðức Bà giết chết hết cả bọn. Ông nội tôi nhớ trông thấy hài cốt chúng ngổn ngang khắp cánh rừng. Bắt đầu từ đó, người ta gọi Ðức Bà là Ðức Bà Trừng Phạt. Trước kia người ta gọi bà là Ðức Mẹ Nhân Từ.

                      - Tại sao Ðức Bà không làm phép lạ trước khi chúng đốt tu viện, thưa cha Zaharia? Zorba hỏi.

                      - Bề-Trên muốn như vậy! Gã thầy tu vừa trả lời vừa làm dấu ba lần.

                      - Ðồ-Bề-Trên! Zorba lẩm bẩm, hắn trèo lên yên. Lên đường.

                      Chẳng bao lâu, trên một cao nguyên, người ta thấy tu viện Ðức Mẹ Ðồng Trinh hiện ra giữa núi đá và thông. Thanh thản, tươi sáng, cách biệt thế gian, nằm lọt thỏm trong hẻm của đèo cao xanh tốt này, hòa hợp một cách sâu thẳm sự cao nhã của đỉnh cao và sự dịu dàng của đồng bằng, đối với tôi tu viện này là một nơi ẩn dật tuyệt vời nhất cho sự trầm tư nhân loại.

                      “Nơi đây, tôi nghĩ, một tâm hồn giản phác và dịu dàng có thể đào luyện một hứng khởi tôn giáo xứng hợp với tầm vóc con người. Không phải là một đỉnh cao cheo leo, siêu nhân, cũng chẳng là một đồng bằng lười biếng, tham dục, nhưng chỉ là cái gì cần thiết cho tâm hồn vươn lên mà không đánh mất vẻ ôn nhu nhân loại của mình. Một cảnh giới như thế này, tôi tự nhủ, sẽ không tạo ra anh hùng cũng chẳng sinh sản ra heo chó. Nó sẽ đào luyện ra con người.”

                      Nơi đây hoàn toàn xứng hợp với một đền thờ cổ Hy Lạp duyên dáng hay một thánh đường Hồi giáo vui tươi. Thượng Ðế phải giáng xuống đây trong hình thể nhân loại đơn giản của ngài. Ngài phải đi chân trần trên cỏ xuân và chuyện trò lặng lẽ với con người.

                      - Kỳ diệu thay! Cô đơn thay! Hoan lạc thay!

                      Chúng tôi xuống la, đi vào cửa giữa vòng tò vò, trèo lên phòng khách, nơi người ta mang đến cho chúng tôi khay rượu raki, mứt và cà-phê cổ truyền. Cha phụ trách tiếp khách đến, các tu sĩ vây quanh chúng tôi và người ta bắt đầu nói. Những cặp mắt tinh quái, những cặp môi tham lam, những chòm râu ria, và những cái nách hôi mùi dê đực.

                      - Các ông không mang báo tới sao? Một tu sĩ băn khoăn hỏi.

                      - Báo ư? Tôi ngạc nhiên hỏi lại. Các Cha làm gì bằng báo ở đây?

                      - Thưa huynh, một tờ báo để biết tình hình thế giới dưới kia! Hai ba tu sĩ tức giận la lên.

                      òng khách, nơi người ta mang đến cho chúng tôi khay rượu raki, mứt và cà-phê cổ truyền. Cha phụ trách tiếp khách đến, các tu sĩ vây quanh chúng tôi và người ta bắt đầu nói. Những cặp mắt tinh quái, những cặp môi tham lam, những chòm râu ria, và những cái nách hôi mùi dê đực.

                      - Các ông không mang báo tới sao? Một tu sĩ băn khoăn hỏi.

                      - Báo ư? Tôi ngạc nhiên hỏi lại. Các Cha làm gì bằng báo ở đây?

                      - Thưa huynh, một tờ báo để biết tình hình thế giới dưới kia! Hai ba tu sĩ tức giận la lên.

                      Kỳ 77



                      Bám vào những thanh sắt ở bao lơn, họ nói quang quác như một đàn quạ. Họ say sưa nói về nước Anh, Venizelos, vua. Thế giới đã khu trục họ, nhưng họ không khu trục thế giới. Mắt họ đầy những kinh đô lớn, cửa tiệm buôn, đàn bà, báo chí...

                      Một tu sĩ to béo lông lá đứng lên và hít mạnh.

                      - Tôi có cái này muốn cho ông xem, ông ta bảo tôi. Ông có thể cho tôi biết ý kiến của ông. Ðể tôi đi lấy.

                      Ông ta đi, hai bàn tay lông lá ngắn ngủi đan vào nhau đặt trên bụng, lết đôi giầy păng-túp dạ lệt xệt và biến dạng sau cánh cửa.

                      Cả bọn tu sĩ cười ngạo một cách độc ác.

                      - Cha Demetrios lại mang dì phước bằng đất sét của cha tới, ông cha phụ trách tiếp khách nói. Ma quỉ chôn tượng ấy dưới đất để đặc biệt dành cho mình và một hôm Demetrios tìm thấy khi đang cuốc vườn. Cha mang về phòng và, từ đó, cha mất ngủ. Cha gần mất cả trí khôn nữa.

                      Zorba đứng dậy. Hắn nhột.

                      Chúng tôi tới gặp tu viện trưởng để ký giấy tờ, hắn nói:

                      - Ngài tu viện trưởng không có đây, cha phụ trách tiếp khách đáp, sáng nay ngài xuống làng. Hãy kiên nhẫn.

                      Cha Demetrios lại hiện ra, hai bàn tay siết lại với nhau và vươn ra như cha đang mang bình rượu lễ.

                      - Ðây này! Cha vừa nói vừa cẩn thận mở tay ra.

                      Tôi lại gần. Một pho tượng Tanagra nhỏ xíu, mình trần, lẳng lơ, mỉm cười với tôi trong lòng bàn tay mập mạp của gã thầy tu. Nàng ôm đầu bằng một bàn tay còn lại.

                      - Nàng nghiêng đầu như vậy có nghĩa là nàng có một viên ngọc, có thể là một viên kim cương hay một viên ngọc trai. Ông nghĩ sao? Demetrios hỏi.

                      - Tôi cho rằng ả ta bị nhức đầu, một gã thầy tu châm chọc xen vào.

                      Nhưng Demetrios to lớn, môi chẩu ra như môi dê, nhìn tôi và chờ đợi một cách nóng nẩy:

                      - Tôi nghĩ có lẽ phải đập ra để xem. Ban đêm tôi không sao ngủ được... Có thể có một viên kim cương bên trong...

                      Tôi nhìn thiếu nữ duyên dáng với cặp vú săn chắc, bị lưu đầy ở đây trong trầm hương và giữa những vị thần khổ hạnh nguyền rủa xác thịt, tiếng cười và nụ hôn.

                      A! Ước chi tôi có thể cứu được nàng.

                      Zorba cầm lấy pho tượng, sờ mó tấm thân thể đàn bà mảnh mai, và ngón tay hắn run run dừng lại trên đôi vú rắn chắc, nhọn hoắt.

                      - Nhưng cha không thấy rằng đó là quỉ sao? Hắn hỏi. Ðó chính là quỉ, không thể sai lầm được. Ðừng lo, tôi biết rõ gã, tên trời đánh đó. Nhìn ngực nó đây, cha Demetrios - tròn, rắn chắc, tươi mát. Ngực ma quỉ giống hệt như vậy, tôi biết rõ quá mà.

                      Một gã thầy tu nhỏ hiện ra trên ngưỡng cửa. Mặt trời chiếu sáng trên mớ tóc vàng và khuôn mặt tròn, măng tơ.

                      Gã thầy tu miệng lưỡi đầy nọc độc nháy cha tiếp khách. Cả hai cùng cười một cách tinh quái. Họ nói:

                      - Cha Demetrios, Gavrill, chủ tiểu của cha kìa.

                      Gã thầy tu nắm chặt lấy pho tượng mỹ nhân nhỏ xíu bằng đất sét lập tức và lăn như cái thùng ton-nô ra phía cửa. Tên đệ tử đẹp trai lặng lẽ đi trước, chân bước nhún nhẩy. Họ khuất dạng sau cái hành lang rộng, đổ nát.

                      Tôi ra hiệu cho Zorba và chúng tôi ra sân. Trời ấm áp bên ngoài. Giữa sân một cây cam đơm hoa dâng hương ngát không gian. Gần bên, nước chảy róc rách từ một cái đầu trừu cẩm thạch thượng cổ. Tôi kề đầu phía dưới đầu trừu và cảm thấy tỉnh táo.

                      - Không hiểu cái lũ này thuộc loại gì? Zorba ghê tởm hỏi. Không phải đàn ông cũng chẳng phải đàn bà, chúng là con la. Khiếp! Treo cổ chúng lên cho rồi.

                      Hắn lao đầu dưới dòng nước mát mẻ và phá lên cười:

                      - Khiếp! Treo cổ chúng lên! Hắn nhắc lại. Cả lũ tên nào cũng có một con quỉ trong mình. Tên thì thèm muốn đàn bà, tên muốn cá thu, tên muốn tiền, tên muốn báo... Thật là một bọn đần độn! Tại sao chúng ta không ra đời, để thỏa mãn chán chê tất cả những thứ đó và tẩy sạch đầu óc nhỉ?

                      Hắn châm một điếu thuốc và ngồi xuống ghế dài dưới cây cam trổ hoa. Hắn nói:

                      - Khi tôi khao khát một điều gì ông có biết tôi làm chi không? Tôi nhồi nhét cho đến khi chán mứa để trừ khử nó và không bao giờ nghĩ đến nó nữa. Hay buồn nôn khi nghĩ đến nó. Khi còn nhỏ, tôi thèm anh đào như điên cuồng. Tôi không có nhiều tiền, nên mỗi lần mua không được bao nhiêu, vì thế sau khi ăn xong, tôi vẫn còn thòm thèm. Ngày đêm tôi chỉ mơ tưởng tới anh đào. Tôi thèm rỏ rãi, đúng là một cực hình! Nhưng một hôm tôi phát điên hay tôi xấu hổ, tôi không rõ. Dẫu sao tôi cũng cảm thấy rằng anh đào đã biến tôi thành một đồ chơi trong tay chúng muốn vần thế nào thì vần và điều đó khiến tôi trở thành lố bịch. Thế rồi tôi làm gì ông có biết không? Ðang đêm tôi rón rén thức dậy, lục túi cha tôi. Tôi thấy một đồng medjdie bạc và tôi chớp luôn. Sáng sớm hôm sau tôi tới nhà người chủ vườn và mua một thúng anh đào. Tôi chui xuống một cái hố và bắt đầu ăn. Tôi nhồi nhét, tọng cho đến khi bụng căng lên như một cái trống. Lát sau bụng tôi quặn đau và tôi mửa. Tôi mửa, tôi mửa tháo ra hết và kể từ hôm đó tôi đoạn tuyệt với anh đào. Tôi không thể chịu nổi ngay cả hình ảnh của chúng. Tôi được giải thoát. Tôi nhìn chúng và bảo: “Ta không cần các ngươi nữa!” Sau này tôi cũng làm vậy đối với rượu và thuốc lá. Tôi vẫn còn uống, tôi vẫn còn hút. Nhưng nếu tôi muốn, húp! Tôi bỏ liền. Tôi không bị chế ngự bởi đam mê. Ðối với tổ quốc cũng vậy. Tôi đã nghĩ quá nhiều đến tổ quốc, nên tôi đã ngán nó đến tận mang tai, tôi mửa và tôi thoát khỏi nó.

                      - Thế còn đối với đàn bà? Tôi hỏi.

                      - Sẽ đến lượt bọn chúng, mấy con đĩ, sẽ đến lượt bọn chúng! Nhưng khi nào tôi bẩy mươi tuổi đã.

                      Kỳ 78



                      Hắn suy nghĩ một lát, hình như thấy rằng thời hạn đó có vẻ cấp bách quá, hắn chữa:

                      - Tám mươi. Ðiều đó làm ông tức cười, ông chủ, nhưng ông cứ cười đi! Con người tự giải thoát cách đó!

                      Chú ý nghe điều tôi nói; con người tự giải thoát bằng cách đó: bằng cách nhồi nhét cho đến khi chán mứa đến tận cổ họng chứ không phải bằng cách tuyệt dục khổ hạnh. Bạn ơi, làm cách nào bạn hy vọng diệt trừ được con quỉ nếu chính bạn không trở thành một con quỉ?

                      Demetrios hổn hển đi vào trong sân, theo sau là tiểu tu sĩ tóc vàng.

                      - Người ta có thể nói đó là một thiên thần trong cơn thịnh nộ, Zorba lẩm bẩm, thán phục vẻ bẽn lẽn và duyên dáng thanh xuân của gã.

                      Họ hướng về cầu thang đá dẫn lên tầng trên. Demetrios quay lại, nhìn chú tiểu và nói điều gì với gã. Gã thầy tu nhỏ lắc đầu như từ chối. Nhưng gã ngoan ngoãn gật đầu ngay. Gã vòng tay ôm ngang lưng lão thầy tu già và họ cùng chậm rãi bước lên thang.

                      Zorba hỏi tôi:

                      - Ông hiểu không? Ông hiểu không? Sodom và Momorrah!

                      Hai gã thầy tu thò mặt ra. Họ nháy nhau, thì thầm điều gì và cười.

                      - Thật là độc ác! Zorba càu nhàu. Lang sói không bao giờ ăn thịt lẫn nhau, nhưng thầy tu ăn thịt nhau! Hãy nhìn chúng cắn xé lẫn nhau.

                      - Lẫn nhau, tôi vừa nói vừa cười.

                      - Bạn ơi, ở đây cũng thế chứ có khác chi đâu, đừng choáng váng! Những con la, tôi xin nói với ông, ông chủ! Ông có thể nói theo tính tình ông, Gavrillis hay Gavrila, Demetrios hay Demetria. Chúng ta đi thôi, ông chủ, cấp tốc ký giấy tờ và đi ngay. Nói thực với ông, ở đây, thế nào rồi cuối cùng cũng sẽ ghê tởm cả đàn ông lẫn đàn bà.

                      Hắn hạ thấp giọng:

                      - Tôi cũng có một kế hoạch...

                      - Lại một chuyện điên cuồng gì nữa, Zorba. Bác chưa thấy chán hay sao? Nào, nói kế hoạch của bác đi coi nào.

                      Zorba nhún vai:

                      - Làm sao nói với ông điều đó, ông chủ! Ông thứ lỗi cho, ông là một người trung hậu, ông ân cần với bất kỳ một người nào. Mùa Ðông, giá ông thấy một con bọ chét cạnh chăn bông của ông, chắc thế nào ông cũng đặt nó dưới chăn để nó đừng cảm lạnh. Làm sao ông có thể hiểu nỗi một tên cướp lão luyện như tôi! Tôi, nếu tôi mà thấy một con bọ chét! Sát! Tôi dí nó chết bẹp liền. Nếu tôi thấy một con cừu, hấp! Tôi cắt tiết nó, xâu nướng và mời bồ bịch ăn liền. Ông sẽ bảo tôi: con cừu này không phải của bác! Tôi biết điều đó. Nhưng cứ để đó, ông bạn, ăn trước hết, rồi sau đó sẽ nói chuyện hay bàn cãi một cách hết sức bình tĩnh về cái “của anh” và cái “của tôi”. Ông tha hồ nói sướng miệng trong khi tôi chà xát răng bằng cây quẹt.

                      Có tiếng cười ồn ào trong sân. Zaharia sợ hãi hiện ra. Gã đặt một ngón tay lên môi và nhón chân bước lại gần:

                      Suỵt! Ðừng cười! Trông kìa, đằng sau cửa sổ nhỏ kia, đức giám mục đang làm việc. Ðó là thư viện. Ông ấy viết. Ông ấy viết suốt ngày, con người thánh thiện, đừng cười!

                      - Kìa, tôi đang muốn gặp bạn, cha Joseph! Zorba vừa nói vừa nắm lấy cánh tay gã thầy tu. Vào phòng bạn, chúng ta nói chuyện một chút.

                      Và, quay sang tôi, hắn nói:

                      - Trong khi đó, ông đi thăm viếng nhà thờ và ngắm những thánh tượng cổ kính đi. Tôi chờ tu viện trưởng, không nên để chậm trễ. Nhất là đừng xen vào bất cứ việc gì hết, ông sẽ làm rối beng hết! Cứ để tôi, tôi có kế hoạch.

                      Hắn cúi xuống nói rỉ tai tôi:

                      - Chúng ta sẽ mua cánh rừng với nửa giá tiền... Ðừng nói gì cả!

                      Hắn vội vã chạy đi, đưa tay khoác tay gã thầy tu điên.



                      18



                      Tôi bước qua ngưỡng cửa nhà thờ và đi sâu vào bóng tối mát và thơm ngát bên trong.

                      Giáo đường vắng lặng. Giá đèn đồng sáng một cách yếu ớt, bức bình phong có thánh tượng làm một cách tỉ mỉ chiếm hết phần cuối giáo đường, trên có hình vẽ một cây nho bằng vàng trĩu trái. Bốn bên tường, từ trên xuống dưới, phủ đầy bích họa đã bị xóa đi một nửa: những tu sĩ khổ hạnh sợ hãi gầy trơ xương, những giáo phụ, hình khổ lâu dài của Chúa; những thiên thần khỏe mạnh và dữ tợn, tóc buộc bằng những giải băng đã bạc màu vì ẩm thấp.

                      Trên vòm cao, Ðức Mẹ Ðồng Trinh tay mở rộng, khẩn cầu. Ánh sáng lung linh từ một ngọn đèn chầu bằng bạc nặng nề thắp trước ngài, chập chờn và vuốt ve khuôn mặt gầy gò của ngài. Tôi sẽ không bao giờ quên được cặp mắt đau khổ, cái miệng tròn mím lại và cái cằm mạnh mẽ và cương quyết. Tôi nghĩ: “Ðây là bà mẹ hoàn toàn sung sướng và mãn nguyện, dẫu trong cơn đau đớn dày vò nhất, bởi bà cảm thấy từ trong bụng dạ không bền của mình đã phát sinh ra một cái gì bất tử.”

                      Kỳ 79



                      Khi tôi bước qua ngưỡng cửa giáo đường trở lại thì mặt trời đang lặn. Tôi ngồi dưới gốc cây cam sung sướng. Mái nhà thờ đỏ hồng như thể bình minh đang lên. Các tu sĩ trở lại phòng riêng nghỉ ngơi.

                      Ban đêm họ không ngủ, họ phải lấy lại sức. Ðêm nay Chúa bắt đầu trèo lên Golgotha và họ phải trèo lên đó với Ngài. Hai con lợn nái vú hồng đang nằm thiu thiu ngủ dưới một cây minh-quyết. Những con bồ câu đang giao cấu và kêu gù gù trên mái. Tôi nghĩ thầm: “Ta có thể sống và tận thưởng sự dịu dàng này của trái đất, không khí, sự yên lặng và hương cam đang độ cho đến bao giờ?” Một thánh tượng của thánh Bacchus mà tôi chiêm bái trong một giáo đường đã khiến tâm hồn tôi dạt dào hạnh phúc. Tất cả những cái làm tôi xúc động sâu xa nhất: sự vững vàng trong nỗ lực, bền bỉ trong ước vọng một lần nữa lại phát lộ trước mắt tôi. Cảm tạ thánh tượng thanh niên Cơ Ðốc giáo nhỏ bé duyên dáng với những búp tóc xõa xuống trán như những chùm nho này. Dionysos, tửu thần và thần say sưa ngây ngất khôi vĩ và thánh Bacchus hợp nhất trong tôi, cùng mang một khuôn mặt. Dưới những phiến lá nho và dưới tấm áo chùng của tu sĩ, run lên nhịp đời của cùng một thân thể, thiêu đốt dưới ánh sáng mặt trời - Hy Lạp.

                      Zorba trở lại và hấp tấp nói với tôi:

                      - Tu viện trưởng đã đến. Chúng tôi đã nói chuyện một lát. Phải tán tỉnh nịnh hót lại lão mới chịu: lão nói lão không muốn nhượng cánh đồng vì một giá rẻ mạt; lão đòi hỏi nhiều hơn chúng ta định nhiều, thằng chó đểu, nhưng tôi sẽ thu xếp xong xuôi.

                      - Tại sao phải tán tỉnh nịnh hót? Mình với họ đã chẳng thỏa thuận với nhau rồi sao?

                      - Ông đừng xen vào, ông chủ, xin ông đó! Zorba khẩn khoản. Ông chuyên môn làm hư công việc không. Ông ở đó mà nói tới giao kèo cũ, cái đó đã hủy bỏ từ lâu rồi! Ông đừng cau mày, cái đó đã hủy bỏ rồi, thật đấy! Chúng ta sẽ có cánh rừng với giá nửa tiền.

                      - Nhưng bác còn đang âm mưu cái gì nữa đó, Zorba?

                      - Ông đừng quan tâm, đó là việc riêng của tôi. Tôi đang cho dầu mỡ vào công việc cho nó trơn tru, ông nghe thủng chưa?

                      - Nhưng tại sao mới được chứ? Tôi không hiểu.

                      - Bởi vì tôi đã tiêu quá lố ở Candia, đó! Bởi vì Lola đã nuốt của tôi, nghĩa là của ông, một số tiền không nhỏ. Ông tưởng tôi quên sao? Ai cũng có lòng tự ái chứ? Không thể có một vết nhơ nào trên danh thơm của tôi! Tôi tiêu, tôi trả. Tôi tính toán: Lola đã làm tôi tốn mất bẩy ngàn drachma, tôi sẽ xoay vào giá cánh rừng. Chính lão tu viện trưởng, tu viện, Ðức Mẹ Ðồng Trinh phải trả cho Lola. Ðó là kế hoạch của tôi. Ông đồng ý không?

                      - Không đồng ý chút nào hết. Ðức Mẹ phải chịu trách nhiệm về những sự hoang phí của bác ở cái khổ nào?

                      - Bà phải chịu trách nhiệm và trác nhiệm hơn hết. Này nhé: Bà đã tạo ra Chúa. Chúa đã tạo ra tôi, Zorba, và ngài cho tôi những đồ nghề - ông hiểu ý tôi muốn nói gì. Và những đồ nghề trời đánh đó khiến đầu óc tôi điên đảo và mở túi tiền ra bất cứ nơi nào tôi gặp cái giống cái. Ông nghe thủng chưa? Vì vậy, Ðức Thánh Mẫu phải chịu trách nhiệm và trách nhiệm hơn hết. Ðể bà trả là phải rồi!

                      - Tôi không thích vậy, Zorba.

                      - Ðó là chuyện khác, ông chủ. Trước hết hãy vớt vát lại bẩy ngàn đồng đi đã sau đó, chúng ta sẽ thảo luận! “Hôn cô trước đi, cưng, ta sẽ lại là cô cháu sau...” Ông biết bài hát đó?

                      Cha phụ trách tiếp đãi khách to béo hiện ra:

                      - Xin mời vào, ông ta nói bằng một giọng ngọt ngào của tăng lữ, bữa ăn đã dọn xong rồi.

                      Chúng tôi đi xuống phòng ăn, một gian phòng lớn có những ghế dài và những cái bàn dài hẹp. Mùi dầu chua và hôi hôi phảng phất trong không khí. Cuối phòng, có một bức bích họa cổ vẽ Bữa Tiệc Cuối Cùng. Mười một tông đồ quây quần xung quanh Chúa như một bầy chiên, và, phía bên kia, đứng một mình một góc, tóc hoe, trán dô, mũi quặm là Judas, con chiên ghẻ. Và Chúa chỉ để mắt nhìn gã.

                      Cha phụ trách tiếp đãi ngồi xuống, đặt tôi bên phải Zorba bên trái ông ta.

                      - Bây giờ đang là tuần Chay, mong các ông thứ lỗi cho: không có dầu cũng chẳng có rượu, dẫu là cho khách đi nữa. Nhưng các ông đến thực quí hóa quá!

                      Chúng tôi làm dấu; chúng tôi lặng lẽ tự lấy cho mình ô-liu, hành xanh, đậu tươi và halva. Cả ba người liếm láp chậm chạp như mèo.

                      Cha phụ trách tiếp đãi nói:

                      - Cuộc đời ở dưới này như vậy đó. Khổ hạnh và trai giới. Nhưng hãy kiên nhẫn, các huynh hãy kiên nhẫn, ngày Chúa Sống Lại và Cứu sắp tới, Nước Thiên Ðàng sắp tới.

                      Tôi ho. Zorba lấy châm giẫm lên chân tôi như muốn nói: “Ông im!”

                      - Tôi đã được gặp cha Zaharia... Zorba nói để thay đổi câu chuyện.

                      Cha tiếp đãi khách giật nẩy mình:

                      - Chết chửa, tên quỉ ám đó tình cờ có nói điều gì với ông không? Ông ta lo lắng hỏi. Hắn có bẩy con quỉ trong mình, đừng nghe một lời nào của hắn cả! Linh hồn hắn nhơ bẩn nên chỗ nào hắn cũng chỉ nhìn thấy nhơ bẩn.

                      Kỳ 80



                      Chuông ngân lên một cách ai oán. Cha phụ trách tiếp khách làm dấu và đứng lên.

                      - Tôi phải đi. Hình khổ của Chúa bắt đầu, chúng tôi phải vác cây thập tự với ngài. Các ông có thể nghỉ ngơi đêm nay, hẳn các ông phải mệt mỏi sau cuộc hành trình. Nhưng vào lúc hát kinh buổi sáng mai...

                      - Ðồ con heo! Zorba rít lên khi lão thầy tu vừa đi khỏi. Ðồ con heo! Ðồ dối trá! Ðồ con lừa!

                      - Có chuyện gì thế, Zorba? Zaharia nói gì với bác?

                      - Ðừng lo, ông chủ, cứ để đó. Nếu họ không muốn ký, tôi sẽ cho họ biết tay tôi!

                      Chúng tôi trở lại phòng người ta đã dọn sẵn cho chúng tôi. Trong góc, một pho tượng Ðức Mẹ Ðồng Trinh áp má vào con, cặp mắt lớn của bà đầy nước mắt.

                      Zorba lắc đầu:

                      - Ông có biết tại sao mà khóc không, ông chủ?

                      - Không.

                      - Bởi vì bà nhìn thấy chuyện gì đang xẩy ra. Nếu tôi là họa sĩ vẽ thánh tượng, tôi sẽ vẽ Ðức Mẹ Ðồng Trinh không mắt không tai, không mũi. Bởi vì tôi thương hại bà.

                      Chúng tôi ngã mình trên hai cái giường cứng. Những cây đà có mùi trắc bá; qua khuôn cửa sổ mở rộng cơn gió hây hây của mùa Xuân thổi lọt vào ngào ngạt hương hoa. Thỉnh thoảng vài điệu tang tóc từ sân vọng lên như những trận cuồng phong phũ phàng. Một con họa mi cất tiếng hót bên cửa sổ, tức thì, một con khác và một con khác nữa, ở gần đó phụ họa theo. Ðêm lai láng tình yêu.

                      Tôi không ngủ được. Tiếng hót của chim họa mi hòa lẫn với những lời than vãn của Chúa Cứu Thế và tôi cũng cố gắng trèo lên Golgotha, qua những cây cam đơm hoa, tự hướng dẫn mình bằng những giọt máu đào. Trong đêm xuân xanh biếc, tôi có thể nhìn thấy mồ hôi lạnh lóng lánh trên khắp thân thể xanh xao và run rẩy của Chúa. Tôi thấy hai tay ngài chìa ra như năn nỉ, như van xin. Ðám dân khốn khổ Galilee vội vã chạy theo ngài, kêu gào: “Hosannah! Hosannah!” Tay họ cầm lá dừa và họ trải áp dưới bước chân ngài. Ngài nhìn những kẻ ngài thương yêu, nhưng không một kẻ nào đoán nỗi tuyệt vọng của ngài. Chỉ một mình ngài biết mình sắp chết. Dưới muôn sao, lặng lẽ khóc thầm, ngài vỗ về trái tim nhân loại đáng thương tràn đầy kinh sợ của mình:

                      “Tựa như một hạt lúa mì, tâm hồn ta ơi, ngươi cũng phải rụng xuống đất và chết đi. Ðừng sợ hãi. Nếu ngươi không chết đi, làm sao ngươi có thể trở thành bông lúa? Làm sao ngươi có thể nuôi dưỡng những kẻ chết đói?”

                      Nhưng, trong ngài, trái tim nhân loại run lên, ngất tỉnh mà không muốn chết.

                      Chẳng bao lâu cánh rừng xung quanh tu viện tràn ngập tiếng hót họa mi dâng lên từ những vòm lá ướt, đầy tình yêu và đam mê bi thiết. Và cùng với tiếng chim hót, trái tim con người run rẩy, căng lên và khóc lóc.

                      Dần dần, âm thầm lặng lẽ, cùng với Hình Khổ của Chúa và tiếng hót họa mi, tôi đi vào cõi mộng như tâm hồn phải đi vào cõi Thiên Ðàng.

                      Tôi ngủ chưa đầy một giờ đồng hồ thì tôi choàng dậy, sợ hãi:

                      - Zorba! Tôi kêu. Bác có nghe thấy không? Một tiếng súng lục!

                      Nhưng Zorba đã ngồi trên giường hút thuốc:

                      - Ðừng hoảng hốt, ông chủ, hắn cố dằn cơn giận dữ, để họ thanh toán nhau, mấy con heo!

                      Chúng tôi nghe thấy những tiếng kêu la từ hành lang, những tiếng giầy băng-túp kéo lệt xệt, cánh cửa mở ra đóng vào, và xa xa tiếng rên rỉ của một người bị thương.

                      Tôi nhẩy xuống giường và mở cửa. Một lão già dăn dúm hiện ra trước mặt tôi, dang tay ra cản đường. Lão đội một cái mũ trùm đầu nhọn mầu trắng và một cái áo chemise trắng dài tới đầu gối.

                      - Cụ là ai?

                      - Giám mục..., lão trả lời, giọng run run.

                      Tôi suýt nữa bật cười. Một giám mục? Tế phục của ngài đâu: áo hai vạt vàng, mũ chủ giáo và pháp trượng, ngọc thạch giả rựa ở đâu?... Ðây là lần đầu tiên tôi thấy một giám mục mặc áo ngủ.

                      - Tiếng súng lục đó là tiếng súng lục nào vậy, thưa đức ngài?

                      - Cha không biết, cha không biết..., lão ấp úng nói và nhẹ nhàng đẩy tôi vào phòng.

                      Zorba ngồi trên giường, phá lên cười:

                      - Cha sợ sao, hở cha? Hắn nói. Vào đây với chúng tôi, bạn già. Chúng tôi không phải là thầy tu đâu, đừng sợ.

                      Tôi nói khẽ:

                      - Zorba, ăn nói kính cẩn hơn chút nữa được không, đức giám mục đấy.

                      - Hừ, bạn ơi, trong áo ngủ không ai là giám mục hết! Vào đây, ông bạn!

                      Hắn đứng lên, cầm cánh tay lão, dìu lão vào trong phòng và đóng cửa lại. Hắn mở túi dết lấy ra một chai rhum và rót rượu ra một cái ly nhỏ.

                      Hắn nói:

                      - Uống đi, ông bạn. Rượu sẽ làm bạn hăng hái ngay.

                      Comment


                      • #12
                        Alexis Zorba

                        Kỳ 81



                        Lão già nhỏ bé uống cạn ly và chẳng bao lâu bình tĩnh trở lại. Lão ngồi trên giường tôi, dựa lưng vào tường.

                        Tôi nói:

                        - Kính thưa Ðức Cha, tiếng súng lúc đó là tiếng súng lục nào vậy?

                        - Cha không biết con ạ... Cha làm việc tới nửa đêm và đi ngủ, khi cha nghe thấy, trong phòng cha Demetrios bên cạnh...

                        Zorba cười rộ lên:

                        - A! A! Mi có lý, Zaharia!

                        Ðức giám mục cúi đầu, lẩm bẩm:

                        - Chắc có một tên trộm nào đó.

                        Trong hành lang, những tiếng thét đã im bặt và tu viện lại chìm vào yên lặng. Bằng cặp mắt hiền từ, sợ hãi, đức giám mục nhìn tôi có vẻ khẩn khoản:

                        - Con có buồn ngủ không, con? Lão hỏi.

                        Tôi thấy rõ ràng là lão không muốn đi và ở một mình trong phòng mình. Lão sợ. Tôi trả lời:

                        - Không, con không buồn ngủ, cha cứ ở lại đây.

                        Chúng tôi bắt đầu nói chuyện. Zorba tựa vào gối, đang cuộn một điếu thuốc.

                        Ðức giám mục bảo tôi:

                        - Con có vẻ một thanh niên có học thức. Ở đây cha không kiếm được ai để trò chuyện. Cha có ba lý thuyết giúp đời sống cha thoải mái. Cha muốn chia sẻ với con, con ạ.

                        Lão không chờ tôi đáp, bắt đầu nói thẳng một hơi:

                        - Lý thuyết thứ nhất của cha là: Hình thể các đóa hoa có ảnh hưởng tới màu sắc của chúng; màu sắc của chúng ảnh hưởng tới đặc tính chúng. Cũng vậy mỗi một bông hoa có một hiệu quả trên thân thể con người và do đó, trên linh hồn hắn. Vì thế chúng ta phải hết sức thận trọng khi đi qua một cánh đồng đang nở hoa.

                        Lão ngừng nói như để chờ ý kiến của tôi. Tôi thấy lão già nhỏ bé thơ thẩn qua một cánh đồng, cắm cúi tìm hình thể và màu sắc hoa trên mặt đất với một sự kích thích bí mật. Lão già đáng thương hẳn phải run lên vì một niềm sợ hãi huyền bí: Vào Mùa Xuân, cánh đồng hẳn đầy thiên thần và quỉ dữ muôn màu.

                        - Ðây là lý thuyết thứ hai của cha: Bất cứ ý tưởng nào có một ảnh hưởng đích thực đều có một đời sống đích thực. Nó hiện hữu ở đây. Nó không bay lượn chập chờn trong không gian. Nó có một thân thể thực - một đôi mắt, một cái miệng, hai chân, một cái bụng. Nó là đàn ông hay là đàn bà, nó theo đuổi những người đàn ông hay những người đàn bà. Vì lẽ đó Tân Ước mới nói: “Ngôi lời trở thành xác thịt...”

                        Lão lại lo lắng nhìn tôi.

                        - Lý thuyết thứ ba của cha, lão vội vã nói vì không chịu nổi sự im lặng của tôi, đó là: Vĩnh cửu có thực ngay cả trong cuộc đời phù du của chúng ta, có điều chúng ta rất khó khám phá ra nó một mình. Những âu lo thường nhật khiến chúng ta lầm lạc. Chỉ có đôi ba người, những tinh hoa của nhân loại mới, có thể đạt được vĩnh cửu, dầu trong cuộc sống không bền trần gian. Vì tất cả những người khác có thể hư mất, Thượng Ðế thương hại họ và gửi cho họ tôn giáo - và như thế đám đông có thể sống vĩnh cửu.

                        Lão dứt lời và rõ ràng nhẹ nhõm vì đã nói. Lão ngước cặp mắt ti hí trụi lông mi và nhìn tôi cười. Như thể lão muốn nói: “Ðó, ta cho con tất cả những gì ta có, lấy đi!” Tôi vô cùng xúc động khi thấy lão già nhỏ bé đã hiến cho tôi trọn vẹn kết quả của một đời lão, khi vừa mới quen tôi.

                        Lão rơm rớm nước mắt.

                        - Con nghĩ sao về những lý thuyết của ta?

                        Lão vừa hỏi vừa cầm tay tôi trong hai bàn tay lão và nhìn vào mắt tôi. Tôi có cảm tưởng rằng câu trả lời của tôi sẽ cho lão thấy cuộc đời lão có chút ích lợi nào hay không.

                        Tôi biết rằng trên chân lý còn có bổn phận khác quan trọng hơn và nhân đạo hơn rất nhiều. Tôi đáp:

                        - Những lý thuyết này có thể cứu vớt được bao linh hồn.

                        Khuôn mặt vị giám mục rạng rỡ. Ðó là sự biện minh cho tất cả cuộc đời lão.

                        - Cám ơn con, lão thì thầm trong khi âu yếm xiết tay tôi.

                        Zorba từ trong góc nhẩy xổ ra.

                        - Tôi có một lý thuyết thứ tư! Hắn la to.

                        Tôi lo âu nhìn hắn. Vị giám mục quay sang hắn:

                        - Nói đi, con, cầu Chúa ban phước lành cho lý thuyết của con! Lý thuyết thế nào?

                        - Hai lần hai là bốn! Zorba nghiêm trang nói.

                        - Và lý thuyết thứ năm, ông già, Zorba nói tiếp: Hai lần hai không phải là bốn. Hãy chọn lý thuyết nào phù hợp với mình!

                        - Tôi không hiểu, vị giám mục ấp úng trong khi đưa mắt hỏi tôi.

                        - Tôi cũng vậy! Zorba vừa nói vừa phá lên cười.

                        Tôi quay sang lão già đáng thương đang bối rối, và nói sang chuyện khác. Tôi hỏi:

                        - Thưa Cha, hiện nay cha đang nghiên cứu gì ở tu viện đây?

                        - Cha ghép lại những thủ bản cũ của tu viện, con ạ, và trong những ngày gần đây, cha sưu tập tất cả những hình dung từ thiêng liêng mà giáo hội đã dùng để trang điểm Ðức Mẹ Ðồng Trinh.

                        - Cha già rồi, cha không thể làm gì khác. Cha cảm thấy khuây khỏa trong khi kê cứu tất cả những trang sức bằng danh từ của Ðức Mẹ Ðồng Trinh, và do đó quên đi những khổ não của thế gian.

                        Kỳ 82



                        Gã chống tay lên gối và bắt đầu lẩm bẩm như thể mê sảng:

                        “Ðóa hồng không bao giờ tàn, mảnh đất mầu mỡ, cây nho, suối, nguồn của phép lạ, cây thang lên trời, cầu, chìa khóa thiên đàng, bình minh, ánh sáng vĩnh cửu, cột lửa, nguyên soái vô địch, tháp bất di dịch, pháo đài bất khả xâm phạm, an ủi, hoan lạc, gậy cho kẻ mù lòa, mẹ của những trẻ mồ côi, bàn, thực phẩm hòa bình, thanh bình, sữa và mật...

                        - Lão già mê sảng rồi, Zorba nói khẽ, để tôi đắp chăn cho lão khỏi cảm lạnh...

                        Hắn đứng dậy, ném một tấm chăn lên người lão và sửa lại gối cho ngay ngắn.

                        - Tôi nghe người ta nói có bẩy mươi bẩy loại điên hắn nói, loại này hẳn phải là thứ bẩy mươi tám.

                        Ngày ló rạng. Chúng tôi nghe thấy tiếng mõ gỗ. Tôi nghiêng đầu ra ngoài cửa sổ. Trong ánh sáng đầu tiên của bình minh, tôi trông thấy một tu sĩ gầy gò, đội một cái mũ trùm đầu dài, vừa chậm rãi đi vòng quanh sân vừa cầm một cái búa nhỏ gõ vào một tấm gỗ có âm điệu cực kỳ êm ái. Âm thanh của mõ gỗ ngân lên trong không khí buổi mai, đầy dịu dàng, du dương và mời mọc. Chim họa mi đã thôi hót và những con chim đầu tiên của ngày bắt đầu ríu rít kêu trong lùm cây.

                        Tôi lắng nghe, mê mẩn tâm thần vì hòa khúc ngọt ngào và khuyến dụ của cái mõ gỗ. Ngay cả trong sự suy đồi, tôi nghĩ, một nhịp đời đã lên cao vẫn còn có thể duy trì được hình thức bân ngoài, oai nghiêm và cao nhã xiết bao! Tinh thể đã bỏ đi, nhưng còn để lại trú sở vẹn toàn mà, tự bao thế kỷ, từ từ chuyển hóa thành một nơi an trú thoải mái tựa một cái vỏ hến.

                        Những nhà thờ chính tòa người ta gặp trong đô thị náo nhiệt và vô thần giống hệt như những cái vỏ hầu hến rỗng ruột này, tôi nghĩ. Những con quái vật tiền sử chỉ còn để lại những bộ xương, bị xoi mòn vì mưa nắng.

                        Người ta gõ cửa phòng. Chúng tôi nghe thấy cái giọng chơn chớt của cha phụ trách khoản đãi khách vọng vào.

                        - Mời các huynh dậy đi thôi, đến giờ hát kinh kỳ-đảo buổi sáng rồi đấy!

                        Zorba nhẩy lên:

                        - Tiếng súng lục nào đó hồi đêm qua? Hắn nổi đóa hỏi.

                        Hắn chờ một lát. Yên lặng. Lão thầy tu hẳn còn phải đứng sau cửa bởi chúng tôi có thể thấy hơi thở rộn ràng của y. Zorba giậm chân, tức tối hỏi lại:

                        - Tiếng súng lục nào đó?

                        Chúng tôi nghe thấy bước chân vội vã đi ra. Zorba nhẩy một bước tới cửa. Hắn mở toang cửa ra:

                        - Quân đê tiện bẩn thỉu! Hắn vừa la lớn vừa nhổ bọt về phía lão thầy tu bỏ chạy. Cha cố, sơ vã, thầy tu, giáo khu lý sự viên, những tên giữ đồ thánh, tao phỉ nhổ lên bọn chúng bay tuốt hết!

                        Và hắn lại nhổ bọt. Tôi nói:

                        - Ði thôi, có mùi máu phảng phất đâu đây.

                        - Không phải máu, Zorba càu nhàu. Nếu ông muốn, ông đi nghe hát kinh kỳ-đảo buổi sáng đi, ông chủ. Tôi đi quanh quẩn xem có khám phá ra điều gì không?

                        - Ði thôi! Tôi lợm giọng nhắc lại. Bác làm ơn đừng có xen vào việc gì không phải của mình cho tôi nhờ.

                        - Nhưng đây chính là việc tôi muốn xen vào đó! Zorba la lên.

                        Hắn suy nghĩ giây lát rồi mỉm cười một cách tinh quái:

                        - Ma quỉ đã cho ta một đặc ân. Tôi nghĩ nó đang đem sự việc về một mối. Ông có biết phát súng đó làm tu viện tốn bao nhiêu tiền không? Bẩy ngàn đồng.

                        Chúng tôi xuống sân. Hương thơm của cây trổ hoa, sự êm đềm của buổi mai, diễm phúc tuyệt trần. Zaharia rình mò đợi chúng tôi. Gã chạy tới nắm lấy cánh tay Zorba.

                        - Ðồng chí Canararo, gã run run thì thầm. Lại đây, chúng ta đi đằng này.

                        - Tiếng súng lục nào đó? Chúng nó giết ai? Nói đi thầy tu, nói không tôi bóp cổ chết bây giờ!

                        Cằm gã thầy tu run lên. Gã nhìn quanh. Sân vắng các phòng đều đóng kín; những luồng sóng nhạc lan truyền sang cánh cửa giáo đường đang mở rộng.

                        - Cả hai người theo tôi, gã lẩm bẩm, Sodom và Momorrah!

                        Chúng tôi len lén men theo tường vượt qua sân và ra khỏi vườn. Cách tu viện chừng trăm thước là nghĩa địa. Chúng tôi bước vào.

                        Chúng tôi nhảy qua mộ. Zaharia đẩy cánh cửa nhỏ của giáo đường và chúng tôi vào theo gã. Ở giữa, trên một cái chiếu, một thân thể nằm ngay đơ, một cái áo tu sĩ phủ lên trên. Một ngọn nến cháy ở gần đầu, một ngọn ở chân tử thi.

                        Tôi cúi xuống nhìn xác chết.

                        - Tiểu tăng! Tôi rùng mình lẩm bẩm. Chú tóc vàng của Cha Demetrios!

                        Thượng đẳng thiên sứ Michael cánh cửa mở rộng, gươm rút ra khỏi bao và chân đi dép đỏ sáng chói trên cửa giáo đường.

                        - Thượng đẳng thiên sứ Michael! Gã thầy tu la lên. Xin hãy cho lửa và lưu hoàng xuống, thiêu tất cả chúng đi! Thượng đẳng thiên sứ Michael, đá cho chúng một cái! Xin ngài hãy rời khỏi thánh tượng! Giơ gươm lên và đập chúng! Ngài không nghe thấy tiếng súng lục sao?

                        - Ai giết gã? Ai? Demetrios? Nói đi, đồ râu xồm!



                        Kỳ 83



                        Gã thầy tu vùng khỏi tay Zorba và nằm sấp dưới chân tượng thượng đẳng thiên sứ. Gã nằm bất động một lát đầu ngẩng lên, mắt trợn trừng, miệng há hốc, chăm chú rình rập thánh tượng.

                        Ðột nhiên gã nhẩy cỡn lên vì sung sướng.

                        - Tôi sẽ thiêu chúng! Gã quả quyết tuyên bố. Thượng đẳng thiên sứ đã cử động, tôi đã trông thấy, ngài đã ra dấu cho tôi!

                        Gã lại gần thánh tượng và dán cặp môi dầy lên thanh gươm của thượng đẳng thiên sứ.

                        - Cảm tạ Chúa! Gã nói, tôi được an ủi!

                        Zorba lại nắm lấy cánh tay gã thầy tu, hắn nói:

                        - Lại đây, Zaharia. Bây giờ bạn làm điều tôi đã nói với bạn.

                        Và hắn quay sang tôi:

                        - Cho tôi xin tiền, ông chủ, tôi sẽ đi ký giấy tờ một mình. Trong đó, tất cả bọn chúng đều là lang sói, còn ông là một con cừu non, chúng sẽ ăn thịt ông. Ðể đấy cho tôi. Ông đừng lo, tôi sẽ trị bọn chúng, những con heo thiến mập. Ðến trưa, chúng ta sẽ rời khỏi đây với cánh rừng trong túi. Ði thôi, bạn Zaharia!

                        Họ lén trở lại tu viện. Tôi đi dạo dưới những rặng thông.

                        Mặt trời đã lên cao, sương lóng lánh trên những phiến lá. Một con sáo bay trước mặt tôi, đậu trên cành cây lê dại, vẫy đuôi, há mỏ, và hót lên đôi ba tiếng diễu cợt.

                        Qua rặng thông tôi nhìn thấy những tu sĩ xếp hàng ra sân, đầu cúi xuống, những tấm khăn đen vắt trên vai. Tế thức đã chấm dứt, bây giờ họ đang đi tới phòng ăn.

                        Tôi tự nhủ: “Tiếc thay một sự khắc khổ như thế, và một sự cao nhã như thế từ nay không có linh hồn!”

                        Tôi mệt mỏi, đêm qua không ngủ được, tôi nằm dài trên cỏ. Những cây đổng-thảo dại, cây kim-tước-chi, cây mê-điệt, cây đan-sâm dâng hương trong không gian. Côn trùng bay vo ve, đói khát, chúng lăn xả vào những đóa hoa như quân cướp biển và hút mật hoa. Xa xa, rặng núi lấp lánh, trong suốt, thanh thản, như một đám hơi nước di động trong ánh mặt trời thiêu đốt.

                        Tôi nhắm mắt, tâm hồn lắng dịu. Một niềm hân hoan lặng lẽ, bí ẩn tràn ngập tôi - như thể tất cả cái phép lạ xanh xung quanh này là Thiên Ðàng, như thể tất cả vẻ tươi mát này, sự nhẹ nhàng này, nỗi say sưa ngây ngây này là Thượng Ðế. Thượng Ðế thay đổi hình dung trong từng giây phút. Sung sướng thay cho kẻ nào có thể nhận biết ngài dưới tất cả những mặt nạ ngài mang! Khi thì ngài là một ly nước lạnh, khi thì ngài là một đứa trẻ nhẩy nhót trong lòng ta, hoặc là một người đàn bà quyến rũ, hay có thể chỉ là một cuộc đi dạo buổi mai.

                        Dần dần, vạn vật xung quanh tôi, không thay đổi hình thể, trở thành mộng. Tôi hân hoan. Trần gian và thiên đàng chỉ là một. Một bông hoa trong cánh đồng với một giọt mật lớn trong lòng hoa, đó là hình ảnh cuộc đời hiện ra với tôi. Và tâm hồn tôi, một con ong man rợ hút nhụy hoa.

                        Ðột nhiên tôi bị lôi ra khỏi niềm vĩnh phúc này một cách tàn bạo. Tôi nghe thấy tiếng bước chân và những tiếng thì thầm sau lưng tôi. Ðồng thời một giọng nói vui vẻ vang lên:

                        - Ông chủ, chúng ta đi thôi!

                        Zorba đứng trước mặt tôi và đôi mắt nhỏ của hắn lóe lên một tia sáng ma quái.

                        - Chúng ta đi? Tôi nói một cách khoan khoái. Xong xuôi tất cả rồi à?

                        - Tất cả! Zorba vừa nói vừa vỗ vào túi trên chiếc áo khoác ngắn của hắn. Cánh rừng đây rồi. Mong nó mang lại may mắn cho chúng ta! Và đây là bẩy ngàn đồng Lola đã nuốt của chúng ta!

                        Hắn móc túi trong lấy ra một tập giấy bạc. Hắn nói:

                        - Ông cầm lấy! Tôi trả nợ của tôi, tôi không còn mắc cỡ trước mặt ông nữa. Trong đó có cả bít tất, xắc tay, nước hoa và dù của mụ Bouboulina. Cả đậu phọng cho con két! Và cả halva mà tôi đã mang về cho ông nữa!

                        - Giữ lấy đi, Zorba! Tôi tặng bác đó, tôi nói. Hãy tới đốt một cây nến to bằng người bác để tạ tội Ðức Mẹ Ðồng Trinh mà bác đã xúc phạm.

                        Zorba quay lại. Cha Zaharia đang tiến về phía chúng tôi trong tấm áo choàng dơ dáy, đang ngã mầu xanh, và đôi giầy ống vẹt gót. Gã dắt hai con la đến cho chúng tôi.

                        Zorba đưa cho hắn một tập giấy bạc:

                        - Chúng ta chia nhau, cha Joseph. Bạn có thể mua một trăm kí lô cá thu muối và bạn sẽ nhồi nhét cho đến khi bụng bạn căng lên như cái trống. Cho đến khi bạn mửa ra và bạn sẽ thoát khỏi cá thu mãi mãi và mãi mãi! Nào chìa tay ra!

                        Gã thầy tu vồ lấy những đồng tiền bẩn thỉu và giấu trong ngực áo. Gã nói:

                        - Tôi sẽ mua dầu hỏa!

                        Zorba hạ thấp giọng và ghé vào tai gã thầy tu, ra lệnh:

                        - Phải chờ đến đêm, khi tất cả bọn chúng ngủ say và gió thổi mạnh. Bạn tưới dầu ở bốn góc.

                        Kỳ 84



                        Bạn chỉ cần những giẻ, hay bùi nhùi, hoặc bất cứ cái gì bạn tìm thấy vào dầu hỏa và châm lửa. Hiểu chưa?

                        Gã thầy tu run rẩy.

                        - Ðừng run như vậy, ông bạn! Thượng đẳng thiên sứ chẳng ra lệnh cho bạn sao? Hãy đặt đức tin vào dầu hỏa và thánh sủng của Chúa! Chúc bạn may mắn!

                        Chúng tôi lên yên. Tôi nhìn tu viện lần cuối cùng. Tôi hỏi:

                        - Bác có biết được điều gì mới lạ không, Zorba?

                        - Về phát súng lục phải không? Ðừng lo âu về chuyện đó, ông chủ. Gã Zaharia đó có lý: Sodom và Momorrah! Demetrios đã giết chết gã thầy tu đẹp trai đó. Sự thực như vậy đó!

                        - Demetrios? Tại sao vậy?

                        - Ðừng tìm hiểu chuyện đó làm gì, ông chủ, toàn là rác rưởi và nhơ nhớp thối tha.

                        Hắn quay về phía tu viện. Những tu sĩ đang ra khỏi phòng ăn, đầu cúi xuống, tay khoanh trước ngực, và trở về khép mình trong phòng riêng. Hắn kêu lên:

                        - Hãy nguyền rủa tôi đi! Các đức cha!



                        19



                        Người đầu tiên chúng tôi gặp khi chúng tôi đặt chân xuống bãi biển của chúng tôi đêm đó là mụ Bouboulina, đang ngồi co ro trước cửa lều chúng tôi. Khi đèn đã được thắp lên và tôi trông thấy mặt mụ, tôi hoảng sợ.

                        - Bà làm sao đó, bà Hortense? Bà ốm à?

                        Từ lúc niềm hy vọng vĩ đại - hôn nhân - lóe lên trong tâm trí mụ, mụ ngư nữ già của chúng ta đã mất hết tất cả vẻ quyến rũ mơ hồ không diễn tả được của mụ. Mụ cố gắng xóa tất cả quá khứ và nhổ đi tất cả những chiếc lông lòe loẹt mà mụ trang điểm bằng những chiến lợi phẩm của các quan Thổ Nhĩ Kỳ, quan tổng đốc Thổ Nhĩ Kỳ và những thủy sư đô đốc. Mụ không có một ước vọng nào cao hơn ước vọng trở thành một người đàn bà tầm thường nghiêm trang và khả kính, một người đàn bà đức hạnh. Mụ không tô điểm son phấn nữa, không trang điểm nữa, mụ để tự nhiên: một kẻ đáng thương muốn được lấy chồng.

                        Zorba không hé răng. Hắn bứt rứt xoắn bộ ria mới nhuộm. Hắn cúi xuống, nhóm bếp và đun nước để pha cà phê.

                        - Tàn nhẫn! Mụ ca kỹ già đột nhiên cất giọng khàn nói.

                        Zorba ngẩng đầu lên, nhìn mụ. Cặp mắt hắn trở nên dịu dàng. Hắn không thể nghe một người đàn bà nói với mình bằng một giọng nói bi thảm mà không xúc động. Một giọt nước mắt đàn bà có thể dìm ngập hắn.

                        Hắn không nói gì hết, xúc đường và quay ly cà phê.

                        - Tại sao để tôi mong mỏi quá lâu như vậy trước khi cưới tôi, mụ ngư nữ già nói. Tôi không dám thò mặt ra với làng nước nữa. Tôi bị sỉ nhục! Sỉ nhục! Tôi sẽ tự tử!

                        Tôi nằm dài trên giường, mệt mỏi chống tay lên gối, tôi thưởng thức màn bi hài kịch này.

                        - Tại sao anh không mang những vòng hoa cưới về?

                        Zorba cảm thấy tay mủm mỉm của mụ Bouboulina run rẩy trên đầu gối mình. Cái đầu gối này là tấc đất vững vàng cuối cùng mà kẻ đáng thương đã đắm tàu một ngàn lẻ một lần này có thể bám vào.

                        Zorba hình như hiểu điều đó và lòng hắn bớt nghiêm khắc hơn. Nhưng một lần nữa, hắn vẫn không nói gì cả. Hắn rót ra ba tách cà phê.

                        - Tại sao anh không mang những vòng hoa đám cưới về, anh yêu? Mụ run run nhắc lại.

                        - Ở Candia không có vòng hoa nào đẹp hết. Zorba trả lời bằng một giọng khắc bạc.

                        Hắn trao cho mỗi người một tách và thu mình trong một góc.

                        - Anh đã viết thư về Nhã Ðiển nhờ họ gửi về cho những vòng hoa đẹp hơn, hắn nói tiếp. Anh cũng gửi mua những cây nến trắng nữa và bánh hạnh nhân với chocolat.

                        Hắn càng nói, trí tưởng tượng của hắn càng bị kích thích. Cặp mắt hắn sáng lên và giống như một thi sĩ trong giây phút sáng tạo mãnh liệt, Zorba bay lên những đỉnh cao nơi mộng và thực lẫn lộn và giống nhau như hai giọt nước. Hắn ngồi xổm, nghỉ ngơi sì sụp thổi cà phê. Hắn châm điếu thuốc thứ hai - ngày hôm nay tốt ngày, hắn đã có cánh rừng trong túi, hắn đã trả nợ và hắn cảm thấy hài lòng. Hắn để cho trí tưởng tượng lôi cuốn:

                        - Ðám cưới của chúng ta phải thật lớn, Bouboulina yêu quí của anh. Em sẽ thấy tấm áo cưới mà anh đã gửi mua cho em đẹp thế nào! Chính vì lý do đó mà anh mới ở lại Candia lâu đến như vậy, em yêu. Anh cho gọi hai bà chủ tiệm may y phục phụ nữ lớn ở Nhã Ðiển tới và bảo họ: “Người đàn bà mà tôi sắp cưới vô song ở cả Ðông phương lẫn Tây phương! Nàng là hoàng hậu của bốn đại cường quốc nhưng hôm nay nàng là góa phụ, Tứ Cường đã chết và nàng bằng lòng lấy tôi làm chồng. Vậy tôi muốn áo cưới của nàng cũng phải độc nhất vô nhị: phải toàn bằng lụa, ngọc trai, và sao bằng vàng!” Hai bà phó may kêu lên: “Nhưng như thế sẽ đẹp quá! Tất cả những khách mời sẽ bị lóa mắt hết! Thây kệ họ! Anh nói, như thế thì đã làm sao? Miễn là người yêu tôi vừa lòng thì thôi!”



                        Kỳ 85



                        Mụ Hortense tựa lưng vào vách lắng nghe. Một nụ cười rộng, đầy thịt nở ra trên khuôn mặt nhăn và xệ của mụ, và giải băng đỏ quanh cổ mụ muốn đứt ra.

                        - Em muốn nói thầm với anh câu này, mụ vừa thì thầm vừa say đắm đưa mắt nhìn Zorba.

                        Zorba nháy tôi và cúi xuống.

                        - Tối nay em mang lại cho anh cái này, vợ tương lai của hắn thì thầm trong khi cái lưỡi nhỏ của mụ gần lọt vào cái tai lông lá của hắn.

                        Mụ lấy trong áo nịt ngực ra một cái khăn tay thắt gút một đầu, và chìa cho Zorba.

                        Hắn thò hai ngón tay ra nhón cái khăn tay và đặt lên đầu gối phải, đoạn quay ra cửa, hắn nhìn biển.

                        - Anh không cởi nút ra xem, Zorba? Mụ nói. Em thấy anh không có vẻ gì là vội vã cả?

                        Hắn đáp:

                        - Ðể anh uống cà phê và hút điếu thuốc đã. Anh không cần phải cởi, anh biết trong này có cái gì rồi.

                        - Cởi ra đi, cởi ra đi! Mụ ngư nữ già khẩn khoản.

                        - Trước hết để anh hút xong điếu thuốc đã, anh đã nói như thế mà.

                        Và hắn đưa mắt nhìn tôi trách móc như muốn nói: “Lỗi tại ông hết!”

                        Hắn chậm rãi hút, thở khói qua lỗ mũi và nhìn biển. Hắn nói:

                        - Ngày mai sẽ có một cơn gió Ðông Nam. Thời tiết thay đổi. Cây cối căng lên, ngực các thiếu nữ cũng vậy, vú không chịu nằm trong áo nịt ngực nữa. Mùa Xuân ba que xỏ lá! Một phát minh của ma quỉ.

                        Hắn nín lặng. Một lát sau hắn thêm:

                        - Ông có để ý điều này không, ông chủ: tất cả mọi sự tốt đẹp trên thế gian này đều là phát minh của quỷ: đàn bà đẹp, mùa Xuân, lợn sữa quay, rượu - tất cả đều do ma quỷ làm ra cả! Chúa chỉ tạo ra tu sĩ, trai giới, và đàn bà xấu, khiếp!

                        Trong khi nói vậy hắn đưa mắt dữ tợn nhìn mụ Hortense đáng thương, đang thu mình trong một góc, lắng nghe hắn:

                        - Zorba! Zorba! Mụ van xin hắn luôn miệng.

                        Nhưng hắn lại đốt một điếu thuốc khác và lại tiếp tục nhìn biển. Hắn nói:

                        - Mùa Xuân là thời ma quỉ Satan ngự trị. Những cái thắt lưng giãn ra, áo nịt ngực mở cúc, bà già thở dài... Ê! Bỏ tay ra, Bouboulia!

                        - Zorba! Zorba!... mụ đàn bà đáng thương lại khẩn khoản van xin.

                        Mụ cúi xuống, cầm lấy cái khăn tay nhỏ và ấn vào tay Zorba.

                        Hắn liệng điếu thuốc đi, nắm cái nút và cởi ra. Hắn xòe bàn tay ra và nhìn.

                        - Cái gì đây, mụ Bouboulina? Hắn ghê tởm hỏi.

                        - Nhẫn, những cái nhẫn nhỏ, cưng. Những cái nhẫn cưới, mụ ngư nữ già run run thì thầm. Người làm chứng có mặt ở đây, đêm đẹp quá, Thượng Ðế nhìn chúng ta... Chúng ta hãy đính hôn đi, Zorba của em!

                        Zorba hết nhìn tôi, mụ Hortense, lại nhìn những cái nhẫn. Một bầy quỷ đang giao chiến trong hắn và trong giây lát, chưa có con nào thắng thế. Mụ đàn bà đáng thương nhìn hắn một cách sợ hãi.

                        - Zorba! Zorba của em!... Mụ âu yếm gọi.

                        Tôi nhổm dậy trên giường và chờ đợi. Trong tất cả những con đường mở rộng trước mặt hắn, Zorba sẽ lựa chọn con đường nào?

                        Ðột nhiên, hắn lắc đầu. Hắn đã quyết định. Khuôn mặt hắn sáng lên. Hắn vỗ tay và đứng phắt dậy. Hắn la:

                        - Chúng ta hãy ra ngoài kia! Chúng ta hãy ra ngoài trời sao, để Chúa có thể nhìn thấy chúng ta! Ông cầm lấy cái nhẫn, ông chủ; ông có biết tụng thánh ca không?

                        - Không, tôi vui vẻ đáp. Nhưng điều đó quan trọng gì!

                        Tôi nhảy xuống giường và giúp mụ đàn bà đứng dậy.

                        - Tôi biết. Tôi quên chưa nói với ông rằng trước kia tôi đã từng là lễ sinh! Tôi theo cha dự những đám cưới, lễ rửa tội, tống táng, tôi thuộc lòng những bài hát lễ. Lại đây, Bouboulina của anh, trương buồm lên, cái thuyền buồm Pháp quốc của anh, lại đứng bên phải anh!

                        Trong tất cả những con quỷ của Zorba, con quỷ khôi hài tốt bụng lại thắng thế. Zorba thương hại mụ ngư nữ già, lòng hắn quặn đau khi hắn nhìn thấy cặp mắt mờ đục của mụ chăm chú nhìn hắn với xiết bao âu lo.

                        - Thây kệ, hắn lẩm bẩm trong khi quyết định, ta còn có thể đem lại vui vẻ cho giống cái, hăng hái lên!

                        Hắn lao ra ngoài bãi, nắm lấy cánh tay mụ Hortense, trao nhẫn cho tôi, quay ra biển và bắt đầu tụng thánh ca:

                        “Cảm tạ Chúa trong thế giới không cùng, Amen!”

                        Hắn quay sang tôi nói:

                        - Ông hãy làm công việc của ông! Ông chủ!

                        - Ðêm nay không có ai là “ông chủ” hết, tôi nói. Tôi là phù rể chính của bác.

                        - Ðược rồi, ông hãy ráng cho nhanh nhẹn. Khi tôi kêu: Ô ê! Ô ê! Thì ông trao nhẫn cho chúng tôi.

                        Hắn lại bắt đầu tụng thánh ca bằng cái giọng lừa ồ ề của hắn:

                        - Vì tên đầy tớ trai của Chúa, Alexis, và kẻ hầu gái của Chúa, Hortense, đính hôn với nhau, và vì sự cứu rỗi của họ, chúng con khẩn cầu Chúa!

                        - Kyrie eleison! Kyrie eleison! Tôi vừa run run hát vừa khó khăn lắm mới giữ mình khỏi cười và khóc.

                        - Còn một câu xướng nữa, Zorba nói, trời đánh nếu tôi nhớ! Nhưng thôi chúng ta làm lẹ lên.

                        Hắn nhẩy cẫng lên như con choi choi và la to:

                        - Ô ê! Ô ê! Vừa chìa bàn tay hộ pháp về phía tôi. Em cũng chìa tay ra, hắn nói với vị hôn thê của hắn.

                        Kỳ 86



                        Bàn tay mập mạp, xù xì vì giặt giũ và việc nội trợ, run run chìa ra về phía tôi. Tôi đeo nhẫn cho họ, trong khi Zorba, hoàn toàn như mất trí, la lên như một giáo sĩ Thổ Nhĩ Kỳ:

                        - Kẻ tôi tớ trai của Chúa, Alexis, đã đính hôn với tớ gái của Chúa, Hortense, nhân danh Chúa Cha, Chúa Con, và Ðức Thánh Thần, Amen! Kẻ tớ gái của Chúa, Hortense, đã đính hôn với tớ trai của Chúa, Alexis... Thôi, xong rồi! Lại đây cưng, để anh cho em cái hôn đoan chính đầu tiên của đời em!

                        Nhưng mụ Hortense đã ngồi sụp xuống đất. Mụ ôm lấy chân Zorba và khóc. Zorba thương hại lắc đầu:

                        - Ðáng thương thay cho đàn bà! Họ điên cuồng làm sao! Hắn lẩm bẩm.

                        Mụ Hortense đứng dậy, dũ váy và mở vòng tay ra. Zorba kêu lên:

                        - Ê, không được! Hôm nay là thứ ba trước tuần Chay, hãy ngoan ngoãn! Bây giờ đang là tuần Chay.

                        - Zorba của em..., mụ đắm đuối thì thầm.

                        - Hãy kiên nhẫn, em yêu. Hãy đợi cho đến lễ Phục Sinh, chúng ta sẽ ăn thịt, và đập những trái trứng đỏ tươi đã. Bây giờ, đến giờ em phải về rồi đó. Dân làng sẽ nói sao khi họ nhìn thấy em đi vơ vẩn vào giờ này!

                        Bouboulina khẩn khoản nhìn hắn. Zorba nói:

                        - Không! Không! Hãy chờ đến lễ Phục Sinh đã! Ði với chúng tôi, ông chủ.

                        Hắn cúi xuống nói khẽ vào tai tôi:

                        - Ðừng để chúng tôi đi một mình, vì Chúa! Tôi không được vui.

                        Chúng tôi đi về phía làng. Bầu trời long lanh, mùi biển mặn nồng bao bọc chúng tôi, những con chim đêm rúc lên. Mụ ngư nữ già, níu lấy cánh tay Zorba, để hắn dìu đi, sung sướng nhưng thất vọng.

                        Cuối cùng mụ đã tới cái bến mà mụ ao ước bao lâu nay. Suốt đời mụ, mụ đã ca hát và nhẩy múa, chơi bời phóng đãng, nhạo báng những người đàn bà đoan trang, nhưng trái tim mụ tan nát. Khi mụ đi trong những phố phường ở Alexandria, Beirut, Constantinpole, phấn son ngào ngạt, quần áo sặc sỡ, lòe loẹt, và nhìn thấy những người đàn bà vạch vú cho con bú, vú mụ cũng ngứa và căng lên, núm vú cứng lại cũng đòi hỏi một cái miệng trẻ thơ nhỏ xíu. “Lấy chồng, lấy chồng, có một đứa con...,” đó là giấc mơ trìu mến suốt đời của mụ. Nhưng mụ không bao giờ thổ lộ những khát vọng đau đớn này với bất cứ kẻ nào. Bây giờ, cảm tạ Chúa, hơi muộn nhưng còn hơn không; mụ đang ghé bến xiết bao mong ước dầu bị sóng gió dập vùi.

                        Chốc chốc mụ lại đưa mắt lên nhìn trộm gã thô kệch to lớn đang đi cạnh mụ. Mụ nghĩ thầm: “Hắn không phải là một ông quan Thổ Nhĩ Kỳ với mũ fez búp vàng, hắn cũng không phải là một đứa con trai đẹp trai của quan Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng cảm tạ Chúa như thế còn hơn không! Hắn sẽ là chồng mình, chồng mình thực sư, cảm tạ Chúa!”

                        Zorba cảm thấy mụ đè nặng trên cánh tay hắn và hắn vội vã dìu mụ tới làng để mau thoát khỏi mụ. Và mụ đàn bà đáng thương lảo đảo trên đường đá, những móng chân mụ muốn tuột ra, những chai ở bàn chân làm mụ đau nhưng mụ không nói gì cả. Tại sao nói? Tại sao than thở? Dẫu sao, tất cả đều tuyệt vời!

                        Chúng tôi vượt qua cây Vả Của Cô và khu vườn của góa phụ. Chúng tôi dừng lại khi những ngôi nhà đầu tiên của làng hiện ra.

                        - Ngủ ngon nhé, cưng của em, mụ ngư nữ già vừa âu yếm nói vừa kiễng chân lên cho tới môi vị hôn-phu.

                        Nhưng Zorba không cúi xuống.

                        - Hay để em quì xuống hôn chân anh vậy, anh yêu! Mụ Bouboulina vừa nói vừa định nhào xuống đất.

                        - Không! Không! Zorba cản lại. Hắn cảm động ôm lấy mụ. Chính anh phải hôn chân em mới phải cưng ạ. Chính anh phải quì xuống mới phải... nhưng anh làm biếng quá. Ngủ ngon nhé!

                        Chúng tôi từ biệt mụ và lặng lẽ trở về, hít hương thơm của đêm tận đáy phổi. Zorba đột nhiên quay sang hỏi tôi:

                        - Chúng ta phải làm gì bây giờ, ông chủ? Cười hay khóc? Ông làm ơn cho biết.

                        Tôi không trả lời. Cổ họng tôi cũng se lại, và tôi không biết vì sao: vì đã khóc hay cười.

                        Zorba đột nhiên nói:

                        - Ông chủ, cái lão thần ba que không để một người đàn bà nào than thở tên là gì nhỉ? Tôi có nghe nói sơ qua về gã. Hình như gã thường nhuộm râu và xăm những trái tim, những mũi tên, và những ngư nữ trên cánh tay; gã thường hóa trang thành bò mộng, thiên nga, cừu, lừa... Thành bất cứ con gì mà những con đĩ thích. Tên gã là gì nhỉ?

                        - Tôi chắc bác muốn nói đến Zeus. Ðiều gì làm cho bác nhớ Zeus?

                        - Cầu cho gã được yên giấc ngàn thu! Zorba vừa nói vừa giơ tay lên trời. Chắc chắn gã đã gặp những lúc khổ cực! Gã phải chịu đau khổ biết bao nhiêu! Ðó là một kẻ tuẫn giáo vĩ đại, tin tôi đi, ông chủ. Ông đã nuốt tất cả những gì những cuốn sách nhảm nhí của ông nói, nhưng ông hãy thử nghĩ giây lát xem những người viết sách là những người thế nào! Hừ! Một bọn lên mặt học giả! Chúng biết gì về đàn bà và những kẻ chạy theo đàn bà? Không biết gì hết!

                        - Tại sao bác không viết, Zorba, để giải thích cho chúng tôi những bí ẩn của thế giới! Tôi chế nhạo.
                        Kỳ 87



                        - Tại sao? Vì lý do đơn giản là tôi sống tất cả những bí ẩn mà ông nói đó, và tôi không có thì giờ để viết. Khi chiến tranh, khi đàn bà, khi rượu chè, khi đàn santuri: hỏi thì giờ đâu mà cầm cây bút cùn mằn này. Vì thế công việc này rơi vào tay bọn cạo giấy! Tất cả những kẻ nào thực sự sống những bí ẩn của đời sống đều không có thời giờ để viết, và tất cả những kẻ nào có thì giờ thì lại không sống những bí ẩn ấy! Ông nghe thủng chưa?

                        - Ta hãy trở lại đề tài cũ! Zeus làm sao?

                        - A! Gã đáng thương! Zorba thở dài. Tôi là người duy nhất hiểu rõ điều làm gã đau khổ. Gã yêu đàn bà, dĩ nhiên, nhưng không phải như các ông tưởng, những ông cạo giấy! Không phải thế chút nào! Gã hiểu tất cả đau khổ vì lẽ gì, và gã hy sinh vì họ! Khi gã thấy ở một xó xỉnh nào đó một mụ gái già đang mòn mỏi vì khát vọng và hối tiếc, hay một thiếu phụ trẻ đẹp - hoặc dầu nàng không đẹp chút nào chăng nữa, dầu nàng là con quỷ dạ xoa - không thể ngủ được vì chồng nàng xa vắng, gã sẽ làm dấu, gã tử tế đó, thay đổi quần áo, mang bất cứ hình dáng nào người đàn bà có trong trí, và đi vào phòng nàng.

                        “Thường thường gã không thích để ý tới những mối tình bỡn cợt. Không! Gã thường mệt lử cò bợ luôn và điều đó rất dễ hiểu: làm sao có thể thỏa mãn được từng ấy con dê cái? A! Zeus! Con dê đực đáng thương. Ðã hơn một lần gã chán chường, gã cảm thấy khó chịu, ông đã bao giờ nhìn thấy một dê đực sau khi đã phủ mấy con dê cái chưa? Nó sùi bọt mép, mắt lờ đờ và có ghèn. Nó ho, và không đứng nổi. Ðó, gã Zeus đáng thương hẳn luôn luôn ở trong trạng thái khốn khổ đó. Rạng ngày gã nhủ thầm trên đường trở về: ‘A! Lạy Chúa tôi! Cho đến bao giờ tôi mới có thể đi nằm và ngủ no chán? Tôi không đứng nổi nữa!’ Và gã không ngừng chùi bọt mép.

                        “Nhưng thình lình gã nghe thấy một tiếng thở dài: dưới kia trên mặt đất, một người đàn bà đã liệng khăn trải giường, gối, chạy ra ngoài bao lơn, gần như trần truồng và thở dài đủ làm quay cánh quạt cối xay lúa. Lập tức bạn Zeus của tôi lại động lòng trắc ẩn.

                        “Thật khốn khổ, ta lại phải xuống trần gian! Gã rên rỉ. Có một người đàn bà đang than thân trách phận! Ta phải xuống an ủi nàng!

                        “Và cứ như thế đàn bà làm gã kiệt quệ hoàn toàn. Gã bị đau thận, gã bắt đầu ói mửa, trở nên tê bại và gã chết. Chính lúc đó Chúa Cứu Thế, người thừa kế của gã tới. Chúa nhìn thấy tình trạng khốn khổ của lão già nên ngài kêu lên: ‘Hãy tránh xa đàn bà!’”

                        Tôi thán phục trí tuệ mẫn nhuệ của Zorba và tôi ôm bụng cười.

                        - Ông cứ cười đi, ông chủ! Nhưng nếu quỉ thần độ trì cho công việc của chúng ta thành công - việc đó đối với tôi hầu như không thể được, nhưng biết đâu - ông có biết tôi sẽ mở một cửa hàng gì không? Một sở giới thiệu hôn nhân. Vâng..., đúng như vậy. “Sở Hôn Nhân Zeus” Lúc đó những người đàn bà đáng thương không vớ nổi một tấm chồng đều có một cơ hội cuối cùng: gái già, đàn bà vô duyên, đui què, mẻ sứt, và tôi sẽ tiếp tất cả trong một phòng khách nhỏ, trên tường đầy hình những chàng thanh niên khỏe mạnh đẹp trai và tôi sẽ nói với họ: “Xin các bà hãy lựa chọn, lựa chọn người nào bà thích, và tôi sẽ thu xếp để hắn trở thành chồng bà.” Rồi tôi kiếm bất kỳ gã nào hao hao giống bức hình, cho gã ăn mặc giống như vậy, dúi cho gã tiền và bảo gã: “Tới số nhà đó, phố đó, kiếm mụ đó và tán tỉnh mụ cho thật dữ vào. Ðừng ghê tởm, tôi trả tiền mà. Rót vào tai mụ tất cả những lời đường mật một người đàn ông thường nói với một người đàn bà mà mụ đáng thương đó chưa bao giờ được nghe. Hãy thề nguyền cưới mụ. Cho mụ khốn khổ đó một chút lạc thú, thứ lạc thú những con chó cái và ngay cả con sâu cái kiến cũng biết.”

                        “Và nếu đôi khi có một vài con dê già thuộc loại Bouboulina của chúng ta - Xin Chúa ban phước lành cho mụ - không ai thèm đến an ủi dầu trả bao nhiêu vàng bạc cũng thế thôi, được rồi, tôi làm dấu và tôi, giám đốc sở hôn nhân, tôi sẽ thân hành đến! Lúc đó ông sẽ nghe thấy những đứa ngu ngốc bên hàng xóm nói: ‘Nhìn kìa! Thiệt là một lão dâm đãng! Lão không có mắt để ngó cũng không có mũi để ngửi nữa à, hở trời?’ - Có chứ, đồ lừa, ta có mắt chứ! Có chứ bọn nhẫn tâm, ta có mũi chứ! Nhưng ta còn có lòng tốt nữa và ta thương hại mụ! Và khi người ta có một tấm lòng tốt thì mắt mũi chẳng dùng để làm gì trên thế gian. Khi gặp cơ hội, chúng chẳng kể số gì!”

                        - Rồi, khi tôi đã hoàn toàn bất lực vì những điên cuồng của tuổi trẻ và ngoẻo. Thánh Pierre-giữ-chìa-khóa sẽ mở cửa Thiên Ðàng cho tôi và bảo: “Vào đây, Zorba đáng thương, vào đây, kẻ tuẫn đạo vĩ đại Zorba. Vào nằm cạnh đồng chí Zeus của ngươi! Nghỉ ngơi cho khỏe đi, dũng sĩ, ngươi đã vất vả khó nhọc nhiều trên thế gian! Ta ban phước lành cho ngươi!”

                        Zorba tiếp tục nói. Trí tưởng tượng của hắn giăng bẫy và hắn sa vào bẫy chính hắn đặt ra. Dần dần hắn tin vào những truyện thần tiên của hắn. Khi chúng tôi đi qua cây Vả Của Cô, hắn thở dài. Rồi dang tay ra như thuyết pháp, hắn nói:

                        - Ðừng lo phiền, Bouboulina của tôi, cái tàu mục nát và bị bạc đãi! Ðừng lo phiền, tôi sẽ an ủi em! Tứ Cường đã bỏ em, nhưng tôi, Zorba, tôi sẽ không bỏ em!

                        Khi chúng tôi về đến bãi thì đã quá nửa đêm. Gió nổi lên. Từ Phi Châu xa xôi kia cơn gió nồm nóng ấm thổi tới làm căng phồng cây cối, cây nho và những bộ ngực của Crete. Toàn thể hải đảo, nằm dài bên bờ nước, hồi sinh dưới những đợt gió ấm làm nhựa dâng lên trong cây, Zeus, Zorba và cơn gió nồm trộn lẫn với nhau, và trong đêm tối, tôi trông thấy rất rõ - một khuôn mặt đàn ông râu đen, và tóc trơn bóng, cúi xuống kề cặp môi đỏ và ấm áp lên mụ Hortense, Trái Ðất.

                        Kỳ 88



                        20



                        Vừa về tới lều, chúng tôi đi ngủ liền. Zorba khoái chí xoa tay vào nhau:

                        - Ngày hôm nay tốt ngày, ông chủ! Có thể ông sẽ hỏi tôi muốn ám chỉ gì khi dùng chữ “tốt ngày?” Tôi định ám chỉ nhiều thứ lắm. Này nhé: Sáng hôm nay chúng ta ở mãi tận đâu đâu, tận trên tu viện và chúng ta đã bỏ tu viện và tu viện trưởng vào rọ - hẳn lão phải nguyền rủa chúng ta! Sau đó, chúng ta trở xuống, thấy mụ Bouboulina và tôi đính hôn. Này, nhìn nhẫn đây. Vàng nhất đấy... Mụ nói mụ còn hai bảng Anh mà lão đô đốc người Anh cho mụ vào cuối thế kỷ trước. Mụ nói mụ giữ để cho đám táng mụ, nhưng bây giờ mụ thích đưa cho thợ kim hoàn để làm nhẫn cưới hơn. Con người thật kỳ quái!

                        - Ngủ đi, Zorba! Bình tĩnh lại đi nào! Ngày hôm nay như thế là quá đủ rồi. Ngày mai chúng ta sẽ phải tổ chức một cuộc lễ nghiêm trọng: Trồng cây trụ đầu tiên. Tôi đã cho mời giáo trưởng Stephanos tới.

                        - Ông làm vậy phải lắm, ông chủ, không đến nỗi tệ. Ðể lão tới, để lão tư tế râu dê đó tới, để cả đám hương mục trong làng tới đây nữa; chúng ta sẽ phân phát cho họ những ngọn đèn cầy nhỏ và họ sẽ thắp lên. Những việc như thế này rất dễ kích động và có lợi cho công việc của chúng ta. Ðừng để ý tới những việc tôi làm; tôi có một Thượng Ðế riêng và một con quỉ riêng. Nhưng những kẻ khác...

                        Hắn cất tiếng cười. Hắn không ngủ được. Ðầu óc hắn sôi nổi. Lát sau hắn nói:

                        - A, Nội ơi, chúc nội an giấc ngàn thu! Ông tôi cũng là một lão dâm đãng, hệt như tôi vậy. Tuy nhiên, lão du côn đó đã tới Thánh Mộ và đã trở thành một hadji (*).Có Chúa biết tại sao! Khi lão trở về làng, một ông bạn nối khố của lão, một gã chuyên ăn trộm dê, một kẻ chưa từng làm một việc gì đứng đắn trong đời, bảo lão: “Sao, bạn già, anh không mang về cho tôi một mẩu Thánh Giá ở Thánh Mộ sao? - Sao anh biết là tôi không mang gì về cho anh? Ông nội quỉ quái của tôi nói. Anh tưởng tôi quên anh sao? Tối nay tới nhà tôi và dẫn lão tư tế lại để lão ban phước lành cho và tôi sẽ trao lại cho anh. Mang thêm một con lợn sữa quay nữa, và rượu, tối nay chúng ta tổ chức tiệc mừng”.

                        “Tối hôm đó ông trở về và cắt ở cánh cửa đã hoàn toàn mục nát ra một miếng gỗ, không lớn hơn một hạt gạo, bọc trong một nắm bông, giỏ lên hai ba giọt dầu và chờ đợi. Lát sau, người bạn đó tới cùng lão tư tế, con lợn sữa và rượu. Lão tư tế lấy khăn choàng cổ ra và ban phước lành. Cuộc lễ trao gỗ quí chấm dứt, sau đó cả ba ngấu nghiến con lợn sữa. Ông muốn tin tôi hay không tùy ý ông chủ! Gã du côn quì xuống trước miếng gỗ cửa sau đó gã đeo ở cổ, từ hôm đó, gã trở thành một người khác. Gã thay đổi hoàn toàn. Gã lên núi nhập bọn với tụi Armatoles và Klephts, gã đốt những làng mạc Thổ Nhĩ Kỳ. Gã xông xáo một cách gan dạ giữa những trận mưa đạn. Tại sao gã phải sợ hãi nhỉ? Gã đã có một miếng Thánh Giá lấy từ Thánh Mộ trên mình, không súng đạn nào đụng tới gã được.”

                        Zorba phá cười lên. Hắn nói:

                        - Tư tưởng là tất cả. Ông có đức tin? Lúc đó một miếng cửa mục trở thành thánh tích. Ông không có đức tin. Toàn thể Thánh Giá trở thành một cánh cửa mục.

                        Tôi thán phục người đàn ông này mà đầu óc vận động xiết bao quả quyết và liều lĩnh, và tâm hồn, bất cứ chỗ nào người ta đụng tới, đều tóe lửa.

                        - Bác đã bao giờ ra trận chưa, Zorba?

                        - Tôi làm sao biết được? Hắn cau mày hỏi. Tôi không nhớ. Trận nào?

                        - Tôi muốn nói đã bao giờ bác ra trận vì tổ quốc chưa?

                        - Ông không thể nói chuyện khác được sao, hả? Tất cả những chuyện tầm bậy đã qua, không nên nhắc tới nữa.

                        - Bác gọi những chuyện đó là những chuyện tầm bậy à, Zorba? Bác không biết xấu hổ sao? Bác nói về tổ quốc như vậy à?

                        Zorba ngẩng đầu lên nhìn tôi. Tôi đang nằm trên giường và ngọn đèn dầu soi sáng trên đầu tôi. Hắn nghiêm nghị nhìn tôi một lúc lâu, đoạn, nắm chặt lấy ria mép. Cuối cùng hắn nói:

                        - Ông ngây thơ và thông thái dởm... xin ông miễn chấp. Tất cả những gì tôi nói với ông thẩy đều như những chuyện tào lao cả.

                        - Sao vậy? Tôi phản đối. Tôi hiểu rất rõ, Zorba, đừng quên điều đó!

                        - Vâng, ông hiểu với cái đầu ông. Ông nói: “Cái này đúng, cái kia sai; cái này phải, cái kia không phải; anh có lý hay anh nhầm”. Nhưng cái đó đưa chúng ta tới đâu? Tôi, trong khi ông nói, tôi quan sát tay ông, ngực ông. Và chúng làm gì? Chúng câm lặng. Chúng không nói gì cả. Như thể chúng không có một giọt máu nào. Vậy thì ông hiểu bằng cái gì? Bằng cái đầu ông à? Hừ!

                        (*) Tước phong cho tín đồ Hồi Giáo nào đã đi hành hương tới La Mecque. Một số tín đồ Cơ Ðốc Giáo Ðông Phương hay chính thống giáo Hy Lạp cũng nhận được trước ấy sau khi hành hương tới Thánh Ðịa - C.W.



                        Kỳ 89



                        - Nào, nói tiếp đi, nói cho rõ ràng, Zorba đừng lảng tránh câu hỏi! Tôi nói để khiêu khích hắn. Tôi chắc bác chẳng bận tâm bao nhiêu với tổ quốc, đồ giá áo túi cơm!

                        Hắn nổi giận đấm một cú vào vách làm những bi đông sắt kêu loảng xoảng. Hắn la lên:

                        - Người đứng trước mặt ông đây xưa đã có lần rứt tóc để thêu nhà thờ Saint-Sophia đeo trước ngực làm bùa hộ mệnh. Vâng, ông chủ, tôi đã thêu bằng những bàn tay hộ pháp vụng về này và bằng những sợi tóc này, vào thời đó, đen như mun. Tôi, người đang nói với ông đây, thường lang thang trong những rặng núi đá ở Maccedonia với Pavlos Melas (*) - lúc đó tôi là một gã khổng lồ, cao hơn cả lều này, với váy ngắn, mũ fez đỏ, đồ trang sức bằng bạc, bùa hộ mệnh, Yataghan (**) bao đạn và súng lục. Tôi trang bị đầy sắt, bạc và đinh. Khi tôi đi, nó phát ra tiếng kêu xoang xoảng như cả một đạo quân xuống phố! Này, nhìn đây! Nhìn đây!

                        Hắn cởi áo chemise và tụt quần xuống.

                        - Ðem đèn lại đây! Hắn ra lệnh.

                        Tôi mang đèn lại gần tấm thân gầy gò và rám nắng: với những vết sẹo sâu hoắm, vết đạn và những lát kiếm, thân thể hắn đúng là một cái rá lọc.

                        - Nào bây giờ nhìn phía bên kia!

                        Hắn quay lại và chìa cho tôi xem lưng.

                        - Không có ngay cả một vết xước trên lưng. Ông hiểu gì không? Thôi bây giờ đem đèn đi.

                        - Chuyện tầm bậy vô nghĩa! Hắn tức tối gào lên. Thật nhục nhã! Khi nào người đàn ông sẽ thực sự trở nên một người đàn ông? Chúng ta mặc quần chùng áo-lượt, cổ cồn, mũ mãng nhưng chúng ta vẫn là con lừa, con sói, con cáo, con lợn. Người ta nói chúng ta được dựng lên theo hình ảnh của Thượng Ðế! Ai? Chúng ta à? Khoác lác phỉnh gạt!

                        Những kỷ niệm kinh hoàng hình như trở lại tâm trí hắn và mỗi lúc hắn một trở nên tức tối thêm. Hắn lẩm bẩm qua hàm răng lung lay trống hổng những lời nói khó hiểu.

                        Hắn đừng dậy, vồ lấy bình nước, tu một hơi, sau đó hắn có vẻ tỉnh táo và dịu dần. Hắn nói:

                        - Bất cứ chỗ nào ông đụng tới tôi, tôi đều đau đớn muốn thét lên. Người tôi đầy vết thương, sẹo và cục u và ông nói với tôi về đàn bà! Khi tôi khám phá tôi thực sự là một người đàn ông, tôi không thèm quay lại để nhìn họ nữa. Tôi đụng chạm tới họ một phút, như vậy đó, qua đường, như một con gà trống, rồi tôi lại tiếp tục đi. Tôi tự nhủ: “Những con chồn hôi bẩn thỉu. Chúng muốn hút hết sinh lực của ta. Khiếp! Cho chúng đi về cái nhà bò đi!”

                        “Ðoạn tôi vác súng lên đường! Tôi đi vào chiến khu như một giải phóng quân comitadji. Một hôm, vào lúc nhọ mặt người, tôi vào một làng Bảo-Gia-Lợi và nấp vào một chuồng bò. Ðó chính là nhà của một tên tư tế, một tên biệt động quân comitadji khát máu, dã man. Ban đêm, hắn cởi bỏ áo thầy tu, mặc quần áo kẻ chăn chiên, đeo khí giới và xâm nhập những làng Hy Lạp lân cận. Hắn trở về trước khi trời sáng, gọt sạch bùn và máu và vội vã đến nhà thờ đọc lễ Mi-sa cho tín đồ. Trước đó mấy hôm hắn đã giết một giáo viên Hy Lạp đang ngủ trong giường. Bởi vậy tôi vào chuồng bò tên tư tế, nằm trên đống phân, sau hai con bò và chờ đợi. Vào lúc sẩm tối, tên thầy tư tế vào chuồng bò cho mấy con vật của hắn ăn. Tôi chồm lên hắn và chọc tiết hắn như chọc tiết một con cừu, cắt tai hắn bỏ vào túi. Tôi sưu tầm tai Bảo-Gia-Lợi, ông rõ chưa; bởi vậy tôi lấy tai tên thầy tư tế và tẩu thoát.

                        “Mấy hôm sau tôi trở lại chính làng đó, giữa trưa, giả dạng làm một người bán hàng rong. Tôi giấu vũ khí trong núi và tôi xuống làng mua bánh, muối và giầy cho các đồng chí của tôi. Trước một căn nhà, tôi trông thấy năm đứa con nít mặc quần áo đen, đi chân đất nắm tay nhau đi ăn xin. Ba đứa con trai. Ðứa lớn nhất không quá mười tuổi, đứa nhỏ nhất, hãy còn ẵm. Ðứa con gái lớn ôm nó trong tay, hôn nó và nựng nó để nó khỏi khóc. Tôi không hiểu tại sao và có lẽ do thiên khải, tôi lại gần chúng: “Các cháu là con cái nhà ai? Tôi hỏi chúng bằng tiếng Bảo-Gia-Lợi.

                        “Ðứa con trai lớn nhất ngẩng cái đầu nhỏ bé lên: “Con thầy tư tế mà người ta cắt cổ hôm nọ trong chuồng bò,” nó trả lời.

                        “Nước mắt tôi giàn giụa. Trái đất quay cuồng như cái chong chóng. Tôi dựa lưng vào tường và nó ngừng lại. ‘Lại đây, các cháu, tôi nói, lại gần đây.’”

                        “Tôi lần thắt lưng móc túi tiền ra; nó đầy tiền Thổ Nhĩ Kỳ, medjidie. Tôi quì xuống và đổ hết tiền trên mặt đất. ‘Này, lấy đi! Tôi la, lấy đi! Lấy đi!’”

                        “Những đứa trẻ ngồi thụp xuống đất và lượm những đồng tiền Thổ và medjidie. ‘Cho các cháu đó, cho các cháu đó! Tôi la, lấy hết đi!’”

                        “Ðoạn tôi để lại cho chúng cái giỏ với tất cả những thứ tôi đã mua: ‘Tất cả những cái này nữa, cho các cháu đó! Lấy tất cả đi!’”

                        “Và tôi chuồn thẳng. Tôi chạy ra khỏi làng, cởi áo chemise ra, nắm lấy nhà thờ Saint-Sophia tôi đã thêu, xé ra từng mảnh, tung lên trời và vắt giò lên cổ chạy.

                        “Và tôi vẫn còn chạy...”

                        (*) Một sĩ quan xuất sắc trong trận chiến tranh chống lại những Comitadjis Bảo Gia Lợi.

                        (* *) Trường kiếm Thổ Nhĩ Kỳ - N.H.H.

                        Kỳ 90



                        Zorba tựa vào vách và quay lại nhìn tôi, hắn nói:

                        - Tôi được giải thoát như vậy đó.

                        - Giải thoát khỏi tổ quốc?

                        - Vâng, khỏi tổ quốc, hắn nói bằng một giọng quả quyết và trầm tĩnh.

                        Rồi một lát sau:

                        - Giải thoát khỏi tổ quốc, giải thoát khỏi thầy tu, giải thoát khỏi tiền bạc. Tôi gạn lọc. Càng ngày tôi càng gạn lọc kỹ. Tôi làm nhẹ gánh nặng của tôi bằng cách đó. Tôi ghê tởm tôi. Làm sao nói cho ông hiểu? Tôi tìm thấy sự giải thoát của chính tôi, tôi trở thành một người đàn ông.

                        Cặp mắt Zorba long lanh, cái miệng rộng của hắn cười một cách mãn nguyện.

                        Sau khi im lặng một lát, hắn lại tiếp tục nói. Tâm hồn hắn tràn trề, hắn không thể chỉ huy được nó nữa.

                        - Có một thời tôi thường nói: người này là một tên Thổ Nhĩ Kỳ, một tên Bảo-Gia-Lợi, người kia là một người Hy Lạp. Vì tổ quốc, tôi đã làm những điều khiến ông phải dựng tóc gáy lên, ông chủ. Tôi đã cắt cổ người ta, trộm cướp, đốt phá làng mạc, hãm hiếp đàn bà con gái, giết trọn nhiều gia đình. Tại sao? Vì họ là dân Bảo Gia Lợi hay Thổ Nhĩ Kỳ. “Ghê! Cút xéo đi! Quân thô bỉ!” Ðôi khi tôi rủa thầm tôi như vậy: “Cút xéo đi, quân đê tiện!” Ngày nay tôi nói: người nầy là một người chính trực, kẻ kia là một tên chó đẻ. Hắn có thể Bảo Gia Lợi, Thổ Nhĩ Kỳ hay Hy Lạp điều đó không quan trọng. Hắn tử tế hay xấu xa? Ðó là điều duy nhất tôi thắc mắc ngày hôm nay. Và bây giờ già cả, tôi xin thề có miếng bánh cuối cùng mà tôi ăn, tôi cảm thấy dường như tôi sẽ không thắc mắc về điều đó nữa. Dẫu hắn tử tế hay xấu xa, tôi cũng thương hại hắn, thương hại tất cả mọi người. Khi tôi trông thấy một người, dầu tôi làm bộ tỉnh bơ như kẻ coi trời bằng vung, tôi vẫn dứt từng khúc ruột. Kìa, gã đáng thương kia, tôi nghĩ thầm, gã cũng ăn uống và làm ái tình, gã cũng sợ hãi, dù gã là ai: gã cũng có Thượng Ðế và ma quỉ của gã, và gã cũng sẽ ngoẻo củ tỏi và nằm cứng đơ dưới ba tấc đất và làm mồi cho dòi bọ. Thật khốn khổ! Anh em bốn bể một nhà; anh em bốn bể làm quà cho sâu!”

                        “Và nếu đó là một người đàn bà, thì tôi muốn khóc lòi con mắt ra. Các hạ không ngừng chế nhạo tôi sao quá yêu thương đàn bà. Tại sao ông lại muốn tôi không yêu thương họ khi họ chỉ là những sinh vật yếu đuối chẳng hiểu điều mình làm và chịu trận tức thì khi ta vừa túm được một bên vú nàng?”

                        “Một lần khác tôi vào một làng Bảo Gia Lợi. Một tên Hy Lạp, một hương mục trong làng, thấy tôi. Tên khốn kiếp đó tố giác tôi và chúng vây căn nhà tôi ở trọ. Tôi leo qua sân thượng và truyền từ nóc nhà nọ qua nóc nhà kia như con mèo. Nhưng trăng lên, chúng nhìn thấy bóng tôi. Chúng leo lên nóc nhà và bắt đầu bắn như mưa bấc. Phải làm sao bây giờ? Tôi nhẩy xuống một cái sân và thấy một người đàn bà Bảo Gia Lợi đang ngủ. Nàng nhỏm dậy, phong phanh trong tấm áo ngủ, thấy tôi định mở miệng la lên, nhưng tôi giơ tay ra nói khẽ: ‘Làm ơn! Làm phúc! Ðừng kêu!’ Và tôi chụp lấy ngực nàng. Nàng tái xanh và muốn ngất đi: ‘Vào trong nhà,’ nàng thì thầm. ‘Vào trong kẻo họ nhìn thấy chúng ta... ’ ’”

                        “Tôi vào nhà, nàng siết chặt tay tôi: ‘Ông là người Hy Lạp?’ Nàng hỏi ‘Vâng. Hy Lạp. Ðừng tố cáo tôi.’ Tôi ôm lấy eo nàng, nàng không nói gì cả. Tôi ngủ với nàng và tim tôi run lên vì khoái cảm dịu dàng. Tôi thầm nhủ: Ðó thấy chưa thằng chó Zorba, đó là một người đàn bà, đó là ý nghĩa của nhân tình! Nàng là người gì? Bảo Gia Lợi? Hy Lạp? Papu! Hay gì nữa cũng thế thôi! Nàng là một con người, một con người có miệng, có vú, và biết yêu thương. Mi không biết xấu hổ vì đã giết tróc sao? Ðồ đê tiện bẩn thỉu?”

                        “Tôi nghĩ thầm như vậy trong khi tôi ở bên nàng, trong hơi ấm của nàng. Nhưng tổ quốc, con đĩ dại, nó đâu chịu để tôi yên. Sáng hôm sau tôi ra đi trong bộ quần áo mà góa phụ Bảo Gia Lợi đã cho tôi. Nàng mở rương lấy quần áo cũ của chồng cho tôi, và nàng ôm lấy đầu gối tôi, năn nỉ tôi trở lại.”

                        “Vâng, tối hôm sau tôi trở lại. Tôi là một người ái quốc, nghĩa là một con dã thú, ông hiểu chưa, tôi trở lại với một thùng dầu hôi và tôi phóng hỏa đốt làng. Tội nghiệp, chắc nàng cũng chết cháy cùng với những kẻ khác. Tên nàng là Ludmilla.”

                        Zorba thở dài. Hắn châm một điếu thuốc, hít hai ba hơi rồi quẳng đi.

                        - Ông nói tổ quốc à?... Ông tin những chuyện vớ vẩn mà những cuốn sách nhảm nhí của ông kể với ông! Ông phải tin vào tôi đây này. Khi nào còn có những tổ quốc, con người còn là một con thú, một con thú dữ... Nhưng đội ơn Thượng Ðế! Tôi đã giải thoát khỏi tất cả những thứ đó. Ðối với tôi thế là hết, không còn gì nữa! Còn ông?

                        Comment


                        • #13
                          Alexis Zorba

                          Kỳ 91



                          Tôi không trả lời. Tôi ghen ghét người đàn ông trước mặt tôi. Hắn đã sống bằng xương máu - bằng cách tranh đấu, giết tróc, ôm ghì - tất cả những điều mà tôi gia công học hỏi bằng giấy và mực.

                          Tất cả những vấn đề tôi cố gắng giải quyết lần lần trong cô đơn và dính chặt trên ghế, người đàn ông này đã giải quyết dứt khoát giữa núi non lồng lộng và với một lưỡi gươm.

                          Tôi nhắm mắt, tuyệt vọng.

                          - Ông ngủ sao, ông chủ? Zorba phật lòng hỏi. Khốn nạn, thế mà tôi cứ ngồi đó mà nói với ông như một tên điên.

                          Hắn càu nhàu nằm xuống và chỉ một lát sau tôi nghe thấy hắn ngáy.

                          Suốt đêm tôi không chợp mắt. Một con họa mi chúng tôi nghe thấy lần đầu tiên đêm nay đã dồn đầy cảnh cô độc của chúng tôi một nỗi sầu vô hạn và đột nhiên tôi cảm thấy nước mắt trào ra.

                          Tôi ngạt thở. Tôi trở dậy lúc bình minh, và từ cửa lều, tôi ngắm biển và đất. Dường như trái đất đã thay đổi trong một đêm. Trước mắt tôi, trên cát, một bụi gai mới hôm qua đây còn ảm đảm tối mầu, thế mà bây giờ đã đầy những bông hoa trắng nhỏ. Trong không khí phảng phất hương thơm dịu dàng của hoa chanh và cam từ vườn xa. Tôi bước ra ngoài mấy bước. Tôi say sưa không biết chán cái phép lạ muôn đời tái hồi này.

                          Thình lình tôi nghe thấy sau lưng tôi một tiếng kêu hân hoan. Tôi quay lại. Zorba đã thức dậy, mình trần lao ra khỏi lều. Hắn cũng đang xúc động vì mùa xuân mới. Hắn kinh ngạc la lên:

                          - Cái gì đó? Cái phép lạ kia kìa, ông chủ, cái phép lạ màu xanh chuyển động đàng kia người ta gọi là gì? Biển? Biển? Còn cái mang tạp-dề xanh xanh điểm hoa kia? Trái đất? Nghệ sĩ nào đã tạo nên chúng? Tôi xin thề với ông, đây là lần đầu tiên tôi trông thấy đó, ông chủ!

                          Cặp mắt hắn đầm đìa lệ.

                          - Ê! Zorba! Bác điên rồi hả?

                          - Tại sao ông cười? Ông không thấy gì sao? Có cái kỳ diệu đằng sau tất cả những cái đó, ông chủ!

                          Hắn lao ra ngoài, bắt đầu nhẩy múa và lăn lộn trong cỏ như một con ngựa con vào mùa xuân.

                          Mặt trời xuất hiện. Tôi chìa lòng bàn tay ra cho ấm. Những cành cây đâm chồi nẩy lộc, những bộ ngực căng tròn, tâm hồn cũng trổ bông như một cái cây; người ta cảm thấy thân thể và tâm hồn được nhồi nặn cùng bằng một chất liệu.

                          Zorba đứng lên, tóc hắn đầy sương đọng và đất. Hắn la:

                          - Lẹ lên, ông chủ! Chúng ta phải mặc quần áo cho thật bảnh! Hôm nay là ngày chúng ta được ban phước lành. Lão tư tế và các hương mục sắp đến bây giờ. Nếu họ thấy chúng ta bò lê bò càng trong cỏ như thế này thì sẽ đẹp mặt cho Công ty lắm đấy! Bởi vậy hãy phô cổ cồn giả và cà vạt ra! Hãy phô những chiếc mặt nạ nghiêm trang ra! Có đầu óc hay không chẳng quan trọng gì, chỉ cần có một cái mũ cho bảnh chọe vào là được! Thế giới này là một thế giới điên cuồng, đáng phỉ nhổ!

                          Chúng tôi mặc quần áo, thợ thuyền đến, chẳng bao lâu những hào mục cũng tề tựu đông đủ.

                          - Hãy nghiêm chỉnh. Ông chủ, cố mà nhịn cười! Chúng ta không được tỏ ra lố bịch mới được.

                          Thầy tư tế Stephanos đi đầu trong tấm pháp y dơ dáy với những cái túi sâu. Trong những buổi lễ giáng phúc, mai táng, hôn nhân, rửa tội, ông ta đã ném vào trong những cái vực thẳm đó tất cả những cái gì người ta biếu: nho, bánh vòng, bánh chả phó mát, thịt viên, kẹo..., tất cả, và buổi tối, vợ ông ta, mụ Pappadia.

                          Sau thầy tư tế Stephanos là các hương mục: Kondomanolio, lão chủ quán café, người tưởng mình biết cả thế giới vì lão đã đi tới tận La Canea và đã trông thấy tận mắt hoàng tử George; bác Anagnosti, với cái áo chemise rộng tay trắng xóa, lão giáo viên trang nghiêm đạo mạo, với cây gậy ngắn, và cuối cùng, Mavrandoni, với dáng đi nặng nề, chậm chạp. Lão mặc một cái áo chemise đen, đi ủng đen và chít một cái khăn tay đen trên đầu. Lão nhếch mép chào chúng tôi. Cay đắng và dữ tợn, lão đứng một mình, lưng quay ra biển.

                          - Nhân danh Jesus Christ Chúa chúng tôi! Zorba nghiêm trang nói.

                          Hắn dẫn đầu đám rước và tất cả nói theo hắn trong sự tâm niệm thành kính.

                          Những kỷ niệm cổ xưa về những nghi thức pháp thuật nổi dậy trong những lồng ngực nông dân này. Tất cả đều đổ dồn cặp mắt về phía thầy tư tế như thể họ chờ đợi lão tiếp xúc và yểm trừ những sức mạnh vô hình. Hàng ngàn năm trước những phù thủy đã giơ tay lên, vẩy nước thánh vào không khí, lẩm bẩm những câu chú bí hiểm và toàn năng và những tà ma chạy trốn trong khi những phúc thần từ nước, đất, không gian hiện ra phò trợ con người.



                          (*) sẽ đeo mục kỉnh lên và vừa lôi các thứ ra vừa gặm nhắm dần.

                          (*) Tước vị dành cho một thầy tư tế Hy Lạp (Pappas). - N.H.H.



                          Kỳ 92



                          Chúng tôi đi tới cái hố đào gần biển để trồng trụ cột thứ nhất. Thợ thuyền nâng một thân cây thông lớn và trồng nó thẳng trong hố. Thầy tư tế Stephanos mặc áo choàng lễ, cầm bình hương, chăm chú nhìn thân cây và bắt đầu đọc thần chú: “Cầu cho nó được trồng trên một tảng đá vững chắc để không gió và nước nào có thể làm nó lung lay... Amen!”

                          - Amen! Zorba vừa rống lên vừa làm dấu.

                          - Amen! Những hương mục lẩm bẩm.

                          - Amen! Thợ thuyền nói sau cùng.

                          - Cầu Chúa ban phước lành cho công việc của các con và cho các con của cải của Abraham và Isaac! Thầy tư tế Stephanos chúc, và Zorba dúi vào tay lão một tờ giấy bạc.

                          - Ta ban phước lành cho ngươi! Thầy tư tế mãn nguyện nói.

                          Chúng tôi trở lại lều. Zorba tiếp họ rượu vang và những món ăn tuần chay - mực ma rang, bạch tuộc rán, dầu ngâm ô-liu. Sau khi đã ăn uống no say, những quan viên chậm rãi đi dọc theo bờ biển trở về. Nghi lễ pháp thuật đã chấm dứt.

                          - Chúng ta tổ chức hay đấy chứ! Zorba vừa nói vừa xoa tay vào nhau.

                          Hắn cởi quần áo, khoác bộ quần áo làm việc lên và vớ lấy một cuốc chim. Hắn quát bọn thợ:

                          - Nào, các bạn! Làm dấu đi rồi làm việc!

                          Suốt ngày, Zorba không ngẩng đầu lên. Hắn say sưa với công việc. Cứ năm mươi thước, bọn thợ lại đào một cái hố và chôn một cây cột, làm thành một đường thẳng hướng về phía đỉnh núi, Zorba trắc lượng, tính toán và ra lệnh. Cả ngày hắn không ăn, không hút, không nghĩ. Hắn hoàn toàn miệt mài trong công việc. Hắn thường nói với tôi:

                          - Chính bởi người ta làm việc nửa vời, diễn tả tư tưởng nửa vời, tội lỗi hay thánh thiện nửa vời mà thế giới mới ở trong tình trạng hỗn loạn như ngày nay. Hãy đi đến cùng, đập dữ dội vào, đừng sợ hãi và bạn sẽ chiến thắng. Thượng Ðế ghét tên bạn - quỉ sứ hơn tên thượng đẳng - quỉ sứ gấp một triệu lần!

                          Buổi tối sau khi làm việc trở về, hắn nằm dài trên cát, mệt lả. Hắn nói:

                          - Tôi sẽ nằm ngủ tại đây trong khi chờ đợi rạng đông và chúng tôi sẽ làm việc trở lại. Tôi sắp cắt toán làm việc đêm.

                          - Tại sao phải hấp tấp vậy, Zorba?

                          Hắn lưỡng lự một lát.

                          - Tại sao ư? À, tôi muốn biết độ dốc tôi tìm có đúng không. Nếu không đúng, chúng ta lúa đấy, ông chủ. Càng biết sớm chừng nào càng hay cho chúng ta chừng ấy, ông thấy không?

                          Hắn ăn uống vội vàng, hau háu, rồi, lát sau bãi biển vang lên tiếng ngáy như sấm động của hắn. Còn tôi, tôi thức khá lâu, theo dõi cuộc du hành của những vì sao qua bầu trời. Tôi thấy cả bầu trời từ từ thay đổi vị trí cùng với tất cả những chùm tinh tú của nó - và sọ tôi, tựa đỉnh đài quan sát, cũng di động theo, đồng thời với những chùm sao. “Hãy chiêm ngắm đường đi của tinh tú như thể bạn cũng cùng quay theo chúng...” Câu trên của Marcus Aurelius khiến tâm hồn tôi ngập tràn hòa điệu.



                          21



                          Hôm nay là ngày lễ Phục Sinh, Zorba chải chuốt bảnh bao. Hắn đi đôi vớ len dầy mầu hoa cà mà theo lời hắn, là của một trong những mụ tình nhân ở Macedonia đan cho. Hắn lo lắng đi đi lại lại trên một đụn cát gần bãi của chúng tôi. Ðưa tay lên trên hàng lông mày rậm, hắn ngong ngóng trông về phía làng xa.

                          - Mụ đến chậm quá, con hải cẩu già; mụ đến chậm quá, con đàn bà lẳng lơ; mụ đến chậm quá, lá cờ cũ tả tơi...!

                          Một con bướm non bay phấp phới và muốn đậu lên ria Zorba; nhưng hắn nhột, khịt khịt mũi và con bướm bình thản bay đi, mất hút trong ánh mặt trời.

                          Hôm nay, chúng tôi chờ đợi mụ Hortense đến để mừng lễ Phục Sinh với mụ. Chúng tôi đã cho quay một con cừu, trải một tấm vải trắng trên bãi cát, nhuộm vài trái trứng. Nửa đùa cợt, nửa trang nghiêm, chúng tôi dành cho mụ một cuộc tiếp đãi trọng vọng. Trên bãi biển cô liêu này, mụ ngư nữ mập lùn, phấn son ngào ngạt, hơi vữa ra này gieo trên chúng tôi một vẻ lôi cuốn kỳ lạ. Khi mụ vắng mặt, chúng tôi cảm thấy hình như thiếu một cái gì - một mùi eau de Cologne, một chấm đỏ, một dáng đi nhún nhẩy, đong đưa như dáng một con vịt bầu, một giọng nói khàn khàn và hai con mắt xanh mờ đục.

                          Chúng tôi chặt hai cành đào kim-nhưỡng và nguyệt quế và dựng lên một khải hoàn môn mà mụ phải đi qua. Trên khải hoàn môn, chúng tôi cắm bốn lá cờ ố Anh, Pháp, Ý, Nga - và ở giữa, trên cao, một tấm vải trắng sọc xanh. Chúng tôi không có súng thần công vì không phải là thủy sư đô đốc, nhưng chúng tôi đã mượn hai cây súng trường và định ngồi trên đụn cát chờ khi nào con hải cẩu già của chúng tôi vừa núng na núng nính xuất hiện trên đường là chúng tôi nhất tề bắn một loạt. Chúng tôi muốn làm hồi sinh trên bãi biển cô liêu này một cái gì của dĩ vãng vàng son của mụ, để mụ đáng thương đó sống giây lát trong ảo tưởng và tưởng mình lại trở thành một thiếu phụ trẻ trung môi hồng với bộ ngực rắn chắc, giầy ban bóng lộn và tất lụa là. Sự Phục Sinh của Chúa có giá trị gì nếu nó không phải là dấu hiệu hồi sinh của tuổi trẻ và niềm hân hoan trong chính chúng ta? Nếu nó không thể khiến cho một mụ đàn bà hoa nguyệt tìm thấy lại tuổi đôi mươi!
                          Kỳ 93



                          - Mụ đến chậm quá, con hải cẩu già; mụ đến chậm quá, con đàn bà lẳng lơ; mụ đến chậm quá, lá cờ cũ rách tả tơi... Zorba vừa cằn nhằn luôn miệng vừa kéo đôi tất mầu hoa cà lúc nào cũng chỉ chực tuột xuống lên.

                          - Lại đây ngồi Zorba! Lại đây hút một điếu thuốc dưới bóng cây này. Mụ đến ngay bây giờ đấy mà!

                          Hắn sốt ruột đưa mắt nhìn lần cuối về phía đường làng và đến ngồi dưới gốc minh-quyết. Gần đến trưa trời nóng gắt. Xa xa, chúng tôi nghe thấy tiếng reo vui, linh động của những hồi chuông Phục Sinh. Thỉnh thoảng gió lại đưa âm thanh của đoàn thất huyền Crete. Cả làng nao nức ồn ào như một bọn ong lúc xuân về.

                          Zorba lắc đầu.

                          - Thế là hết. Tôi thường cảm thấy tâm hồn tôi phục sinh vào mỗi ngày lễ phục sinh, đồng thời với đấng Chirst, nhưng tất cả đã hết rồi! Bây giờ chỉ có xác thịt của tôi phục sinh. Dĩ nhiên, luôn luôn có kẻ bao ta một chầu nhậu, rồi một kẻ khác; và họ bảo: “Hãy ăn chút xíu này, và ăn thêm miếng nữa lấy thảo”, lúc đó tôi sẽ nhồi nhét tôi bằng một thứ thực phẩm béo bổ, ngon lành hơn, và không hoàn toàn trở thành cặn bã. Có một cái gì còn lại, có một cái gì được cứu chuộc và trở thành khí sắc vui vẻ, những vũ khúc, những bài hát, những cuộc cãi lộn nữa, và chính cái đó tôi gọi là sự phục sinh.

                          Hắn cau mày đứng dậy nhìn về phía chân trời cau mày:

                          - Có một đứa trẻ đang chạy về phía chúng ta, hắn nói và chạy đến đón đứa trẻ đó.

                          Ðứa trẻ kiễng chân lên và nói thầm với Zorba. Hắn nhảy lên, tức tối la:

                          - Ốm? Ốm à? Cút ngay đi nếu không tao đập chết bây giờ.

                          Ðoạn hắn quay lại phía tôi:

                          - Ông chủ, tôi phải chạy tới làng để xem con mụ hải cẩu làm sao... vài phút thôi... cho tôi xin hai quả trứng đỏ để tôi đập với mụ. Tôi sẽ trở về ngay!

                          Hắn bỏ hai trái trứng vào túi, kéo đôi tất màu hoa cà lên để chạy biến.

                          Tôi bước xuống đụn cát và nằm trên đá sỏi mát lạnh. Một cơn gió hiu hiu nổi lên, biển gợn sóng, hai con hải âu đậu trên những đợt sóng nhỏ và bắt đầu đong đưa, cổ xù lông, sung sướng theo nhịp sóng biển.

                          Tôi có thể tưởng tượng nỗi hân hoan và sự mát lạnh của nước dưới bụng chúng. Nhìn những con hải âu, tôi thầm nghĩ: “Tìm cho ra cái nhịp điệu tuyệt đối, và buông thả theo một cách hoàn toàn tin tưởng đó là con đường nên theo”.

                          Khoảng một giờ sau Zorba trở về vuốt ria mép với một vẻ hài lòng:

                          - Mụ bị cảm lạnh, thật tội nghiệp. Không sao hết. Mấy ngày gần đây, trong suốt Tuần Thánh, đêm nào mụ cũng đi lễ nửa đêm, dầu mụ là dân Tây Âu. Mụ đi lễ vì tôi, mụ nói vậy. Và mụ đã bị cảm lạnh. Bởi thế, tôi đã giác cho mụ, lấy dầu của cây đèn dầu thoa cho mụ, tôi cho mụ uống một ly rhum. Ngày mai mụ sẽ khỏe mạnh như thường. Hê, con mụ vô tích sự, mụ có những ngộ nghĩnh của mụ: Ông phải nghe mụ kêu gù gù như bồ câu mái trong khi tôi xoa bóp cho mụ - mụ nói mụ bị nhột quá!

                          Chúng tôi ngồi xuống ăn và Zorba rót rượu ra ly.

                          - Chúc mụ mạnh khỏe! Cầu ma quỉ bắt mụ đi càng muộn chừng nào càng hay chừng đó! Hắn dịu dàng nói.

                          Chúng tôi ăn uống lặng lẽ trong giây lát. Gió đã mang đến cho chúng tôi, tựa như tiếng vo ve của con ong, những âm thanh xa xôi và say đắm của cây thất huyền cầm. Chúa lại hồi sinh trên những mảnh sân cao trong làng. Con cừu và bánh phục sinh biến thành những bản tình ca.

                          Khi Zorba đã ăn uống no say, hắn nghiêng cặp tai voi lông lá ra nghe:

                          - Thất huyền cầm... hắn lẩm bẩm. Họ đang khiêu vũ trong làng.

                          Hắn đứng phắt dậy. Rượu đã bốc lên đầu hắn:

                          - Cô độc như những con chim tu hú, chúng ta làm gì ở đây bây giờ? Chúng ta hãy đi nhảy! Ông không thương con cừu chúng ta vừa ăn sao? Ông nỡ để nó trở thành hư mất như vậy sao? Chúng ta đi nào! Hãy để nó trở thành khúc hát và điệu vũ! Zorba đã phục sinh!

                          - Chờ một chút, bác Zorba trời đánh, bác điên rồi sao?

                          - Danh dự mà nói, tôi bất cần! Nhưng tôi thương hại con cừu, tôi thương hại những trái trứng đỏ, những bánh giáng sinh và kem phó mát! Tôi xin thề với ông nếu tôi chỉ ngốn có bánh và ô-liu, tôi sẽ nói: “Ồ! Chúng ta đi ngủ thôi, chúng ta cần gì phải đi dự hội? “Chỉ có bánh và ô-liu, có phải thế không? Thế thì chúng ta có thể hy vọng gì được ở chúng? Nhưng tôi xin nói với ông, làm phí phạm những thức ăn như thế này là một tội lỗi! Chúng ta hãy đi mừng lễ Phục Sinh, ông chủ!

                          - Hôm nay tôi không hứng. Bác đi một mình đi, và nhảy hộ tôi với!


                          Kỳ 94



                          Zorba nắm lấy cánh tay tôi và dìu tôi đứng dậy:

                          - Chúa đã sống lại, bạn ơi! À! Nếu tôi còn trẻ như ông! Luôn luôn lao đầu tới trước! Trong công việc, rượu, tình yêu, và không sợ cả Thượng Ðế lẫn quỉ thần. Ðó chính là tuổi trẻ.

                          - Con cừu đang nói đó, Zorba! Nó đã trở thành man rợ, nó đã trở thành con chó sói!

                          - Bạn ơi, con cừu đã trở thành Zorba, chính Zorba nói, tôi xin cam đoan như vậy! Nghe tôi đây, sau này ông có thể nguyền rủa tôi cũng được. Tôi là một Sinh Bá nhà Hàng Hải. Tôi không có ý nói đã phiêu bạt khắp thế giới, không, không phải thế! Nhưng tôi đã trộm cắp giết người, nói dối, ngủ với vô thiên ủng đàn bà và đã phạm tất cả mọi điều răn. Có bao nhiêu tất cả? Mười à? A! Tôi muốn có hai mươi, năm mươi, một trăm để tôi vi phạm luôn thể. Tuy nhiên nếu có một Thượng Ðế tôi sẽ không sợ khi phải trình diện trước mặt ngài. Tôi không biết phải giải thích thế nào để ông có thể hiểu. Tôi cho rằng tất cả những điều đó không có một chút quan trọng nào cả. Thượng Ðế mà thèm để ý tới những con sâu đất và cân nhắc tất cả những việc chúng làm ư? Và giận dữ, lôi đình, và lo buồn bởi vì người ta lầm lạc và trèo lên con sâu cái hàng xóm hoặc nuốt một miếng thịt vào ngày Thứ Sáu thiêng liêng ư? Xì! Ði đi, mấy ông cha cố chuyên húp súp sùm sụp!

                          - Ðược rồi, Zorba, tôi nói để chọc tức hắn, được rồi, Thượng Ðế sẽ không hỏi bác ăn gì, nhưng chắc chắn ngài sẽ hỏi bác đã làm gì!

                          - Tôi, tôi xin nói với ông, ngài cũng không thèm hỏi vậy nữa. Tại sao mi biết vậy, tên Zorba dốt đặc cán mai kia? Ông sẽ hỏi như vậy. Tôi biết chứ! Chắc chắn như vậy, bởi vì, nếu tôi có hai đứa con trai, một đứa khôn ngoan, ngăn nắp, tằn tiện, hiếu thảo, còn đứa kia du-đãng, tham ăn, sống ngoài vòng pháp luật và chuyên môn chạy theo đàn bà, tôi cũng chấp nhận cả hai đứa, dĩ nhiên. Nhưng tôi không biết tại sao tôi thích đứa thứ hai hơn. Có lẽ vì nó giống tôi chăng? Nhưng ai có thể nói được rằng tôi giống Thượng Ðế hơn lão tư tế Stephanos suốt ngày đêm luồn cúi và ki cóp tiền?

                          “Thượng Ðế cũng thích hưởng lạc, giết tróc, phạm những điều bất công, làm ái tình, thích những cái bất khả, y hệt tôi. Ngài ăn cái gì ngài thích, chiếm đoạt người đàn bà nào ngài muốn. Nếu ông trông thấy một người đàn bà duyên dáng đi qua, tươi như hoa, trái tim ông đập thình thịch. Ðột nhiên, mặt đất nở ra và nàng biến mất. Nàng đi đâu? Ai cướp nàng? Nếu nàng là một người hiền thục người ta sẽ nói: Thượng Ðế đã bắt nàng. Nếu nàng là một người tai quái, người ta sẽ nói: Ma quỉ đã bắt mụ đi. Nhưng tôi, ông chủ, tôi đã nói với ông và tôi xin nhắc lại: Thượng Ðế và ma quỷ chỉ là một!”

                          Tôi nín thinh, bặm môi như thể muốn ngăn chặn cho những chữ khỏi thoát ra. Những chữ và một tiếng thét lớn. Và tiếng kêu đó muốn diễn tả điều gì? Nguyền rủa, hân hoan, tuyệt vọng hay giải thoát? Tôi không biết.

                          Zorba cầm cây gậy, trật mũ hơi lệch sang một bên, nhanh nhẹn nhìn tôi thương hại và cặp môi hắn rung động giây lát hình như hắn muốn nói thêm một điều gì. Nhưng hắn không nói gì cả và vội vã bước đi đầu ngẩng cao, hướng về phía làng.

                          Trong ánh nắng buổi xế chiều, tôi trông cái bóng to lớn của hắn vung vẩy cây gậy trên đá cuội. Toàn thể bãi biển trở nên sống động khi Zorba đi qua. Tôi lắng tai nghe một hồi lâu, bước chân hắn xa dần rồi mất hẳn. Thình lình, tôi vùng dậy khi chợt thấy mình cô đơn? Tại sao? Ðể đi đâu? Tôi không biết. Tâm trí tôi không quyết định. Chính thân thể tôi nhẩy lên. Chính nó, một mình nó quyết định, không hỏi ý kiến tôi.

                          - Tiến lên! Nó ra lệnh.

                          Tôi đi về phía làng một cách quả quyết và vội vã. Thỉnh thoảng tôi dừng lại và hít thở hương xuân. Ðất có mùi hoa cúc, và càng tiến về gần những mảnh vườn tôi càng chìm ngập vào những luồng hương thơm của hoa chanh, hoa cam và nguyệt quế. Ở phương Tây, ngôi sao hôm bắt đầu nhẩy nhót một cách hân hoan trong bầu trời tím.

                          “Biển, đàn bà, rượu, làm việc say mê!” tôi miễn cưỡng lẩm bẩm những lời nói của Zorba trong khi bước đi, “Biển, đàn, bà, rượu, tình yêu, không sợ Trời đất quỉ thần chi ráo... đó là tuổi trẻ!” Tôi nhắc đi nhắc lại như để thêm can đảm, và tôi tiếp tục tiến bước.

                          Thốt nhiên, tôi đứng dừng ngay lại như thể tôi đã đến nơi mong muốn. Ở đâu? Tôi nhìn quanh: Tôi đang đứng trước nhà góa phụ. Sau hàng rậu lau say và lê gai, tôi nghe thấy một giọng đàn bà dịu dàng ngân lên nho nhỏ. Tôi lại gần, rẽ lá nhìn vào. Dưới tàn lá cam, có một người thiếu phụ mặc đồ đen, ngực nở nang. Nàng vừa cắt những cành trổ hoa vừa cất tiếng hát. Trong ánh hoàng hôn, tôi trông thấy bộ ngực nửa trần của nàng sáng lóa.
                          Kỳ 95



                          Hơi thở tôi tắc nghẹn. Tôi nghĩ thầm: “Ðó là một con dã thú, một con dã thú và nàng biết điều đó. Ðứng trước nàng, đàn ông là những sinh vật yếu đuối đáng thương, điên cuồng, phi lý xiết bao! Tựa như một vài côn trùng - con ngựa trời, châu chấu, nhền nhện - nàng cũng ăn tươi nuốt sống những con đực vào lúc rạng đông.”

                          Góa phụ đã cảm thấy sự hiện diện của tôi? Nàng đột nhiên ngừng hát và quay lại. Cặp mắt chúng tôi giao nhau, chớp nhoáng. Ðầu gối tôi quỵ xuống, như thể tôi đã trông thấy một con cọp cái sau rậu lau.

                          - Ai đó? Nàng hỏi, giọng tắc nghẹn.

                          Kéo tấm khăn quàng cổ xuống che ngực, nàng sa sầm nét mặt.

                          Tôi sắp sửa dời chân đi, nhưng những lời nói của Zorba chợt dâng lên ngập hồn tôi. Tôi thu hết can đảm. “Biển, đàn bà, rượu...” Tôi trả lời:

                          - Tôi đây. Tôi đây. Mở cửa cho tôi.

                          Những lời nói đó vừa thốt ra, một nỗi kinh hoàng choáng ngập lấy tôi. Tôi lại sắp bỏ chạy. Nhưng tôi chế ngự tôi, xấu hổ cùng mình.

                          - Tôi là ai?

                          Nàng rón rén bước một bước thận trọng, vươn cổ ra, nheo mắt lại để nhìn cho rõ hơn và bước thêm một bước nữa, cúi đầu phía trước, nghe ngóng.

                          Thình lình khuôn mặt nàng tươi tỉnh. Nàng thè đầu lưỡi ra và liếm môi.

                          - Ông chủ? Nàng hỏi bằng một giọng dịu dàng hơn.

                          Nàng tiến lên thêm một bước, thu mình lại như sẵn sàng chồm lên.

                          - Ông chủ phải không? Nàng cất tiếng khàn khàn hỏi.

                          - Vâng.

                          - Vào đi!

                          Rạng đông. Zorba đã trở về và đang ngồi trước lều. Hắn vừa hút thuốc vừa ngó mông ra biển, như hắn đang chờ đợi tôi.

                          Vừa thấy tôi, hắn ngẩng đầu lên và nhìn tôi chăm chú. Hai cánh mũi hắn hấp hiu như mũi con chó săn. Hắn vươn cổ ra, hít mạnh vào... hắn đánh hơi tôi. Trong giây lát khuôn mặt hắn rạng ngời như thể hắn đã ngửi thấy hương thơm của góa phụ trên thân thể tôi.

                          Hắn chậm rãi đứng lên, cười bằng tất cả con người hắn và chìa tay ra.

                          - Xin ban phước lành cho ông! Hắn nói.

                          Tôi lên giường nhắm mắt ngủ. Tôi nghe thấy biển thở dài trầm lặng, theo một tiết điệu êm du, và tôi cảm thấy mình bồng bềnh trên sóng tựa một cánh hải âu. Cứ như thế, được ru một cách êm ái, tôi chìm vào trong giấc ngủ và mộng: Tôi trông thấy một thiếu nữ da đen khổng lồ ngồi xổm trên mặt đất và tôi có cảm tưởng dường như đó là một ngôi đền cổ vĩ đại bằng đá hoa cương. Tôi đi quanh nàng để tìm lối vào một cách tuyệt vọng. Tôi chỉ lớn bằng ngón chân út của nàng. Ðột nhiên, khi tôi đi vòng qua gót chân, tôi trông thấy một cánh cửa đen, giống như một cái động. Một giọng nói lớn vang lên ra lệnh: “Ði vào!”

                          Và tôi đi vào.

                          Vào quãng trưa tôi thức dậy. Mặt trời tràn vào qua khuôn cửa sổ, nhuộm trắng tấm khăn trải giường, chiếu lên tấm gương nhỏ treo trên tường mãnh liệt đến nỗi dường như nó sắp làm tấm gương vỡ thành muôn ngàn mảnh.

                          Giấc mơ thấy thiếu nữ da đen khổng lồ trở lại tâm trí tôi, biển thì thầm, tôi lại nhắm mắt, và tôi cảm thấy sung sướng. Thân thể tôi lâng lâng và thỏa mãn, tựa một con thú nằm dài dưới ánh mặt trời, liếm mép sau khi đã ăn tươi nuốt sống con mồi. Tâm hồn tôi, cũng tựa như một thân thể, nghỉ ngơi, mãn nguyện. Hình như nó đã tìm thấy một lời giải đáp đơn giản một cách kỳ diệu cho những vấn đề sinh tử, phức tạp đã dầy vò nó.

                          Tất cả niềm hân hoan đêm qua một lần nữa lại òa vỡ trong cùng thẳm con người tôi, lan ra thành những dòng nước mắt và chan chứa tưới lên mảnh đất mà tôi đã được tạo thành. Khi tôi nằm như thế, mắt nhắm lại, dường như tôi nghe thấy con người tôi rạn vỡ và tăng trưởng. Ðêm đó, lần đầu tiên, tôi cảm thấy rõ ràng rằng tâm hồn cũng là xác thịt, nhẹ nhàng hơn, trong suốt hơn, và có lẽ tự do hơn, nhưng cũng là xác thịt. Và xác thịt cũng là tâm hồn, hơi trầm trệ hơn, kiệt lực hơn bởi đường dài, và trĩu xuống vì gánh nặng di sản ngàn đời.

                          Tôi cảm thấy một bóng đen rơi trên mình tôi. Tôi mở mắt ra: Zorba đang đứng trên ngưỡng cửa và nhìn tôi một cách hài lòng.

                          - Cứ ngủ đi, cứ ngủ đi, bạn... hắn nói một cách dịu dàng với vẻ ân cần của một bà mẹ. Hôm nay vẫn còn là ngày lễ, cứ ngủ đi!

                          - Tôi ngủ đã đủ rồi, tôi vừa nói vừa ngồi dậy.

                          - Ðể tôi quậy cho ông một trái trứng, Zorba mỉm cười nói. Bổ lắm!

                          Tôi không trả lời, chạy ra bãi, leo xuống biển và phơi mình dưới ánh mặt trời. Nhưng tôi hãy còn cảm thấy một hương thơm dìu dịu và bền lâu trong mũi, trên môi, và ở đầu những ngón tay. Hương thơm hoa cam hay dầu nguyệt quế, mà những người Crete thường hay xức lên tóc.

                          Ðêm qua nàng đã cắt một ôm hoa cam để tối nay mang dâng lên Chúa, lúc dân làng đang khiêu vũ dưới những cây bạch dương ở công trường và khi nhà thờ vắng vẻ. Bức bình phong in hình thánh tượng ở phía trên giường nàng đầy hoa chanh và qua những cánh hoa, thấp thoáng khuôn mặt ảo não của Ðức Mẹ Ðồng Trinh, với cặp mắt hồ đào mở rộng.



                          Kỳ 96



                          Zorba xuống cho tôi một tách trứng, hai trái cam lớn và một cái bánh ngọt Phục Sinh nhỏ. Hắn lặng lẽ và sung sướng hầu tôi, như một bà mẹ săn sóc con trai chinh chiến trở về. Hắn nhìn tôi một cách âu yếm và bỏ đi:

                          - Ðể tôi đi dựng mấy cột trụ.

                          Tôi bình thản nhai nuốt đồ ăn trong ánh sáng mặt trời và cảm thấy một nguồn hạnh phúc xác thịt sâu xa như thể tôi đang lướt trên mặt biển mát lạnh và xanh ngắt. Tôi không để cho tâm trí tôi lủng loạn niềm hân hoan xác thịt này và nhét vào khuôn của nó, biến nó thành tư tưởng. Tôi để toàn thể thân thể tôi hoan lạc từ đầu tới chân, tựa một con thú. Tuy nhiên, thỉnh thoảng trong cơn xuất thần, tôi nhìn quanh tôi, trong tôi, cái phép lạ của cuộc đời nào. Tôi tự nhủ: “Cái gì đang xẩy ra? Làm sao thế giới có thể thích nghi với chân tay và bụng chúng ta một cách hoàn hảo đến thế.” Một lần nữa, tôi lại nhắm mắt và lặng thinh. Ðột nhiên, tôi đứng dậy, đi vào lều, cầm lấy tập bản thảo “Ðức Phật” và mở ra. Tôi đã hoàn tất nó. Cuối cùng, Ðức Phật nằm dưới gốc cây đang trổ hoa. Ngài giơ tay lên và ra lệnh cho ngũ đại đã làm nên ngài - địa, thủy, hỏa, phong, không, tan biến.

                          Tôi không cần khuôn mặt này của nổi dày vò của tôi nữa, tôi đã vượt qua nó, tôi đã hoàn thành công việc của tôi đối với Ðức Phật - tôi cũng giơ tay lên và ra lệnh cho Ðức Phật tiêu hủy trong tôi.

                          Vội vã, với sự giúp đỡ của những chữ và sức mạnh phù thủy của chúng, tôi liền tiêu hủy thân ngài, tâm ngài và tinh thần ngài. Tôi viết nguệch ngoạc những dòng chữ cuối cùng trên tờ giấy một cách không thương tiếc, thốt lên tiếng kêu cuối cùng và viết tên tôi bằng nét bút chì đỏ. Thế là xong.

                          Tôi lấy một sợi dây lớn buộc chặt tập bản thảo lại. Tôi cảm thấy một niềm hân hoan kỳ lạ, như thể tôi đang trói chặt chân tay một kẻ thù đáng sợ, hay như những kẻ mọi rợ khi họ buộc chặt thân thể những kẻ thương yêu để họ khỏi bò ra khỏi mồ và biến thành ma quỷ.

                          Một cô bé con, chân đất chạy đến tôi. Nó mặc một chiếc váy vàng và nắm chặt trong tay một trái trứng đỏ. Nó dừng lại nhìn tôi, sợ hãi.

                          - Sao! Tôi vừa hỏi nó vừa mỉm cười khuyến khích, em muốn gì nào?

                          Nó thở hổn hển và trả lời bằng một giọng đứt hơi.

                          - Bà sai tôi đi mời ông tới. Bà nằm liệt giường. Có phải ông là Zorba không?

                          - Ðược rồi. Tôi sẽ tới.

                          Tôi dúi một trái trứng đỏ vào bàn tay nhỏ bé kia của nó; nó nắm tay lại và chạy biến.

                          Tôi đứng dậy và đi theo con đường làng. Tiếng ồn ào trong lòng ngày càng lớn lên: những âm thanh dịu dàng của đàn thất huyền, những tiếng la hét, súng nổ, những bài hát vui nhộn. Khi tôi tới công trường, các thanh niên và thiếu nữ đã hợp nhau dưới những tàn lá mới của những cây bạch dương và đang sửa soạn khiêu vũ. Những bô lão ngồi trên những chiếc ghế dài xung quanh, cằm chống lên gậy, ngắm nhìn. Những bà cụ già đứng đằng sau lưng. Fanurio, tay chơi đàn thất huyền thiện nghệ, một bông hồng tháng tư dắt sau tai, đi đi lại lại giữa những người đang khiêu vũ, bàn tay phải kéo cung đàn có gắn những cái lục lạc ồn ào.

                          - Chúa đã sống lại thật! Tôi nói to khi đi qua.

                          - Chúa đã sống lại thật! Tất cả đồng thanh vui vẻ trả lời.

                          Tôi đưa mắt nhìn quanh một vòng thật nhanh. Những thanh niên cường tráng, thon, mặc quần cụt phồng và tấm khăn choàng đầu mà những tua rủ xuống trán và thái dương tựa những búp tóc quăn. Những thiếu nữ, với những đồng tiền vàng quanh cổ, khăn quàng cổ trắng thêu, mắt nhìn xuống run lên vì chờ đợi.

                          - Ông không thèm ở lại đây với chúng tôi à, một vài người cất tiếng hỏi. Nhưng tôi đã đi qua.

                          Mụ Hortense nằm trong chiếc giường rộng của mụ đồ đạc duy nhất trung thành của mụ. Gò má mụ đỏ ửng lên vì cơn sốt và mụ ho. Khi nhìn thấy tôi, mụ thở dài một cách não ruột:

                          - Còn Zorba đâu? Zorba đâu?

                          - Hắn không được khỏe. Từ hôm mà bà bị đau, hắn cũng ốm luôn. Hắn cầm ảnh bà trước mặt và thở dài mỗi khi nhìn.

                          - Nói nữa đi, nói nữa đi... mụ ngư nữ già vừa nói vừa khép mắt lại một cách sung sướng.

                          - Hắn nhờ tôi đến hỏi xem bà có cần gì không. Tối nay thế nào hắn cũng tới, hắn nói vậy, mặc dầu hắn chưa được khỏe. Hắn không thể chịu xa cách bà lâu hơn nữa.

                          - Nói nữa đi, làm ơn nói nữa đi...

                          - Hắn đã nhận được một bức điện tín từ Nhã Ðiển gửi về. Áo cưới đã may xong, và những vòng hoa cũng vậy. Người ta gửi tầu và chẳng bao lâu sẽ tới đây..., những cây nến trắng và những giải bông hồng.

                          - Nói tiếp đi, nói tiếp đi...

                          Giấc ngủ chụp lấy mụ, hơi thở của mụ thay đổi; mụ bắt đầu mê sảng. Căn phòng có mùi eau-de-cologne, nước đái quỉ và mồ hôi. Qua khung cửa sổ mở rộng mùi nồng của phân gà và thỏ ngoài sân lọt vào. Tôi đứng dậy và lặng lẽ ra khỏi phòng. Tới cửa tôi đụng phải Mimitho. Hôm đó gã mang giầy và quần cụt mới tinh. Gã giắt sau tai một cọng hoắc hương. Tôi bảo gã:

                          - Mimitho, chạy tới làng Kalo và mời ông thầy thuốc lại đây!


                          Kỳ 97



                          Mimitho đã rút ủng ra trước khi tôi nói hết câu - gã không muốn làm hư nó trên đường đi, và gã kẹp nó dưới nách.

                          - Tới kiếm ông thầy thuốc, hỏi thăm ông ta và bảo ông ta trèo lên lưng con ngựa cái của ông ta và đến đây ngay. Nói với ông ta rằng bà bị ốm nặng. Mụ đáng thương đó bị cảm lạnh, mụ lên cơn sốt và đang hấp hối. Nói với ông ta vậy, đừng quên nhé. Thôi, bây giờ đi đi!

                          - Hốp! Hốp! Ði gấp!

                          Gã nhổ vào tay, sung sướng xoa vào nhau, nhưng không nhúc nhích. Gã vui vẻ nhìn tôi.

                          - Ði đi, tôi đã bảo mà!

                          Gã vẫn không nhúc nhích. Gã nháy tôi và cười một cách quỉ quái. Gã nói:

                          - Ông chủ, tôi đã mang tới chỗ ông một chai nước hoa cam làm quà tặng.

                          Gã ngừng lại một lát. Gã chờ tôi hỏi ai đã gửi cho tôi, nhưng tôi nín thinh. Gã quang quác nói:

                          - Ông không muốn biết ai đã gửi cho ông à, ông chủ? Ðể ông xức tóc, bà ấy nói vậy, để cho nó thơm!

                          - Ði nhanh lên! Ðừng bép xép!

                          Gã cười, nhổ vào tay lần nữa:

                          - Hốp! Hốp! Ði gấp! Chúa đã sống lại.

                          Và gã biến mất.



                          22



                          Dưới những cây bạch dương, cuộc khiêu vũ Phục Sinh đã hào hứng đến tột độ, một thanh niên khỏe mạnh, đẹp trai ngăm ngăm đen, tạc độ hai mươi, hai má phủ một lớp lông tơ chưa bao giờ biết tới con dao cạo, hướng dẫn cuộc khiêu vũ. Trong cổ áo chemise mở rộng, ngực gã lấm chấm những đốm đen, đầy lông quăn. Ðầu gã ngã về phía sau, chân gã đập trên mặt đất như một cặp cánh: thỉnh thoảng gã lại liếc một thiếu nữ nào đó, và lòng trắng mắt gã lóe lên, bất động, lo âu trên khuôn mặt sạm đen.

                          Tôi say sưa và đồng thời sợ hãi. Tôi vừa từ nhà mụ Hortense trở về. Tôi đã gọi một người đàn bà đến trông nom mụ và an tâm đến xem cuộc khiêu vũ Crete. Tôi lại gần bác Anagnosti và ngồi cạnh lão trong ghế dài. Tôi ghé vào tai lão hỏi:

                          - Gã thanh niên dẫn đầu cuộc khiêu vũ kia là ai vậy?

                          Bác Anagnosti cười. Lão thán phục nói:

                          - Gã tựa thượng đẳng thiên sứ chở linh hồn chúng ta đi, tên du đãng. Ðó là Sifakas, gã chăn chiên. Suốt năm, gã trông nom súc vật trên núi và chỉ xuống núi nhìn người ta khiêu vũ vào dịp lễ Phục Sinh.

                          Ðoạn lão thở dài lẩm bẩm:

                          - Ôi, nếu còn trai tráng! Nếu tôi còn trẻ như gã, xin thề danh dự với ông, tôi sẽ tấn công Constatinople như vũ bão.

                          Gã thanh niên lúc lắc đầu và thốt lên một tiếng kêu be be, phi nhân, giống hệt như một con cừu động cỡn. Gã hét:

                          - Chơi đi! Chơi đi, Fanurio! Chơi cho đến khi nào Thần Chết chết luôn!

                          Thần Chết chết trong từng giây phút và hồi sinh trong từng giây phút, như đời sống. Tự ngàn năm trước, thanh niên và thanh nữ đã khiêu vũ dưới tàn lá dịu dàng của cây đương độ xuân - bạch dương, tùng bách, sồi, tiêu huyền, thốt nốt mảnh mai - và họ còn tiếp tục khiêu vũ hàng ngàn năm nữa, khuôn mặt bị tàn phá bởi khát vọng. Những khuôn mặt đổi thay, lụn tàn trở về cát bụi; nhưng những khuôn mặt khác vươn lên, thay thế. Chỉ có một vũ công duy nhất, nhưng có vô vàn mặt nạ, bất tử và luôn luôn ở tuổi đôi mươi.

                          Gã thanh niên đưa tay lên vuốt ria, nhưng gã không có một sợi nào. Gã lại la lớn:

                          - Chơi đi! Chơi đi, bạn Fanuria, nếu không tôi nổ tung bây giờ.

                          Gã chơi thất huyền vung tay, cây thất huyền vang lên, những cái chuông ngân theo nhịp và gã thanh niên nhẩy lên, đập chân vào nhau ba lần trên không, cao bằng đầu người, đầu mũi ủng đụng vào đầu người bên cạnh, gã tuần phu Manolakas.

                          - Hoan hô, Sifakas! Mọi người la lên và những thiếu nữ run rẩy và cúi mặt xuống.

                          Nhưng gã thanh niên, lặng lẽ, không nhìn ai hết.

                          Man rợ và kỷ luật, gã tì mu bàn tay trái lên háng thon và nhẩy nhót, mặt bẽn lẽn cúi gằm xuống đất.

                          Ðột nhiên, cuộc khiêu vũ ngừng lại khi lão phù thủy Androulio vừa chạy vào công trường, tay giơ lên trời.

                          - Mụ góa! Mụ góa! Mụ góa! Lão hổn hển la.

                          Gã tuần phu Manolakas là người đầu tiên bỏ cuộc khiêu vũ, lao tới. Từ công trường người ta có thể nhìn nhà thờ hãy còn trang hoàng bằng cành đào kim nhưỡng và nguyệt quế. Những vũ công ngừng lại, máu bốc lên đầu, những lão già, từ băng đứng nhỏm dậy. Farunio đặt cây thất huyền vào lòng, lấy bông hồng Tháng Tư xuống và ngửi.

                          - Ðâu, cố Androulio? Họ tức tối gầm lên. Mụ đâu?

                          - Trong nhà thờ, con khốn kiếp vừa mới bước vào; mụ ôm một ôm hoa chanh.

                          - Tới đó đi anh em ơi! Gã tuần phu vừa la vừa xông lên đầu tiên.

                          Ngay lúc đó, góa phụ xuất hiện trước ngưỡng cửa nhà thờ, đầu chít khăn choàng đen. Nàng làm dấu.
                          ỳ 98



                          Những tiếng nói vang lên trên công trường.

                          - Khốn kiếp! Thối thây! Sát nhân! Nó cả gan dám chường mặt ra đây! Nó đã làm nhục cả làng!

                          Một số gã tuần phu chạy tới nhà thờ, những kẻ khác, đứng trên cao, bắt đầu lấy đá ném nàng. Một hòn đá trúng vai nàng. Nàng thét lên, lấy tay che mặt và lao về phía trước, cúi xuống để chạy trốn. Nhưng những thanh niên đã đi tới cửa nhà thờ và Manolakas đã rút dao găm ra.

                          Góa phụ lùi lại vừa thốt lên những tiếng kêu sợ hãi, gập mình xuống để che chở mặt và lảo đảo chạy vào nhà thờ. Nhưng lão Mavrandoni đã đứng án ngữ trên ngưỡng cửa, tay dang ra, chặn mất lối vào.

                          Góa phụ nhẩy sang bên trái và ôm lấy thân cây trắc bá lớn trong sân. Một hòn đá rít lên trong không khí, trúng đầu nàng và làm rớt cái khăn choàng đầu. Tóc nàng rũ rượi và xõa xuống vai.

                          - Lạy Chúa tôi! Lạy Chúa tôi! Nàng vừa hét, vừa ôm chặt lấy cây trắc bá.

                          Ðứng nối đuôi nhau trên công trường, những thiếu nữ gặm khăn hau háu nhìn cảnh tượng đang xảy ra trước mắt. Những mụ già, dựa lưng vào tường, la the thé:

                          - Giết nó đi! Giết nó đi!

                          Hai thanh niên nhẩy xổ vào túm lấy nàng, áo khoác ngoài của nàng toạc ra, vú nàng sáng lóa, trắng muốt như tuyết. Máu từ đỉnh đầu chẩy xuống trán, má và cổ.

                          - Lạy Chúa tôi! Lạy Chúa tôi! Nàng hổn hển.

                          Máu chẩy, ngực sáng lóa đã kích thích các thanh niên. Những con dao được rút ra khỏi thắt lưng.

                          Manolakas hét:

                          - Dừng lại! Nó là của tao!

                          Mavrandoni, vẫn còn đứng trên ngưỡng cửa nhà thờ, giơ tay lên. Tất cả dừng lại. Lão trang nghiêm nói:

                          - Manolakas, máu của em họ ngươi kêu gào. Cho nó được an nghỉ!

                          Tôi nhẩy xuống khỏi bờ tường lao mình về phía nhà thờ; chân tôi vấp phải hòn đá và tôi ngã xuống đất.

                          Ngay lúc đó, Sifakas đi qua. Gã cúi xuống, nắm lấy cổ tôi xách lên như người ta xách một con mèo và đặt tôi đứng lên. Gã nói:

                          - Mi muốn kiếm gì ở đây, hử, đồ công tử bột? Xéo đi!

                          - Anh không thương bà ta sao, Sifakas? Tôi hỏi. Hãy thương hại mụ!

                          Gã dân miền núi mọi rợ phá lên cười:

                          - Tôi có phải đàn bà đâu mà nói thương hại! Tôi là một người đàn ông!

                          Và phắt một cái, gã đã ở trong sân nhà thờ.

                          Tôi theo gã bén gót nhưng mệt thở không ra hơi. Bây giờ tất cả đang vây quanh góa phụ. Một sự im lặng nặng nề bao trùm. Người ta chỉ nghe thấy hơi thở tắt nghẹn của nạn nhân.

                          Manolakas làm dấu, tiến lên một bước và giơ dao lên, những mụ già đứng trên tường, la eo éo một cách sung sướng. Những thiếu nữ kéo khăn quàng xuống che mặt.

                          Góa phụ ngẩng lên trông thấy lưỡi dao trên đầu nàng, rống lên như một con bò cái tơ. Nàng gục xuống gốc cây trắc bá và rụt đầu vào. Tóc nàng xõa trên mặt đất, khuôn cổ trắng ngần của nàng lấp lánh sáng mờ.

                          - Con xin khẩn cầu lẽ công bằng của Chúa! Lão Mavrandoni thét lên và gã cũng làm dấu.

                          Nhưng ngay lúc đó, một tiếng nói lớn vang lên sau lưng chúng tôi:

                          - Bỏ dao xuống, quân sát nhân!

                          Tất cả đều sửng sốt quay lại. Manolakas ngẩng đầu lên; Zorba đang đứng trước mặt gã, khoa tay một cách phẫn nộ, Hắn hét:

                          - Các ông không biết xấu hổ sao? Can đảm quá! Cả làng xúm lại để giết một người đàn bà! Coi chừng kẻo các ông làm ô danh toàn thể đảo Crete đó!

                          - Hãy lo lấy việc của người Zorba! Ðừng xem vào việc của chúng tôi! Mavrandoni gầm lên.

                          Ðoạn lão quay sang đứa cháu nói:

                          - Manolakas, nhân danh Chúa và Ðức Mẹ Ðồng Trinh, đánh!

                          Manolakas chồm lên. Gã túm lấy góa phụ xô nàng xuống đất, kê đầu gối trên bụng nàng và giơ cao con dao găm của gã. Nhưng trong chớp mắt Zorba đã chụp được cánh tay Manolakas và với cái khăn cuốn quanh bàn tay, hắn cố gắng tước con dao.

                          Góa phụ quì gối, dáo dác nhìn quanh để tìm đường thoát thân, nhưng dân làng đã chặn hết lối đi. Họ đứng thành một vòng tròn quanh sân và trên ghế dài; khi họ thấy nàng định tìm lối thoát, họ tiến lên một bước và vòng vây thắt chặt dần.

                          Trong khi Zorba lặng lẽ chiến đấu một cách khéo léo, gan dạ và bình tĩnh. Tôi đứng gần cửa nhà thờ lo lắng theo dõi trận đấu. Manolakas mặt đỏ tía tai vì cuồng nộ, Sifakas và một gã khổng lồ nữa lại gần để định giúp sức gã. Nhưng Manolakas giận dữ, trừng mắt:

                          - Lui ra! Lui ra! Không ai được lại gần đây hết! Gã hét.

                          Gã lại điên cuồng lao vào Zorba. Gã dùng đầu tấn công hắn như một con bò mộng.

                          Zorba bặm môi không nói năng gì cả. Hắn giữ chặt cánh tay phải gã tuần phu như một cái kềm, và né sang phải sang trái để tránh những cú bổ đầu của gã tuần phu. Tức giận như điên, Manolakas nhẩy tới và ngậm lấy tai Zorba ra sức cắn xé. Máu vọt ra.

                          - Zorba! Tôi kinh sợ vừa la lên vừa lao tới để cứu hắn.

                          - Tránh ra ông chủ! Hắn hét! Ðừng can thiệp vào chuyện này.
                          Kỳ 99



                          Hắn nắm tay và giáng cho Manolaskas một cú như trời giáng vào bụng dưới. Lập tức con dã thú rời ra. Răng nó nhả ra, rời cái tai bị rách một nửa, và khuôn mặt đỏ tía của gã trở thành trắng bệch. Bằng một cú thần tốc, Zorba xô dụi gã xuống đất; tước lấy dao và bẻ gẫy làm đôi.

                          Hắn lấy khăn tay thấm máu chảy ròng ròng từ tai. Ðoạn hắn lau mặt đầm đìa mồ hôi và tất cả khuôn mặt hắn lem luốc máu. Hắn đứng thẳng lên, đưa mắt liếc quanh: cặp mắt hắn mọng đỏ. Hắn hét lên với góa phụ:

                          - Ðứng lên! Ði với tôi!

                          Và hắn hướng về cổng nhà thờ.

                          Góa phụ đứng dậy; nàng thu hết sinh lực, lấy đà phóng tới trước. Nhưng nàng không có thì giờ. Tựa một con ó, lão Mavrandoni chồm lên nàng, dúi nàng xuống, quấn mái tóc đen dài của nàng ba vòng quanh cổ tay và, bằng một nhát dao, lão cắt phăng đầu nàng.

                          - Tôi chịu trách nhiệm về tội lỗi này! Lão hét to, và quăng đầu nạn nhân lên thềm nhà thờ. Ðoạn lão làm dấu.

                          Zorba quay lại. Hắn điên cuồng, bứt một nắm ria mép. Tôi lại gần và nắm lấy cánh tay hắn. Hắn cúi xuống, trừng trừng nhìn tôi. Hai giọt nước mắt lớn đọng trên mi mắt hắn.

                          - Ta đi thôi, ông chủ! Hắn nghẹn ngào nói.

                          Tối hôm đó, Zorba không chịu ăn uống gì cả. Hắn nói: “Cổ họng tôi se lại, không có gì lọt xuống được!” Hắn rửa tai bằng nước lạnh, nhúng một nắm bông vào rượu saki và băng lại. Tay ôm lấy đầu, hắn ngồi trên nệm, trầm ngâm.

                          Nằm dài trên mặt đất, tay chống cằm, tôi cảm thấy nước mắt ấm từ từ lăn xuống má. Ðầu óc tôi không vận chuyển, tôi không nghĩ ngợi gì hết. Tôi tựa một đứa trẻ đang lúc quá đau buồn, tôi khóc.

                          Thình lình Zorba nổi xung ngẩng đầu lên. Hắn bắt đầu la, theo đuổi những tư tưởng yếm thế:

                          - Theo tôi, ông chủ, mọi sự xẩy ra trên cõi đời này đều bất công! Bất công! Tôi, con sâu của trái đất, con ốc sên Zorba tôi không thừa nhận! Tại sao những người trẻ phải chết và những kẻ già cỗi tiếp tục sống! Tại sao những trẻ thơ chết? Tôi có một đứa con trai, tên Dimitri, tôi mất nó năm lên ba và không bao giờ tôi tha thứ cho Thượng Ðế điều đó! Ngày tôi từ trần, nếu ngài dám cả gan trình diện trước mặt tôi, và nếu quả thật ngài là một Thượng Ðế đứng đắn, ngài sẽ xấu hổ! Vâng, ngài sẽ phải xấu hổ trước mặt tôi, con ốc sên Zorba!

                          Hắn nhăn mặt như thể hắn bị đau. Máu từ vết thương hắn lại chẩy ra. Hắn bặm môi để khỏi la lên. Tôi nói:

                          - Chờ chút, Zorba! Tôi sẽ thay băng cho.

                          Tôi lại rửa tai hắn bằng rượu saki, lấy chai nước hoa cam mà góa phụ gửi cho tôi và tôi thấy để trên giường tôi, và nhúng miếng bông gòn vào đó.

                          - Nước hoa cam? Zorba vừa hỏi vừa hít lấy hít để. Nước hoa cam? Xức lên đầu tôi, vậy đó, tốt lắm! Ðổ lên tay tôi nữa, đổ hết đi, nữa!

                          Hắn tỉnh táo dần. Tôi nhìn hắn, kinh ngạc. Hắn nói:

                          - Tôi có cảm tưởng như đang đi vào khu vườn của bà góa.

                          Và hắn bắt đầu than thở.

                          - Phải mất bao nhiêu năm, bao nhiêu năm dài đằng đẵng trái đất mới có thể thành công trong công việc tạo nên một tấm thân như vậy! Người ta nhìn nàng và thầm nhủ: “Ôi, ước gì ta mới hai mươi tuổi và tất cả đàn ông biến mất và chỉ còn có một mình ta với người đàn bà này tồn tại trên trái đất và cùng nhau tạo nên những đứa trẻ, cho đông đúc lại trần gian! Không, không phải những đứa trẻ, chúng là những thần thánh đích thực!” Thế mà bây giờ...

                          Hắn đứng nhỏm dậy. Hai mắt giàn giụa nước mắt.

                          - Tôi không thể chịu nổi, ông chủ. Tôi phải đi dạo, tôi phải trèo xuống ngọn núi này đôi ba lần đêm nay cho mệt tôi đi, cho tôi nguôi đi một chút... Ôi, góa phụ trời đánh! Tôi cảm thấy cần phải hát tặng cho ông nghe một khúc bi ca (*)!

                          Hắn lao ra ngoài, đi về hướng núi và biến mất trong bóng tối.

                          Tôi nằm dài trên giường, tắt đèn và một lần nữa lại bắt đầu, theo thói quen khốn nạn và phi nhân của tôi, chuyển vị thực tại, rút máu mủ xương thịt nó và giản lược nó thành ý tưởng trừu tượng, nối kết nó với những định luật tổng quát cho đến khi tôi đi đến cái kết luận khủng khiếp cho rằng tất cả những gì xẩy ra đều thiết yếu. Hơn nữa, hữu ích cho hòa điệu đại đồng. Cuối cùng tôi đi đến cái an ủi tối hậu và ghê gớm này: đúng là tất cả những gì đã xẩy ra đều phải xẩy ra.

                          Cuộc tàn sát góa phụ đi vào đầu óc tôi - tổ ong trong đó từ vài năm nay tất cả nọc độc đều đã trở thành mật ong - và đảo lộn nó. Nhưng lập tức triết lý của tôi xâm chiếm lời khuyến cáo đáng sợ này, bao bọc nó bằng hình ảnh, xảo thuật và khiến nó trở thành vô hại. Cũng thế những con ong lấy sáp bao bọc bởi những con ong đất đói khát đến ăn trộm mật.



                          (*) Mirologue: Bài ai ca, vãn ca khóc điếu người thân thích theo cổ tục Hy Lạp, ngày nay, người ta hát như những khúc bi ca. - C.W.
                          Kỳ 100



                          Vài giờ sau, góa phụ yên nghỉ trong ký ức tôi, trầm lặng, thanh thản và biến thành biểu tượng. Nàng đã bị bao bọc bằng sáp, nàng không thể trải rộng niềm kinh hoàng trong tôi và làm tê liệt óc não tôi.

                          Những biến cố kinh khủng của ngày hôm đó lan rộng, trải ra trong không gian và thời gian, đồng nhất với những nền văn minh vĩ đại đã biến mất, những nền văn minh đồng nhất với định mệnh trái đất, trái đất, đồng nhất với định mệnh vũ trụ - và như thế, trở lại góa phụ, tôi thấy nàng khuất phục những định luật vĩ đại, hòa giải với những kẻ sát hại nàng, im lìm và thanh thản.

                          Thời gian đã tìm thấy trong tôi ý nghĩa đích thực của nó: Góa phụ đã chết hàng ngàn năm trước, thời văn minh Aegea, và những thiếu nữ Cnossos (*) tóc quăn đã chết, buổi sáng hôm nay, bên bờ biển vui tươi này.

                          Giấc ngủ xâm chiếm tôi, như một ngày kia, chắc chắn - không có gì chắc chắn hơn - cái chết và tôi nhẹ nhàng chuồi vào bóng tối. Tôi không biết khi nào Zorba trở về cũng chẳng biết hắn có về hay không nữa. Sáng ra, tôi thấy hắn trên núi, quát tháo nạt nộ bọn thợ.

                          Không việc gì họ làm mà hắn hài lòng cả. Hắn thải ba công nhân cứng cổ, tự tay cầm cuốc và bắt đầu mở con đường hắn đã đánh dấu để trồng cột giữa những bụi rậm và đá. Hắn trèo lên núi, gặp mấy tiều phu đốn thông và bắt đầu chửi bới như sấm sét. Một người cười và lẩm bẩm điều gì đó. Zorba lao vào gã.

                          Buổi tối hắn đi xuống mệt lả, tả tơi và ngồi cạnh tôi bên bờ biển. Khó khăn lắm hắn mới mở miệng được; cuối cùng khi hắn nói, hắn nói về gỗ làm nhà, dây cáp và than non; hắn giống như một tên thầu khoán tham lam, vội vã phá hoại nơi thầu, cố gắng càng khai thác được nhiều lời bao nhiêu càng hay bấy nhiêu và bỏ đi nơi khác.

                          Ðã có lúc, ở trạng thái tự an ủi đã đạt được tôi sắp nói với hắn về góa phụ; Zorba chìa bàn tay hộ pháp ra bịt miệng tôi lại:

                          - Ông im đi! Hắn nói bằng một giọng câm lặng.

                          Tôi nín thinh, xấu hổ. “Ðó là một người đàn ông đích thực, tôi vừa nhủ thầm vừa ao ước nỗi đau khổ của Zorba. Một người đàn ông máu nóng và cứng xương, khi đau khổ, cho nước mắt giàn giụa chảy, khi sung sướng, không làm hả hơi nguồn hân hoan của mình bằng cách lọc nó qua cái rây mắt nhỏ của siêu hình học.

                          Ba bốn ngày trôi qua như vậy, Zorba làm việc liên miên, không ăn, không uống, không thở. Hắn đang đặt nền móng. Một buổi tối, tôi nói với hắn mụ Bouboulina hãy còn đau, thầy thuốc không đến, mụ kêu tên hắn trong cơn mê sảng.

                          Hắn nắm tay lại.

                          - Tốt lắm, hắn trả lời.

                          Hôm sau, vào lúc rạng đông, hắn tới làng trở về ngay.

                          Tôi hỏi:

                          - Bác gặp mụ chưa? Mụ ra sao?

                          - Không sao cả, mụ sắp chết.

                          Và hắn xoạc cẳng bước lên núi.

                          Buổi tối hôm đó, không ăn uống gì cả, hắn lấy cây gậy và đi ra.

                          Tôi hỏi:

                          - Bác đi đâu đó? Ðến làng hả?

                          - Không. Tôi đi dạo một chút. Tôi trở về ngay.

                          Hắn rảo bước về phía làng một cách quả quyết.

                          Tôi mệt, và leo lên giường ngủ. Tâm trí tôi lại bắt đầu duyệt lại toàn thể trái đất, kỷ niệm dâng lên, sầu đau trở lại, tư tưởng tôi bay trên những ý tưởng xa vời nhất và cuối cùng trở lại trụ trên Zorba.

                          “Nếu trên đường hắn đụng phải Manolakas, tôi nghĩ, tên khổng lồ Crete này sẽ nhẩy xổ vào hắn ngay. Hình như trong những ngày gần đây gã nhốt mình trong nhà. Gã xấu hổ không dám thò mặt ra ngoài làng và không ngừng đe rằng nếu gã bắt được Zorba ‘gã sẽ cắn xé hắn như một con cá trích’. Ngày hôm qua, vào lúc nửa đêm, một người thợ còn gặp hắn, võ trang, lảng vảng quanh lều. Nếu họ gặp nhau đêm nay thế nào cũng sẽ có một cuộc tàn sát.”

                          Tôi đứng phắt dậy, mặc quần áo và vội vã đi xuống đường làng. Ðêm dịu dàng, ẩm ướt, phảng phất mùi hoa thập tự dại. Một lát sau, tôi trông thấy Zorba chậm chạp bước, như thể mệt mỏi lắm. Thỉnh thoảng hắn ngừng lại, chăm chú nhìn sao, nghe ngóng; đoạn hắn lại bước đi nhanh hơn, và tôi nghe thấy cây gậy của hắn trên đá.

                          Hắn lại gần vườn góa phụ. Không khí ngát mùi hoa chanh và kim ngân. Ngay lúc đó, trong rặng cam trong vườn, thánh thót vang lên tiếng hót đứt ruột của con họa mi, tiếng trong veo như nước suối. Nó hót và tiếp tục hót trong đêm tối với vẻ đẹp sững sờ khiến người ta muốn đứt hơi luôn. Zorba đứng dừng lại hắn cũng kinh ngạc vì sự dịu dàng quá mức.

                          Thốt nhiên lau say hàng rào lay động; những chiếc lá sắc cọ vào nhau san sát như những lưỡi dao cạo thép.

                          - A, mi đây rồi! Một giọng nói man rợ gầm lên. A, lão già lẩm cẩm! Ta thấy mi đây rồi!

                          Tôi lạnh người. Tôi đã nhận ra giọng nói.

                          Zorba tiến lên một bước, giơ cao cây gậy và đứng lại. Dưới ánh sao, tôi thấy rõ từng cử động của hắn.

                          ––––––-

                          (*) Kinh đô của Crete thượng cổ, cường thịnh vào thế kỷ XXI trước công nguyên ố N.H.H.

                          Comment


                          • #14
                            Alexis Zorba

                            Kỳ 101



                            Phắt một cái, một gã to lớn từ đám lau nhảy vọt ra.

                            - Ai đó? Zorba vừa quát lên vừa vươn cổ ra.

                            - Ta, Manolakas.

                            - Ði đường mi đi, đi đi!

                            - Mi đã sỉ nhục ta, Zorba!

                            - Tôi không sỉ nhục anh, Manolakas, đi đi, kìa! Anh thuộc loại to con, vâng, nhưng vận may đã muốn vậy... sự rủi may bao giờ cũng mù quáng, anh không biết như vậy sao?

                            - May hay không may, mù quáng hay không mù quáng, Manokalas nói (và tôi nghe thấy răng hắn nghiến ken két), ta phải rửa nhục. Ngay đêm nay. Có dao không?

                            - Không, Zorba đáp. Tôi chỉ có một cây gậy.

                            - Ði kiếm dao của mi đi. Ta đợi ở đây. Ði đi!

                            Zorba không nhúc nhích.

                            - Mi sợ à? Giọng Manokalas kéo dài ra, nhạo báng. Ði đi, kìa.

                            - Ta làm gì bằng dao mới được chứ? Zorba hỏi, hắn bắt đầu nổi nóng. Ta làm gì bằng dao hả? Mi còn nhớ ở nhà thờ mi có một con dao còn ta tay không, mi nhớ không? Vậy mà hình như ta thắng thì phải?

                            Manokalas gầm lên:

                            - Mi lại còn nhạo ta nữa hả? Mi chọn lúc khéo quá, bởi vì ta có khí giới và mi không có. Lấy dao lại đi, tên Macedonia bẩn thỉu, rồi chúng ta sẽ đọ sức.

                            - Ném dao của mi đi, ta ném cây gậy của ta, rồi chúng ta sẽ đọ sức! Zorba đáp, giọng run lên vì tức giận. Kìa, mau đi, tên Crete bẩn thỉu!

                            Zorba giơ tay lên, ném cây gậy đi, tôi nghe thấy nó rơi trong đám lau say.

                            - Ném dao của mi đi! Zorba lại hét.

                            Tôi nhẹ nhàng nhón gót lại gần. Dưới ánh sao tôi kịp nhận thấy con dao lóe lên khi nó cũng rơi vào giữa bụi lau.

                            Zorba nhổ vào tay.

                            - Nhào vô! Hắn vừa thét vừa nhảy vọt lên lấy đà.

                            Nhưng trước khi họ có đủ thời giờ để nắm lấy nhau, tôi lao vào giữa hai người.

                            - Dừng lại! Tôi la. Tới đây, Manolakas! Cả bác nữa, Zorba! Tới đây! Các ông không biết xấu hổ sao?

                            Hai địch thủ chậm rãi lại gần, tôi cầm lấy bàn tay phải mỗi người.

                            - Bắt tay nhau đi! Cả hai người đều là những người tốt và dũng cảm, các ông hòa giải với nhau đi!

                            - Hắn đã làm nhục tôi... Manolakas vừa nói vừa cố co tay lại.

                            - Không ai có thể sỉ nhục bạn một cách dễ dàng như vậy được, Manolakas! Cả làng đều biết lòng dũng cảm của bạn. Hãy quên chuyện xảy ra ở nhà thờ bữa nọ đi. Ðó là một giờ bất tường. Bây giờ, chuyện đã thuộc về quá khứ, không nên nhắc đến nữa! Và rồi bạn đừng quên rằng Zorba là một khách lạ, một người Macedonia, và thượng cẳng chân hạ cẳng tay trên một người khách phương xa đến xứ chúng ta là một điều vô cùng nhục nhã cho dân Crete chúng mình... Nào, chìa tay ra cho hắn, vậy đó, đó mới là lòng dũng cảm đích thực, và đến lều chúng tôi, chúng ta sẽ uống một ly rượu, nướng một thước xúc xích để làm khắng khít tình bạn của chúng ta, xếp Manolakas!

                            Tôi vòng tay ôm ngang lưng Manolakas và dìu gã đi xa một chút. Tôi nói thầm với gã:

                            - Lão đáng thương đó già rồi, bạn nên nhớ điều đó. Một người trai tráng, võ dõng như bạn mà làm khó một người vào tuổi lão coi không được!

                            Manolakas hơi nguôi giận. Gã nói:

                            - Thôi được, để vui lòng ông.

                            Gã bước tới Zorba, chìa bàn tay hộ pháp của gã ra nói:

                            - Nào, bạn Zorba, những chuyện gì đã qua, cho nó qua luôn, tay bạn!

                            - Bạn đã nhai nuốt tai tôi, tôi mong nó mang lại cho bạn nhiều may mắn! Tay tôi đây!

                            Họ xiết tay nhau thật lâu, thật mạnh, mỗi lúc một mạnh thêm và nhìn vào mắt nhau. Tôi sợ họ sắp đánh nhau nữa.

                            Zorba nói:

                            - Bạn xiết mạnh lắm Manolakas, bạn khỏe thật!

                            - Tay xiết cũng mạnh lắm, thử xem bạn có thể xiết tay tôi mạnh hơn nữa không nào?

                            - Ðủ rồi! Tôi la. Nào chúng ta hãy uống mừng tình bạn của chúng ta nào!

                            Tôi đi giữa, Zorba bên phải, Manolakas bên trái tôi, và chúng tôi quay về bãi biển của chúng tôi.

                            - Mùa màng năm nay sẽ tốt lắm đây... tôi nói để thay đổi câu chuyện. Mưa nhiều.

                            Không ai góp chuyện cả. Họ vẫn còn ấm ức trong bụng. Tất cả hy vọng của tôi bây giờ nằm trong rượu. Chúng tôi về đến lều. Tôi nói:

                            - Rất hân hạnh được bạn ghé tới tệ xá, xếp Manolakas, Zorba nướng xúc xích và kiếm cái gì uống đi.

                            Manolakas ngồi trên một tảng đá trước lều. Zorba lấy một nắm cành nhỏ, nướng xúc xích và rót ba ly rượu.

                            - Chúc các ông mạnh khỏe! Tôi vừa nói vừa nâng ly. Chúc bạn mạnh khỏe, xếp Manolakas! Chúc bác mạnh khỏe, Zorba! Cụng ly nào!

                            Họ cụng ly, Manolakas đổ một vài giọt rượu xuống đất. Gã nghiêm trang nói:

                            - Máu tôi sẽ đổ như rượu này nếu có bao giờ tôi giơ tay đánh anh, Zorba!

                            - Máu tôi cũng sẽ đổ như rượu này, Zorba vừa nói vừa đổ một vài giọt rượu xuống đất theo đúng điệu, nếu tôi không quên hoàn toàn cái tai mà anh đã nhai, Manolakas!
                            Kỳ 102



                            23



                            Rạng đông, Zorba ngồi dậy và đánh thức tôi:

                            - Ông dậy chưa?

                            - Có chuyện gì đó Zorba?

                            - Ðêm qua tôi nằm mơ. Một giấc mơ kỳ cục. Tôi tưởng chúng ta sắp đi du lịch đến nơi rồi. Nghe đây, ông sắp cười nôn ruột cho mà xem. Có một con tàu lớn bằng cả một tỉnh đậu trong hải cảng. Nó kéo còi, sắp sửa rời bến. Tôi từ làng vừa đi vừa chạy tới cho kịp chuyến tàu, tôi xách một con két trên tay. Tôi tới tàu và trèo lên boong. Viên thuyền trưởng chạy lại. “Vé! Y kêu lên. Bao nhiêu? Tôi vừa hỏi vừa thò tay vào túi lấy một nắm tiền. Một ngàn drachma .Ông làm ơn lấy tám trăm thôi được không? Tôi hỏi. Không, một ngàn. Tôi chỉ có tám trăm, lấy đi. Một ngàn, không kém một xu. Nếu không xuống tàu gấp! Tôi tức giận nói: Nghe đây, thuyền trưởng, vì quyền lợi của ông lấy tám trăm tôi đưa cho ông đi, nếu không tôi sẽ thức dậy và thế là ông mất hết tất cả!”

                            Zorba phá lên cười:

                            - Con người thực là cái máy kỳ cục! Hắn kinh ngạc nói. Mình nhét cho nó đầy bánh, rượu, cá, củ cải đỏ và từ nó phát ra tiếng thở dài, tiếng cười và mộng mị. Giống như một cái xưởng chế tạo. Tôi tin chắc rằng có một thứ phim nói trong đầu chúng ta.

                            Ðột nhiên hắn nhảy xuống khỏi giường:

                            - Nhưng tại sao lại có con két? Hắn lo lắng la lên. Con két đi với tôi, thế là nghĩa lý gì? A, tôi e rằng...

                            Hắn chưa kịp nói rứt câu. Một người đưa tin, lùn, tóc đỏ hoe, đúng là hiện thân của quỉ sứ, hổn hển chạy vào lều.

                            - Lạy Chúa tôi! Mụ đáng thương kêu gào đòi bác sĩ! Mụ nói mụ sắp chết, vâng, sắp chết, và cái chết của mụ sẽ đè nặng lên lương tâm các ông, mụ nói.

                            Tôi cảm thấy xấu hổ. Trong nỗi tuyệt vọng mà góa phụ đã xô chúng tôi xuống, chúng tôi đã hoàn toàn quên mất người bạn già.

                            - Mụ đang đau dữ lắm, thật tội nghiệp, gã tóc đỏ tiếp tục ba hoa nói, mụ ho đến nỗi toàn thể lữ quán của mụ lung lay. Vâng, đúng là một thứ ho lừa! Khụ! Khụ! Cả làng đều rung động!

                            Tôi la lên:

                            - Im đi! Ðừng mang chuyện đó ra làm trò cười!

                            Tôi đi lấy một mảnh giấy và viết một bức thư:

                            - Ði mau, mang lá thư này tới thầy thuốc và đừng trở lại cho đến khi chính mắt bác trông thấy ông ta leo lên con ngựa cái của ông ta. Bác hiểu chưa? Thôi, bây giờ đi đi!

                            Gã cầm lấy lá thư nhét vào thắt lưng và chạy không nói một lời.

                            - Chờ tôi một lát, tôi cùng đi với bác, tôi nói.

                            - Tôi vội lắm, hắn đáp, và bước ra ngoài.

                            Một lát sau, tôi cũng đi về phía làng. Khu vườn vắng vẻ của góa phụ dâng hương trong không gian. Mimitho đang ngồi co ro trước nhà, tiu nghỉu như một con chó bị đòn. Gã gầy dộc hẳn đi! Cặp mắt gã đỏ ngầu và trũng sâu, thiêu đốt. Gã quay lại, nhìn ra tôi và lượm một hòn đá.

                            - Em làm gì ở đây, Mimitho? Tôi vừa hỏi vừa đưa mắt buồn rầu nhìn khu vườn.

                            Tôi nhớ tới hai cánh tay ấm áp và toàn năng choàng qua cổ tôi... Hương thơm của hoa chanh và dầu nguyệt quế phảng phất trong không gian. Chúng tôi lặng thinh. Trong ánh hoàng hôn tôi trông thấy cặp mắt đen láy nồng nàn khát vọng, hàm răng đánh bằng lá hồ đào, bóng, sắc nhọn và trắng muốt.

                            Mimitho càu nhàu:

                            - Tại sao ông hỏi tôi vậy? Ði đi, đi lo công chuyện của ông đi.

                            - Em muốn hút không?

                            - Tôi không hút nữa. Tất cả các ông đều là bọn bẩn thỉu. Tất cả! Tất cả! Tất cả!

                            Gã ngừng lại, hổn hển, có vẻ đang kiếm một chữ mà gã tìm chưa ra.

                            - Bẩn thỉu... Khốn nạn... Dối trá... Sát nhân...

                            Dường như cuối cùng gã đã tìm thấy danh từ gã muốn kiếm, gã có vẻ thoải mái, vỗ tay.

                            - Sát nhân! Sát nhân! Sát nhân! Gã la lên bằng một giọng chát chúa và phá lên cười.

                            Tim tôi se lại:

                            - Em có lý, Mimitho, em có lý, tôi vừa lẩm bẩm vừa vội vã bỏ đi.

                            Tới cổng làng, tôi trông thấy lão Anagnosti đứng chống gậy, mỉm cười chăm chú nhìn hai con bướm vàng đuổi bắt nhau trên đám cỏ xuân. Bây giờ lão đã già và lão không còn lo lắng về đồng ruộng và vợ con, lão có thì giờ đưa mắt vô tư nhìn thế giới xung quanh. Trông thấy bóng tôi trên mặt đất, lão ngẩng đầu lên.

                            - Ngọn gió nào đã đưa con lại đây sớm như vậy? Lão hỏi.

                            Nhưng chắc hẳn lão đã trông thấy khuôn mặt lo âu của tôi và không chờ đợi tôi trả lời, lão nói tiếp:

                            - Mau lên con, mau lên con. Lão không biết con có thể thấy mụ còn sống hay không... Ôi, thật tội nghiệp!

                            Cái giường rộng đã dùng quá lâu, người bạn đồng hành trung kiên nhất của mụ Hortense, đã được khiêng ra giữa gian phòng nhỏ bé của mụ và choán hết cả gian phòng. Trên đầu mụ, con két, cố vấn riêng tận của mụ, cúi xuống, tư lự và lo âu với cánh xanh, mũ trùm đầu vàng và cặp mắt tròn độc ác. Nó cúi xuống nhìn bà chủ của nó đang nằm rên rỉ và nó nghiêng cái đầu giống hệt đầu người về một bên để lắng nghe.
                            Kỳ 103



                            Không, không, không phải là những tiếng thở dài hoan lạc mà nó đã rất quen, mà mụ thường thốt ra trong lúc làm ái tình, cũng không phải là tiếng gù gù dịu dàng của con bồ câu mái, cũng không phải là tiếng cười khêu gợi.

                            Mồ hôi lạnh nhỏ giọt đầm đìa trên khuôn mặt bà chủ nó, tóc như xơ gai, không gội, không chải, bết vào thái dương, những sự quằn quại trên giường, đó là những cái con két lần đầu tiên nhìn thấy và nó yên lặng. Nó muốn kêu to: “Canavaro! Canavaro!” Nhưng tiếng nói không thoát ra khỏi cổ họng.

                            Bà chủ đáng thương của nó rên rỉ, cánh tay tàn úa, bệu bạo đưa tấm khăn trải giường lên và để nó rơi xuống; mụ ngộp thở. Không phấn son, hai má song húp, mụ có mùi mồ hôi chua và thịt bắt đầu ôi. Ðôi giầy ban vẹt gót, méo mó của mụ, thò ra dưới gầm giường và lòng người ta quặn đau khi nhìn thấy chúng. Ðôi giầy ban này khiến người ta xúc động hơn cả chính chủ nó.

                            Zorba ngồi trên đầu giường, nhìn đôi giầy và mắt hắn không thể dời đi chỗ khác được. Hắn bặm môi để nước mắt khỏi trào ra. Tôi đi vào, ngồi sau lưng hắn, nhưng hắn không nghe thấy tôi.

                            Mụ đàn bà đáng thương thở một cách khó khăn. Zorba gỡ một cái mũ trang hoàng bằng những bông hồng vải để quạt cho mụ. Hắn đưa bàn tay hộ pháp qua lại rất nhanh và vụng về, như thể hắn đang cố gắng quạt cho đống than ướt bắt lửa.

                            Mụ mở mắt, kinh sợ, nhìn quanh. Tất cả đều tối đen, mụ không nhận ra người nào, kể cả Zorba đang quạt cho mụ bằng cái mũ hoa.

                            Tất cả đều tối đen và đáng sợ xung quanh mụ; những đám hơi nước xanh từ đất bốc lên và thay đổi hình thể, trở thành những cái miệng chế nhạo, những đôi chân cong như cái móc, những đôi cánh đen.

                            - Mụ bấm móng tay vào cái gối đã hoen ố vì nước mắt, nước bọt và mồ hôi và mụ hét lên:

                            - Tôi không muốn chết! Tôi không muốn!

                            Nhưng hai người khóc mướn trong làng đã nghe phong phanh tình trạng của mụ và vừa đến. Họ lẻn vào phòng và ngồi dưới đất, dựa lưng vào tường.

                            Con két nhận thấy họ, bằng cặp mắt tròn xoe của nó, nó tức giận, vươn cổ ra và kêu: “Canav...” Nhưng Zorba, phát khùng, đập vào lồng và con chim nín tắp.

                            Một lần nửa tiếng hét tuyệt vọng lại nổi lên:

                            - Tôi không muốn chết! Tôi không muốn!

                            Hai gã thanh niên non choẹt, rám nắng thò đầu vào cửa, chăm chú ngó con bệnh, hài lòng, chúng nháy nhau và biến mất.

                            Chẳng bao lâu sau, người ta nghe thấy trong sân những tiếng kêu quang quác sợ hãi và tiếng đập cánh; một người nào đó đang đuổi bắt gà.

                            Mụ đàn bà khóc mướn đầu tiên, mụ Malamatenia, quay sang đồng bạn:

                            - Dì đã thấy chúng nó chưa? Chúng vội vàng quá, những quân chết đã chết khát; chúng đang vặn cổ gà và nhai rau ráu. Cả tụi vô lại trong làng đã tụ tập, trong sân, chẳng bao lâu nữa chúng nó sẽ nhào vô vơ vét hết!

                            Ðoạn, quay về phía giường người đang hấp hối, mụ sốt ruột lẩm bẩm:

                            - Chết đi, bạn già! Lẹ lên, lẹ lên để chúng tôi cũng có cơ hội nhặt nhạnh một cái gì.

                            Dì Lenio chúm cái miệng móm nhỏ xíu, nói:

                            - Nói thật chứ, mệ Malamatenia, chúng làm vậy là phải... “Nếu mi muốn ăn cái chi, hãy xoáy; nếu mi muốn cái chi, hãy lấy trộm!” Mẹ tôi thường khuyên tôi như vậy. Chúng ta chỉ có việc hát thật mau những bài vãn ca để nhặt nhạnh một nắm gạo, một chút đường, một cái xoong, và rồi chúng ta có thể cầu phước cho vong hồn mụ. Mụ không có cha mẹ, con cái, vậy thì ai sẽ ăn những con gà và con thỏ của mụ? Ai sẽ uống rượu của mụ? Ai sẽ thừa hưởng tất cả những cuộn chỉ, lược và kẹo bánh này? Hê! Tôi xin thú thực với mệ Malamatenia, Chúa tha thứ cho tôi, đời là thế, tôi cũng muốn nhặt nhạnh!

                            - Chờ chút đã, đừng hấp tấp quá như vậy! Mệ Malamatenia vừa nói vừa nắm cánh tay đồng bạn. Tôi cũng thế, tôi xin thề, tôi cũng có ý nghĩ đó, đây không sợ gì phải giấu qué đâu nhé, nhưng hãy chờ cho đến lúc mụ chết xong xuôi đã.

                            Trong khi đó mụ đàn bà hấp hối lục lọi điên cuồng dưới gối. Vừa khi cảm thấy nguy hiểm tới, mụ lục rương lấy ra cây thánh giá bằng xương trắng bóng mà mụ hoàn toàn quên mất bao năm nay giữa những chiếc chemise rách và những tấm giẻ nhung, tận dưới đáy hòm, như thể đấng Christ là một phương thuốc người ta chỉ dùng trong trường hợp trọng bệnh và vô tích sự chừng nào người ta còn sống mạnh, ăn, uống, và làm ái tình được.

                            Cuối cùng mụ mò thấy cây thánh giá, mụ ghì nó vào bộ ngực đầm đìa mồ hôi.

                            - Giê-su yêu dấu, Giê-su yêu dấu của tôi... mụ vừa thì thầm một cách say đắm vừa ghì lấy người tình cuối cùng của mụ.

                            Lời nói của mụ, nửa Pháp nửa Hy Lạp, nhưng đầy dịu dàng và đam mê, vô cùng lộn xộn. Con két nghe mụ nói. Nó cảm thấy rằng giọng nói của mụ đã thay đổi, nhớ lại những đêm dài thức trắng trước kia và phấn khởi kêu lên bằng một giọng khàn khàn, tựa một con gà trống kêu gọi mặt trời:

                            - Canavaro! Canavaro!
                            Kỳ 104



                            Zorba lần này không buồn cử động để bắt nó ngậm miệng nữa. Hắn nhìn người đàn bà đang khóc lóc và hôn hít Chúa Gia-tô trong khi một vẻ dịu dàng bất ngờ dàn trải trên khuôn mặt bị tàn phá của mụ.

                            Cửa mở, lão Anagnosti, mũ cầm nơi tay, rón rén bước vào. Lão lại gần người bệnh, cúi xuống và quì gối. Lão nói với mụ:

                            - Xin bà tha thứ cho tôi, tha thứ cho tôi, và Chúa sẽ tha thứ cho bà. Tha thứ cho tôi nếu đôi khi tôi nói với bà một lời nghiệt ngã. Chúng tôi chỉ là người.

                            Nhưng người đàn bà thân mến bây giờ nằm im lặng chìm đắm trong một niềm vĩnh phúc khôn tả, và mụ không nghe thấy những lời nói của lão Anagnosti. Tất cả những dầy vò của mụ đã biến mất - tuổi già bất hạnh, những đàm tiếu, những lời nghiệt ngã mà mụ phải chịu, những buổi chiều buồn bã ngồi trên ngưỡng cửa một mình và đan những đôi vớ quê mùa như một người đàn bà lương thiện tầm thường, người đàn bà Ba Lê thanh lịch này, người đàn bà uốn éo quyến rũ này, người, trong lúc đắc thời, đã khiến cho Tứ Cường nhẩy tưng tưng trên đùi và được bốn hạm đội dàn chào!

                            Biển xanh mầu thiên thanh, sóng trào bọt, những pháo đài nổi ngả nghiêng, những lá cờ đủ mầu sắc phất phới trên những cột buồm. Người ta ngửi thấy mùi chim đa đa quay và những con cá hồng trên rá sắt, trái cây ướp lạnh được mang lại trong những chén pha lê và những nút champagne vọt lên trần thiết giáp hạm.

                            Râu đen, hung, xám, vàng, bốn thứ hương thơm: nước hoa đổng thảo, eau de Cologne, xạ hương, long diên hương, những cánh cửa buồng kim loại đóng lại, những rèm cửa nặng nề hạ xuống, ánh sáng được thắp lên. Mụ Hortense nhắm mắt. Tất cả cuộc đời tình ái, tất cả cuộc đời dầy vò của mụ, a! Lạy Chúa, nó chỉ tồn tại giây phút nữa thôi...

                            Mụ chuyển từ lòng này sang lòng khác, ôm trong tay những binh phục thêu vàng, luồn ngón tay vào những hàm râu thơm nức. Mụ không nhớ nổi tên họ. Như con két của mụ, mụ chỉ nhớ Canavaro, bởi chàng là người trẻ nhất trong bọn và tên chàng là cái tên duy nhất con két có thể phát âm. Những tên khác phức tạp, khó khăn và vì thế trôi vào quên lãng.

                            Mụ Hortense thở dài và say đắm ghì lấy tượng Chúa bị đóng đinh trên cây thập tự.

                            - Caranavo của em, Canavaro yêu dấu của em..., mụ vừa mê sảng vừa ghì chặt tượng Chúa vào bộ ngực vữa nhão của mụ.

                            Dì Lenio nói khẽ:

                            - Mụ bắt đầu không biết mình nói gì. Chắc mụ đã trông thấy thần hộ mệnh và mụ thất kinh..., chúng mình hãy cởi khăn ra và lại gần chút nữa.

                            Mệ Malamatenia cự nự:

                            - Chết chửa dì không còn kính sợ Chúa Trời một tí nữa sao, hở? Dì muốn hát vãn ca trong khi mụ hãy còn sống ư?

                            Dì Lenio càu nhàu:

                            - Ha, mệ Malamatenia, thay vì nghĩ tới cái rương và quần áo của mụ, tới hàng họ cửa tiệm, tới gà qué với thỏ trong sân, mệ ngồi đó mà nói phải chờ cho mụ thở hơi cuối cùng! Không! Ăn cỗ phải đi trước, thật đấy!

                            Nói đoạn, mụ đứng lên và mụ kia tức tối đi theo. Họ cởi khăn vuông đen, xõa mớ tóc bạc lưa thưa và níu lấy thành giường. Dì Lenio ra hiệu bằng cách thốt lên một tiếng kêu chát chúa dài, làm người ta sởn gai ốc:

                            - I i i i i!

                            Zorba nhào tới, túm tóc hai mụ già và đẩy họ lùi lại. Hắn quát:

                            - Ngậm mõm lại, mấy con mụ quạ khoang! Không thấy mụ vẫn còn sống à? Cút đi!

                            Mệ Malamatenia vừa càu nhàu vừa chít khăn lại:

                            - Lão già lẩm cẩm! Không biết lão ở đâu chui ra thế này, đồ phá đám!

                            Mụ Hortense, mụ ngư nữ già cực kỳ truân chuyên, nghe thấy tiếng kêu inh ỏi bên giường. Ảo tượng dịu dàng tan tác, soái hạm chìm nghỉm; chim quay, rượu champagne, râu thơm nức biến mất và mụ lại ngã xuống giường lâm chung hôi hám, ở góc biển chân trời. Mụ cố gượng ngồi dậy như thể mụ muốn trốn thoát, nhưng mụ lại rơi mình xuống và rên rỉ một cách thảm thiết, thê lương...

                            - Tôi không muốn chết! Tôi không muốn!

                            Zorba cúi xuống, sờ bàn tay hộ pháp chai cứng lên vầng trán nóng bỏng của mụ và vuốt những sợi tóc lòa xòa dính vào mặt mụ xuống; cặp mắt chim của hắn giàn giụa nước mắt. Hắn thì thầm:

                            - Em đừng nói nữa, đừng nói nữa, em yêu; anh đây, Zorba đây, đừng sợ!

                            Và đây rồi ảo tưởng trở lại như một con bướm mầu xanh nước biển khổng lồ phủ hết cái giường. Kẻ hấp hối siết bàn tay hộ pháp của Zorba từ từ duỗi tay ra và vòng quanh khuôn cổ đang cúi xuống của hắn. Môi mụ mấp máy:

                            - Canavaro của em, Canavaro yêu quí của em...

                            Tượng Chúa bị đóng đinh trên cây thập tự rơi tuột khỏi gối, rơi xuống đất. Một giọng đàn ông vang lên trong sân:

                            - Ê! Anh em, bỏ gà vào nồi đi, nước sôi rồi!


                            Kỳ 105



                            Tôi ngồi trong góc phòng, thỉnh thoảng nước mắt lại trào ra. Ðời là thế, tôi tự nhủ, sặc sỡ, rời rạc, lãnh đạm, đồi bại. Tàn nhẫn. Những nông dân dã man Crete vây quanh mụ ca kỹ già nua đến từ địa cầu trái đất này và nhìn mụ chết với một nỗi vui vẻ man rợ như thể mụ không phải là con người.

                            Như thể một con chim ngoại quốc khổng lồ tạp sắc gẫy cánh rơi xuống bãi biển này và họ xúm lại ngó nó chết. Một con công, một con mèo xứ Angora, một con hải cẩu đau ốm...

                            Zorba nhẹ nhàng gỡ cánh tay của mụ Hortense quàng quanh cổ. Hắn đứng dậy, xanh mét. Hắn lấy mu bàn tay chùi nước mắt. Hắn nhìn con bệnh nhưng không thấy gì cả. Hắn chùi nước mắt một lần nữa và kịp nhìn thấy mụ lay động hai bàn chân mềm nhão, sưng phù và miệng méo mó một cách kinh hoàng. Mụ vật vã một lần, hai lần, khăn trải giường tuột xuống đất và mụ hiện ra mình trần, đẫm mồ hôi, sưng phù, vàng tái. Mụ hét lên một tiếng chát chúa, chói tai tựa một con gà khi bị cắt tiết, đoạn mụ nằm bất động, mắt mở lớn, kinh sợ và đờ đẫn.

                            Con két nhẩy xuống từng dưới lồng bíu lấy nan sắt, nhìn Zorba chìa bàn tay hộ pháp vuốt mắt mụ với một vẻ dịu dàng vô hạn.

                            - Tất cả lẹ lên! Mụ mất rồi, những mụ khóc mướn vừa la the thé, vừa nhào tới giường.

                            Họ thốt lên một tiếng kêu dài, ngả người về phía trước và phía sau, nắm tay và đấm ngực. Dần dần sự lay động bi ai và buồn tẻ đã tạo ra trong họ một trạng thái thôi miên nhè nhẹ, những buồn đau cũ của riêng họ tràn ngập tâm trí họ như nọc độc, vỏ bao trái tim rạn vỡ và bài vãn ca trào ra.

                            “Nằm dưới đất, không thích hợp với ngươi...”

                            Zorba ra sân. Hắn muốn khóc, nhưng xấu hổ trước mặt những người đàn bà. Tôi nhớ có lần hắn bảo tôi: “Tôi không xấu hổ nếu khóc trước mặt những người đàn ông. Giữa đàn ông với nhau, có một sự đồng nhất nào đó, đúng không? Ðó không phải là một điều nhục nhã. Nhưng trước mặt đàn bà, ta phải luôn luôn tỏ ra dũng cảm. Bởi vì nếu chúng ta cũng khóc lóc thì những kẻ đáng thương đó sẽ ra sao? Tận thế mất rồi!”

                            Họ tắm mụ bằng rượu, mụ già khâm liệm mở rương quần áo sạch sẽ ra thay cho mụ, dội một chai eau de Cologne lên người mụ. Từ những vườn lân cận những con ruồi bay tới, đẻ trứng trong lỗ mũi, quanh mắt và trong mép mụ.

                            Hoàng hôn xuống. Bầu trời về phương Tây đẹp một vẻ đẹp thanh thản. Những đám mây nõn đỏ tía, viền vàng, êm ả bay qua cái tím ngắt của trời chiều, lúc trông như những con tầu, khi nom tựa những con thiên nga, quỉ sứ dị kỳ làm bằng bông len và lụa xơ. Thấp thoáng qua kẽ lau lách trong sân người ta trông thấy những cánh sóng vàng lóa của biển động.

                            Hai con quạ béo từ một cây vả gần đó hạ xuống và đi đi lại lại trên sân lát đá. Zorba tức giận lượm một hòn sỏi và xua đuổi chúng.

                            Cuối sân, những kẻ cắp ở vườn ruộng của làng đang tổ chức một bữa tiệc khủng khiếp. Họ đã khiêng cái bàn lớn trong bếp ra, sục sạo khắp nơi tìm bánh, đĩa chén, muỗng nĩa. Họ đang mang từ dưới hầm lên một hũ rượu vang, luộc gà. Bây giờ, đói meo và sung sướng, họ cụng ly nhau ăn uống ngon lành lắm.

                            - Chúa cứu vớt linh hồn mụ! Và cầu cho tất cả những việc mụ làm trôi theo dòng nước hết!

                            - Và cầu cho tất cả những tình nhân mụ trở thành thiên thần và chở linh hồn mụ tới thiên đàng!

                            - Phải ngó ngàng tới lão Zorba một chút, Manolakas nói. Lão đang liệng mấy con quạ kìa! Bây giờ lão thành người góa vợ rồi, mời lão lại đây uống một ly để tưởng nhớ con gà mái của lão! Ê! Xếp Zorba, ê đồng bào!

                            Zorba quay lại thấy bàn đầy đồ ăn, những con gà bốc hơi nghi ngút trong đĩa, rượu lóng lánh trong ly, những gã trai tráng khỏe mạnh rám nắng với những khăn choàng cổ quấn quanh đầu, đầy vô tư và trẻ trung.

                            - Zorba! Zorba! Hắn lẩm bẩm. Hãy đứng vững! Ðây là lúc ta kỳ vọng nơi ngươi!

                            Hắn lại gần, uống một hơi hết một ly rượu, rồi một ly thứ hai, rồi một ly thứ ba và ăn một cái đùi gà. Họ nói với hắn, nhưng hắn không trả lời. Hắn ăn uống như gió cuốn, hau háu, nhồm nhoàm uống từng hơi dài, lặng lẽ. Hắn đăm đăm nhìn về phía buồng nơi người bạn già của hắn nằm bất động và lắng nghe bài vãn ca thoát ra từ cửa sổ mở rộng. Thỉnh thoảng, điệu tang tóc gián đoạn và người ta có thể nghe thấy những tiếng la thét cãi nhau và cánh cửa tủ mở ra khép vào và những bước chân nặng nề, nhanh nhẹn như họ đang đánh nhau. Ðoạn bài vãn ca lại cất lên ảo não, tuyệt vọng, dịu dàng như tiếng ong bay.

                            Những mụ hát mướn đang chạy đi chạy lại trong phòng người chết, hát vãn ca trong khi lục lọi như điên cuồng mọi xó xỉnh. Họ mở chạn, tìm thấy vài cái muỗng, một chút đường, một hộp cà-phê và loukoums (*).

                            Dì Lenio vồ lấy hộp cà-phê và loukoums. Mệ Malamatenia chụp lấy đường và muỗng. Mệ nhẩy lên và cũng nhón được hai viên loukoums, bỏ tuốt vào mồm và bài vãn ca lần này nghẹn ngào, ngắc ngứ qua những thỏi đường.

                            “Cầu cho hoa mưa rơi trên vai ngươi và táo rơi vào lòng ngươi...”



                            (*) Kẹo thơm Thổ Nhĩ Kỳ. - C.W
                            Kỳ 106



                            Hai mụ đàn bà khác lẻn vào phòng nhào tới cái rương, thò tay vào và chụp lấy một vài cái khăn tay nhỏ xíu, hai ba cái khăn bông, ba đôi vớ, một cái nịt vớ, nhét vào áo lót quay về phía người chết nằm trên giường và làm dấu.

                            Mụ Malamatenia nhìn hai mụ già ăn cắp rương và nổi giận:

                            - Hát tiếp đi dì, hát tiếp đi, tôi trở lại liền! Mụ hét lên với dì Lenio, và mụ cũng dúi đầu vào trong rương.

                            Những miếng giẻ sa tanh, một cái váy mầu hoa cà lỗi thời, một đôi giày săng đan đỏ cổ lỗ sĩ, một cây quạt gãy, một cây dù đỏ thắm mới tinh và tận dưới đáy, một cái mũ thủy sư đô đốc hình tam giác. Một món quà ngày xưa người ta tặng cho mụ Bouboulina. Khi chỉ có một mình trong nhà mụ thường đội lên, nghiêm trang và buồn rầu ngắm mình trong gương.

                            Có người lại gần cửa. Mấy mụ già lảng ra, dì Lenio lại bíu lấy giường người chết và bắt đầu vừa đấm ngực vừa la:

                            “...và những bông cẩm chướng đỏ thẫm đeo quanh cổ ngươi...”

                            Zorba bước vào, nhìn người chết, bây giờ đang nằm im lặng, êm ả, vàng vọt và phủ đầy ruồi, tay khoanh trước ngực, và một giải băng lụa nhỏ quanh cổ.

                            “Một hòn đất, hắn nghĩ, một hòn đất biết đói khát, cười nói, ôm hôn. Một cục bùn khóc lóc. Và bây giờ? Quỉ sứ nào đem ta ra tới trần gian và quỉ sứ nào đem chúng ta đi?”

                            Hắn nhổ bọt và ngồi xuống.

                            Ngoài sân bọn thanh niên đã hợp lại khiêu vũ. Gã chơi thất huyền cầm tuyệt kỹ, Fanurio, đã đến và họ dẹp bàn ghế qua một bên, quẳng những thùng dầu, thùng đựng nước, chậu giặt, dọn chỗ để khiêu vũ.

                            Những hương mục xuất hiện: bác Anagnosti với cây gậy dài đầu uốn cong và áo chemise trắng rộng; Kondomanolio, tròn quay và dơ dáy; vị giáo viên với một cái nghiên mực lớn trong thắt lưng và một quản bút xanh giắt sau tai. Lão Mavrandoni không có mặt, lão đã đi vào trong núi như một kẻ sống ngoài vòng pháp luật.

                            - Rất sung sướng được gặp lại các con! Bác Anagnosti vừa nói vừa giơ tay lên. Rất sung sướng vì các con vui đùa! Ăn uống đi, cầu Chúa ban phước lành cho các con! Nhưng không được la hét. Người chết có thể nghe, các con nên nhớ, người chết có thể nghe.

                            Kondomanolio giải thích:

                            - Các bác tới để làm bản kê khai của cải của người chết để chia cho những người nghèo trong làng. Các con đều ăn uống, no say cả, thế là đủ rồi! Không được khuân tất cả đồ đạc ở đây đi, nếu không... Nhìn đây!

                            Nói đoạn lão khua cây gậy trong không khí, vẻ đe dọa.

                            Ðằng sau ba quan viên xuất hiện một bọn chừng chục mụ đàn bà đầu bù tóc rối, chân đất, quần áo rách như tổ đỉa. Mỗi người cắp một cái bị không và khoác một cái giỏ trên lưng. Họ lén lút đi tới, rón rén, im lặng.

                            Bác Anagnosti quay lại, thấy họ và tức giận:

                            - Ê! Bọn cha căng chú kiết kia, bước đi cho mau! Sao! Ðịnh nhào vô cướp hả? Người ta kê khai tất cả, lần lượt từng thứ một rồi chia đều cho người nghèo trong trật tự và công bằng. Bước đi cho mau, nghe rõ chưa?

                            Vị hương sư móc thắt lưng lấy ra cái nghiên mực bằng đồng, giở một tờ giấy khổ lớn ra rồi đi tới cửa tiệm nhỏ để bắt đầu làm bản kê khai.

                            Nhưng ngay lúc đó, người ta nghe thấy một tiếng động chát chúa ố như thể có người đập trên những cái hộp sắt, như thể những cuộn chỉ rơi xuống, ly tách xô vào nhau và bể. Và trong bếp, người ta nghe thấy tiếng nhộn nhạo om sòm của xoong chảo, đĩa bát và muỗng nĩa.

                            Lão Kondomanolio vừa lao vào bếp vừa vung cây gậy. Những mụ già, đàn ông, con nít nhào vào như gió qua cửa, leo cả qua cửa sổ, trèo qua giậu và nhẩy từ bao lơn xuống, mỗi người lấy cái họ có thể vồ lấy được: xoong, chảo, nệm, thỏ... Một vài kẻ gỡ cả cánh cửa và vác trên lưng. Mimitho cũng lấy đôi giầy ban của người quá cố, buộc vào một sợi dây đeo quanh cổ ố trông tựa như mụ Hortense ngồi cưỡi trên vai gã và chỉ có đôi giầy mụ có thể trông thấy rõ...

                            Vị hương sư cau mày, thu cái nghiên mực vào thắt lưng, gấp tờ giấy tinh tuyền lại đoạn lẳng lặng không nói một lời với vẻ cao kỳ bị sỉ nhục nặng nề vượt qua ngưỡng cửa và khuất dạng.

                            Bác Anagnosti đáng thương vừa gầm thét, van xin đám dân nghèo ngừng lại vừa khua gậy dọa nạt họ:

                            - Nhục nhã lắm! Nhục nhã lắm! Người quá cố đang nghe các người đó, biết không?

                            - Tôi có phải đi gọi thầy tư tế đến không? Mimitho hỏi.

                            - Thầy tư tế nào? Ðồ khùng! Kondomanolio điên tiết quát. Mụ là dân Tây Âu; mi không thấy mụ làm dấu thế nào à? Bằng bốn ngón tay - như thế này - đồ bị trục xuất khỏi giáo hội! Thôi hãy đem chôn mụ xuống đất đi, trước khi mụ bắt đầu hôi thối và gieo bệnh truyền nhiễm khắp làng!

                            - Mụ bắt đầu có đầy sâu, coi đây, tôi xin thề có Chúa! Mimitho vừa kêu lên vừa làm dấu.

                            Kỳ 107



                            Bác Anagnosti, tiên chỉ trong làng, lắc cái đầu cao nhã.

                            - Mi lấy làm lạ lắm à? Ðồ ngốc! Quả thực con người đầy sâu bọ từ ngày mới sinh ra đời, nhưng người ta không nhìn thấy đấy thôi. Khi chúng thấy người ta bắt đầu hôi thối, chúng chui ra khỏi lỗ liền - trắng bóc, trắng tựa những con bọ phó mát!

                            Những vì sao thứ nhất hiện ra và hãy còn treo lơ lửng trong thinh không, lung linh, như những cái chuông bằng bạc. Suốt đêm không ngân nga.

                            Zorba hạ cái lồng két xuống khỏi đầu giường người chết. Con chim mồ côi thu mình trong một góc, khiếp sợ. Nó mở mắt thao láo nhìn nhưng không hiểu đâu vào đâu cả. Nó vùi đầu vào cánh và co quắp lại.

                            Khi Zorba gỡ lồng của nó, con két nhỏm dậy. Nó muốn nói, nhưng Zorba vươn tay ra chặn.

                            - Im đi, hắn thì thầm một giọng nghẹn ngào, im đi! Ði với ta.

                            Zorba cúi xuống nhìn kẻ quá vãng. Hắn nhìn mụ thật lâu, cổ họng se sắt.

                            Hắn nghiêng mình xuống như định hôn mụ, nhưng hắn tự kìm hãm mình.

                            - Thôi chúng ta đi, trăm sự nhờ trời! Hắn lẩm bẩm.

                            Hắn nhặt cái lồng két lên và bước ra sân. Hắn trông thấy tôi và lại gần.

                            - Chúng ta đi thôi..., hắn vừa nói khẽ vừa nắm cánh tay tôi.

                            Hắn có vẻ trầm tĩnh, nhưng môi hắn run run.

                            - Tất cả chúng ta cùng đi con đường đó..., tôi nói để an ủi hắn.

                            - Chờ một lát, tôi nói. Họ sắp chôn mụ. Chúng ta chờ một lát xem... Bác không thể nán lại một vài phút nữa à?

                            - Ðược rồi..., hắn nghẹn ngào trả lời.

                            Hắn đặt cái lồng xuống đất và khoanh tay lại.

                            Từ phòng người chết bác Anagnosti và Kondomanolio đầu trần đi ra. Họ làm dấu. Sau họ, bốn người trong số những vũ công, với những bông hồng mùa Xuân hãy còn giắt sau tai, vui vẻ, nửa tỉnh, nửa say, mỗi người nâng một góc tấm cửa trên đó họ đặt thi thể mụ già. Theo sau là gã chơi đàn thất huyền với nhạc cụ của gã, chừng một chục đàn ông nữa, ngà ngà say, hãy còn nhai tóp tép và năm sáu người đàn bà, mỗi người cầm một cái xoong hay một cái ghế. Mimitho đi sau cùng với đôi giầy ban vẹt gót đeo quanh cổ.

                            - Sát nhân! Sát nhân! Sát nhân! Gã la lên một cách đùa giỡn.

                            Một cơn gió nóng, ẩm ướt, nổi lên và biển động. Gã chơi thất huyền nâng cung đàn. Tươi mát, hân hoan, nhạo báng, giọng hát của gã dâng lên trong đêm oi nồng:

                            “Tại sao, ôi vầng dương, sao mi lặn quá vội vàng?...

                            - Ta đi thôi! Zorba nói, thế là hết...



                            24



                            Chúng tôi lặng lẽ đi qua những đường phố hẹp trong làng. Những nhà không có đèn làm thành những chấm đen trong đêm tối. Ðây đó một con chó sủa, một con bò thở dài. Từ xa vẳng đến, trong hơi gió, những âm thanh vui tươi của những cái lục lạc thất huyền cầm, trào vọt như nước xối nhí nhảnh.

                            Tôi nói để phá tan sự im lặng khó thở:

                            - Zorba cơn gió này là gió nào thế? Gió nồm phải không?

                            Nhưng Zorba đi trước, tay cầm cái lồng két như một cái đèn lồng, không trả lời. Khi chúng tôi về đến bãi, hắn quay lại hỏi:

                            - Ông có đói không, ông chủ?

                            - Không, tôi không đói, Zorba.

                            - Ông có buồn ngủ không?

                            - Không.

                            - Tôi cũng vậy. Ta hãy ngồi trên bãi sỏi một lát. Tôi có vài điều muốn hỏi ông.

                            Cả hai chúng tôi đều mệt mỏi, nhưng chẳng ai chịu đi ngủ cả. Chúng tôi muốn đánh mất niềm cay đắng của ngày hôm nay. Giấc ngủ đối với chúng tôi tựa một cuộc chạy trốn trong giờ phút hiểm nghèo và chúng tôi đều xấu hổ nếu đi ngủ.

                            Chúng tôi ngồi bên bờ biển. Zorba kẹp cái lồng giữa hai đầu gối và trầm ngâm hồi lâu. Một chòm sao đáng sợ xuất hiện sau rặng núi, một con thú trăm ngàn mắt với một cái đuôi xoắn trôn ốc. Thỉnh thoảng một vì sao tách ra và rụng xuống.

                            Zorba ngây ngất nhìn trời, miệng há hốc như thể đây là lần đầu tiên hắn nhìn thấy nó. Hắn lẩm bẩm:

                            - Trên đó còn có thể xảy ra chuyện gì nữa?

                            Một lát sau, hắn quyết định nói, giọng hắn vang lên sâu thẳm, xúc động trong đêm oi nồng:

                            - Ông chủ, ông có thể cho tôi biết tất cả những cái này có ý nghĩa gì? Ai đã tạo ra chúng? Tại sao? Và nhất là (tới đây giọng Zorba run lên vì tức giận và sợ hãi) tại sao người ta chết?

                            - Tôi không biết, Zorba! Tôi trả lời, xấu hổ như thể người ta hỏi một điều đơn giản nhất, thiết yếu nhất mà mình không giải thích được.

                            - Ông không biết! Zorba kinh ngạc kêu mắt trợn tròn giống hệt như đêm tôi thú thực với hắn tôi không biết nhẩy.


                            Kỳ 108



                            Hắn yên giọng một lát rồi thình lình la to:

                            - Vậy thì tất cả những cuốn sách nhảm nhí trời đánh mà ông đọc, để làm gì? Tại sao ông đọc những cuốn sách ấy? Nếu chúng không nói về điều đó, chúng nói gì?

                            - Chúng nói về sự hoang mang của con người không thể trả lời câu hỏi của bác, Zorba.

                            - Ồ, thây kệ sự hoang mang của chúng! Hắn vừa hét lên vừa giậm chân xuống đất một cách tức tối.

                            Con két giật mình vì những tiếng hét này:

                            - Canavaro! Canavaro! Nó kêu như người ta kêu cứu.

                            - Mi ngậm mõm lại! Zorba vừa hét vừa đấm vào cái lồng.

                            Hắn quay sang tôi:

                            - Tôi muốn ông nói cho tôi hay chúng ta từ đâu tới và chúng ta sẽ đi đâu. Từ bao nhiêu năm nay ông hao mòn tiều tụy trên những pháp thư, chắc ông phải ngốn hai ba ngàn kí lô giấy rồi, và từ đó ông rút ra được gì?

                            Giọng nói của hắn kinh sợ đến nỗi tim tôi run lên vì tuyệt vọng. A! Tôi muốn có thể trả lời hắn xiết bao!

                            Tôi cảm thấy sâu xa rằng cái đỉnh cao nhất mà con người có thể đạt tới không phải là Trí Thức, cũng không phải là Ðức Hạnh, lòng Từ Thiện hay sự Chiến Thắng. Nhưng là một cái gì cao viễn hơn, hùng vĩ hơn và tuyệt vọng hơn: sự Kinh Hoàng thiêng liêng.

                            - Ông không trả lời sao? Zorba lo âu hỏi.

                            Tôi cố gắng cho người bạn đồng hành của tôi hiểu thế nào là sự Kinh Hoàng thiêng liêng:

                            - Chúng ta là những con sâu nhỏ, Zorba, những con sâu nhỏ, nhỏ xíu trên phiến lá nhỏ của một cây vĩ đại. Cái lá nhỏ đó là trái đất của chúng ta. Những cái lá khác là những vì sao mà bác thấy di động ban đêm. Chúng ta mò mẫm đi trên cái lá nhỏ của chúng ta trong khi cẩn thận xem xét nó một cách lo lắng. Chúng ta ngửi xem nó lành hay độc. Chúng ta nếm và thấy nó ăn được. Chúng ta nện chân xuống và nó kêu la như một sinh vật.

                            “Một vài kẻ, những kẻ gan góc nhất, đi tới tận mép lá. Từ đó, chúng ta cúi xuống, mắt mở lớn nhìn vào khoảng không. Chúng ta run. Chúng ta đoán dưới chúng ta có một vực thẳm ghê sợ nào. Xa xa, chúng ta nghe thấy tiếng rì rào của những phiến lá khác của cái cây khổng lồ, chúng ta cảm thấy nhựa từ rễ dâng lên và tim chúng ta nở ra. Cúi mình như thế trên vực thẳm, với tất cả thân thể, với tất cả tâm hồn, chúng ta run lên vì kinh ngạc. Từ lúc đó khởi đầu...”

                            Tôi ngừng lại. Tôi muốn nói: “từ lúc đó khởi đầu thi ca,” nhưng chắc chắn Zorba không hiểu nổi. Tôi nín lặng.

                            - Cái gì khởi đầu? Zorba lo lắng hỏi. Tại sao ông ngừng lại?

                            - ...Khởi đầu nỗi nguy hiểm cùng cực, Zorba. Người chóng mặt và mê sảng, kẻ sợ hãi; họ cố tìm một lời giải đáp để trấn an mình, họ nói: “Thượng Ðế.” Lại có kẻ ở tận mép lá, bình tĩnh, can đảm nhìn vực thẳm và nói: “Tôi thích.”

                            Zorba suy nghĩ một lúc lâu. Hắn cố gắng hiểu. Cuối cùng hắn nói:

                            - Ông biết không, tôi nghĩ tới cái chết từng giây phút. Tôi nhìn cái chết và tôi không hề sợ hãi. Tuy nhiên không bao giờ, không bao giờ tôi nói: “Tôi thích nó.” Không, tôi không thích nó chút nào! Tôi không đồng ý!

                            Hắn yên lặng nhưng bỗng lại nổi giận:

                            - Không, tôi không thuộc loại giơ đầu ra cho thần Chết như một con cừu và nói: “Làm ơn chặt đầu tôi đi để tôi lên thẳng Thiên Ðàng!”

                            Tôi lắng nghe Zorba, bối rối. Hiền Nhân nào cố gắng dạy môn đồ sẵn sàng làm tất cả những gì luật ra lệnh phải làm? Nói: “vâng” trước tất yếu, biến cái không thể tránh được thành ý chí tự do? - Có lẽ đó là con đường nhân loại đưa tới giải thoát. Ðó là con đường thảm thương, nhưng không có con đường nào khác.

                            Nhưng sự phản kháng? Phản ứng kiêu hãnh anh hùng rơm của con người để chinh phục tất yếu, để bắt luật lệ ngoại tại tuân phục luật nội tâm để khước từ tất cả sự hữu và sáng tạo một thế giới mới theo luật của tâm hồn mình, nghịch lại những luật lệ phi nhân của thiên nhiên ố một thế giới trong sạch hơn, tốt hơn, đạo đức hơn thế giới hiện tại?

                            Zorba nhìn tôi, thấy rằng tôi không có gì để nói với hắn nữa, hắn nhẹ nhàng cầm lấy cái lồng để khỏi đánh thức con két, đặt nó cạnh đầu nằm và duỗi thẳng cẳng trên sỏi đá. Hắn nói:

                            - Ngủ ngon nhé, ông chủ! Thế đủ rồi.

                            Một cơn gió nồm mạnh từ Phi Châu xa xôi thổi lại. Cơn gió làm rau trái và những bộ ngực Crete căng lên và tăng trưởng. Tôi cảm thấy nó lướt qua trán tôi, môi tôi, cổ tôi, và tựa một trái cây, đầu óc tôi vỡ và nở ra.

                            Tôi không thể và cũng không muốn ngủ. Tôi không nghĩ ngợi gì hết. Tôi chỉ cảm thấy một cái gì, một người nào đó trưởng thành trong tôi trong đêm oi nồng này. Tôi sống một cách sáng suốt cái kinh nghiệm kỳ lạ này: tôi thấy tôi đổi thay. Ðiều luôn luôn xảy ra trong phần sâu kín tối tăm nhất của lòng tôi lần này phơi ra ngoài ánh sáng, lồ lộ trước mắt tôi. Ngồi thu mình bên bờ biển, tôi ngắm cái phép lạ này xảy ra.

                            Sao mờ nhạt, bầu trời sáng dần, và trên nền xán lạn, núi non, cây cối và chim hải âu hiện ra như được vẽ bằng những nét đan thanh.
                            Kỳ 109



                            Mấy ngày trôi qua. Lúa đã chín và những bông nặng trĩu xuống. Trên những cây ô-liu, những con ve sầu cứa không khí, những con côn trùng lóng lánh bay vù vù trong ánh sáng thiêu đốt. Một làn hơi nước từ biển bốc lên.

                            Sáng nào Zorba cũng lặng lẽ tới núi từ sớm tinh mơ. Việc đặt dây cáp sắp kết thúc. Cột trụ đã trồng, dây cáp đã căng và những ròng rọc đã được móc vào. Zorba làm việc trở về vào lúc hoàng hôn, mệt lả. Hắn nhóm lửa, sửa soạn bữa ăn và chúng tôi ăn tối. Chúng tôi tránh đánh thức những con quỉ kinh khủng đang ngủ trong chúng tôi - tình yêu, cái chết, sự sợ hãi. Không bao giờ chúng tôi nói về góa phụ hay mụ Hortense hoặc Thượng Ðế. Lặng lẽ, chúng tôi ngắm biển xa xa.

                            Trước sự im lặng của Zorba, những tiếng nói vĩnh cửu và phù phiếm một lần nữa lại nổi lên trong tôi. Một lần nữa ngực tôi lại choáng ngợp kinh hoàng. Tôi tự hỏi: “Thế giới này là gì? Mục đích của nó ra sao và bằng cách nào những kiếp sống phù du của chúng ta có thể hiệp trợ nhau đạt tới? Mục đích của con người là cùng với vật chất tạo ra nguồn hân hoan, theo Zorba; tạo ra tinh thần, theo những kẻ khác; nhưng nó đồng qui trên một bình diện khác. Nhưng tại sao? Nhằm mục tiêu nào? Và khi thân thể tiêu tan, có còn lại chút gì của cái ta gọi là linh hồn chăng? Hay không còn lại gì hết và khát vọng bất tử không thể làm nguôi được của chúng ta bắt nguồn không phải từ sự kiện chúng ta bất tử, nhưng từ sự kiện qua cuộc đời ngắn chẳng đầy gang của chúng ta, chúng ta phục vụ cho một cái gì bất tử?

                            Một hôm tôi trở dậy tắm rửa. Trái đất dường như cũng trở dậy và tắm gội. Nó rực rỡ, mới tinh khôi. Tôi đi về làng. Bên trái tôi, biển xanh chàm im lìm. Bên phải, phía xa xa, cánh đồng lúa lấp lánh như một đạo quân võ trang trường thương bằng vàng. Tôi đi qua cây Vả của Cô, phủ đầy lá xanh và những cây vả nhỏ xíu, vượt qua vườn của góa phụ thật nhanh, không quay lại, và đi vào làng. Lữ quán nhỏ bây giờ bỏ hoang, vắng vẻ. Cánh cửa ra vào và cửa sổ không còn nữa; chó tha hồ chạy rông trong sân, phòng ốc trống trơn. Trong sạch. Chỉ còn lại một đôi giầy băng-túp rách tả tơi, vẹt gót với một búp len đỏ nằm trong một góc nhà. Trung thành, nó còn giữ lại hình thể chân bà chủ nó. Ðôi giầy băng-túp khốn khổ này, trắc ẩn hơn tâm hồn con người, chưa quên bàn chân thân yêu và bị bạc đãi vô cùng.

                            Tôi trở về nhà hơi muộn. Zorba đã nhóm lửa và sửa soạn làm bếp. Khi hắn ngẩng đầu lên đón tôi, hắn biết ngay tôi đã đi đâu. Hắn cau mày. Sau biết bao ngày im lặng, tối nay hắn mở khóa trái tim và nói như muốn tự minh oan:

                            - Tất cả mọi đau buồn đều bửa trái tim tôi ra làm đôi. Nhưng nó, tên bị rạch mặt sứt sẹo và đầy vết thương đó, nó khép miệng lại trong nháy mắt và không ai nhìn thấy vết thương đã thành sẹo, vì thế tôi chịu đựng lì lợm.

                            - Bác quên mụ Bouboulina đáng thương nhanh quá, Zorba, tôi nói bằng một giọng khá tàn bạo, ngoài ý muốn.

                            Zorba bực tức, hét to:

                            - Một con đường mới, những dự định mới! Tôi đã thôi hồi tưởng cái gì đã xảy ra ngày hôm qua, thôi thắc mắc cái gì sẽ xảy ra ngày mai. Cái gì đang xảy ra ngày hôm nay, trong giây phút này, đó mới chính là cái tôi quan tâm. Tôi nói: Mi đang làm gì đó Zorba? Ta đang ngủ. Vậy, hãy ngủ cho ngon! Mi đang làm gì đó Zorba? Ta đang làm việc. Vậy hãy làm việc cho hăng. Mi đang làm gì đó, Zorba? Ta đang hôn một người đàn bà. Vậy, hãy hôn nàng cho say đắm, Zorba! Và hãy quên tất cả, không còn kẻ nào khác trên trần gian, chỉ có nàng và mi thôi, hôn đi!

                            Một lát sau, hắn tiếp:

                            - Khi mụ Bouboulina còn sống, không có một thứ Canavaro nào làm mụ sung sướng bằng tôi, lão Zorba tả tơi này. Tại sao vậy? Ông sẽ hỏi tôi. Bởi vì tất cả những tên Canavaro trên thế giới, trong khi hôn mụ, vẫn còn bận tâm về hạm đội của họ, về đảo Crete, về vua chúa của họ và vợ con họ. Nhưng tôi, tôi quên hết tất cả, tất cả, và mụ, con đĩ, mụ hiểu điều đó lắm - và hãy ghi nhớ điều đó, nhà đại thông thái, đối với đàn bà, không có lạc thú nào lớn hơn. Người đàn bà thực thụ, nghe kỹ lấy để mà biết đường mà xử thế, sung sướng nhiều lạc thú nàng ban cho hơn là lạc thú nàng nhận được từ người đàn ông.

                            Hắn cúi xuống để thêm củi vào bếp lửa và im lặng.

                            Tôi nhìn hắn và rất sung sướng. Tôi cảm thấy những giây phút sống trên bãi biển cô tịch này đơn giản, nhưng đầy giá trị nhân bản sâu xa và bữa ăn của chúng tôi mỗi buổi chiều tựa những nồi xúp mà thủy thủ thường nấu khi đổ bộ xuống một bãi biển hoang vắng - với cá, sò, hành và rất nhiều hạt tiêu - những nồi xúp này ngon hơn bất cứ một món nào khác và vô song trong việc bồi dưỡng tâm hồn con người. Ở đây, tại địa cầu trái đất chúng tôi cũng giống như hai kẻ đắm tàu.

                            - Ngày mốt chúng ta sẽ khánh thành đường dây cáp treo, Zorba nói theo dòng tư tưởng của hắn. Tôi không đi trên mặt đất nữa, tôi bay bổng, tôi cảm thấy những cái ròng rọc trên vai tôi!

                            Tôi hỏi:

                            - Bác có nhớ cái mồi bác ném ra để nhử tôi trong quán café ở Piraeus không, Zorba? Bác nói bác biết nấu những món xúp tuyệt vời - và tình cờ đó lại là món tôi thích nhất. Bác có biết thế không?






                            Kỳ 110



                            Zorba lắc đầu với vẻ khinh khỉnh:

                            - Tôi không biết ông chủ! Tự nhiên tôi nẩy ra ý nghĩa đó. Xem cách ông ngồi trong góc quán café, im lặng, xa cách, cắm cúi đọc cuốn sách nhỏ mạ vàng - tôi không biết tại sao chỉ cảm thấy ông thích súp, thế thôi. Tự nhiên tôi nẩy ra ý nghĩ đó, chẳng nên tìm hiểu làm gì!

                            Hắn im lặng lắng tai nghe:

                            - Im, có người đang đi lại!

                            Chúng tôi nghe những bước chân hấp tấp và hơi thở hổn hển của người đang chạy. Thình lình, dưới ánh lửa leo lét, một tu sĩ áo rách, đầu trần, râu đỏ hoe và ria con kiến hiện ra. Gã mang theo gã một mùi dầu hôi hắc. Zorba kêu to:

                            - Ê, mời cha vào đây, cha Zaharia! Sao cha đến nông nỗi này!

                            Gã thầy tu ngồi sụp xuống đất, gần ngọn lửa. Cằm gã run run.

                            Zorba cúi xuống và nháy gã:

                            - Vâng, gã thầy tu đáp.

                            Zorba la:

                            - Hoan hô ông thầy tu! Bây giờ chắc chắn bạn sẽ lên Thiên Ðàng; không xẩy vào đâu được! Và bạn sẽ lên Thiên Ðàng với một thùng dầu hôi trong tay.

                            - Amen! Gã tu sĩ vừa lẩm bẩm vừa làm dấu.

                            - Chuyện đó xẩy ra thế nào? Bao giờ? Kể đi!

                            - Tôi nhìn thượng đẳng thiên sứ Michael, đồng chí Canavaro. Ngài ra lệnh cho tôi. Nghe đây này: tôi ngồi bóc vỏ đậu trong bếp, cửa đóng kín. Có mỗi một mình tôi. Các Cha đã đi dự kinh vãn khóa, yên lặng hoàn toàn. Tôi nghe thấy chim hót bên ngoài tựa những thiên thần. Tôi rất bình tĩnh, tôi đã sửa soạn tất cả và tôi giấu nó trong tiểu giáo đường trong nghĩa trang, dưới Bàn Thánh, để cho thượng đẳng thiên sứ Michael ban phước lành cho nó.

                            Thế rồi trưa hôm qua, tôi ngồi lột vỏ đậu trong bếp đầu óc tôi chỉ nghĩ đến Thiên Ðàng. Tôi nhủ thầm: “Lạy Chúa Giê-su, con cũng xứng đáng được lên Nước Thiên Ðàng lắm chứ, và con bằng lòng ngồi lột vỏ đậu trong bếp Thiên Ðàng đời đời!” Ðó, tôi nghĩ đến điều đó và nước mắt tôi trào ra. Thình lình tôi nghe thấy tiếng vỗ cánh trên đầu tôi. Tôi hiểu ngay. Tôi vừa cúi xuống vừa run lên vì sợ hãi. Rồi tôi nghe thấy một tiếng nói: “Zaharia, ngẩng đầu lên, đừng sợ!” Nhưng tôi run và ngã dúi xuống đất. “Ngẩng đầu lên, Zaharia!” tiếng nói lại cất lên. Tôi ngẩng đầu lên và tôi thấy: cửa mở, trên ngưỡng cửa thượng đẳng thiên sứ Michael đang đứng, giống hệt hình vẽ ngài trên cửa giáo đường của tu viện, giống hệt: cánh đen, dép săng-đan đỏ và một vầng hào quang vàng. Có điều thay vì cầm gươm, ngài lại cầm một bó đuốc cháy: “Chào Zaharia!” Ngài bảo tôi. “Con là tôi tớ của Chúa” tôi đáp, xin ngài cứ sai khiến! “Cầm lấy bó đuốc cháy này và cầu Chúa phò trợ cho ngươi!” Tôi chìa tay ra và cảm thấy lòng bàn tay rát bỏng. Nhưng thượng đẳng thiên sứ đã biến mất. Tôi chỉ nhìn thấy một tia lửa xẹt ngang bầu trời tựa một ngôi sao băng.

                            Gã thầy tu lau mồ hôi trên mặt, gã đã trở nên tái xanh. Gã nghiến răng như thể gã lên cơn sốt rét.

                            Zorba hỏi:

                            - Sao nữa? Can đảm lên, Zaharia! Sau đó ra sao?

                            - Ngay lúc đó, các Cha đọc kinh vãn khóa trở về và đi vào phòng ăn. Khi đi qua, tu viện trưởng đá tôi như đá một con chó và cả bọn thầy tu cười. Tôi lặng thinh. Từ khi thượng đẳng thiên sứ đi qua, trong không khí phảng phất mùi lưu huỳnh, nhưng không ai nhận thấy. Họ ngồi vào bàn ăn. Lão thư lại nói: “Kìa Zaharia không lại ăn à?” Tôi câm như hến.

                            “Bánh của thiên thần đủ cho y rồi!” Demetrios, tên thú dâm nói. Bọn cha cố lại cười. Thế là tôi đứng lên đi thẳng tới nghĩa địa. Tôi nằm sấp dưới chân thượng đẳng thiên sứ. Tôi cảm thấy bàn chân ngài đặt trên cổ tôi suốt mấy giờ đồng hồ. Thời gian trôi qua nhanh như chớp. Giờ khắc và những thế kỷ sẽ trôi qua trên Thiên Ðàng như vậy. Ðã đến nửa đêm. Tất cả đều yên lặng. Bọn thầy tu đã đi ngủ hết. Tôi đứng dậy. Tôi làm dấu và hôn chân thượng đẳng thiên sứ. “Xin vâng lĩnh ý Chúa!” Tôi nói. Tôi cầm lấy thùng dầu, mở nút. Tôi nhét đầy giẻ vào trong áo. Tôi đi ra.

                            “Ðêm đen như mực. Trăng chưa lên. Tu viện tối om như địa ngục. Tôi vào sân, trèo lên thang, tôi đến phòng tu viện trưởng, tôi đổ dầu trên cửa ra vào, cửa sổ, tường. Tôi chạy tới phòng Demetrios. Bắt đầu từ đây tôi đổ dầu tràn ngập các phòng và dọc theo hành lang bằng gỗ dài - đúng ý như bạn bảo tôi. Ðoạn tôi vào nhà thờ, châm một ngọn đèn cầy từ cái đèn chầu của Chúa và phóng hỏa!”

                            - Cảm tạ Chúa! Gã vừa rống lên vừa làm dấu. Cảm tạ Chúa! Trong giây lát toàn thể tu viện đã ở trong biển lửa. “Lửa Ðịa Ngục!” Tôi la lên và chạy vắt giò lên cổ. Tôi ráng sức chạy và tôi nghe thấy tiếng chuông rung, bọn thầy tu la hét... Tôi chạy miết..




                            Dịch giả Nguyễn Hữu Hiệu và nhà văn Henry Miller (1891-1980) tại tư gia của ông ở Big Sur, Calif, năm 1980. Miller là tác giả một văn phẩm mà Nguyễn Hữu Hiệu dịch là “Thời Của Những Kẻ Giết Người” đã in trên Khởi Hành trước 1975.
                            (Hình: Tài liệu của Viên Linh)
                            Last edited by saomai; 10-15-2014, 04:52 AM.

                            Comment


                            • #15
                              Alexis Zorba

                              Kỳ 111



                              - Trời sáng. Tôi trốn trong rừng. Tôi run. Mặt trời mọc và tôi nghe thấy bọn thầy tu sục sạo kiếm tôi trong bờ bụi. Nhưng Chúa đã cho một đám sương mù xuống phủ lấy tôi và chúng không thấy tôi.

                              Ðến chiều tôi nghe thấy một tiếng nói vang lên: “Trốn xuống biển mau! -Thượng đẳng thiên sứ, xin dẫn dắt con!” Tôi kêu lên và lên đường. Tôi không biết đi đường nào, nhưng thượng đẳng thiên sứ dẫn dắt tôi, khi thì bằng những tia chớp, khi thì bằng một con chim đen trong rặng cây, hay bằng một con đường xuống núi. Và tôi cố sức chạy theo ngài, hoàn toàn phó mặc cho ngài. Và lòng tốt của ngài thật vô biên! Tôi đã thấy bạn, bạn Canavaro thân mến! Tôi được cứu rồi!

                              Zorba không nói gì cả, nhưng trên khuôn mặt hắn một nụ cười rộng ngoác, xác thịt nở từ mép đến tận hai cái tai lừa lông lá của hắn.

                              Bữa tối đã sẵn sàng, hắn nhấc nồi xuống khỏi bếp. Hắn hỏi:

                              - Zaharia, bánh thiên thần là gì?

                              - Tinh thần, gã tu sĩ vừa trả lời vừa làm dấu.

                              - Tinh thần? Nói cách khác, gió? Gió đâu có nuôi dưỡng con người, ông bạn lại đây ăn bánh súp cá và một chút thịt cho nó lại người. Bạn đã làm được một việc hay! Vậy hãy ăn đi!

                              - Tôi không đói, gã thầy tu nói.

                              - Zaharia không đói, nhưng còn Joseph? Hắn cũng không đói nữa sao, Joseph?

                              Gã tu sĩ nói khẽ như gã đang tiết lộ một bí ẩn lớn lao:

                              - Joseph, tên bị nguyền rủa đó đã bị đốt cháy, cảm tạ Chúa!

                              - Ðốt cháy? Zorba vừa la lên vừa cười. Hắn bị đốt cháy ra sao? Bao giờ? Bạn có nhìn thấy không?

                              - Ðồng chí Canavaro, hắn bị đốt cháy lúc tôi châm nến ở ngọn đèn chầu của Chúa. Chính mắt tôi trông thấy hắn từ miệng tôi vọt ra như một giải băng đen viết chữ lửa. Ngọn lửa của cây đèn cầy bắt vào người hắn, hắn quằn quại như một con rắn và cháy thành than. Dễ chịu biết bao! Cảm tạ Chúa! Tôi có cảm tưởng tôi đã đi vào Thiên Ðàng rồi!

                              Gã từ bên bếp lửa, nơi gã ngồi co ro, đứng lên:

                              - Tôi ra ngủ ngoài bãi biển tôi được lệnh làm như vậy.

                              Gã đi dọc theo bờ nước và mất hút trong đêm tối.

                              Tôi nói:

                              - Bác phải chịu trách nhiệm về gã, Zorba. Nếu những tu sĩ kia tìm thấy gã, gã đi đời mất.

                              - Họ không thể tìm thấy gã, ông đừng lo, ông chủ. Tôi biết rõ trò chơi này lắm. Sáng sớm mai, tôi sẽ cạo râu cho gã, cho gã mặc quần áo thực sự con người và đưa gã xuống thuyền. Ðừng bận tâm về gã, không đáng gì cả, súp có ngon không? Hãy thưởng thức bánh của con người và đừng lo âu khắc khoải về bất cứ điều gì cả!

                              Zorba ăn rất ngon lành, uống và vuốt ria. Bây giờ hắn muốn nói:

                              - Ông có để ý không, ông chủ? Con quỉ của gã đã chết. Và bây giờ gã hoàn toàn trống rỗng, tội nghiệp, hoàn toàn trống rỗng, bỏ đi! Bây giờ gã giống như bất kỳ kẻ nào khác!

                              Hắn suy nghĩ giây lát đoạn tiếp:

                              - Ông chủ, ông có nghĩ rằng con quỉ của gã là...

                              - Dĩ nhiên, tôi đáp. Ý tưởng đốt nhà thờ đã ăn sâu trong đầu óc gã, gã đã đốt và bình tĩnh trở lại. Ý tưởng đó muốn ăn thịt, uống rượu chín mùi và trở thành hành động. Zaharia khác không cần rượu hay thịt. Nó trưởng thành bằng cách chay tịnh.

                              Zorba nghiền ngẫm hồi lâu:

                              - Hay! Tôi tin rằng ông có lý, ông chủ, tôi nghĩ có lẽ tôi phải có tới năm hay sáu con quỉ trong tôi!

                              - Tất cả chúng ta đều có, Zorba đừng sợ. Chúng ta càng có nhiều quỉ bao nhiêu, càng hay bấy nhiêu. Chỉ cần qua những đường lối khác nhau chúng cùng hướng về một mục đích giống nhau.

                              Những lời nói ấy làm Zorba hoảng sợ. Hắn chúi đầu vào giữa hai đầu gối và suy nghĩ. Cuối cùng hắn ngẩng đầu lên hỏi tôi:

                              - Mục đích nào?

                              - Làm sao tôi biết được Zorba? Bác hỏi những câu khó quá. Làm sao tôi giải thích được?

                              - Ông hãy nói thật giản dị để tôi có thể lãnh hội. Cho đến nay tôi luôn luôn để những con quỉ của tôi tự do muốn làm gì thì làm, muốn đi đường nào thì đi - vì thế người chê tôi bất lương, kẻ khen lương thiện, người bảo tôi gàn, kẻ cho tôi khôn ngoan như Solomon. Tôi là tất cả những thứ ấy và còn là nhiều thứ khác nữa, đúng là một thứ hổ loan. Ông hãy soi sáng giúp tôi, ông chủ... mục đích nào?

                              - Theo tôi, Zorba - nhưng tôi có thể nhầm lẫn - có ba loại người: Có những kẻ coi việc sống đời mình là mục đích, như họ nói, ăn uống, làm ái tình, làm giầu, trở nên nổi tiếng. Rồi, có những kẻ coi là mục đích, không phải đời họ, mà là đời của tất cả mọi người. Họ cảm thấy tất cả chỉ là một và cố gắng khai hóa họ, hết sức thương yêu họ cà giúp đỡ họ. Cuối cùng, có những kẻ mà mục đích là sống cuộc sống của toàn thể vũ trụ: tất cả, con người, thú vật, cây cối, tinh tú, chúng ta chỉ là một, chúng ta chỉ là một thực thể cùng chiến đấu một cuộc chiến khủng khiếp. Cuộc chiến nào? - biến đổi vật chất thành tinh thần.


                              Kỳ 112



                              Zorba gãi đầu:

                              - Sọ tôi cứng quá, ông chủ, tôi không rõ lắm... À, nếu ông có thể nhẩy những điều ông vừa nói thì tôi hiểu liền!

                              Tôi thất kinh, cắn môi. Tất cả những tư tưởng tuyệt vọng này, ước gì tôi có thể nhẩy múa chúng! Nhưng tôi không thể nhẩy, đời tôi đã hỏng rồi.

                              - Hay nếu ông có thể kể tất cả những điều đó thành một truyện thần thoại. Như Hussein Aga. Ðó là một lão già Thổ Nhĩ Kỳ, ở bên cạnh nhà tôi. Già lắm, nghèo lắm, không vợ, không con, hoàn toàn trơ trọi một mình. Quần áo tả tơi, nhưng rất bóng vì sạch sẽ. Chính tay lão giặt giũ, làm bếp, lau chùi sàn nhà. Buổi tối lão thường đến chơi nhà chúng tôi. Lão hay ngồi trong vườn với bà tôi và mấy bà lão khác và đan vớ.

                              “Lão Hussein Aga là một người thánh thiện. Một hôm lão đặt tôi lên đầu gối lão và đặt tay lên tôi như thể lão ban phước lành cho tôi: Alexis, lão nói, ta sắp nói với con một điều bí ẩn. Nhưng bây giờ hãy còn bé quá chưa có thể hiểu nổi, nhưng khi nào con lớn lên con sẽ hiểu. Nghe lão đây, con: bẩy tầng trời cũng như bẩy tầng đất đều không đủ để chứa Thượng Ðế. Nhưng tâm hồn con người chứa đựng được Ngài. Bởi vậy hãy cẩn thận, Alexis, chớ có bao giờ làm thương tổn tâm hồn con người!”

                              Tôi lẳng lặng nghe Zorba. Ước gì tôi chỉ mở miệng khi ý tưởng trừu tượng đã đạt tới đỉnh cao nhất của nó - khi nó trở thành một truyện thần thoại! Nhưng đỉnh cao đó chỉ có những đại thi hào mới đạt được, hay một dân tộc, sau bao thế kỷ cố gắng lặng lẽ.

                              Zorba đứng dậy.

                              - Tôi đi thăm cái khúc củi cháy dở của chúng ta đã lại người chưa và ném cho gã cái mền để gã khỏi cảm lạnh. Tôi sẽ mang theo cái kéo, có việc phải dùng đến nó.

                              Hắn vừa đi vừa cười dọc theo mé biển. Trăng vừa mọc và trải một ánh sáng xanh ngoét, bệnh hoạn trên trái đất.

                              Ngồi một mình bên ngọn lửa tàn, tôi cân nhắc những lời nói của Zorba - ý nghĩa phong phú và toát ra một hương vị ấm áp của trần gian. Người ta có cảm tưởng chúng bốc lên từ lòng hắn và vẫn còn giữ được sức nóng nhân loại. Lời nói của tôi bằng giấy. Chúng từ đầu tôi xuống, hơi vấy một giọt máu. Và nếu chúng có một chút giá trị nào là nhờ giọt máu đó.

                              Nằm sấp trên mặt đất, tôi đang cời than ấm, thì Zorba trở về, tay buông thõng, vẻ thảng thốt.

                              - Ông chủ, đừng hoảng hốt...

                              Tôi đứng nhỏm dậy.

                              - Gã thầy tu chết rồi, hắn nói.

                              - Chết rồi?

                              - Tôi thấy gã nằm trên một tảng đá, trong ánh trăng chan hòa. Tôi quì xuống và bắt đầu cắt râu gã và phần ria còn lại. Tôi mặc sức cắt, cạo, gã không nhúc nhích. Hứng chí tôi cạo trọc đầu gã. Tôi cắt đi ít ra là nửa ký râu tóc. Lúc đó khi tôi trông thấy gã bị cạo trọc lóc như một con cừu tôi phá lên cười. “Này, signor Zaharia! Tôi vừa cười vừa lay gã, dậy mà xem phép lạ của Ðức Mẹ Ðồng Trinh!” Tha hồ lay, gã không thèm cựa quậy! Tôi lại lay nữa. Không ăn thua gì cả! Chẳng lẽ gã đáng thương đó chết! Tôi tự nhủ. Tôi cởi áo gã, banh ngực ra và đặt tay lên phía trái tim. Xem có tiếng thình thịch không? Không có gì cả! Bộ máy không chạy nữa.

                              Hắn càng nói, càng vui vẻ. Cái chết đã khiến hắn lặng đi trong giây lát, nhưng hắn đã đặt nó vào vị trí của nó ngay.

                              - Bây giờ chúng ta phải làm gì, ông chủ?

                              Tôi nghĩ chúng ta nên đốt gã. Kẻ nào giết người bằng dầu hôi sẽ chết bằng dầu hôi. Tân Ước chẳng nói vậy là gì? Với quần áo bẩn thỉu khô cứng và tẩm đầy dầu hôi, gã sẽ bắt lửa như Judas vào ngày Thứ Năm Tuần Thánh.

                              - Bác muốn làm gì thì làm, tôi khó chịu nói.

                              Zorba trầm ngâm suy nghĩ. Cuối cùng hắn nói:

                              - Thực là bực mình, bực mình ghê gớm... Nếu tôi châm lửa gã, quần áo gã sẽ cháy như một bó đuốc, nhưng tội nghiệp gã chỉ có da bọc xương! Ốm nhom như gã, phải mất một thời gian lâu lắm mới cháy thành than được. Trên người gã không có nổi một chút mỡ để giúp ngọn lửa.

                              Hắn lắc đầu, thêm:

                              - Nếu Thượng Ðế hiện hữu, ông có nghĩ rằng ngài đã biết trước tất cả việc này và tạo ra cho gã mập mạp với thật nhiều mỡ để gỡ rối cho chúng ta không? Ông nghĩ sao?

                              - Ðừng lôi kéo tôi vào việc này. Bác muốn làm gì thì làm, nhưng làm nhanh lên.

                              - Tốt nhất là có một thứ phép lạ nào đó xẩy ra! Bọn thầy tu phải tin rằng Thượng Ðế trở thành một bác phó cạo, sau khi cạo cho gã ngài đã giết gã để trừng trị gã về tội đã gây tổn thất cho tu viện.

                              Hắn gãi đầu:

                              - Nhưng phép lạ nào? Phép lạ nào bây giờ? Ðây là chỗ ta trông cậy nơi ngươi, Zorba!

                              Mảnh trăng lưỡi liềm sắp lặn đang lơ lửng trên đường chân trời, vàng ửng như một miếng kim loại nung đỏ.


                              Kỳ 113



                              Mệt mỏi, tôi đi ngủ. Khi tôi trở dậy vào lúc bình minh, tôi trông thấy Zorba đang pha cà phê bên tôi. Cặp mắt hắn mọng đỏ vì đã thức đêm. Nhưng đôi môi chề ra như môi dê của hắn mỉm cười một cách ranh mãnh.

                              - Ðêm qua tôi không ngủ, ông chủ, tôi phải làm vài việc.

                              - Việc gì, lão ba que xỏ lá?

                              - Tôi làm phép lạ.

                              Hắn cười và đặt ngón tay lên:

                              - Tôi không nói đâu! Ngày mai là ngày khánh thành đường dây cáp. Những con heo thiến mập sẽ đến ban phước lành, lúc họ sẽ báo phép lạ mới của Ðức Bà Trừng Phạt - vĩ đại thay uy quyền Ðức Mẹ!

                              Hắn đưa tôi cà phê, tôi tiếp:

                              - Ông biết không, tôi sẽ là một tu viện trưởng tốt. Nếu tôi mở một tu viện, tôi cá với ông là tôi sẽ làm cho tất cả những tu viện khác phải đóng cửa và sẽ cướp hết khách hàng của họ. Bạn thích nước mắt ư? Một miếng bọt biển nhỏ thấm nước đặt sau những thánh tượng và tất cả những ông thánh của tôi sẽ khóc theo ý muốn. Sấm sét ư? Tôi sẽ nhét vào gầm Bàn Thánh một bộ máy phát ra tiếng nổ như pháo. Ma quỉ ư? Hai gã tu sĩ tâm phúc của tôi quấn khăn trải giường đêm đêm đi đi lại lại trên nóc tu viện. Và hàng năm, vào ngày lễ Ðức Mẹ tôi tụ tập một bọn què quặt, mù lòa và tê liệt cho người ta thấy họ lại nhìn thấy ánh sáng và đứng dậy nhẩy múa ca ngợi Ðức Bà!

                              -Tại sao ông cười, ông chủ? Trước kia tôi có một ông chú, ông thấy một con la sắp chết. Người ta bỏ nó trong núi cho nó chết. Chú tôi mang về nhà. Buổi sáng nào ông cũng mang nó đi ăn cỏ và buổi tối lại dẫn nó về. Dân làng kêu: “Kìa, cha nội Haralambos, cha nội định làm gì với con lừa sống dở chết dở đó?”

                              - Tôi dùng nó để mở xưởng chế tạo phân lừa. Này, ông chủ, trong tay tôi, tu viện sẽ trở thành một xưởng chế tạo phép lạ!



                              25



                              Suốt đời tôi không bao giờ quên được buổi chiều trước ngày mồng một Tháng Năm. Ðường dây cáp đã sẵn sàng, cột trụ, dây cáp và ròng rọc sáng chói trong ánh mặt trời ban mai. Những thân cây thông lớn đã được chất đống trên đỉnh núi và thợ thuyền đã túc trực trên đó chờ lúc móc thân cây vào dây cáp và thả xuống biển.

                              Một lá cờ Hy Lạp lớn phất phới trên đỉnh cột ở điểm khởi hành trên núi và một lá trên đỉnh cột ở mức đến, trên bờ biển. Trước cửa lều, Zorba đã đặt một thùng vang nhỏ. Cạnh đó, một công nhân đang quay một con cừu béo trên một cây sắt nhọn. Sau lễ ban phước lành và lễ khánh thành, quan khách phải uống một ly rượu và chúc mừng chúng tôi trịnh trọng.

                              Zorba cũng đã tháo lồng két và đặt nó trên một tảng đá cao gần cột trụ thứ nhất.

                              - Cũng như tôi thấy chủ nó vậy, hắn vừa lẩm bẩm vừa nhìn nó một cách dịu dàng.

                              Hắn móc túi lấy một nắm đậu phộng cho con két.

                              Zorba mặc bộ quần áo diện nhất của hắn: áo chemise mở nút, veston xanh lá cây, quần dài xám, giầy gót cao su mềm. Quá hơn nữa, hắn còn lấy sáp chuốt bộ ria lúc này đã bắt đầu bạc mầu.

                              Như một đức ông tiếp đón những công hầu bá tử khác, hắn lăng xăng chạy ra chào mừng những thân hào đang lục đục đến, và giải thích cho họ thế nào là đường sắt treo, đâu là lợi ích mà làng sẽ thâu lượm được, và Ðức Mẹ Ðồng Trinh trong ân sủng vô biên của Ðức Mẹ - đã mang lại cho hắn ánh sáng để thực hiện kế hoạch này ra sao. Hắn nói:

                              - Ðó là một công trình quan trọng. Phải tìm độ dốc cho chính xác - cả một khoa học! Tôi đã moi óc hàng mấy tháng trường, nhưng vô hiệu quả. Hiển nhiên là đối với những công việc vĩ đại, đầu óc con người chưa đủ, cần phải có sự phò trợ của Thượng Ðế... Ðức Mẹ Ðồng Trinh thấy tôi lao khổ và Ðức Mẹ thương hại tôi: “Tội nghiệp Zorba, Ðức Mẹ nói, hắn không phải là một kẻ xấu, hắn làm tất cả vì lợi ích của làng, ta phải giúp hắn một tay mới được.” Ôi, phép lạ!

                              Zorba ngừng lại và làm dấu ba lần...

                              - Ôi, phép lạ! Một đêm, trong lúc tôi đang ngủ, một thiếu phụ mặc quần áo đen đến trước mặt tôi - đó là Ðức Mẹ Ðồng Trinh. Ðức Mẹ cầm trong tay một đường sắt treo kiểu mẫu, không lớn hơn chừng này. Ðức Mẹ nói: “Zorba, ta mang cho mi kiểu mẫu từ trên Thiên Ðàng. Ðây, theo độ dốc này và hãy nhận phước lành của ta!” Nói xong, Ðức Mẹ biến mất. Tôi hốt hoảng thức dậy, chạy tới chỗ thí nghiệm, và tôi thấy gì? Ðường dây tự nó đã mắc đúng độ dốc chính xác! Và nó ngào ngạt mùi an-tức-hương, chứng tỏ rằng bàn tay Ðức Mẹ đã chạm đến!

                              Kondamanolio há miệng định hỏi, thì từ con đường đá lởm chởm, năm tu sĩ cưỡi la đã lần lượt kéo ra. Một người thứ sáu, vác một cây thánh giá gỗ lớn trên vai vừa chạy vừa la hét đằng trước họ. Chúng tôi cố gắng đoán xem y la hét gì, nhưng đành chịu.

                              Chúng tôi nghe thấy những bài thánh ca. Ðám tu sĩ vẫy tay, làm dấu, móng lừa phản chiếu ánh sáng từ núi đá.


                              Kỳ 114



                              Tu sĩ đi chân đất đến gần chúng tôi, mồ hôi đầm đìa. Y nâng cây thánh giá lên cao, kêu to:

                              - Hỡi tín đồ Cơ Ðốc Giáo, phép lạ! Hỡi tín đồ Cơ Ðốc Giáo, phép lạ! Các cha đang mang Ðức Mẹ Ðồng Trinh tới. Quì xuống và tôn kính ngài!

                              Dân làng, hương mục và thợ thuyền xúc động chạy tới vây quanh tu sĩ làm dấu. Tôi đứng lên một chỗ. Zorba đưa mắt nhìn tôi thật nhanh, cặp mắt hắn sáng như sao. Hắn nói:

                              - Ông cũng lại gần đi, ông chủ. Lại nghe phép lạ của Ðức Mẹ Ðồng Trinh rất nhiệm màu!

                              Gã thầy tu hổn hển, bắt đầu kể:

                              - Quì xuống, tín đồ Cơ Ðốc Giáo, nghe phép lạ thiêng liêng! Nghe đây, tín đồ Cơ Ðốc Giáo! Ma quỉ đã bắt hồn tên Zaharia đáng nguyền rủa và ngày hôm kia, thúc đẩy hắn lấy dầu tưới khắp tu viện. Nửa đêm, các cha trông thấy lửa. Các cha vội vàng thức dậy. Tu viện, hành lang, phòng các cha đều cháy. Các cha vừa rung chuông vừa kêu: “Xin cứu giúp chúng con! Ðức Bà Trừng Phạt!” và các cha sách bình và thùng chạy lại. Rạng ngày lửa tắt.

                              Các cha tới tiểu giáo đường quì trước tượng thánh mẫu mầu nhiệm kêu gào: “Ðức Mẹ Ðồng Trinh Trừng Phạt! Xin Ðức Mẹ nâng dáo lên và đánh kẻ có tội!” Rồi các cha tụ họp trong sân và nhận thấy sự vắng mặt của Zaharia, tên Judas. Các cha la lên: “Chính hắn đã đốt chúng ta! Chính hắn đã đốt chúng ta! Và các cha đi kiếm hắn. Các cha lục soát suốt ngày, nhưng không thấy gì cả. Nhưng sáng hôm nay, các cha tới tiểu giáo đường một lần nữa và các cha thấy gì, các bạn? Một phép lạ kinh khủng! Zaharia nằm chết dưới chân tượng thánh mẫu và ở đầu ngọn dáo của Ðức Mẹ Ðồng Trinh hãy còn dính một giọt máu lớn!”

                              - Kyrie eleison! Kyrie eleison! (*) dân làng kinh sợ lẩm bẩm.

                              (*) “Lạy Chúa, xin thương xót chúng con!” - N.H.H

                              - Chưa hết đâu; gã tu sĩ vừa nói tiếp vừa nuốt nước bọt. Khi các cha cúi xuống nhấc tên Zaharia bị nguyền rủa lên, các cha thất kinh: Ðức Mẹ Ðồng Trinh đã cạo tóc, râu ria hắn - giống như một mục sư Thiên Chúa Giáo!

                              Cố gắng lắm mới nhịn cười được, tôi quay sang nói khẽ với Zorba:

                              - Ðồ bất nhân!

                              Nhưng hắn chăm chú nhìn gã thầy tu, mắt mở lớn, đầy trang nghiêm và không ngớt làm dấu, tỏ sự kinh ngạc:

                              - Lạy Chúa, Chúa cao cả thay, lạy Chúa, Chúa cao thay! Tuyệt diệu thay, công việc của Chúa!

                              Ngay lúc đó những tu sĩ khác đến và xuống la. Cha phụ trách khoản đãi khách ôm tượng thánh mẫu; ông trèo lên một tảng đá và tất cả chạy lại, chen lấn nhau quì trước Ðức Mẹ Ðồng Trinh nhiệm màu. Sau cùng, lão Demetrios to béo bưng một đĩa quyên tiền và vẩy lên những cái đầu cứng rắn của dân quê một thứ nước màu hồng. Ba tu sĩ đứng xung quanh lão ta tụng thánh ca, bàn tay lông lá khoanh trước bụng, mồ hôi vã ra những hột lớn trên mặt lão. Lão Demetrios to béo nói:

                              - Chúng tôi rước Ðức Mẹ đi vòng quanh những làng mạc ở Crete để những tín đồ có thể quì trước Ðức Thánh Mẫu và dâng lễ vật. Chúng tôi cần tiền, rất nhiều tiền để trùng tu tu viện...

                              - Những con heo thiến mập! Zorba càu nhàu. Chúng lại định nhân cơ hội đó kiếm chác đây!

                              Hắn lại gần tu viện trưởng:

                              - Thưa Ðức tu viện trưởng tất cả đã sẵn sàng cho buổi lễ. Cầu Ðức Mẹ Ðồng Trinh ban phước lành cho công việc của chúng tôi!

                              Mặt trời đã lên cao, không một đợt gió, trời nóng như thiêu. Những tu sĩ đứng xung quanh cột cờ cao. Họ lấy vạt áo rộng lau mồ hôi trán và bắt đầu đọc kinh cầu cho “sự xây dựng nhà cửa!”

                              “Lạy Chúa, lạy Chúa, xin Chúa xây dụng cụ này trên đá rắn chắc để cho gió mưa không thể làm hư hoại được...”

                              Họ nhúng cây ngù rảy nước thánh vào cái bát đồng và rảy lên đồ vật người ta, cột trụ và cuối cùng, dân quê, thợ thuyền và biển.

                              Ðoạn, thận trọng như nâng giấc một người đàn bà đau ốm, họ nâng tượng thánh mẫu lên và đặt cạnh con két và đứng vây quanh. Bên kia là các vị hào mục, ở giữa là Zorba. Tôi đứng lảng ra gần biển và chờ đợi.

                              Cuộc thí nghiệm được thực hiện với ba thân cây: Tam vị nhất thể. Tuy nhiên người ta thêm một cây thứ tư để tỏ lòng cám ơn Ðức Bà Trừng Phạt.

                              Tu sĩ, dân làng và thợ thuyền làm dấu.

                              - Nhân danh Ðức Chúa ba ngôi và Ðức Mẹ Ðồng Trinh! Họ lâm râm khẩn cầu.

                              Bước một bước, Zorba đã ở cạnh cột trụ thứ nhất. Hắn kéo dây và hạ cờ xuống. Ðó là dấu hiệu những người thợ trên đỉnh núi chờ đợi. Toàn thể khán giả lùi lại và chú mục hướng về đỉnh núi.

                              - Nhân danh Ðức Chúa Cha! Tu viện trưởng kêu to.

                              Không thể tả được cái gì xảy ra lúc đó. Tai họa nổ tung như sấm sét. Những người dự lễ không kịp chạy. Toàn thể cơ cấu lung lay. Những thân cây thông mà thợ thuyền đã móc vào dây cáp lao xuống với một sức hung hăng ma quỉ. Tia lửa tóe ra, mảnh gỗ bắn tung trong không gian, và chỉ vài phút sau khi thân cây xuống thấp hơn chút nữa, nó chỉ còn lại một khúc củi gần cháy thành than.


                              Kỳ 115



                              Zorba lấm lét nhìn tôi. Tu sĩ và dân làng rút lui một cách thận trọng. Những con la bị cột bắt đầu hí lên. Lão Demetrios to lớn quị xuống, hổn hển.

                              - Lạy Chúa, xin Chúa thương xót chúng con! Lão sợ hãi cầu nguyện.

                              Zorba giơ tay lên, quả quyết:

                              - Không sao hết. Cây đầu tiên bao giờ cũng vậy. Bây giờ máy đã trơn rồi... Nhìn đây!

                              Hắn phất cờ, ra hiệu lần nữa và bỏ chạy.

                              - Và Ðức Chúa Con! Tu viện trưởng run run kêu lên.

                              Thân cây thứ hai đã thả xuống. Cột trụ lung lay, thân cây phóng nhanh, nhẩy nhót như một con cá heo và lao về phía chúng tôi. Nhưng nó không đi xa, nó tan tành ở lưng chừng núi.

                              - Ma quỉ bắt nó! Zorba vừa lẩm bẩm vừa ngậm ria. Ðộ dốc trời đánh này chưa đúng!

                              Hắn nhẩy tới cột trụ và điên cuồng phất cờ ra hiệu lần thứ ba. Những tu sĩ lúc bấy giờ đứng sau những con la của họ, làm dấu. Những hương mục thấp thỏm đứng chờ, sẵn sàng chạy.

                              - Và Ðức Chúa Thánh Thần! Tu viện trưởng ấp úng cầu nguyện vừa vén áo lên chuẩn bị.

                              - Nằm xuống! Zorba hét lên trong khi chuồn thật mau.

                              Những tu sĩ nằm sấp xuống đất, dân làng chạy vắt giò lên cổ.

                              Thân cây nhẩy lên một cái, rồi lại rơi xuống đường dây cáp, xẹt ra những chùm tia lửa và trước khi chúng tôi kịp trông thấy cái gì xảy ra, nó lướt qua sườn núi, bãi biển, cắm sâu xuống biển, tung bọt lên mãi tận ngoài xa.

                              Cột trụ lung lay một cách đáng sợ. Nhiều cột ngả xuống. Những con la dứt đứt dây cương chạy trốn.

                              Zorba nổi xung la lên:

                              - Không sao hết! Không sao hết! Bây giờ máy đã trơn tru, có thể bắt đầu thực sự được rồi!

                              Hắn phất cờ một lần nữa. Người ta cảm thấy hắn tuyệt vọng và vội vã muốn thấy tất cả những cái đó kết liễu ngay.

                              - Và Ðức Mẹ Trừng Phạt! Cha tu viện trưởng lắp bắp trong khi ba chân bốn cẳng chạy tới tảng đá.

                              Thân cây thứ tư lao xuống. Một tiếng “rắc!” khủng khiếp vang lên, rồi một tiếng “rắc!” thứ hai và tất cả cột trụ, tiếp theo nhau sụm xuống như một cỗ bài tây.

                              - Kyrie eleison! Kyrie eleison! (*) dân làng, thợ thuyền vừa la hét vừa bỏ chạy tán loạn.

                              Một mình Ðức Mẹ Ðồng Trinh đứng thẳng trên bệ đá, dáo trong tay, nghiêm khắc và lạnh lùng nhìn đám người phía dưới. Bên cạnh Ðức Mẹ lông xanh dựng cả lên, con két đáng thương run rẩy, thừa chết thiếu sống.

                              Những tu sĩ ôm lấy Ðức Mẹ Ðồng Trinh, đỡ Demetrios đang rên rỉ đứng dậy, tụ tập la, cưỡi lên và rút lui. Người thợ phụ trách quay thịt, trong lúc hoảng hốt, đã bỏ con cừu chạy và thịt bắt đầu khét.

                              - Con cừu sắp cháy thành than mất! Zorba vừa lo lắng kêu lên vừa nhào tới để quay cái xiên nướng.

                              Tôi ngồi xuống bên hắn. Không còn ma nào trên bãi, chúng tôi hoàn toàn cô độc. Hắn quay lại nhìn tôi một cách dụt dè, lưỡng lự. Hắn không biết tôi sẽ có thái độ nào đối với tai biến đó, cũng không hiểu cuộc phiêu lưu này sẽ kết thúc ra sao.

                              Hắn cầm lấy con dao cúi xuống con cừu, xẻo một miếng, nếm, lập tức lôi ngay con vật ra khỏi đống lửa và dựng xiên nướng vào một thân cây. Hắn nói:

                              - Chín rồi, chín rồi ông chủ! Ông có muốn dùng một miếng không?

                              - Mang cả rượu và bánh lại đây nữa, tôi đáp, tôi đói rồi.

                              Zorba nhanh nhẩu lao tới lăn cái thùng rượu nhỏ lại gần con cừu, mang lại một ổ bánh trắng và hai cái ly.

                              Mỗi người chúng tôi cầm một con dao, cắt hai miếng thịt, những lát bánh lớn và bắt đầu nhồm nhoàm ăn.

                              - Ngon quá phải không, ông chủ? Nó tan trong miệng! Ở đây không có cỏ tươi, súc vật quanh năm ăn thuần những cỏ khô, vì thế thịt nó mới ngon như vậy. Thịt ngon như thế này, trong đời tôi, tôi chỉ được ăn có mỗi một lần. Tôi còn nhớ đó là hồi tôi thêu nhà thờ Saint-Sophia bằng tóc tôi và mang trên mình như bùa hộ mệnh. Tôi đã kể cho ông nghe rồi, chuyện cũ rích!

                              - Kể đi, kể đi!

                              - Chuyện cũ rích ấy mà, ông chủ! Những cái ngông cuồng Hy Lạp, những cái ngông cuồng điên rồ!

                              - Kể đi Zorba, tôi thích!

                              - Một buổi chiều tụi Hung Gia Lợi vây chúng tôi. Tôi nhìn thấy chúng đốt lửa trên sườn núi, xung quanh chúng tôi. Ðể làm chúng tôi sợ, bọn chúng bắt đầu đánh não bạt và hú lên như một bầy chó sói. Ít ra phải có tới ba trăm tên. Trong khi đó chúng tôi chỉ có hai mươi tám mống thêm Rouvas, xếp chúng tôi - Chúa cứu vớt linh hồn ông ta, nếu ông ta chết, ông ta là một thanh niên bảnh lắm! Ê, Zorba, ông ta nói, đặt cừu lên xiên nướng đi! Thưa, đào lỗ quay ngon hơn đại úy, tôi nói. Tùy, muốn làm sao thì làm, nhưng phải làm nhanh lên, anh em đói rồi!” Chúng tôi đào một cái lỗ đặt con cừu xuống đó, phủ một lớp than hồng lên trên, lấy bánh trong túi dết ra và ngồi quanh ngọn lửa. “Ðây rất có thể là con cừu cuối cùng của chúng ta ăn! Xếp Rouvas nói, ở đây có ai sợ không?” Cả bọn chúng tôi phá lên cười. Không ai thèm trả lời ông ta. Chúng tôi lấy bình rượu ra. “Mừng xếp!” Chúng tôi uống, uống nữa đoạn lôi con cừu ra khỏi lò. A, con cừu tuyệt làm sao, ông chủ! Khi tôi nghĩ tới nó, tôi còn chẩy nước miếng ra! Nó tan ra như kẹo loukoum. Không ngần ngại, chúng tôi nhai ngấu nghiến “Trong đời tôi chưa bao giờ được ăn con cừu nào ngon hơn!” Xếp của chúng tôi nói.


                              Kỳ 116



                              “Xin Chúa cứu vớt chúng con!” Và dầu chưa hề uống rượu bao giờ, ông ta uống một hơi cạn ly. “Các bạn hãy hát một bài hát Klepht!” Ông ta ra lệnh. “Những quân ở trên kia, chúng nó tru tréo như chó sói, chúng ta hãy ca hát như những con người. Bắt đầu bằng bài Lão Dimos”. Chúng tôi ăn ngấu nghiến, uống một chầu nữa. Rồi tiếng hát nổi lên, lớn dần, lớn dần, vang vọng qua những khe suối: “Ta đã là quân cướp Klepht trong bốn mươi năm, anh em ơi!...” Chúng tôi hát to và hăng hái. Ðại úy nói: “Hê! Hê! Vui quá! Miễn là nó kéo dài! Này, Alexis, nhìn thử cái lưng con cừu một chút... Nó nói gì?” Tôi bắt đầu cạo lưng con cừu và lại gần lửa để nhìn cho rõ hơn: “Thưa đại úy, tôi không thấy mồ mả gì cả, tôi la. Tôi cũng không thấy người chết. Chúng ta có thể thoát trùng vây lần nữa, anh em ơi! Ước gì Thượng Ðế nghe thấy lời mi, xếp của chúng tôi, người vừa lập gia đình, nói. Làm sao tôi có được một đứa con trai! Sau đó, muốn ra sao thì ra!”

                              Zorba cắt một miếng thịt lớn quanh trái cật. Hắn nói:

                              - Con cừu đó tuyệt vời lắm, nhưng con cừu này cũng chẳng kém gì!

                              - Rót rượu nữa đi, Zorba. Rót đến tận miệng ly và chúng ta hãy uống cạn!

                              Sau khi cụng ly, chúng tôi thưởng thức rượu, một thứ rượu vang hảo hạng Crete, hồng thắm như máu thỏ rừng. Uống rượu đó, là cảm thông với máu trái đất và người ta trở thành một thứ ba bị ăn thịt trẻ con! Mạch căng sinh lực, lòng đầy nhân từ. Con cừu trở thành sư tử. Người ta quên đi những cái ti tiện của cuộc sống, những khuôn khổ nhỏ hẹp gẫy vụn. Hợp nhất với người vật và Thượng Ðế, người ta trở thành một với vũ trụ.

                              Tôi nói:

                              - Chúng ta cũng thử nhìn cái lưng cừu này và xem nó nói gì nào. Bắt đầu đi, Zorba!

                              Hắn mút những miếng thịt lưng rất cẩn thận, nạo sạch nó bằng con dao của hắn và lại gần lửa chăm chú nhìn.

                              - Mọi sự đều tốt lành. Chúng ta sẽ sống một ngàn năm, ông chủ; chúng ta có một tấm lòng sắt đá!

                              Hắn cúi xuống, xem xét cái lưng một lần nữa:

                              - Tôi thấy một cuộc du lịch, một cuộc du lịch vĩ đại. Tôi nhìn thấy ở cuối cuộc hành trình là một ngôi nhà lớn có rất nhiều cửa. Chắc đó phải là kinh đô của một vương quốc nào, ông chủ. Hoặc tu viện nơi tôi sẽ là một tên gác cửa và buôn lậu, như chúng ta đã nói.

                              - Rót rượu nữa đi, Zorba, và dẹp những lời tiên tri đi. Tôi xin nói cho bác biết, ngôi nhà lớn nhiều cửa đó là gì: Ðó là trái đất với những nấm mồ Zorba. Ðó là chặng cuối của cuộc hành trình. Chúc bác mạnh khỏe, đồ ba que xỏ lá!

                              - Chúc ông mạnh khỏe, ông chủ! Người ta nói rằng vận may mù quáng. Nó không biết đi ngả nào, nó đụng vào người đi đường và người bị nó húc phải, được người ta gọi là kẻ có số đỏ! Cho cái thứ may mắn kiểu đó xuống địa ngục, chúng ta không cần, phải không ông chủ?

                              - Chúng tôi không cần, Zorba! Chúc bác mạnh khỏe!

                              Chúng tôi uống và ăn hết con cừu. Thế giới phiêu bồng hơn, biển tươi cười, trái đất lắc lư như boong một con tàu, hai con hải âu đi trên đá sỏi, chuyện trò như người ta.

                              Tôi đứng dậy la lớn:

                              - Lại đây Zorba, dạy tôi nhảy!

                              Zorba nhảy lên, khuôn mặt hắn sáng ngời:

                              - Nhảy hả ông chủ? Nhảy hả? Tuyệt diệu! Lại đây!

                              - Nào bắt đầu đi Zorba, cuộc đời tôi đã thay đổi! Cố lên!

                              - Ðể bắt đầu, tôi sẽ dạy ông điệu Zéimbékiko. Một vũ điệu man rợ, hùng dũng; chúng tôi, dân comtadji, chúng tôi thường nhảy trước khi lâm trận.

                              Hắn cởi giầy, tất màu hoa cà, chỉ giữ lại áo chemise. Nhưng cảm thấy vẫn còn vướng vít, hắn cởi luôn cả chemise. Hắn ra lệnh cho tôi:

                              - Nhìn chân tôi, ông chủ chú ý nhé!

                              Hắn duỗi chân ra, đầu ngón chân chạm nhẹ mặt đất, đoạn duỗi chân kia; những bước chân lẫn vào nhau một cách tàn bạo, hân hoan, mặt đất vang dội như mặt cái trống.

                              Hắn nắm lấy bả vai tôi, nói:

                              - Nào, bạn, cả hai chúng ta cùng nhảy.

                              Chúng tôi miệt mài nhảy. Zorba sửa cho tôi trang nghiêm kiên nhẫn, và rất đỗi dịu dàng. Tôi trở nên bạo dạn và cảm thấy những bàn chân nặng nề của tôi mọc cánh.

                              - Hoan hô! Ông là một tay lỗi lạc! Zorba vừa la vừa vỗ tay làm nhịp. Hoan hô bạn trẻ! Cho sách vở bút mực đi đời nhà ma! Cho tài sản lời lãi đi đời nhà ma! Cho thợ thuyền và những tu viện đi đời nhà ma! Bây giờ ông có thể nhảy và học ngôn ngữ của tôi, tại sao chúng ta lại không có thể đối thoại được với nhau?

                              Hắn nện sỏi bằng chân không và vỗ tay:

                              - Ông chủ, tôi có nhiều điều muốn nói với ông. Tôi chưa hề yêu ai như yêu ông. Tôi có nhiều điều muốn nói với ông, nhưng lưỡi tôi không đạt đến. Bởi thế, tôi sẽ nhảy chúng! Ông hãy tránh ra kẻo tôi giẫm lên mất! Tiến lên! Hốp! Hốp!


                              Kỳ 117



                              Hắn nhẩy lên không, tay chân hắn như mọc cánh. Hắn càng nhẩy vút lên không, trên cái bối cảnh trời đất non nước này, hắn càng giống một thượng đẳng thiên sứ nổi loạn. Bởi vũ khúc của Zorba đầy thách đố, bướng bỉnh và nổi loạn.

                              Dường như hắn đang la hét với trời: “Mi không làm gì được ta hết ngoài việc giết ta. Ðược rồi, giết ta đi, ta bất cần. Ta đã cho nỗi phiền muộn của ta tuôn ra rồi, ta đã nói tất cả những gì ta muốn nói rồi: ta đã có thì giờ nhẩy múa và ta không cần mi nữa!”

                              Trong khi nhìn Zorba nhẩy múa, lần đầu tiên tôi hiểu nỗ lực chiến thắng trọng lực dị thường của con người hắn. Tôi khâm phục sức chịu đựng bền bỉ của hắn, sự khéo léo và niềm kiêu hãnh của hắn. Những bước chân hùng hổ và khéo léo của Zorba viết lại trên sỏi đá lịch sử quỉ quái của nhân loại.

                              Hắn ngừng lại, ngắm đường dây cáp treo đổ thành những đống nối tiếp nhau. Mặt trời đang lặn, bóng đổ dài ra. Zorba quay sau tôi, và với cử chỉ quen thuộc của hắn, che miệng bằng lòng bàn tay.

                              - Ô! Là! Là! Ông chủ, ông có trông thấy những tia lửa từ của quỉ đó tóe ra như mưa không?

                              Chúng tôi phá lên cười.

                              Zorba chồm lên tôi, ôm chầm lấy tôi và hôn tôi. Hắn dịu dàng nói:

                              - Ông cũng đùa giỡn nữa à? Ông cũng đùa giỡn nữa à, ông chủ? Hoan hô, ông bạn!

                              Chúng tôi lăn lộn cười, vật nhau vui vẻ một lúc lâu. Rồi, cả hai chúng tôi buông mình xuống đất, nằm dài trên sỏi, ôm nhau ngủ.

                              Sáng sớm, tôi thức dậy và rảo bước đi dọc theo bờ biển về phía làng. Tim tôi đập rộn ràng. Trong đời tôi, ít khi tôi cảm thấy vui như vậy. Ðó không phải là một nỗi vui thông thường, đó là một sự khoan khoái phi phàm, phi lý và không thể chứng minh được. Lần này tôi mất hết tất cả tiền bạc, thợ thuyền, đường dây sắt treo, xe chở quặng! Chúng tôi đã thiết lập một hải cảng nhỏ để xuất cảng than và bây giờ chúng tôi không có gì để xuất cảng. Mất hết tất cả.

                              Vậy mà chính vào giây phút đó, tôi có một cảm thức bất ngờ về giải thoát. Như thể trong mê lộ tối tăm và buồn thảm của tất yếu, tôi đã khám phá ra tự do đang nô giỡn một mình trong góc. Và tôi nô giỡn với nó.

                              Khi tất cả đều đi ngược ý mình, còn có nỗi hân hoan nào lớn hơn mang tâm hồn mình ra thử thách xem nó đủ sức chịu đựng và can đảm? Một kẻ thù vô hình và toàn năng - kẻ gọi là Thượng Ðế, người kêu là ma quỉ - dường như lao vào tấn công chúng ta; nhưng chúng ta vẫn đứng vững. Mỗi lần khi trong thâm tâm chúng ta là những kẻ chiến thắng, mặc dù bên ngoài thảm bại hoàn toàn, con người đích thực cảm thấy một niềm kiêu hãnh và hân hoan vô tả. Tai họa ngoại tại biến thành một diễm phúc tối thượng và vững vàng.

                              Tôi nhớ có một buổi chiều Zorba kể với tôi:

                              -Một đêm, trên một ngọn núi tuyết phủ ở Macedonia, một trận cuồng phong khủng khiếp nổi lên. Nó lay chuyển cái lều nhỏ nơi tôi trú và muốn lật úp nó. Nhưng tôi đã làm cho nó trở nên vững chắc. Tôi ngồi một mình bên bếp lửa. Tôi cười cợt và la lên thách thức cơn gió: “Mi không vào lều của ta được, ta không mở cửa cho mi đâu, mi không dập tắt ngọn lửa của ta được, mi không lật úp lều của ta được đâu!”

                              Với những lời nói đó của Zorba, tôi hiểu con người phải cư xử cách nào và hắn phải dùng ngôn ngữ nào với tất yếu quyền năng và mù quáng.

                              Tôi đi nhanh trên bãi biển, tôi cũng nói với kẻ thù vô hình, tôi la: “Mi không vào tâm hồn ta được, ta không mở cửa cho mi đâu, mi không dập tắt ngọn lửa của ta được, mi không lật nhào ta được đâu!”

                              Mặt trời chưa nhô lên khỏi núi. Mầu sắc pha trên nước - xanh da trời, xanh lá cây, hồng và sắc xà cừ; sâu trong nội địa, giữa những cây ô-liu, những con chim nhỏ thức giấc và hót ríu rít, ngây ngất vì ánh sáng ban mai.

                              Tôi đi men theo mé nước để gửi lời từ biệt bãi biển cô liêu này, để ghi khắc nó vào tâm trí tôi và mang nó đi theo với tôi.

                              Tôi đã biết nhiều nỗi hân hoan trên bãi biển này. Cuộc sống của tôi với Zorba đã mở rộng lòng tôi; một đôi lời của hắn đã khiến tâm hồn tôi lắng dịu. Người đàn ông này với bản năng không thể sai lầm và cặp mắt nguyên thủy sắc như diều hâu, đã đi bằng những con đường tắt chắc chắn và đã đến chóp đỉnh của nỗ lực - vượt qua cả nỗ lực, mà không hụt hơi.

                              Một đám đàn ông, đàn bà đi qua, mang những giỏ đầy thực phẩm và những chai rượu vang lớn. Họ tới vườn để tổ chức ngày lễ mồng một tháng năm. Một thiếu nữ cất tiếng hát và giọng nàng trong như nước suối. Một cô bé, ngực non sớm nhú, hổn hển chạy vượt qua tôi và ẩn trên một tảng đá cao. Một người đàn ông râu đen, xanh xao và tức giận, đuổi theo cô bé...

                              - Xuống ngay, xuống ngay..., ông ta hét bằng một giọng khàn khàn.


                              Kỳ 118



                              Nhưng cô bé, má đỏ au, giơ tay lên gập lại sau gáy và nhẹ nhàng đong đưa tấm thân ướt đẫm, tiếp tục hát:

                              “Hãy nói với em trong tiếng cười, hãy nói với em trong tiếng khóc.

                              Hãy nói rằng anh không yêu em, em cóc cần đâu.”

                              - Xuống mau, xuống mau..., người đàn ông có râu hét, và cất giọng khàn khàn của ông ta lúc năn nỉ, lúc dọa nạt. Thình lình ông ta nhẩy lên, ôm lấy chân cô bé, ghì chặt. Cô bé khóc nức nở như thể cô ta chỉ chờ cử chỉ tàn bạo này để khóc cho nguôi.

                              Tôi rảo bước. Tất cả những niềm vui bất chợt này xáo động lòng tôi. Mụ ngư nữ già trở lại tâm hồn tôi, mập mạp, thơm phức và thỏa thích vì hẳn mụ đã trương lên và xám ngoét. Da mụ chắc rạn nứt, thể dịch chắc đã rịn ra và những con sâu chắc chắn bây giờ đang bò lổn nhổn trên người mụ.

                              Tôi lắc đầu kinh hoàng. Ðôi khi trái đất trở nên trong suốt và chúng ta trông thấy kẻ thống trị cuối cùng của chúng ta, con sâu, đêm ngày làm việc trong những xưởng thợ dưới đất của nó. Nhưng chúng ta vội quay mặt đi, bởi con người có thể chịu đựng được tất cả, trừ con sâu trắng nhỏ xíu đó.

                              Ở cổng làng, tôi gặp người phát thư đang sửa soạn thổi cái kèn đồng của lão.

                              - Một lá thư, ông chủ! Lão vừa nói vừa trao cho tôi một phong bì mầu xanh.

                              Tôi giật mình, sung sướng, khi nhận ra nét chữ thanh nhã. Tôi vội vã qua làng, đi vào rừng ô liu và mở lá thư ra một cách bất nhẫn. Bức thư vắn tắt và được viết hối hả. Tôi đọc một hơi:

                              “Chúng tôi đã tới biên thùy Georgia; chúng tôi đã thoát bọn Kurds, tất cả đều tốt đẹp. Cuối cùng, tôi hiểu thế nào là hạnh phúc. Câu cách ngôn: Hạnh phúc là làm tròn bổn phận, và bổ phận càng khó khăn bao nhiêu, hạnh phúc càng lớn bấy nhiêu, bây giờ tôi mới hiểu nổi, bởi vì bây tôi mới thực sự sống nó.

                              “Trong vài ngày nữa, những sinh vật bị xua đuổi và sống dở chết dở này sẽ tới Batum, và tôi vừa nhận được một bức điện tín: ‘Những con tầu đầu tiên đã xuất hiện!’

                              “Hàng ngàn người Hy Lạp thông minh, cần cù, với những người vợ háng rộng và những đứa con mắt sáng quắc chẳng bao lâu nữa sẽ được di cư tới Macedonia và Thrace. Chúng ta sắp truyền một dòng máu mới và can trường vào những mạch máu cổ của Hy Lạp.

                              “Thú thực tôi hơi mệt, nhưng đáng kể gì? Chúng tôi đã chiến đấu, thưa thầy, và đã chiến thắng. Tôi sung sướng.”

                              Tôi giấu lá thư và bước vội, tôi cũng sung sướng. Tôi theo con đường dốc cheo leo lên núi, vò nát giữa những ngón tay một cọng bách-lý-hương đang trổ hoa thơm ngát. Ðã gần đến trưa, bóng thu vào chân tôi. Một con két bay trên cao, cánh nó vỗ quá nhanh nên dường như bất động. Một con đa đa nghe thấy bước chân tôi, lao ra khỏi bụi và cất cánh bay vù vù trong không khí.

                              Tôi sung sướng. Nếu tôi có thể, tôi đã cất tiếng hát lên để cảm xúc của tôi lắng xuống, nhưng tôi chỉ thốt lên được những tiếng kêu không rõ ràng. “Mi làm sao thế? Tôi tự hỏi một cách chế giễu. Mi ái quốc đến thế kia, vậy mà mi không biết nhỉ? Hay mi yêu quí bạn mi quá? Mi không biết xấu hổ sao? Hãy chế ngự mình và bình tĩnh lại đi.”

                              Nhưng tôi, lòng lâng lâng khoan khoái, tôi tiếp tục vừa đi theo con đường mòn vừa la hét. Tôi nghe thấy tiếng lục lạc. Dê đen, nâu và xám hiện ra trên những tảng đá, trong ánh mặt trời chan hòa. Con dê đực đi đầu, cổ cứng ngắc. Mùi nó hôi nồng không gian.

                              Một tên chăn dê nhẩy lên một tảng đá, đưa ngón tay vào miệng huýt sáo gọi tôi:

                              - Ê, bạn! Bạn đi đâu? Bạn đuổi theo ai?

                              - Tôi có việc bận! Tôi vừa nói vừa tiếp tục trèo.

                              - Dừng lại một lát! Lại đây uống một chút sữa dê giải khát đã! Gã chăn dê lại hét, trong khi nhẩy từ tảng đá nọ qua tảng đá kia.

                              - Tôi có việc bận! Tôi lại la. Tôi không muốn dừng lại nói chuyện làm cụt hứng niềm vui của tôi.

                              - Ê! Bạn chê sữa của tôi nhé! Gã chăn dê giận dỗi nói. Thôi bạn đi đi, chúc bạn may mắn, khỏi cần!

                              Gã lại đưa tay lên miệng huýt gió, và dê, chó, gã chăn dê khuất sau những tảng đá.

                              Chẳng bao lâu, tôi tới đỉnh núi. Lập tức như thể đỉnh núi này là mục tiêu của tôi, tôi trở nên bình tĩnh. Tôi nằm dài trên một tảng đá trong bóng mát và nhìn đồng bằng và biển xa xa. Tôi hít thở thẳm sâu, không khí phảng phất mùi đan sâm và bách lý hương.

                              Tôi đứng dậy, hái một ôm đan sâm làm gối và tôi lại nằm xuống. Tôi mệt. Tôi nằm nhắm mắt lại.

                              Trong giây lát thần trí tôi bay bổng tới những cao nguyên tuyết phủ ở cuối trời. Tôi cố gắng tưởng tượng một đám đàn ông, đàn bà, bò đang hướng về miền Bắc và bạn tôi đi đầu, như con cừu đực đầu đàn. Nhưng chẳng bao lâu tâm trí tôi tối sầm lại và tôi cảm thấy muốn ngủ không thể nào cưỡng lại được.


                              Kỳ 119



                              Tôi muốn chống lại. Tôi không muốn bị chìm vào giấc ngủ. Tôi giương mắt thao láo. Một con quạ đậu trước mặt tôi trên một tảng đá, ngay trên đỉnh núi. Bộ lông xanh đen của nó sáng lóa trong ánh mặt trời và tôi thấy rõ cái mỏ vàng lớn của nó. Tôi lượm một hòn đá ném nó. Con chim bình tĩnh và khoan thai dang cánh.

                              Tôi mở mắt ra, không thể chống lại lâu hơn nữa và giấc ngủ bỗng chụp lấy tôi trong chớp nhoáng.

                              Tôi ngủ có lẽ không quá vài giây thì bỗng thốt lên một tiếng kêu và ngồi nhỏm dậy. Ngay lúc đó con quạ bay qua đầu tôi. Tôi tựa vào vách đá, toàn thân run rẩy. Một giấc mơ tàn bạo đã cắt ngang tâm trí tôi như một lưỡi gươm.

                              Tôi thấy tôi đang ở Nhã Ðiển, một mình đi dọc theo phố Hermes. Mặt trời thiêu đốt, phố xá vắng vẻ, những cửa tiệm đóng cửa, cô độc hoàn toàn. Khi đi gặp nhà thờ Kapnikarea, tôi trông thấy bạn tôi, xanh xao hổn hển, từ công trường Lập Hiến chạy lại phía tôi. Bạn tôi bị một người rất cao gầy bước những bước khổng lồ đi theo. Bạn tôi mặc bộ quần áo ngoại giao chỉnh tề. Hắn nhận ra tôi và gọi tôi từ đàng xa, giọng hết hơi:

                              - Kìa, thầy! Thầy mạnh giỏi? Biết bao năm nay tôi không được gặp thầy. Tối nay mời thầy lại chúng ta sẽ nói chuyện.

                              - Ở đâu? Tôi cũng la rất lớn như thể bạn tôi ở rất xa và tôi phải hét rất lớn hắn mới có thể nghe thấy.

                              - Công trường Ðoàn Kết, sáu giờ tối nay. Tại quán café “Suối Thiên Ðàng.”

                              Tôi đáp:

                              - Ðược rồi, tôi sẽ đến.

                              - Thầy nói thầy sẽ đến, nhưng thầy không đến đâu, hắn nói bằng một giọng trách móc.

                              Tôi la lớn:

                              - Chắc chắn tôi sẽ đến! Ðưa tay đây!

                              - Tôi vội lắm.

                              - Tại sao vội? Ðưa tay đây!

                              Hắn chìa tay ra, bỗng cánh tay hắn tuột ra khỏi vai và bay qua không khí tới nắm tay tôi.

                              Tôi kinh hoàng vì bàn tay lạnh giá của hắn, hoảng hốt thức dậy và hét lên.

                              Ngay lúc đó tôi chợt thấy con quạ liệng trên đầu tôi. Môi tôi dường như tiết ra nọc độc.

                              Tôi quay về phương Ðông, đăm đăm nhìn chân trời như muốn xuyên qua khoảng cách và nhìn... Bạn tôi, tôi chắc chắn hắn đang trong cơn hiểm nghèo, tôi gọi to tên hắn ba lần:

                              - Stavridaki! Stavirdaki! Stavridaki!

                              Như thể tôi muốn cho hắn thêm can đảm. Nhưng tiếng nói của tôi chìm mất trong một vài sải tay trước mặt tôi và tan loãng trong không gian.

                              Tôi cất bước trở về. Tôi chạy bổ xuống núi, cố gắng di chuyển nỗi đau đớn của tôi bằng sự mệt mỏi. Trí óc tôi nỗ lực nối kết một cách vô ích những mảnh thông điệp huyền bí mà đôi khi xuyên qua được thân thể và đi tới linh hồn. Trong tận cùng con người tôi, một sự xác thực sơ khai, sâu thẳm hơn lý trí, hoàn toàn thú vật, tràn ngập kinh hoàng. Sự xác thực mà một loài vật như cừu và chuột cảm thấy trước khi trận động đất phát khởi. Trong tôi thức giấc tâm hồn những con người đầu tiên như nó còn nguyên vẹn trước khi hoàn toàn tách lìa khỏi vũ trụ, khi nó còn cảm thấy chân lý một cách trực tiếp, không có sự can thiệp méo mó của lý trí.

                              Tôi lẩm bẩm:

                              - Hắn đang gặp nguy hiểm! Hắn đang gặp nguy hiểm! Hắn sắp chết! Có thể chính hắn cũng không ý thức được điều đó, nhưng tôi biết, tôi biết chắc chắn.

                              Tôi chạy xuống núi, tôi loạng choạng trên một đống đá và ngã xuống đất, lôi cuốn theo những viên sỏi. Tôi đứng dậy, tay chân trầy chợt, vấy máu. Áo tôi rách, nhưng tôi cảm thấy khuây khỏa.

                              “Hắn sắp chết, hắn sắp chết!” Tôi tự nhủ và cổ họng tôi se lại.

                              Con người, kẻ bất hạnh, đã dựng xung quanh cuộc hiện hữu nhỏ bé đáng thương của hắn một thành lũy cao mà hắn tưởng là kiên cố lắm. Hắn ẩn náu trong đó và cố gắng mang lại một chút an ninh và trật tự. Một chút hạnh phúc. Tất cả mọi sự đều phải đi theo con đường đã vạch sẵn, tập quán tôn nghiêm, tuân theo những luật lệ đơn giản và an toàn. Trong hàng rào được phòng thủ để chống lại những cuộc xâm nhập khốc liệt của huyền bí này, những sự xác thực nhỏ nhoi của hắn lết đi một cách vững vàng như những con rết trăm chân. Chỉ có một kẻ thù ghê gớm, khủng khiếp và không đội trời chung: sự Ðại Xác Thực. Thế mà bây giờ sự Ðại Xác Thực ấy đã vượt qua những bức tường thành ngoài cùng và sẵn sàng lăn xả vào tâm hồn tôi.

                              Khi về đến bãi biển của chúng tôi, tôi đứng lại thở một lát. Dường như tôi đã rút về đến chiến tuyến phòng thủ thứ hai của tôi và tôi đã trấn tĩnh lại. Tôi nhủ thầm: “Tất cả những thông điệp này đều phát sinh từ nỗi xao xuyến bên trong của chúng ta, và đã mặc bộ y phục sáng chói của biểu tượng. Nhưng chính chúng ta đã tạo ra chúng...” Tôi trở nên bình tĩnh hơn. Lý trí đã vãn hồi trật tự trong lòng tôi, hớt cánh con dơi lạ lùng, hớt cánh nó, hớt cánh nó cho đến khi biến nó thành một con chuột quen thuộc.

                              Khi về đến lều, tôi cười sự ngây thơ của tôi! Tôi xấu hổ vì tâm trí tôi hoảng hốt quá nhanh như vậy. Tôi lại rơi xuống thực tại thường nhật, tôi đói khát, tôi cảm thấy kiệt lực, và những vết thương mà đá đã gây ra nhức nhối. Nhưng trên hết, tôi cảm thấy vô cùng an tâm; kẻ thù khủng khiếp đã thâm nhập vào những bức tường thành bên ngoài đã bị chặn đứng bởi chiến tuyến phòng thủ thứ hai của tâm hồn tôi.


                              Kỳ 120



                              26

                              Thế là hết. Zorba thu dọn dây cáp, dụng cụ, xe goòng nhỏ, sắt vụn và gỗ để làm nhà và chất thành một đống trên bãi biển để chờ thuyền đến chở đi.

                              Tôi nói:

                              - Tôi tặng bác đó, Zorba. Của bác hết tất cả. Chúc bác may mắn.

                              Zorba nuốt nước bọt như thể hắn muốn nén một tiếng nức nở.

                              Hắn thì thầm:

                              - Chúng ta chia tay nhau ư? Ông định đi đâu, ông chủ?

                              - Tôi sắp đi ngoại quốc, Zorba. Hãy còn khá nhiều giấy má cho nó gậm nhấm, cái con dê ở trong tôi.

                              - Ông chưa sửa đổi mình sao, ông chủ?

                              - Có chứ, Zorba, nhờ bác, nhưng tôi đang đi con đường của bác, tôi sắp làm với sách vở điều bác đã làm với những trái anh đào; tôi sắp ngốn sách vở đến độ buồn nôn, tôi sẽ mửa ra và sẽ thoát khỏi nó mãi mãi.

                              - Và tôi sẽ ra sao khi không có ông bầu bạn, ông chủ?

                              - Ðừng phiền não, Zorba, chúng ta sẽ còn gặp lại nhau, biết đâu, sức mạnh con người thật khủng khiếp. Một ngày kia chúng ta sẽ thực hiện dự định vĩ đại của chúng ta; chúng ta sẽ xây một tu viện của riêng chúng ta, không Thượng Ðế cũng chẳng ma quỉ gì ráo, chỉ có những con người tự do; và bác sẽ đứng ở cổng. Zorba, tay cầm một chùm chìa khóa thật lớn để mở và đóng cổng, hệt như Thánh Peter...

                              Zorba, ngồi bệt dưới đất, lưng dựa vào lều, rót rượu không ngừng, uống cạn và không nói gì cả.

                              Ðêm đã xuống, chúng tôi dùng bữa xong. Chúng tôi nhắp rượu từng ngụm nhỏ và chuyện trò với nhau lần cuối cùng.

                              Sáng sớm mai chúng tôi sẽ chia tay.

                              - Vâng, vâng..., Zorba vừa nói vừa bứt ria và cạn ly. Vâng, vâng...

                              Trời đầy sao, đêm trên đầu chúng tôi lai láng, xanh biếc; trong chúng tôi, tâm hồn chúng tôi muốn nguôi sầu, nhưng tự kìm hãm.

                              “Hãy nói với hắn lời từ biệt mãi mãi, tôi nghĩ. Hãy nhìn hắn thật kỹ; không bao giờ, không bao giờ nữa mắt ngươi còn thấy lại Zorba!”

                              Chút nữa thì tôi lao vào bộ ngực già nua của Zorba và nức nở khóc, nhưng tôi xấu hổ. Tôi cố gắng cười để che đậy cảm xúc, nhưng tôi không đạt được mục đích. Cổ họng tôi se lại.

                              Tôi nhìn Zorba đang vươn cái cổ như cổ chim mồi ra lặng lẽ uống. Tôi nhìn hắn và mắt tôi mơ màng. Cuộc đời, miền bí ẩn tàn khốc là gì? Người ta gặp nhau để biệt ly như những chiếc lá mà gió cuốn bay; cặp mắt cố ghi giữ uổng công hình ảnh của khuôn mặt, thân thể hay cử chỉ của “người yêu dấu” trong một vài năm ta không còn nhớ được đôi mắt chàng xanh hay đen.

                              “Nó phải được làm bằng đồng, nó phải được làm bằng thép, cái tâm hồn con người! Tôi kêu thầm trong tôi. Nó không được làm bằng hư không!”

                              Zorba uống, giữ cái đầu to lớn thẳng, bất động. Dường như hắn lắng nghe trong đêm những bước chân lại gần hay dời xa trong tận cùng con người hắn.

                              - Bác đang nghĩ gì đó, Zorba?

                              - Ông muốn tôi nghĩ gì, ông chủ? Không nghĩ gì hết. Không nghĩ gì hết. Tôi không nghĩ ngợi gì hết!

                              Lát sau, hắn lại rót rượu đầy ly:

                              - Chúc ông chủ mạnh khỏe!

                              Chúng tôi cụng ly. Cả hai chúng tôi cùng hiểu rằng một nỗi buồn tê tái như thế này không thể kéo dài lâu hơn nữa. Chúng tôi phải bật khóc hay say sưa hoặc bắt đầu nhẩy một cách cuồng dại.

                              - Chơi đàn đi, Zorba! Tôi đề nghị.

                              - Tôi đã nói rồi mà, ông chủ. Cây santuri cần một tâm hồn vui vẻ. Tôi sẽ chơi trong một tháng, có thể trong hai tháng, trong hai năm, tôi không biết! Tôi sẽ hát hai kẻ ly biệt nhau mãi mãi thế nào!

                              - Mãi mãi! Tôi kinh sợ la lên.

                              Tôi đã thầm nhủ cái tiếng không thể cứu vãn được này trong tôi, nhưng tôi không chờ đợi nghe nói ra. Tôi sợ hãi.

                              - Mãi mãi! Zorba vừa nhắc lại vừa nuốt nước miếng một cách khó khăn. Vâng, mãi mãi. Ðiều ông vừa nói rằng chúng ta sẽ còn tái ngộ, xây dựng tu viện của chúng ta là những lời an ủi không xứng đáng, tôi không chấp nhận! Tôi không muốn vậy. Sao? Chúng ta có phải là đàn bà yếu đuối đâu mà phải cần những lời an ủi? Vâng, mãi mãi!

                              - Có thể sẽ ở lại đây với bác..., tôi nói, thất kinh vì sự dịu dàng man rợ của Zorba. Có thể tôi sẽ đi với bác. Tôi tự do!


                              Kỳ 121



                              Zorba lắc đầu:

                              - Không, ông không tự do. Cái dây trói buộc của ông dài hơn người khác một chút. Có thế thôi. Ông có một sợi dây trói buộc dài, ông chủ, nhưng ông không bao giờ cắt đứt nó. Và khi người ta không cắt đứt sợi dây đó...

                              - Một ngày kia tôi sẽ cắt đứt nó! Tôi nói một cách thách đố, bởi những lời nói của Zorba đã đụng vào một vết thương hé miệng trong tôi và tôi đau đớn.

                              - Khó lắm, ông chủ, khó lắm. Muốn vậy, phải có một chút điên; điên, ông nghe chưa? Phải liều lĩnh! Nhưng ông, ông có một cái đầu rắn chắc và nó sẽ thắng ông. Ðầu óc là một tên chủ tiệm bán thực phẩm sổ sách, tôi đã chi bao nhiêu, tôi đã thu bao nhiêu nó ghi giữ tiền, đây là lời của tôi, đây là lỗ lã! Ðó là một tên lái buôn, có con thận trọng; nó không chịu chơi hết mình, nó luôn dè sẻn dành dụm lại. Nó không bao giờ cắt đứt sợi dây. A, không! Nó nắm thật chặt lấy, quân chó đểu! Nếu sợi dây tuột khỏi tay nó, nó hỏng, lúa đời, thật đáng thương! Nhưng nếu ông không cắt đứt sợi dây, nói tôi nghe, đời có còn hương vị gì? Hương vị nước ốc ao bèo! Không phải là rượu rhum khiến ta nhìn thấy mặt trái của đời!

                              Hắn nín lặng, tự chuốc rượu uống, nhưng đổi ý kiến.

                              - Ông phải thứ lỗi cho tôi, ông chủ, tôi là một kẻ quê kệch vụng về. Những chữ dính vào răng tôi như bùn dính vào chân. Tôi không thể đặt những câu hoa mĩ và khen tặng. Tôi không thể làm được. Nhưng ông hiểu, ông chủ.

                              Hắn cạn ly và nhìn tôi:

                              - Ông hiểu! Hắn la lớn như thể thình lình cơn giận dữ bỗng tràn ngập hắn. Ông hiểu, và chính vì thế ông bất an. Nếu ông không hiểu, ông đã sung sướng! Ông thiếu cái gì? Ông còn trẻ thông minh, ông có tiền, có sức khỏe, ông là một kẻ trung hậu nhân từ; ông không thiếu gì hết. Không thiếu gì hết, thế mới giận chứ! Trừ một điều duy nhất - điên cuồng. Và khi thiếu cái đó, ông chủ...

                              Hắn lắc cái đầu to lớn và lại im lặng.

                              Tôi suýt bật khóc. Tất cả những điều Zorba nói đều đúng. Lúc còn nhỏ, tôi đầy những rung động điên cuồng những ước vọng vượt quá con người và thế giới không thể chứa đựng nổi tôi.

                              Dần dần, với thời gian tôi trở nên khôn ngoan. Tôi thiết định những giới hạn, tách biệt cái khả thể khỏi cái bất khả, nhân loại khỏi thần linh, tôi giữ chặt cái diều của tôi để nó khỏi thoát bay.

                              Một ngôi sao băng lớn rạch ngang trời; Zorba giật nẩy mình, trợn tròn mắt, như thể lần đầu tiên hắn nhìn thấy một ngôi sao băng.

                              - Ông thấy ngôi sao không? Hắn hỏi.

                              - Có.

                              Chúng tôi yên lặng.

                              Hốt nhiên Zorba vươn cao cái cổ khẳng khiu căng lồng ngực ra và thốt lên một tiếng kêu man rợ và tuyệt vọng. Và lập tức tiếng kêu đó biến thành tiếng nói của con người, và từ đáy lòng Zorba dâng lên một điệu Thổ Nhĩ Kỳ buồn bã, đầy thê lương và cô đơn.

                              Lòng đất cũng bửa ra làn đôi, nọc độc êm ái dịu dàng của Ðông Phương trào ra. Tôi cảm thấy trong tôi bao nhiêu dây nhợ còn nối kết tôi với can đảm và hy vọng mục nát dần:

                              Iki kiklik tependé otiyor

                              Otme dé, kiklik, bemin dertim yetiyor, aman! Aman!

                              Sa mạc, cát mịn ngút mắt. Không khí rung động, hồng,xanh, vàng; thái dương nổ vỡ, tâm hồn thốt lên một tiếng điên cuồng và mừng quýnh vì bởi không có tiếng thét nào đáp lại. Mắt tôi đầm đìa lệ.

                              “Ðôi đa đa hót trên non;

                              Mày đừng hót nữa đa đa, sầu riêng đã đủ héo hon ta rồi, aman, aman!”

                              Zorba nín lặng. Hắn lấy ngón tay quyệt phắt những giọt mồ hôi trên trán. Hắn cúi xuống, đăm đăm nhìn mặt đất.

                              Một hồi lâu sau tôi hỏi.

                              - Bài hát Thổ Nhĩ Kỳ đó là bài nào thế, Zorba?

                              - Bài hát của người chăn giữ lạc đà. Ðó là bài hát tên chăn lạc đà hát trong sa mạc. Bao năm qua tôi không nhớ nó. Thế mà tối nay...

                              Hắn ngẩng đầu lên nhìn tôi; giọng hắn tắc nghẹn cổ họng hắn se lại.

                              - Ông chủ, đã đến giờ ông đi ngủ rồi đó. Ngày mai ông phải dậy từ sớm để đến Candia kịp chuyến tầu. Chúc ông ngủ ngon!

                              - Tôi không buồn ngủ, tôi đáp. Tôi sẽ thức với bác. Ðây là buổi tối cuối cùng chúng ta sống với nhau.

                              - Chính vì lẽ đó chúng ta phải sớm kết thúc nó! Hắn vừa la vừa úp cái ly không, dấu hiệu hắn không muốn uống nữa. Ðó, như vậy đó, như những người đàn ông đích thực dứt hẳn thuốc lá, rượu hay cờ bạc. Như một vị anh hùng Hy Lạp, một Palikari.

                              “Cha tôi cũng là một Palikari dũng cảm. Ðừng thèm nhìn tôi. Tôi chỉ là một kẻ yếu đuối cạnh cha tôi. Tôi không bén gót cha tôi. Cha tôi là một trong những người Hy Lạp ngày xưa mà người ta thường nhắc đến. Khi ông bắt tay người ta, ông gần như nghiền nát xương người ta ra.
                              Kỳ 123



                              Trên mặt sau bưu thiếp là hình Zorba, tươi tỉnh, mặc quần áo tân lang, với cái mũ trùm đầu lông thú, một cây gậy lịch sự và một cái áo khoác dài mới tinh. Ðu vào cánh tay hắn là một người đàn bà Tư Lạp Phu xinh xắn không quá hai mươi lăm tuổi, một con ngựa rừng cái hông háng đồ sộ, vẻ thách thức, bướng bỉnh, chân cao, ngực nở. Dưới bức hình thêm vài chữ như gà bới của Zorba:

                              “Tôi, Zorba và cái công việc bất tận, đàn bà - lần này nàng tên là Lyuba.”

                              Suốt mấy năm đó tôi du lịch ở ngoại quốc. Tôi cũng có công việc bất tận của tôi. Nhưng nó không có ngực nở, không có áo khoác mới, không có heo cho tôi.

                              Một hôm ở Bá Linh, tôi nhận được một bức điện tín:

                              “Tìm thấy một viên đá xanh tuyệt vời. Tới ngay, Zorba.”

                              Ðó là thời kỳ nạn đói lớn đang hoành hành ở Ðức. Ðồng mark sụt xuống quá thấp đến nỗi muốn mua một vật nhỏ nào, ngay cả một con niêm, người ta bắt buộc phải mang hàng va-li tiền. Ðói lạnh, quần áo rách, giầy lủng lỗ khắp nơi và những gò má Ðức hồng hào trở nên xanh xao. Gió bấc thổi và người ngả xuống lòng phố tựa những chiếc lá úa trước cuồng phong. Người ta nhét vào miệng trẻ những miếng cao su để nhá cho bớt khóc. Ban đêm cảnh sát phải gác trên những cây cầu để ngăn những bà mẹ khỏi ôm con nhảy xuống sông cho thoát nợ.

                              Lúc đó đang vào Mùa Ðông, tuyết đổ. Trong một căn phòng kế phòng tôi, một giáo sư Ðức chuyên dạy Ðông Phương ngữ cố sưởi ấm mình bằng cách cầm một cây cọ, và theo một tập quán vất vả ở Viễn Ðông, chép lại mấy bài cổ thi Trung Quốc hay một câu châm ngôn của Ðức Khổng Tử. Ðầu cây cọ, khuỷu tay nâng cao và tim của nhà bác học làm thành một hình tam giác.

                              Ông ta thường nói với tôi:

                              - Sau một vài phút, mồ hôi bắt đầu từ nách tuôn ra. Tôi sưởi ấm bằng cách đó.

                              Chính trong những ngày cay đắng này tôi nhận được bức điện tín của Zorba. Trước hết, tôi phẫn nộ. Hàng triệu người đang suy đồi, tồi tệ bởi họ không có nổi ngay cả một mẩu bánh để nâng đỡ thân thể và tâm hồn họ và đây bức điện tín mời tôi vượt hàng ngàn cây số để xem một viên đá xanh đẹp đẽ! Xéo đi, cái đẹp! Nó vô tình và không quan tâm mẩy may tới nỗi thống khổ của con người!

                              Nhưng chẳng bao lâu, tôi hốt hoảng: Cơn giận dữ của tôi đã lắng xuống, tôi kinh sợ nhận thấy trước tiếng kêu gọi phi nhân của Zorba, một tiếng kêu phi nhân khác trong tôi đang vỗ cánh muốn xa bay.

                              Tuy nhiên tôi không đi. Tôi không nghe theo tiếng la thét thần thánh và man rợ dâng lên trong tôi: Tôi không hành động một cách phi lý và cao nhã. Tôi nghe theo tiếng nói ôn hòa, lạnh lùng, nhân loại của luận lý. Bởi thế tôi cầm bút viết cho Zorba, giải thích lý do.

                              Và hắn trả lời:

                              “Xin ông thứ lỗi cho tôi, ông là một tên cạo giấy, ông chủ. Ông cũng có thể thấy một viên đá xanh đẹp đẽ ít nhất là một lần trong đời ông, kẻ đáng thương, và ông không nhìn. Ðôi khi rảnh rỗi tôi tự hỏi: “Ðịa Ngục có hay không?” Nhưng hôm qua, khi nhận được thư ông, tôi nói: “Chắc chắn phải có một cái địa ngục cho một vài tên cạo giấy như ông!”

                              Từ đó hắn không viết thư cho tôi nữa. Những biến cố kinh khủng mới lạ chia cách chúng tôi. Thế giới tiếp tục lảo đảo như một kẻ bị thương, như một tên say rượu. Mặt đất mở ra và tình bằng hữu và những lo âu cá nhân đều bị lấp vùi.

                              Tôi thường nói với các bạn tôi về tâm hồn vĩ đại này. Chúng tôi thán phục phong độ kiêu hãnh và chắc chắn, ở bên kia lý trí, của con người thất học này. Những đỉnh cao tinh thần chúng tôi phải mất nhiều năm tháng nỗ lực lao khổ để khắc phục, Zorba nhảy phắt một cái đã tới. Lúc đó chúng tôi bảo nhau: “Zorba là một tâm hồn lớn!” Hoặc hắn nhảy qua những đỉnh cao này, khi ấy chúng tôi nói: “Zorba điên!”

                              Thời gian trôi qua như vậy, bị đầu độc một cách êm ái bởi kỷ niệm. Một bóng đen khác, bóng bạn tôi, đổ trên tâm hồn tôi. Nó không bao giờ rời bỏ tôi - bởi chính tôi không muốn rời bỏ nó.

                              Nhưng tôi không nói với ai về cái bóng này. Tôi nói với nó trong thầm lén, và nhờ nó, tôi hòa giải với cái chết. Nó là cây cầu bí mật của tôi bắc qua bên bờ kia. Khi linh hồn tôi vượt qua, tôi thấy nó mệt mỏi và xanh xao; nó không đủ sức để bắt tay tôi nữa.


                              Kỳ cuối



                              Tôi la lên:

                              - Quan trọng gì đâu? Tình yêu mạnh hơn cái chết.

                              Hắn lại mỉm cười chua chát, nhưng không nói gì cả. Tôi cảm thấy thân thể hắn tan rã trong bóng tối, trở thành tiếng nức nở, thở dài và chế lời diễu cợt.

                              Hương vị cái chết đọng trên môi tôi trong nhiều ngày. Cái chết đã đi vào đời tôi với một khuôn mặt quen thuộc thân yêu, như một người bạn đến đón ta và kiên nhẫn ngồi chờ trong một góc cho đến khi ta làm xong công việc.

                              Nhưng bóng của Zorba luôn luôn lởn vởn quanh tôi ghen tuông.

                              Một đêm, tôi ngồi một mình trong nhà tôi bên bờ biển trên đảo Aegina. Tôi cảm thấy sung sướng, cửa sổ hướng ra biển mở rộng, ánh trăng đi vào, biển thở dài, nó cũng sung sướng. Thân thể tôi mệt mỏi một cách khoái lạc vì bơi quá nhiều, say giấc điệp.

                              Ðột nhiên giữa hạnh phúc chứa chan đó, Zorba hiện lên trên giấc mơ của tôi vào lúc bình minh. Tôi không nhớ nổi hắn nói gì cũng không nhớ tại sao hắn tới. Nhưng khi tỉnh dậy, trái tim tôi muốn nổ tung ra. Không biết tại sao, mắt tôi đầm đìa nước mắt. Tôi vô cùng ao ước phục hồi lại cuộc sống chúng tôi đã sống bên nhau trên bờ biển Crete, bắt trí nhớ tôi hồi tưởng và thu thập tất cả những lời nói, tiếng la hét, điệu bộ, tiếng cười, tiếng khóc, những bước nhẩy của Zorba tản mác trong đầu óc tôi, để bảo toàn chúng.

                              Ước vọng này mãnh liệt đến nỗi tôi sợ hãi thấy đó là dấu hiệu chỉ ở một nơi nào đó trên trái đất, Zorba đang hấp hối. Bởi vì tôi cảm thấy tâm hồn tôi ràng buộc mật thiết với tâm hồn hắn đến nỗi không thể người này chết mà người kia không bị lay động và kêu gào đau đớn.

                              Tôi lưỡng lự giây lát không muốn thu góp tất cả những kỷ niệm của tôi về Zorba và biến nó thành lời. Một sự sợ hãi trẻ con choáng ngợp tôi. Tôi tự nhủ: “Nếu ta làm như vậy, như thế có nghĩa là Zorba thật sự đang trong cơn hiểm nghèo. Ta phải chống lại bàn tay vô hình thúc đẩy tay ta.”

                              Tôi chống cự hai ngày, ba ngày, một tuần lễ. Tôi chuyên chú vào việc viết lách khác, du ngoạn suốt ngày và đọc rất nhiều. Với chiến lược đó tôi cố lẩn tránh sự hiện diện vô hình. Nhưng toàn thể tâm trí tôi tập trung với một cảm thức lo âu nặng trĩu trên Zorba.

                              Một hôm, tôi ngồi trên sân thượng nhà tôi, trên mặt biển. Lúc ấy vào giữa trưa. Mặt trời thiêu đốt và tôi đang ngắm sườn núi trần trụi và duyên dáng của đảo Salamis. Thình lình, bị thúc đẩy bởi bàn tay thần thánh, tôi lấy giấy, nằm dài trên sân cát nóng bỏng của sân thượng và bắt đầu thuật lại những lời nói và việc làm của Zorba.

                              Tôi viết một cách say mê, vội vàng làm sống lại quá khứ, cố gắng nhớ lại và phục sinh trọn vẹn Zorba một cách trung thành. Tôi cảm thấy nếu hắn biến mất chính tôi là kẻ hoàn toàn phải chịu trách nhiệm, vì thế tôi làm việc ngày đêm để vẽ chân dung bạn tôi một cách vẹn toàn.

                              Tôi làm việc như những tên phù thủy của những bộ lạc man di ở Phi Châu vẽ hình tổ tiên mà trông thấy trong mộng lên vách động, cố gắng vẽ càng giống chừng nào càng hay chừng ấy, để linh hồn tổ tiên có thể nhận ra thể xác và nhập vào.

                              Trong vài tuần lễ huyền sử vàng son về Zorba đã hoàn tất.

                              Hôm đó, vào lúc xế chiều, tôi lại ngồi trên sân thượng ngắm biển. Trên lòng tôi là tập bản thảo đã hoàn tất.

                              Tôi cảm thấy hân hoan và nhẹ nhõm như vừa cất được một gánh nặng. Tôi giống như một bà mẹ vừa sinh nở và bồng đứa trẻ sơ sinh trên tay.

                              Sau rặng núi Peloponnesus, mặt trời đỏ rực đang lặn. Ngay lúc đó Soula, một cô thôn nữ nhỏ bé mang thư từ trên tỉnh gởi về cho tôi, lên sân thượng. Cô ta trao cho tôi một lá thư và chạy biến. Tôi hiểu. Ít ra hình như tôi hiểu, bởi vì, khi tôi giở lá thư ra đọc, tôi không đứng nhỏm dậy và thốt lên một tiếng kêu, tôi không kinh hoàng. Tôi biết chắc. Tôi biết rằng vào giây phút đích xác, trong khi tôi đặt tập bản thảo trên đùi và nhìn mặt trời lặn, tôi sẽ nhận được lá thư này.

                              Bình thản, tôi đọc lá thư. Lá thư từ một làng gần Skoplije ở Serbia gửi đến, và được viết tàm tạm bằng tiếng Ðức. Tôi dịch:

                              “Tôi là giáo viên trong làng và tôi viết để báo cho ông tin buồn rằng Alexis Zorba, chủ nhân hầm đá trắng ở đây, mất vào hồi 6 giờ chiều Chủ Nhựt tuần trước. Trong lúc hấp hối, ông ta mời tôi tới. Ông ta nói:

                              “- Lại đây, ông thầy giáo. Tôi có một người bạn ở Hy Lạp. Khi tôi chết rồi, viết cho ông ấy rằng cho đến phút cuối cùng, tôi rất tỉnh táo và nghĩ đến ông ấy và tôi không hề hối hận mảy may về bất cứ việc gì tôi làm. Nói với ông ấy tôi mong ông ấy được khỏe mạnh và đã đến lúc ông ấy phải tỏ ra thông minh.

                              “- Nghe thêm đã. Nếu một gã tư tế đến để tôi xưng tội và làm phép bí tích cho tôi, bảo lão hãy xéo cho mau và ban cho tôi sự nguyền rủa của lão! Tôi đã làm vô khối và làm vô khối chuyện trong đời tôi, nhưng tôi thấy như thế vẫn chưa đủ. Những người như tôi phải sống hàng ngàn năm. Chúc ông ngủ ngon!

                              “Ðó là những lời cuối cùng của ông ta. Ngay sau đó ông ta ngồi nhỏm dậy trên giường, xô khăn trải giường và muốn đứng dậy. Chúng tôi chạy lại ngăn ông ta - Lyuba, vợ ông ta, tôi cùng với vài người hàng xóm khỏe mạnh khác. Nhưng ông ta gạt phắt chúng tôi ra, nhẩy xuống giường và đi tới cửa sổ. Ở đó, ông ta bám lấy khuôn cửa, nhìn về dẫy núi xa xa, mở to mắt và bắt đầu cười, đoạn hí lên như một con ngựa. Ông ta đứng như vậy, móng tay cắm sâu vào khuôn cửa sổ mà chết.

                              “Vợ ông ta, Lyuba, nhờ tôi viết cho ông rằng bà gửi lời chào ông, rằng người quá cố thường nói với bà ta về ông, và ra lệnh cho bà gửi biếu ông cây santuri làm kỷ niệm sau khi ông ta mất.

                              “Do đó bà góa phụ yêu cầu ông, khi nào ông có dịp qua làng chúng tôi, xin mời ông quá bộ tới nghỉ đêm tại nhà bà, và buổi sáng khi ông ra đi, ông mang theo cây santuri.”

                              (Hết)



                              André Rieu - Zorba's Dance (Sirtaki)
                              Last edited by saomai; 10-20-2014, 07:22 AM.

                              Comment



                              Hội Quán Phi Dũng ©
                              Diễn Đàn Chiến Hữu & Thân Hữu Không Quân VNCH




                              website hit counter

                              Working...
                              X